JI^^^^BjJLAG^AJUjE^EIDSCH/ALPHEN^AGBWD
ZATERDAG 28 FEBRUAR11987
EXTRA
PAGINA 19
Er is geen volk dat de kilootjes mensenspek zo fanatiek en rigoureus bevecht als Amerikanen. Kaakklemmen,
maagballonnen of zelfs niet ongevaarlijke operaties, geen middel blijft onbeproefd in de strijd tegen overtollig
lichaamsgewicht. Een enkel voorbeeld: 40 procent van de 9-jarigen in San Francisco volgt een dieet, en diezelfde
kinderen trekken massaal naar speciale kampen om af te slanken. Kortom, een uit zijn proporties geraakt
welvaartsprobleem dat gretig wordt omarmd door een florerende industrie.
Toen de country- en westernzan
geres Dolly Parton vorig jaar 40
werd, beloonde ze zichzelf voor
het bereiken van die mijlpaal met
een kapitaal nieuw huis in Los
Angeles. Er was een zwembad bij
waarin ze nooit zwom - "mijn ar
chitect zei dat het zo hoorde" -
maar haar grootste trots was toch
de keuken, waar Dolly veelvuldig
voor haar vrienden gerechten als
spaghetti met chocoladesaus
placht te maken.
door Henk Dam
Want koken en eten, nou ja, dat was
een soort hobby, zozeer zelfs dat ze er
op den duur moddervet van werd.
Dat leidde, zo vertelt de zangeres in
de laatste uitgave van het maandblad
Life, tot zware depressies. Op een
ochtend was het zelfs zo erg met Dol
ly, dat ze langdurig naar het pistool
keek dat ze in haar slaapkamer be
waart. „Ik zei tegen mezelf: en nu ga
je iets aan aan je figuur doen, anders
kan je net zo goed jezelf meteen
doodschieten. Ja, ik moest iets
doen".
En dat deed ze. Er volgden zware
en langdurige sessies in haar eigen
gymnastiekzaaltje, en keiharde die
ten. Twintig kilo viel ze af. Ze is weer
zo slank, dat de fotograaf van Life
toestemming kreeg haar in een nauw
sluitend roze met blauw gympakje op
haar Dynavit-hometrainer te fotogra
feren
Nu denkt de platinablonde zange
res, die vooral ook een groot zaken
vrouw is, er over om onder de merk
naam „Slim Pickin" haar eigen pak
ket calorie-arme diepvriesmaaltijden
op de markt te brengen. Ook staat
een eigen reeks afslankboeken op
stapel.
Het is een Amerikaans sprookje:
dikzak-vecht-tegen-zichzelf-en-wordt
slank-en-succesvol. Wie in dit land
een aanzienlijk aantal kilo's kwijt
raakt, wordt warmer begroet dan de
eerste bekeerling op een verre missie
post, krijgt meer lof dan de winnaar
van vier Olympische plakken.
Want Amerika wordt geobsedeerd
door vetzucht. Er zijn maar weinig
landen waar je zoveel dikke mensen
ziet - de /ast/oodcultuur zal daaraan
ongetwijfeld mede schuldig zijn
maar er is tegelijk geen land waar de
kilootjes mensenspek zo fanatiek en
rigoureus worden bevochten.
Het allerergste
Om de omvang van het probleem te
schetsen: uitgaande van de normen
van de verzekeringmaatschappijen is
60 procent van de Amerikanen boven
de 30 jaar te dik. Wie iets strengere
normen hanteert een afwijking van
5 procent van de ideale gewichten
leert dat negen van de tien volwassen
Amerikanen te zwaar zijn.
En aan de andere kant: toen enkele
jaren geleden bij een enquête werd
gevraagd: Wat vindt u het allerergste
dat u in de wereld zou kunnen over
komen?, antwoordde maar liefst 40
procent: „Te dik zijn" in plaats van
toch alleszins voorstelbare alternatie
ven als een kernoorlog, een auto-on
geluk, man/vrouw verliezen of een fa
tale ziekte oplopen.
De boodschap is dus letterlijk en
Dolly Partons kortstondige flirt met
haar pistool is daarvan een symbool
liever dood dan dik. Dat is een we
tenschap die er al van jongsaf aan
wordt ingestampt.
Kinderen moeten slank zijn. Het
gaat zelfs verder: in 1979 schreef de
voedingsdeskundige dr. June K.
Lloyd dat zwangere vrouwen een te
grote gewichtstoename moeten zién
te voorkomen omdat dat tot „over
voede foetussen" leidt.
Een recentere studie toonde aan
dat 40 procent van de 9-jarigen in San
Francisco een dieet volgt, en dat de
gemiddelde leeftijd waarop Ameri
kaanse vrouwen met hun eerste dieet
beginnen 14 jaar is.
In de zomer hebben te zware kinde
ren vanaf de leeftijd van 7 jaar de keu
ze uit veie tientallen speciale kam
pen. In elk Amerikaans publiekstijd
schrift vind je advertenties met tek
sten als: „Is uw dochter te dik en on
populair? Kamp La Jolla kan haar
helpen om 25 tot 45 pond te verlie-
Discriminatie
Er zijn interessante onderzoeken
gedaan door dr. O. Wayne Wooley (fa
culteit psychiatrie van de universiteit
te Cincinnati), die aantonen dat kin
deren al op heel jeugdige leeftijd dik
associëren met lelijk, dom, lui, oneer
lijk en gemeen. Als bijvoorbeeld
twee- tot vijfjarigen de keuze wordt
gegeven tussen een dunne en een
dikke lappenpop, dan kiest 95 pro
cent voor de bonestaak.
Zo wordt de kiem gelegd voor wat
uiteindelijk niets meer of minder is
dan discriminatie van vetzuchtige
medeburgers. Die discriminatie
blijkt uit alles. Uit de manier bijvoor
beeld waarop dikkerds belachelijk
worden gemaakt. Wie kent niet de an
sichtkaarten met een hele dikke
vrouw naast een schriel mannetje?
En, op een iets subtieler niveau: wat
moetje denken van het in Amerika te
koop zijnde apparaatje dat je aan je
koelkast kunt bevestigen, en dat het
geluid van vretende varkens laat ho
ren, iedere keer als je de deur open
doet?
Ernstiger is de discriminatie op de
arbeidsmarkt. Om wat voorbeelden
te geven: in 1965 ontsloeg de gemeen
te New York zes vrouwelijke parkeer
wachters omdat ze te dik waren. Na
tional Airlines gooide een stewardess
eruit omdat ze twee kilo boven het
normgewicht was.
Die zaken werden bekend omdat
de betrokkenen de publiciteit zoch
ten. Vaak gebeurt dat niet. Een baan
behouden kan dus al problemen op
leveren, een baan vinden is nog moei
lijker. Alleen de staat Michigan heeft
een wet die dit soort discriminatie
specifiek verbiedt.
Verzekeringsmaatschappijen dis
crimineren dikke Amerikanen bij le
vensverzekeringen op grond van de
niet per se bewezen stelling dat dik
ook altijd ongezond betekent.
'Help Heer'
Dergelijke afwijzingen zijn in de
VS zelfs te vinden bij fundamentalis
tische christelijke stromingen. In zijn
onlangs uitgekomen boek „Never Sa
tisfied", dat een geschiedkundig
overzicht van de Amerikaanse pre
occupatie met lichaamsgewicht
biedt, geeft de historicus Hillel
Schwartz daarvan enige curieuze
voorbeelden.
Zo schreef ds. C.S. Lovett in 1978
een boek onder de titel „Help Heer,
de duivel wil me dik hebben!"waarin
hij „aantoonde" dat Satan de mens
langzaam in zijn bezit krijgt door de
ze tot extra vorkjes lekkers te verlei
den.
De dikke Deborah Pierce trad in de
jaren '50 als jong meisje toe tot een
,,gebeds-dieet-club". In 1960 was ze al
fotomodel te Washington DC en au
teur van de bestseller „Ik bad mijzelf
dun", een geduchte concurrent voor
het eerste dieetboek op fundamenta
listische grondslag, („Bid je gewicht
weg") uit 1957 van ds. Charlie W.
Shedd.
Er worden in de VS ook nu nog in
dringende gebedsbijeenkomsten
georganiseerd door een organisatie
die „Overeaters Victorious"' heet. Dat
alles onder verwijzing naar Johannes
3, vers 30, waar staat: „Hij moet was
sen (hier in de betekenis van
groeien-red.), ik moet minder wor
den".
Bij al die pressie en discriminatie is
het logisch dat hele kuddes dikke
Amerikanen wanhopige gevechten
voeren om van hun extra pondjes af
te komen. Daarbij nemen ze voor het
overgrote deel hun toevlucht tot een
dieet. De cijfers zijn indrukwekkend:
vorig jaar volgden 70 miljoen Ameri
kanen (een derde deel van de totale
bevolking) een dieet. Op elk gegeven
moment in de tijd zijn 20 miljoen
Amerikanen bezig met een ernstige
poging zich aan een dieet te houden.
Weinig zin
De keuze is daarbij gigantisch.
Werkjes als het F-plan dieet, het
Scarsdale dieet en het Dr. Atkins
dieet worden bij miljoenen verkocht.
Er zijn rijstdiëten, brooddiëten, sap-
diëten, en de entertainer Liberace zei
enige maanden voor zijn overlijden
dat hij zo mager was geworden door
een watermeloendieet (wat hooguit
half waar was; hij had aids).
Speciaal slankhoudend eten (als ca
lorie-arme diepvriesmaaltijden) en
slankhoudende drankjes (als dieet-
coke) maken deel uit van een voed-
selmarkt die drie keer zo snel groeit
als die van de overige produkten. In
1990 zal die slanksector goed zijn
voor een omzet van meer dan 40 mil
jard dollar, zo luiden voorzichtige
schattingen.
Heeft al die zelfonthouding nu nog
enige zin? Het weinig hoopgevende
antwoord is: nee, bijna nooit. Een
veel geciteerd cijfer in de Amerikaan
se literatuur leert dat 95 procent van
de mensen die aan een dieet begin
nen, op den duur weer minstens net
zo zwaar zijn als ze waren, iets dat wel
bekend is als het jojo-syndroom. Een
aanzienlijk deel van hen wordt zelfs
zwaarder.
Vandaar dat sommigen hun toe
vlucht tot andere middelen nemen.
Afslankpillen bijvoorbeeld. Het doet
er in dat verband niet toe of die pillen
wel helemaal medisch verantwoord
zijn, zoals de nu lopende Redotex-af-
faire aantoont. Redotex-capsules zijn
bedacht door een Mexicaanse dokter.
Wat erin zit is een soort amfetamine,
een schildklierhormoon en valium.
Het middel onderdrukt de eetlust en
er zijn voorbeelden bekend van Ame
rikanen die in vijf maanden 50 kilo
kwijtraakten.
Dodelijk
Maar vraag niet tegen welke prijs.
Redotex is alleen in het Mexicaanse
grensplaatsje Nuevo Laredo te koop,
omdat het in de VS niet is toegestaan.
En met goede reden ook: het middel
werkt sterk verslavend en kan dode
lijk zijn voor de lijders aan hoge
bloeddruk, suikerziekte en hartkwa
len.
Dat zijn juist de ziekten waarmee
gezette mensen meer dan anderen te
maken hebben, maar niettemin rij
den elke dag weer bussen vol dikke
Amerikanen naar de „dieet-klinie-
ken" van Nuevo Laredo om daar het
wondermiddel te kopen.
Het doet je afvragen waartoe de
medemens bereid is om van zijn
blubberbuik, modderbenen en dub
bele onderkinnen af te komen. Tot zo
goed als alles, is het antwoord dat
zich aandient als je nagaat welke chi
rurgische ingrepen er bestaan om
dunner te worden. Al weer oud
nieuws zijn de kaakklemmen, waar
bij de boven- en onderkaak aan el
kaar worden bevestigd, vastgenaaid
eigenlijk, zodat voedselopname dom
weg niet langer mogelijk is.
Geregeld worden ook operaties toe
gepast waarbij oud vet letterlijk
wordt weggezogen met behulp van
wat we maar een medisch soort stof
zuiger zullen noemen. Het is een ope
ratie die helse pijnen veroorzaakt,
maar wie mooi wil zijn moet pijn lij
den, nietwaar?
Nog weer ingrijpender zijn de ope
raties waarbij een groot deel van de
maag wordt dichtgeniet. Er blijft dan
een klein maagje over, dat gauw vol
is. Geen honger meer, en dat is ook
een manier om af te vallen. Op ditzelf
de vlak ligt een operatie, waarbij de
weg die voedsel normaal door de dar
men aflegt, ernstig wordt bekort door
een groot deel van het darmkanaal
buitenspel te zetten. Zo neemt het li
chaam dus minder voedsel op. Resul
taat: weg die kilo's!
Problemen
Was het maar zo simpel. Een uitge
breid onderzoek van de arts Paul
Ernsberger heeft aangetoond dat een
heel groot deel van de 300.000
Amerikanen die de maagoperatie en
de 150.000 die de darmingreep heb
ben laten doen, grote medische pro
blemen heeft gekregen.
Zo wordt de darmoperatie op den
duur altijd door nierklachten ge
volgd, en levert de maagoperatie
schade aan bijna alle organen op.
Schokkender nog is het gegeven dat
20 tot 40 jaar oude vrouwen (veruit de
grootste groep onder degenen die de
operatie laten doen) op de wat lange
re termijn hun leven op het spel zet
ten. Deze vrouwen lopen elk jaar een
kans van 1 tot 2 procent dat ze overlij
den (tegen 0,2 procent voor de hele
dikke vrouwen die zich niet hebben
laten opereren). Paul Ernsberger
heeft in zijn studie uitgerekend dat
het aantal mensen dat uiteindelijk als
gevolg van de chirurgische ingreep
sterft, over enkele jaren de grens van
80.000 zal passeren.
Van lange termijn-effecten is nog
niets bekend waar het gaat om de
maagballon, een betrekkelijk jonge
techniek waarbij een ballonnetje via
de mond in de maag van de patiënt
wordt ingebracht, dat vervolgens
wordt opgeblazen. De gedachte is: als
de maag door de ballon al voor een
goed deel gevuld is, kan er niet meer
eten bij. Zeker 15.000 Amerikanen
hebben deze manier van afslanken
gekozen, en daarvoor een bedrag van
gemiddeld 3000 dollar neergeteld.
De eerste onderzoeken maken dui
delijk dat de ballon (die volgens de
instructie van de fabrikant maximaal
vier maanden mag blijven zitten) in 1
procent van de gevallen voor maag
zweren heeft gezorgd. Kwalijker is
dat 1 op de 50 ballonnetjes lek raakt
en leegloopt. Dat kan chirurgische
verwijdering betekenen, of ervoor
zorgen dat het ballonnetje ergens in
de darmen „zoekraakt", en heeft in
Florida inmiddels tot één sterfgeval
geleid.
Vereniging
Dat deze toch bepaald opzienba
rende gegevens nog enigszins be
kend zijn (hoewel beperkt tot een te
kleine kring) is vooral te danken aan
de National Association to Aid Fat
Americans (NAAFA), de Nationale
Vereniging voor Hulp aan Dikke
Amerikanen dus.
Die vereniging werd in 1969 opge
richt door William J. Fabrey, die zelf
helemaal niet dik is, maar wel op dik
ke vrouwen valt, een „fat admirer" is,
zoals dat in jargon heet, een „vetlief-
hebber" dus. Hij merkte dat hij maar
nooit afspraakjes met de objecten
van zijn begeerte kon krijgen. Dat
schreef hij toe aan de grote remmin
gen die dikzakken door de maat
schappij worden opgelegd, en van
daar zijn idee van een belangenver
eniging.
De NAAFA is, met z'n 2000 leden,
de krachtigste manifestatie van een
altijd klein gebleven stroming van
dikkerds die het niet langer nemen.
Dat begon eind jaren '60 in New
York, toen er een demonstratie - een
„fat-in" - werd gehouden waarbij bor
den werden meegedragen met tek
sten als: „Boeddha was ook dik".
Ook onder feministen is er een pro-
spek stroming, zie het boek „Fat is a
Feminist Issue" van Susie Orbach,
waarin zij de theorie aanhangt dat
vrouwen vooral dik worden uit pro
test tegen de normen die de mannen
maatschappij hun oplegt.
De NAAFA stelt zich minder con
troversieel op, en wil de dikke mede
mens helpen door discriminatie aan
te vechten, onderlinge contacten te
bevorderen, studie te doen en stapels
harten onder riemen te steken.
Fantastisch
Zo heeft de NAAFA een archief -
dat ooit tot museum moet uitgroeien -
waarin zich tal van biografieën bevin
den van dikke mensen die zijn ge
slaagd in het leven. Op datzelfde vlak
liggen de verzamelde historische en
antropologische studies die duidelijk
maken dat het bijvoorbeeld in de tijd
van Rubens, of nu nog op West-Sa-
moa, juist fantastisch was respectie-
veijk is om lekker vol te zijn.
Eileen Lefebure, voorzitter van
NAAFA: „Daarmee willen we onze
leden weer wat zelfrespect geven.
Maar dat is niet ons grootste pro
bleem. Dat is discriminatie. Het feit
bijvoorbeeld dat er geen veiligheids
riemen in auto's te vinden zijn die
ruim genoeg zijn, of dat de stoelen in
bussen, vliegtuigen en theaters vaak
zo nauw zijn".
Mede als gevolg van het werk van
NAAF A is er in de kledingsector veel
ten goede veranderd. Eileen: „De fa
brikanten hebben ontdekt dat er een
grote markt braak lag. Vroeger kon je
alleen dingen van polyester en zo
krijgen. Dan riepen ze: wees blij dat
er iets is. Maar nu is de keus veel gro
ter, gelukkig".
Belangrijk acht Eileen Lefebure
ook de sociale kant van de NAAFA.
„Wij organiseren dansavonden,
zwem- en strandfeesten en dergelijke
voor onze leden, die daaraan in het
gezelschap van gewone mensen nooit
zouden durven beginnen. Nou en of
dat in een behoefte voorziet. Elke
maand weer-kun je in ons tijdschrift
de huwelijksaankondigingen lezen!"
Menigmaal gaat het daarbij om een
huwelijk tussen een dikke vrouw en
een normaler uitgevoerde man die als
„fat admirer" lid van NAAFA is ge
worden. Ook die „F.A.'s", zoals ze
kortweg genoemd worden, vormen
volgens Eileen een gediscrimineerde
groep. „Alle vrienden van een F.A.
zeggen toch tegen 'm: waarom neem
je niet een mooie, dunne vrouw?"
Dat advies is in elk geval niet be
steed aan de man van wie in de jong
ste uitgave van NAAFA's maandblad
de volgende advertentie was opgeno
men: „Werkende man, blank, 35,
zoekt zeer zwaar gebouwde dame
(meer dan 400 pond) met vooral hele
dikke benen, voor vriendschap en
mogelijk relatie. Alle brieven worden
beantwoord".
De countryzangeres Dolly Parton vóór.
