Andy W arhol: ongewoon
en steeds wat anders
Lo van Hensbergen (69) overleden
Geïnspireerd concert van Residentie Orkest
Techniek beheerst ook 'Ragnarok' van Perspect
Corrie en de Brokken: een frisse aanvulling
MAANDAG 23 FEBRUARI 1987
KUNST
PAGINA 19
Omstreden kunstenaar op 58-jarige leeftijd overleden
WASHINGTON - Andy
Warhol, die gisteren op 58-
jarige leeftijd in zijn woon
plaats New York aan een
hartaanval overleed, was
een van de meest invloedrij
ke en in elk geval een van
de meest publiciteitsbewus-
te kunstenaars van deze
tijd.
"Goed in zakendoen zijn, dat is een
van de meest fascinerende kun
sten", was een van zijn dogma's.
Die instelling, samen met zijn
nooit aflatende pogingen 'trendy',
in de mode, te blijven, maakten
hem tot een zeer omstreden artiest.
door
Henk Dam
Sommigen zagen in hem een ge
nie, een ziener. Anderen noemden
Warhol een charlatan, een handig
soort reclametekenaar annex za
kenman zonder al te veel inhoud,
zonder echte boodschap. Zeker is.
dat bijna iedereen wel eens werk
van hem heeft gezien.
Z'n weergaven van blikjes
Campbell soep, de portretten van
Marilyn Mpnroe en Elvis Presley,
wie kent niet - al was het maar van
de miljoenen posters die ervan zijn
gemaakt - deze werken van de wit
bepruikte, magere aartsvader van
de pop-art?
Warhol zei tegen interviewers al
tijd, dat ze de feiten over zijn jonge
jaren maar zelf moesten verzinnen.
Het is daarom dat niet meer kan
worden gezegd dan dat hij in of
rond 1928 als een van de drie zoons
van een Tsjechisch immigrante
nechtpaar werd geboren.
Warhol, geboren als Warhola,
hield aan een vakantiebaantje in
een warenhuis een immense be
langstelling voor mode en ontwer
pen over. Vandaar dat hij op 14-ja-
rige leeftijd op het Carnegie Insti
tute of Technology in Pittsburg in
dustriële vormgeving ging stude-
Vrijwel direct na afloop van die
studie ontvluchtte hij het mijnwer
kersmilieu van zijn ouders, en ging
hij naar New York. Daar verander
de Andrew Warhola zijn naam in
Warhol, en begon hij aan een loop
ban als commercieel artiest.
En met groot succes ook. War
hol, die alles aanpakte, van adver
tenties voor schoenen tot illustra
ties bij recepten, verdiende zoveel
geld dat hij na één jaar al een groot
huis aan New York's prestigieuze
Lexington Avenue kon kopen.
Andrew maakte meer naam door
illustraties voor het tijdschrift Gla
mour, zijn boekillustraties en zijn
ontwerpen voor platenhoezen.
Maar dit commerciële werk begon
hem op den duur te vervelen.
Hij begon halverwege de jaren
'50 excentrieker te worden - in die
tijd verfde hij zijn haar zilverkleu
rig - en zei tegen kennissen en
vrienden steeds meer dat hij zich
op de 'fijne kunsten' wilde richten.
Pop-Art
De stijl waartoe Warhol zich aan
getrokken voelde, was de pop-art
zoals die eindjaren '50, beginjaren
'60 langzaam gestalte begon te krij
gen. De kunstenaars die in die rich
ting experimenteerden, voelden
niets meer voor het ernstige, ab
stracte expressionisme van de ja
ren daarvoor, maar tekenden,
schilderen zeer concrete, alledaag
se, en vooral emotieloze voorwer
pen.
Warhol was essentieel voor het
gezicht van de jaren '60. In 1961
maakte hij zijn 'Dick Tracy', de op
geblazen versie van een stripheld
die hij in de etalage van het New
Yorkse warenhuis Lord and Taylor
neerzette, en die drommen nieuw
gierigen trok.
Een jaar later volgde in Los An
geles een tentoonstelling waarin
Warhol de eerste variaties op het
thema 'Campbell Soepblik' liet
zien. Die expositie betekende in
feite de definitieve doorbraak van
de pop art.
Sommige kritici zagen in de af
beelding van doodgewone com
merciële produkten als soepblikjes
een kritiek op de consumptiemaat
schappij. Anderen zagen geen en
kele betekenis in de werken van
Warhol en zijn kompanen, en spra
ken van nihilisme en de dreigende
teloorgang van de beschaving.
Hoe dat ook zij. Warhol's naam
was gemaakt, en zijn prenten ver
overden de wereld. De treurende
Jackie Kennedy, 'Car crash'. 'Most
Wanted Men' (portretten van mis
dadigers), en andere al even beken
de werken verlieten in groten geta
le zij studio, zijn 'fabriek' zoals hij
niet zonder zelfspot opmerkte.
Films
Het adres waar deze fabriek ge
vestigd was, 231 East 47th Street in
New York, groeide halverwege de
jaren '60 uit tot een ontmoetings
plaats voor allerlei min of meer in
kunst geinteresseerde randfiguren.
Het was door die ontmoetingen dat
Warhol het idee opvatte films te
maken.
'Underground films' waren het,
bedoeld voor een avant garde pu
bliek. Doodsaaie films waren het
ook: een ervan, 'Sleep', laat gedu
rende acht uur niets meer zien dan
een slapende man. Andere films
als 'Eat', 'Haircut', 'Empire', zijn al
even vermoeiend om naar te kij
ken.
Maar dat deed aan Warhol's posi
tie als keizer van de tegencultuur
niets af. Wat hij ook deed, er stond
altijd een juichend publiek van
merendeels jeugdige culturele-
voorhoedefiguren klaar. Held van
deze subcultuur werd Warhol ook
door zijn bemoeienis, als impressa-
rio, met de New Yorkse popgroep
Velvet Underground, met (latere)
beroemdheden als Lou Reed en
John Cale
Een 'scene' die vele vreemde
snuiters kende. Zo was daar Vale
rie Solanis, een actrice, die zich be
zig hield met pornografie en man
nenhaat. Zij was een van degenen
die geregeld in Warhol's 'fabriek' te
vinden was. Op 5 juni 1968 schoot
ze Warhol neer, iets dat hem bijna
het leven kostte.
Toplaag
Na een periode van herstel die
bijna een jaar duurde, keerde War
hol in zijn fabriek terug. Hij bleek
zijn doelstellingen iets gewijzigd te
hebben: niet langer zocht hij om
gang met drop-outs en renegaten,
maar met makkelijk levende rijke
mensen, bohémiens uit de toplaag
van de maatschappij.
Het waren de dagen van dure
feesten in dure discotheken. Het
waren ook de dagen van reeksen
en reeksen portretten van mannen
en vrouwen uit de 'upperclass'
iets dat hem nog rijker maakte dan
hij toch al was. Tussendoor zag hij
gelegenheid een tijdschrift, 'Inter
view'. op te richten dat gericht was
op zijn nieuwe publiek, de jet-set.
Aan het eind van de jaren '70.
toen de pop-art zo goed als dood
was, wendde Warhol zijn koorts
achtige energie aan v<
zelf-promotie.
Andy Warhol: ongewoon kunstenaa
Hij schokte de publieke opinie
met seksfilms, en kreeg nog meer
publiciteit door zijn serie doeken
onder de titel 'Oxidering'. Het ging
daarbij om met een dun laagje
brons overdekt canvas waarop de
kunstenaar had geurineerd, daar
mee gestalte gevend aan interes
sante patronen.
De laatste jaren van zijn leven
besteede Warhol aan uiteenlopen
de projecten als behangontwerpen
voor de kinderkamer, rollen in
films als 'Tootsie', tv-programma's,
tv-reclames, zijn autobiografie 'De
filosofie van Andy Warhol', en het
als steunen van protégés als de
graffiti-artiesten Kenny Scharf en
Keith Haring.
Wat hij ook deed, het was altijd
ongewoon, en het was steeds wat
anders. Om zijn eigen woorden te
citeren, toen hem ooit naar zijn le
vensfilosofie werd gevraagd: "Het
blijkt, dat je een heleboel dingen
goed moet doen, en je blijft niet
lang beroemd tenzij -je voortdu
rend verandert".
Striptekenaar
(ar Jacobs
overleden
BRUSSEL (GPD) - De stripteke
naar Edgar P. Jacobs is vrijdag
morgen na een hartaanval op 82-ja-
rige leeftijd overleden. Jacobs, die
roem verwierf met zijn avonturen-
serie van Francis Blake en Philip
Mortimer, leefde de laatste jaren
teruggetrokken in zijn woning in
het Bois des Pauvres ten zuiden
van Brussel.
Reeds als kleine jongen had hij
grote belangstelling voor tekenen
en geschiedenis. Zo maakte hij in
zijn jeugd tekeningen met onder
werpen als de Franse Revolutie.
Napoleon en de afscheiding van
België van de noordelijke Neder
landen.
Jacobs hield ook van muziek
Voor de oorlog trad hij als bariton
op in Franse, Duitse en Italiaanse
opera's. Hij verdiende zijn brood
ook als reclame- en modetekenaar
en als illustrator. Zijn striploop-
baan begon hij met de voltooiing
van het verhaal van Flash Gordon
in het toenmalige weekblad Bravo
Het was de beroemde serie van
Alex Raymond, die plotseling af
brak doordat de VS in de Tweede
Wereldoorlog werd betrokken.
Kort daarna maakte hij zijn eerste
tekenverhaal: de U-straal.
Hij leerde Herge' kennen en
werd diens eerste medewerker.
Ook droeg hij bij aan het eerste
nummer van het weekblad Kuilje.
dat was het begin van de cyclus
Blake en Mortimer en wel met Het
Geheim van de Zwaardvis. Andere
bekende verhalen waren onder
meer Hel Gele Teken. Het Raadsel
van Atlantis. S.O.S. Meteoren en
De Drie Formules van dr. Sato.
PERSPEKTIEPRIJS - In het Cul-
tureel Centrum in Amstelveen is
gisteren de Perspektiefprijs 1987,
groot 5.111)1) gulden .1,111 ril' (In I L'. ,11
Roland Kieft (27) uitgereikt.
De onderscheiding is een aan
moedigingsprijs. bestemd voor
'jong scheppend theater- en mu
ziektalent', in 1985 ingesteld ter ge
legenheid van het 25-jarig jubi
leum van Wim Bary als schouw
burg-directeur.
AMSTERDAM (ANP) - De acteur
Lo van Hensbergen is in de nacht
van vrijdag op zaterdag in zijn wo
ning in Amsterdam plotseling
overleden. Hij is 69 jaar geworden.
Na in de Tweede Wereldoorlog in
contact te zijn gekomen met toneel
bleef hij er onafgebroken mee be
zig niet alleen als acteur op podia,
voor film, radio en televisie, maar
ook als toneelschrijver, régisseur,
docent en toneelleider. Verder was
Van Hensbergen lid van onder an*
dere de Raad voor de Kunst en als
bestuurder van de Nederlandse
Toneelkunstenaarsvereniging. Hij
trouwde in 1949 met de actrice,
vertaalster en toneelpedagoge Lia
ne Saalborn (Liana Helena Zaal-
born).
Lodewijk Gerard van Hensber
gen werd in Soekaboemi, Indone
sië, geboren. Zijn opleiding tot
psycholoog moest hij afbreken na
dat hij had geweigerd de loyali
teitsverklaring van de bezetter te
tekenen. In zijn onderduikperiode
kreeg hij zijn eerste toneellessen
van dr. L. Berger en later ook van
Louis Saalborn. Frits van Dijk en
Bodi Rapp. In 1945 maakte hij zijn
debuut bij De Komedianten als re
ferendaris in 'Ik breng geluk' van
F. Molnar.
Lo van Hensbergen werkte
achtereenvolgens bij de toneel
groepen START, Amsterdams To
neelgezelschap, Theater, Toneel
vereniging, Zuidelijk Toneel. To
neelwerkgroep Test, Ensemble,
Nieuw Rotterdams Toneel, Neder
landse Comedie en Globe. Hij
speelde voorts rollen in tal van
vrije en speciale produkties, waar
onder de musical 'De dader heeft
het gedaan' van Annie M. G.
Schmidt en Harry Bannink.
Van Hensbergen schreef o.m.
'Banjir' en 'Tuinfeest'. Belangrijke
produkties regisseerde hij bij Glo
be, Toneelvereniging, Ensemble
en Nederlands Volkstoneel.
Zijn televisiedebuut maakte hij
in de serie 'Anastasia' die de VARA
in het seizoen 1953 - 1954 uitzond.
Een van de laatste tv-series waar
aan hij meewerkte, was 'Mata Hari'
van de KRO in 1980 - 1981.
Jules Croiset in 'Publiek ik ver(w)achl u'.
Jules Croiset:
waardige
Multatuli-
herdenkiiig
Voorstelling: 'Publiek ik ver(w)acht
u'- twee gezichten van Multatuli;
speler: Jules Croiset; bewerking: Ju
les Croiset: decor Frank Raven; mu
ziek: Gamalanorkest Wanda Sarie;
kostuum: Cor Luybé. Gezien zater
dagavond in de Leidse schouwburg.
LEIDEN - Het herdenkingsjaar
van de schrijver Multatuli, pseu
doniem van Eduard Douwes
Dekker (1820-1887), is door Jules
Croiset gevierd op een manier
die een auteur past. Hij is in de
huid van deze auteur gekropen
van wie in 1860 het boek Max Ha-
velaar verscheen, het meest ver
taalde werk uit de Nederlandse
literatuur.
Croiset bracht de sociale bewo
genheid en bovenal de humor
van Multatuli die ooit assistent
resident van Lebak op Java was,
schitterend over het voetlicht. Al
aan het begin van de voorstelling
zette hij Multatuli raak neer. Een
man die een verschrikkelijke he
kel had aan lezingen en de bij die
gelegenheden onvermijdelijke
ontvangstcomités. Om den bro
de was het echter noodzakelijk
dat hij door het land trok.
Opkomend vanuit achterin de-
zaal als vertegenwoordiger van
de maatschappij tot Nut van 't
Algemeen raakte Croiset in een
tweegesprek met de genodigde
die die avond een lezing zal hou
den: Multatuli - 'publiek ik ver
acht u!'. Door de schrijver ooit
gezegd, omdat er zelfs na de Max
Havelaar niets veranderde aan
de sociale misstanden* in Neder
lands Indië, terwijl 'heel Neder
land' in die tijd deed alsof het dit
werk gelezen en begrepen had.
Daarna verschijn Croiset, alias
Multatuli, op het toneel voor zijn
uiteenzetting. Een gamalanor
kest, dat op de waranda de sferen
uit het Nederlands Indië op
roept, begeleidt hem. Het beken
de verhaal uit de Max Havelaar
Saïdja en Adinda wordt verteld.
Vertellen, het heeft iets passief,
maar niet bij Croiset. Deze ge
draagt zich niet als een moeder
die voor het slapen gaan aan haar
kind nog even vlug een sprook
vertelt. Zoals Multatuli wilde dat
zijn verhalen overkwamen, zo
brengt Croiset ze.' Niet theatraal,
niet overdreven, maar wel gédre-
Het liefdesverhaal waarin het
sociale wanbeleid van de Neder
landse regering in het toenmali
ge Nederlands Indië aan de kaak
wordt gesteld, wint daardoor
enorm aan kracht. Geboeid heb
ik geluisterd, terwijl dat geboeid
zijn bij het lezen bij mij weieens
te wensen overliet.
Na de pauze wordt de humoris
tische kant van Multatuli belicht
in 't Salie-avondje bij juffrouw
Pieterse. Zeer goed vertolkt
Croiset dat type volkse vrouw,
Corrie en de Brokken. Gehoord op 21
februari bij Hot House in het Waag
gebouw.
LEIDEN - Voor de hoofdschotel
van afgelopen zaterdagavond
had de organisatie een kort op
treden van het Hot House Leer-
orkest geprogrammeerd. Dit or
kest bestaat uit amateurs die on
der leiding van Rolf Delfos be
kend worden gemaakt met het
reilen en zeilen in de jazzmuziek.
Dit onvermijdelijk wat rommeli
ge optreden was een aardig con
trast met de prestaties van Corrie
en de Brokken. Het geeft .weer
even aan dat er heel wat komt
kijken voordat men zich op pro
fessionele en verantwoorde wijze
op een podium kan uiten. Het ijs
was voor de avond in elk geval
gebroken en voor redelijk grote
belangstelling in het Waagge
bouw kon de relatief jonge vijf
dat maar ratelt en rebbelt tot ze
geen adem meer heeft. Zelf hield
hij echter genoeg adem over om
ook de andere personages, zoals
meester Pennewip, juffrouw
Laps of broer Stoffel, daar weer
overheen te laten komen. Zoiets
vereist een enorme techniek.
Croiset is iemand die zichzelf
voortdurend opjut om tot het ui
terste te gaan. Zijn aandacht en
gedrevenheid verslappen geen
moment. Hij veracht zijn publiek
zeker niet.
SASKIA STOELINGA.
mansformatie zijn eigen opvat
ting over jazz presenteren.
De groep rond de gitariste Cor
rie van Binsbergen liet een inte
ressante en geheel eigen soort
vermenging van jazz met rock en
pop horen, die, in tegenstelling
tot veel van wat tegenwoordig
fusion heet, gelukkig weinig cli
chés bevatte. Niet in de laatste
plaats was dat te danken aan de
composities, grotendeels van de
leidster, waarin bewust gebruik
gemaakt werd van ritmische en
melodische wendingen om de
spanning tussen en tijdens de
improvisaties vaste te houden.
Het solowerk in de compacte
stukken was van een goede tot
zeer goede kwaliteit. Echter de
prestaties van trompetist Angelo
Verploegen maakte de meeste
indruk. Verploegen speelde zeer
helder en zonder veel omhaal
met goed gebalanceerde dyna-
Residentie Orkest o.l.v. Heinz Wall-
berg, m.m.v. Roland Pontinen, pia
no. Werken van Rodion Schtsche-
drin. Frederic Chopin en Modest
Moessorgski. Gehoord in de Stadsge
hoorzaal op vrijdag 20 februari.
LEIDEN - Wie Russische mu
ziek altijd geassocieerd heeft met
zwaarmoedigheid en melancho
lie kon in het Concert voor or
kest (1963) van Rodion Schtsche-
drin kennismaken met een ge
heel ander facet van die muziek
geïnspireerd door de tsjastoesj-
ka, een vierregelig zeer snel ge
zongen en gespeeld liedje met
vele coupletten, schreef
Schtschedrin een wei-velend
'Ragnarok' door Perspect, regie Pie-
ter van Empelen, script en toneel
beeld Joep Kruyver en Michael Hel
merhorst. Met Tony Maples. Michael
Helmerhorst, George Isherwood,
Dea Koert, Wendy Butterworth. Ge
zien op 21-2 in het LAK-theater.
LEIDEN - Perspect staat sinds
jaar en dag voor technisch-spek-
takel theater. Het niveau van de
licht-, geluid- en decoreffecten
van deze groep wordt in Neder
land bij mijn weten slechts bena
derd door Studio Hinderik, maar
qua omvang spant Perspect ze
ker de kroon. Je kunt het zo gek
miek, waarin hij werd gesteund
door de fraaie toon die hij bezit.
Het was duidelijk te merken dat
hij in salsa-orkesten aktief is.
want daar worden dikwijls hoge
eisen aan trompetisten gesteld.
De blazer, saxofonist Gerrit-Jan
Binkhorst, die moest invallen
voor de door griep gevelde To
bias Delius, deed dat zeker niet
onverdienstelijk.
De ritmesectie speelde een be
langrijke rol in het concept van
deze groep en deed zijn werk
naar behoren, hoewel de drum
mer, Arend Niks, soms iets te
slordig omsprong met zijn ti
ming. Evenals bassist Hein Of
fermans wist hij echter functio
neel en bij vlagen vindingrijk te
soleren, zodat het voornoemde
gebrek hem niet al tc zwaar aan
gerekend hoeft te worden. Het
was trouwens zeer aangenaam
om in dit soort muziek voor dc
stukje muziek waarin een aanste
kelijk soort uitgelaten pret de bo
ventoon voert. Ook de aandui
ding 'concert' is niet voor niets
gekozen want het orkest, groe
pen of als geheel treedt op de
voorgrond met een indrukwek
kende virtuositeit razend snel
plukkende en strijkende bassen
en celli. tetterende en kwetteren
de blazers en slagwerk dat aan
vuurt en zorgt voor een ritmisch
verende ondergrond. Een door
middel van krantenpapier tot ba
lalaika gebombardeerde piano
verhoogt de pret, die duurt iot en
met het laatste ^lotaccoord. dat
net anders uitvalt dan iedereen
niet bedenken of het zit erin:
mensen die in en met films en
dia's spelen, liften, lopende ban
den, 'robots', blacklight en een
decor waarvan elk van de talloze
details op meer dan een manier
te gebruiken valt. Je ziet ze al zit
ten plannen; de techneuten van
'Perspect'. Weken en maanden
likkebaardend over hun tekenta
fels gebogen, op zoek naar tel
kens weer nieuwe trucs en effec
ten. En dan het filmen, fotografe
ren, bouwen, testen, bijstellen en
alles op elkaar afstemmen tot
een niet-allatende serie hoogte
punten!
verandering iemand puntig met
een contrabas (akoestisch) om te
zien gaan, want naar mijn me
ning is dit instrument wat
klankkleur betreft duidelijk su
perieur aan de basgitaar.
Niet minder belangrijk voor de
ritmische samenhang was het ve
nijnige en effectieve begelei-
dingswerk van Corrie van Bins
bergen, die het geluid van de
groep een extra dimensie gaf.
Haar solowerk is wat zangerig
van aard met een voorliefde voor
het gebruik van het sustain-ef-
l'ect, zo vaak zelfs, dat de soli na
een tijdje op elkaar begonnen te
lijken.
In het algemeen beviel de mu
ziek het publiek zeer goed en er
kwam nog een toegift gebaseerd
op een bekend King Crimson
nummer. Corrie en de Brokken
is een frisse aanvulling op het na
tionale jazzaanbod.
KEN VOS
verwacht. Zoals het spelen van
een komedie hogere eisen
schijnt te stellen dan het spelen
van een tragedie, zo is een derge
lijk stuk alleen maar leuk wan
neer het uitstekend gespeeld
wordt. Gezien het enthousiasme
in de zaal bestond daar geen en
kele twijfel over.
In het Tweede pianoconcert in
f. kl.t. gaf de 23-jarige Roland
Pöntinen gelukkig blijk niet te
horen tot die tegenwoordig grote
groep van pianisten voor wie de
techniek het begin en het einde
is. Zijn spel was doordrenkt van
de poëzie die Chopins muziek
kenmerkt, misschien wat ten
Uiteraard valt er wat te zeuren
de verhaaltjes van hun voorstel
lingen zouden wel erg 'dun' zijn
en niet meer dan een excuus of
een kapstok voor een effecten
pot; en de acteurs zouden ver
dwijnen in het hen omringende
technische geweld en niet meer
zijn dan pionnen in een ingewik
keld schaakspel.
'Ragnarok' is ook in dit laatste
opzicht een echt Perspect pro-
dukt. Het verhaal speelt zich af
in de Verenigde Staten van de ja
ren vijftig, het begin van het
atoomtijdperk. We volgen Her-
bert Lafayette die in die tijd van
optimistisch geloof in de tech
niek de gevaren van die techno
logie begint in te zien. Hij leest
een boek waarin de ontwikke
ling van het universum vanaf de
Big Bang, de oerknal, tot het he
den wordt geschetst. Geleidelijk
ontwikkelt hij een theorie waarin
dc kettingreactie vanaf die oer
knal zal leiden tot een nieuwe
knal, maar dan de eindknal, de
Apocalypse.
Als een ware pro
feet waarschuwt hij daarvoor,
maar hij wordt niet gehoord. Uit
eindelijk volgt die knal - in de
vorm van allesvernietigende tor
nado's, na afloop waarvan hij als
enige over is. Zowel het verhaal
als Herberts theorie zijn tamelijk
ondoorzichtig. Wat het duide
lijkst naar voren komt is wat di
rect bij aanvang wordt verteld
de positie van de mens in het mo
derne technologisch tijdperk: zo
wel op het persoonlijke vlak - we
zien Herberts buren zich volledig
vergalopperen aan technologi
sche snufjes - als op maatschap
pelijk vlak: verkeer, bewape
ning, bedreiging van de natuur.
koste van de vurige hartstocht
die er evenzeer bij hoort. De affi
niteit van deze veelbelovende
jonge pianist met Chopin en
waarschijnlijk het romantische
repertoire in het algemeen was
overduidelijk. Even virtuoos als
begonnen was werd ook geëin
digd. In een bonte rij trokken de
beelden uit Moessorgski's Schil
derijententoonstelling voorbij,
stuk voor stuk messcherp gepro
fileerd door een zeldzaam geïn
spireerd spelend Residentie Or
kest, dat in Heinz Wallberg een
dirigent had die uitzonderlijk
goed in vorm was.
MIES ALBARDA
urbanisatie, automatisering etce
tera. Het doet allemaal nogal ge
dateerd aan; hoewel we nog
steeds met dit soort gevaren zit
ten, lijkt dit soort onderwerpen
enigszins uitgekauwd in de jaren
zeventig.
'Ragnarok' biedt wat
dat betreft weinig nieuws. Het
haast paradoxale van deze voor
stelling is dat deze waarschu
wing voor de technologie volle
dig met technische middelen tot
stand gebracht wordt. En nog
gekker wordt het als je beseft dat
die technologie de acteurs domi
neert en dat die acteurs eigenlijk
het minst boeiend van de hele
voorstelling zijn: de weinige mo
menten dat zij 'alleen' op het to
neel staan zijn de gaten in het ge
heel. De voorstelling lijkt net zo
goed een pleidooi voor de tech
niek als een waarschuwing erte
gen te zijn.
Maar die techniek heeft dan
ook heel wat te bieden. Verbluf
fend knap zijn een aantal van de
zelfgemaakte films, zoals een
schitterende visualisering van
een kettingreactie aan de hand
van muizevallen, of de wijze
waarop oude en nieuwe filmbeel
den met elkaar vermengd wor
den. Andere hoogtepunten zijn:
een heerlijk disconummer met
'robots', een scène waarin een
huis op zijn kant lijkt te liggen en
het altijd verrassende gebruik
van de liften en de lopende ban
den.
Ook al is de boodschap wat
simpel, het spektakel vergoedt
alles.
PAUL DEVILEE
