Zendingswerk in omgekeerde richting
Vredesvraagstukken voor gelovigen geen 'vrije kwestie'
PAGINA 2*
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1987
David Kpobi uit Gliana voor vier jaar naar Nederland
UTRECHT (GPD) - Uitgerekend
in één van de warmste maanden in
zijn geboorteland is hij naar ons
land gekomen. Niet voor even,
maar voor ruim vier jaar. Mogelijk
dat hij na deze periode aan het kille
Nederlandse klimaat is gewend.
Nu is dat nog niet het geval. ,,Het is
hier echt koud", zegt dominee Da
vid Nu Anum Kpobi uit Ghana, die
enkele dagen geleden neerstreek
in Utrecht. Ook zijn vrouw en twee
kinderen moeten alle moed verza
melen om in dit jaargetijde de neus
buiten de deur te steken. Dit neemt
niet weg, dat het echtpaar Kpobi
(spreek uit als 'Pobi') heel bewust
de reis naar ons land heeft aan
vaard, daarmee gehoor gevend aan
de uitnodiging van de hervormde
gemeente in de Domstad. Daarbij
gaat het in het bijzonder om twee
Utrechtse wijkgemeenten, de Vre-
deskerk in 'Lombok' en de Mat-
theüskerk in de wijk 'Oog in Al'.
Nu heeft de Hervormde Kerk
vanuit het zendingscentrum Oegst-
geest goede contacten met kerken
in diverse landen. Zo ook met de
Presbyteriaanse kerk van Ghana,
waartoe de 33-jarige Kpobi be
hoort. Hij was werkzaam in een
buitenwijk van de hoofdstad Ac
cra. Op Kpobi viel uiteindelijk de
keus, nadat hij uiteraard zelf met
zijn vertrek naar Nederland had in
gestemd, om er pastoraal werk te
gaan doen. Zendingswerk in omge
keerde richting, zou men kunnen
zeggen, aangezien de blanken al
vele jaren hetzelfde hebben gedaan
in Derde-Wereldlanden, zij het dat
de 'evangelische aanpak' nu wel
even anders is dan vroeger.
Ook dominee Kpobi zal echt niet
op de hoeken van de Utrechtse
straten het evangelie gaan bren
gen. Zijn taak is wel even anders.
Martin Snaterse, vicaris (plaatsver
vanger van de wijkpredikant, maar
zonder sacramentele bevoegdhe
den), licht een en ander toe.
„Er veranderen een heleboel din
gen in onze kerken en in onze sa
menleving. Wij hebben het gevoel
dat wij als wijkgemeenten daar
niet op een juiste manier op in
springen". Daarbij doelt hij onder
meer op de wijk Lombok, waar de
tand des tijds merkbaar is. De wo
ningen zijn er in het begin van deze
eeuw neergezet. In veel straten is
hel merendeel van de bewoners af
komstig uit andere landen, etni
sche groeperingen dus.
"Samen met dominee Kpobi wil
len we zoeken naar nieuwe vormen
van gemeente-zijn", zo vervolgt
Snaterse. Maar waarom daarvoor
iemand uit Ghana gehaald?
„Dat heeft te maken met een
nieuwe opvatting over zending en
over onderlinge contacten tussen
de kerken. Vroeger stuurden wij
de zendelingen naar allerlei lan
den. Maar de kerken daar hebben
minstens zoveel inbreng als wij dat
hebben. Vandaar dat wij zeggen,
kom nu maar eens bij ons. Er is een
soort relatie van gelijkwaardigheid
gegroeid. Het is net zo belangrijk
om wat te leren van mensen als
Kpobi. Niet wij in het Westen kun
nen nog gaan vertellen wat het
evangelie inhoudt. Integendeel,
kijk maar om je heen. De kerken
worden leger, niet alleen in Neder
land maar ook in andere landen
van Europa. Kennelijk weten wij
de mensen niet meer aan te spre
ken".
Studie Nederlands
Dominee Kpobi en zijn vrouw
gaan eerst een intensieve studie
Dominee Kpobi uit Ghana, met vrouw en kinderen.
Nederlands volgen, voordat het
pastorale werk in de wijkgemeen
ten begint. Als Kpobi de taal enigs
zins beheerst, wil hij zo snel moge
lijk in contact komen met de bewo
ners (onder wie veel moslims) uit
de wijkgemeenten. Daarbij gaat
het vooral om gesprekken met de
ze mensen in culturele centra. In
'Lombok' is de kerk, volgens Sna
terse, vooral bezig met sociaal en
cultureel werk onder de wijkbewo
ners.
„Daar zit niet direct een christe
lijk sausje omheen. Juist in onze
tijd, waarin de individualisering
heel erg groot is, moet je momen
ten creeren waarop mensen met
andere mensen contacten en ont
moetingen kunnen hebben. Tegen
woordig praten we met elkaar, ook
met moslims. Eén van de grote uit
dagingen van de kerk van vandaag
is: hoe brengen wij mensen weer
met elkaar in contact. Als dat ge
beurt kun je ook weer wat doen
met het evangelie", merkt Snaterse
op. „Er vallen ook steeds meer la
cunes. De overheid bezuinigt. De
kerk krijgt nu veel meer mogelijk
heden om daadwerkelijk iets voor
mensen te doen".
Dominee Kpobi krijgt alle kans
om zich in zijn arbeid te ontplooi
en. Er wordt bij wijze van spreken
niet over zijn schouders meegeke-
ken. Natuurlijk wordt hij de eerste
maanden begeleid vanuit de Her
vormde Kerk. Maar dat moet ge
zien worden als een introductie bij
de wijkbewoners. Kpobi was niet
alleen predikant, hij gaf ook gods
dienstonderwijs op een school, die
nog door de Engelsen is gebouwd.
Ghana was het eerste land in Afri
ka dat in 1957 zelfstandig werd.
Uitdaging
Kpobi zegt dat hij geen moment
heeft geaarzeld toen hem werd ge
vraagd of hij naar Nederland wilde
gaan.
„Dat het niet makkelijk zal zijn,
heb ik me wel gerealiseerd. Voor
mij is het ook een uitdaging. Ik
weet dat in West-Europa de men
sen de kerk de rug toekeren. In
Ghana komen juist heel veel men
sen elke zondag naar de kerk. Ze
zijn erg meelevend. Steeds meer
mensen in mijn land komen tot ge
loof. De presbyteriaanse gemeente
waar ik voorganger was, telt 500 le
den", zegt de vriendelijke Gha-
nees. die nog vijf zusters en vijf
broers heeft. Hij is de enige uit het
gezin die theologie is gaan stude
ren.
„Op de middelbare school ben ik
tot geloof gekomen. Ik hoorde de
stem van God. Toen werd mij ook
duidelijk dat ik predikant moest
worden. Het heeft mijn leven ver
anderd". 1
In Ghana, waar militairen aan de
macht zijn, bestaat een redelijke
vorm van vrijheid. De kerken en
geloofsgroeperingen (de Pinkster
gemeente is er sterk vertegenwoor
digd) worden niet tegengewerkt.
„Ghana staat erg open voor buiten
landers. Ze worden altijd hartelijk
in ons land ontvangen", aldus Kpo
bi, die van mening is, dat het leven
in Ghana niet eenvoudig is. „Er is
vooruitgang, maar dat gaat heel
langzaam".
Fusie. Gemeenten van het Ne
derlands Israëlitisch Kerkgenoot
schap waarin geen tien volwassen I
mannen meer voorkomen of de t
huishouding niet meer voldoende I
kan worden verzorgd, moeten fu- I
seren. Die conclusie trekt de werk
groep 'Organisatie en financiën'
van dit kerkgenootschap uit een l
onderzoek. In juni zal de eindbe
slissing over het rapport worden
genomen.
Het tekort aan leden bedreigt op
het ogenblik de gemeenten in Aal- j
ten, Doetinchem, Hoogeveen, i
Stadskanaal, Terborg, Tiel en Wa-
geningen. Het is nog niet zeker
welke gemeenten ten slotte moe- i
ten samengaan. Immers, een goede
huishouding is ook voorwaarde I
voor zelfstandig voortbestaan, en
dat is niet altijd aan het ledental af
te lezen.
In tegenstelling tot vroeger
wordt niet meer gedacht aan totale
centralisering, maar aan regionali
sering. "Het gaat erom", zei secre
taris J. Sanders van dit joodse
kerkgenootschap, "ondoelmatig
vastgelegde gelden weer te laten
werken ten bate van de hele joodse
gemeenschap buiten de steden. En
als in de toekomst gemeenten als
Den Haag en Rotterdam in finan
ciële problemen zouden komen, j
kan via het gemeenschapsfonds
ook daar hulp worden geboden".
Alcohol. De rooms-katholieke
bisschoppen van Engeland en Wa
les hebben de bevolking voorge
houden, dat het toenemend alco
holgebruik tot grote problemen
kan leiden. Van de Britten moet nu
3,5 procent als alcoholist worden
beschouwd. Het overlijdensper
centage als gevolg van alcoholisme j
is sinds 1963 verdubbeld.
De Evangelische Kerk Duits
land gaf in 1981 een rapport uit
over het oorlogsvraagstuk met
een voorwaardelijk ja' tegen de
kernwapens: het is nog wel toege
staan de veiligheid met kernwa
pens te verzekeren als ten minste
maar serieus wordt gewerkt aan
conflictbeheersing en wapenver
mindering.
Het was de Reformierte Bund
in de Bondsrepubliek - een sa-
menwerkingvorm van gerefor
meerde gemeenten, gemeentever-
banden, kerken en personen bin
nen de Evangelische Kerk Duits
land - die een jaar later dit rap
port afwees als dubbelzinnigbe
sluiteloos en op een verkeerde
evenwichtig.
Boek van 'Kerk en Vrede' uitnodiging tot meedenken
De Reformierte Bund maakte
er een 'belijdeniszaak' van. Dat
wil zeggen dat het vredesvraag
stuk geen puur politieke aange
legenheid (meer) is, maar de kern
van het christelijk belijden raakt
en dus in de kerk geen vrije
kwestie is. Kerkelijke uitspraken
hierover zijn dus nief vrijblij
vend. "De belijdenis van ons ge
loof is onverenigbaar met de
overtuiging dat het probleem
van de vrede op aarde louter een
zaak van politieke afweging is en
daarom onafhankelijk van de
vredesboodschap van het evan
gelie kan worden opgelost", zegt
de Bond in zijn verklaring van
'82.
"Tegenover de bedreiging van
de vrede door massavernieti
gingswapens hebben wij als kerk
meestal gezwegen of niet vastbe
raden genoeg van de wil van de
Heer getuigd. In de standpunten
met betrekking tot deze midde
len gaat het om het belijden of
verloochenen van het evange
lie".
Boek
In zijn verklaring noemt de Re
formierte Bund ook alle ideologi
sche vijandsbeelden, "waarmee
de ongebreidelde opvoering van
de bewapening wordt gemoti
veerd", onverenigbaar met het
geloofsbelijden. "Vijandschap,
bereidheid tot vernietiging en
vergelding, haat en mensenvrees
loochenen de verzoening van de
wereld met God, waarvan de
waarheid in de opstanding van
de Gekruisigde is geopenbaard".
Vooral de verklaring van de
Duitse bond was voor de theolo
gische werkgroep van de Neder
landse vereniging 'Kerk en Vre
de' aanleiding om zich in de dis
cussie over het belijden van de
kerk inzake bewapening te men
gen. Resultaat daarvan is het
boek 'De vrede belijden' (142
bladzijden, f22,50), dat nu bij J.
H. Kok in Kampen is uitgeko
men. De werkgroep bestond ten
tijde van deze werkzaamheden
uit Cornélie Furnée, Hannes de
Graaf (voorzitter), Luit Miedema,
Joop Simonse, Paul Tichelaar,
Wil Veldhuis, Greetje Witte-
Rang en Harry Zeldenrust (se
cretaris). De laatste is studiese
cretaris van 'Kerk en Vrede'. De
hervormde theoloog Arie Spij
kerboer uit Amsterdam gaf op
verzoek van de werkgroep zijn
commentaar op de verklaring
van de Reformierte Bund.
Alle bijdragen zijn door de
werkgroep besproken en aan
vaard, wat niet wegneemt dat de
auteurs zelf voor hun uiteindelij
ke tekst verantwoordelijk blij
ven. Sommigen hadden hun aar
zelingen. Vrijzinnigen bijvoor
beeld herinneren zich, dat belij
denisuitspraken vaak zijn ge
bruikt als stokken om te slaan in
plaats van als uitnodiging tot ge
meenschap. En rooms-katholie-
ken denken eraan, dat gelovigen
nogal problemen hebben gehad
njet morele uitspraken van de
hiërarchie.
Alle leden van de werkgroep
voelden duidelijk, dat het spre
ken over vrede als over een belij
deniszaak vóór alles de wil tot
communicatie moet dienen. Elke
dreiging met uitsluiting maakt
die wil ongeloofwaardig.
Schuld
Hannes de Graaf: "Het was een
verheugende ervaring dat we el
kaar steeds beter begrepen in
verschillende gevoelens bij het
Harry Zeldenrust
vrijheidsideologie...
dan ook aangeboden als een uit
nodiging tot meedenken.
Het begint met een inleiding
over het belijdend karakter van
kerkelijke uitspraken inzake vre
de en bewapening. Na een hoofd
stuk met de tekst van de verkla
ring van de Reformierte Bund
volgen twee hoofdstukken met
commentaren daarop. Hoofd
stuk 5 gaat terug tot de jaren 30
en de laatste twee brengen de le
zer terug in de actualiteit en de
daarin gelegen uitdaging aan de
kerken om belijdend te spreken
inzake de moderne bewapening.
De Graaf: "Dit spreken zal in
ieder geval het. belijden van
schuld moeten inhouden. En
verder de overheden moeten her
inneren aan hun opdracht om
vrede en gerechtigheid in prak
tijk te brengen".
boek met een zin die - uit welke
christelijke hoek men het ook
bekijkt - diep nadenken ver
dient. "Waar het vertrouwen op
middelen van massale vernieti
ging wordt tot een veiligheidsi-
deologie, daar ïs de naam en de
eer van Jezus Christus in het ge
ding".
Wat wel hindert is, dat in het
boek elk persoonlijk gegeven
over de schrijvers ontbreekt. Al
leen Spijkerboer wordt als theo
loog en predikant te Amsterdam
voorgesteld. Maar dét was al be
kend.
Niet iederëen weet wie Hannes
de Graaf is, laat staan al die ande
ren. Nou, Hannes de Graaf zal de
Utrechtse emeritus-hoogleraar
dr. J. de Graaf uit Heemstede wel
zijn. Maar Luit en Cornélie en
Greètje kan ik echt niet thuis
brengen. Dat zal wel erg dom
zijn.
S. J. de Groot
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bosman-Huizinga, O.geest; Marekerk
9.45 kand. P. Nagel, O.geest, 12 studen-
tenekklesiaj 5 ds. v. Trigt, Middelharnis;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 dr. Vlijm,
V.schoten; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
9.30 ds. Hortensius en pastoor v. Well,
11.15 ds. Hortensius; Bethlehemkerk
(Driftstr.) zie Petrakerk; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds. Jansen. 5 ds.
Rietveld (mmv Leidse cantorij); Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 ds. Schouten,
gezinsdienst; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 ds. Ribs. Wijk 'Stevenshof zie na
geref. kerk. Acad. Ziekenhuis 9 rk.
dienst. 10.15 ds. Bovenberg. Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, mor
gen 10.30 ds. v. Sliedregt, Scherpenzeel.
Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk
Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak. (Su
rinamese.) 10 ds. Eekhof, gez. dienst;
Oude Vest 10 ds. Baas, Sassenheim;
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk zie herv. gemeente; bejaarden
huis Groenhoven 10 ds. Hemmes. Me
renwijk zie herv. gem. Wijk Stevenshof,
gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10 ds.
Koolstra. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
en 5 ds. Houtman. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 10 en 5 ds. Den Hertog. Geref.
Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10.30 ds. De Clercq.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Agte-
reek. Evang. Gemeenschap (Middel-
stegr. 3) 9 en 10.30 evang. W. Smit. Evan-
geliecentrum-Pinksterbew. (Bethle-
hemskerk Lammermarkt) 10 evang.
Zijlstra, 7.30 gospelconcert Gert en Her-
mien, wo. 8 evang. Zijlstra. Pinkster-
gem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eikerbout. Le
ger des Heils (hoek Vestestr./Groenes-
teeg) 10 en 7 (laatste zondag van de
maand 5 u Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag
adventisten ('De Ontmoeting'. Noord-
hofland V.schoten)elke zat. 9.45 bijbel
studie. 10.45 predikdienst. Christelijke
Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Leidse
Soefi-stichting 11 in zaal Pieterskerk
mevr. M. Muuse-Pas over 'Zaad en
oogst'. Genootschap der Vrienden
('Quakers') eerste zondag van de maand
10.30 (Rapenburg 6). Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.)
9 30, 10.30 en 11.20 Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) zo. 10, behalve tweede
weekeind van de maand, dan zat. 7.30
nam. gez. oud-kath.-anglicaanse dienst.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7. zo. 11;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11; Rijn
dijk (Leiden-V.schoten) zat. 7. zo. 9.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, G
en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30
en 11Lammenschans weg zat. 7. zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30. 10.45
en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Verse-
put, O.geest, 7 ds. Hammer, Rijsenhout,
jeugddienst.
AARLANDERVEEN: Herv Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Zoeteweij, Berkel. Ge
ref. Kerk 10 en 6.30 ds. Boer. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4 ds. Bilkes, Bennekom.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. v. 't Hof. Wou brug
ge, 5 ds. v. Es, Blitterswijck-Venray;
Kruiskerk 10 dr. Zwanenburg, Ede; Op-
standingskerk 10 ds. Jonkman, 6.30
mevr. ds. Broeyer-Bogers, Utrecht; G.
Herderkerk 10 ds. Mulder, 5 ds. Tase-
laar; De Bron 9.15 ds. Moll, 10.15 ds. Ta-
selaar, 6.30 ds. Moll; Ashram (Marsdiep)
10 drs. C. M. Wigmans; Driehoorne 7
nam. ds. Mulder; Oudshoornse kerk 10
ds. Ter Bals. mmv cantorij; Sionskerk
(Meteoorlaan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwen-
dijk, ha. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds.
Wilschut. 6.30 ds. v. Wijngaarden; Salv-
.kerk 10 ds. v. Wijngaarden, 6.30 dr Ba-
de, Koudekerk. Geref. K. Vnjg. (aula
school Bospark) 9.30 en 5 ds. Room.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9 30 br. C. Kleingeld, 4.30 ds. M. de
Jong. Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 en 25 febr. 7.30 ds.
v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr.
1) 10 evang. J. Leidekker, 6.30 ds. J. Mal-
go, mmv gospelgroep. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 hr. Joh. v.d.
Steen, 6.30 hr. J. Strietman. Volle-
evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr. J. v.d. Brink. Pinkstergem.
(school Batestein 16) 10. Christenge
meente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel',
hoek Emmalaan) 10. Leger des H (Zon
neweg 3) 10 en 7, laatste zondag van de
maand 5 u. Remonstr Kring (Van Man-
dersloostr. 36) 10 ds. M. Roos. Rk Kerk.
Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Bron zat.
7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv Gem. 9.30 ds.
Exalto, 6 ds. v. Eyk. Gouda. Geref./Herv.
Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10.30 hr. J.
Starre. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. J. v. Wille-
gen, Veenendaal; Salv.kerk 10 ds. Rad-
stake, Soest. 6.30 kand. P. Zorge, Ouder
kerk a d. IJssel; Bethl.kerk (Nieuwer-
brug) 10 ds. Kaars, Haaftcn, 6.30 ds.
Quartel. Gouda. Geref. Kerk 10 ds. El-
derman, 6.30 ds. v.d. Berg. Geref. Gem.
(Stationsweg 17) 10 en 6 30 ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 9 ds. v. Beek
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Klusener, Breukelen, 6.30 kand. N.
Tramper, Kamerik; De Stek 9.30 ds.
Huisman. H.woude. Geref Kerk 9.30 ds
G. de Jong, 5 ds. v. 't Hoff. Chr. Gerei.
Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. Geref. Gem.
9 30 en 6 leesdienst, 25 febr. 7.30 ds. F.
Harinck.
HAZERSWOUDE Herv Gem 9 30 en
6 30 ds. De Graaf. Geref. Kerk 10 ds. v. 't
Hoff, Boskoop, 5 ds. Huisman. Rk Kerk:
dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk
zat. 7. zo. 10
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, 5 ds. Verdoorn, Wadd.veen, gez.
dienst. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds.
Verdoorn. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9.30
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE. Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gein. 10 ds. Krispijn,
Hillegom. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gem Dorpsk. 10 ds. Sloof. 6 ds. Pout.
Doeveren, jeugddienst; Ontm kerk 10
dr. v.d. Bank, Ede. 6.30 ds. v. Roon,
Zeist. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-
college) zie Katwijk aan Zee. Geref
Kerk 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. Koster. Rk
Kerk zat. 7. zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Gem N.
Kerk 10 ds. Kielder. Vianen, 6 ds. Ho-
vius: O. Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds
Schuurman; Iehthusk. 10 ds De Jong,
4.45 samenzang, 5 prof. dr. v.d. Beek,
jeugddienst; Pnielk. 9.30 ds Schuur
man, 6 ds. Vroegindewey; Maranathu-
kerk (Rijnsoever) 10 ds. Visser, 6 ds.
Driebergen. 'De Hoeksteen' (Burgers-
dijkstr.) 10 dovendienst, hr. C. Haaring.
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem.
'De Rank' (aula P. Groen-college Pr.
Frederikdreef 15) 10 kand. H. de Roest,
Leiden. Geref. Kerk Vr.kerk 10 hr. P.
Noordam, Soest, 5 ds. v. Breevoort;
Triumfatork. 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
v.d. Horst. Geref. K. Vrijg. 9.30 lees
dienst, 5.30 ds. Heida. Ned. Geref. K.
(aula Bestevaer-mavo) 11 en 7. Chr. Ge
ref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d.
Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
ds J. A Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv
Gem 9 en 10 30 dr. Bade, 7 ds. Wilschut.
Alphen. Samen op weg-zondag. Geref.
Kerk zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth. 6.30 ds.
Doesburg: Hoofdstr. 10 ds. Doesburg;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Bom
Leythenrode 10 ds. De Leeuw. Elis.zie
kenhuis 10 rector Vijftigschild. Bapt
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 br. J. de
Vries. Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN Herv. Gem. 9.30 kand. E
Klootwijk, Utrecht. Geref. Kerk 9.30 ds.
v.d. Kooi, 7 ds. Aalders. Rk Kerk zat 7,
zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7
ds. De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't
Hooft. Geref. Kerk 10 ds. Boswijk, 5 ds.
Cziria, Rijnsburg. Geref. K. Vrijg. 9.30
en 4.30 ds. B. Buitendijk, ha. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori) 10 ds. Vos, 5 leesdienst,
br. P. Pols. Chr. Geref. Kerk 9 en 3 (tv-
dienst) ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10 en 4
leesdienst, wo. 7.30 ds. Den Boer. Evan,
geliegemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr. J.
Spaargaren. Rk Kerk: Agathakerk zat.
7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 9
en 11.30; Manakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP. Herv Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. Stam. Geref. Kerk 9.30
ds. Nooteboom. Chr. Geref. Kerk 9.30
leesdienst, 2.15 ds. v.d. Meij. Remonstr.
Gem. 10 dr. Meijering. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9 30 ds. Hei
koop, Vreeswijk. 6.30 ds. De Graaff. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Verheul, Alphen, en
kand. P Baane, 3 ds. Baane, intrede. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv Gem 9.30 hr
v d. Kamp. Beverwijk. 7 ds. Romein.
R dam Geref. Kerk 9 30 en 4 30 ds
Wijngaarden. Chr Geref. Kerk 9.30 en
4.30 ds. Visser. Rk Kerk zat. 7, zo. 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. C. G
Geluk, Baarn, 7 kand. J. v.d. Meyden,
Bennekom. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10
en 7 ds. Schouten, Kockengen, ha.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. Mackaay, Lei
den, 5 ds. Dekker,- R.dam; Hoofdstr.
(Zee) 10 ds. Ruitenburg, 5 ds. Elgersma;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. De Vreugd,
Amersfoort; Sole Mio 9 ds. Kalkman,
ha. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.)
10 ds. Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds.
Elgersma, ha.7 ds. Ruitenburg, ha;
Stichtingskerk 11 ds. v.d Wal. Houten.
Evangcliegemeente 'Shalom' (geb. 'Bui
tenzorg', Zeereep) 7 nam Rk Kerk Zee
zat. 7. zo. 10.30, Binnen zat. 7, zo. 10 en
11.30.
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk. 10 ds
v.d. Mev. Rk Kerk Victork. zat. 7. zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30, De
Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
prof. dr. v.d. Beek; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 prof. dr. Sperna Weiland,
R.dam, 7 ds. Vegter, vesperdienst. Ge
ref. Kerk 10 dr. v.d Zwaan. Geref. Kerk
Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 ds.
Strating, A.foort, 3 ds. Breen, A.dam, ha.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
ds. De Lange. 4 ds Horsman. Dor
drecht. Van Wijckerslooth 4 dr. Jansen-
Schoonhoven. Endegeest 10 ds Friede-
rich. Volle-evangeliegem. (Gem.cen
trum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte. Geref. K.
9.30 mevr. ds. Attema-Roosjen, 5 kand.
mevr. H. Hoogenkamp. A.dam. Re
monstr. Gcm. 10 mevr. ds. Went, Bloe-
mendaal. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11 30
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11. Petrus-B
zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. De Vree, Leimuiden, 7 ds. De Kruijf,
R.dam. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst.
2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Hamoen, 's Gravenzande, 5
ds. v. Niel; Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel,
mmv kerkkoor. Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds. Cziria, 5 ds. Snel; Imm.kerk 9 en
10 30 ds. Ribbcrink. 5 ds. Boswijk. Lis-
se; Mar.kerk 9.30 ds. Snel. 5 ds. Ribbe-
rink. Geref. Kerk Vrijg. 10 ds. Grutter,
5 15 ds A. J. Pol. Chr. Geref. K. 9.30 (ha)
en 5 ds. v. Sorge. Evang. Christengem
(aula mavo) 10 br. J. Bol, Zoetermeer.
Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Baas. Geref. Kerk 10
ds. Bras. Chr. Geref. K. 9.30 en 10.45
(met school) en 5 ds. Aarnoudse. Ned.
Prot. Bond (Jul.laan 17) 10.30 dr. Ver-
heus, A.dam. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam,
6.30 ds. Wegerif. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d
Berg, 6 30 ds. Elderman, beiden Bode
graven. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo 9 en
12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6 30 ds. Jansen, Leiden,
jeugddienst. Geref. Kerk 10 ds. Veen-
stra, Leiden, 6.30 ds. Oegema. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 4 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C. J. de Jong Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Blanken, mmv combo. De
Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds. De
Zeeuw, 7 jeugddienst, mmv combo
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule. Herv. evang. op geref. grondslag
(Lucas-college, Beeth.laan) 9.30 kand.
W. Meyer, Katwijk, 4.30 ds. C. Koore-
vaar. R.dam. Geref. Kerk 10 ds. De
Zwart. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo. 10. Kerk
van Engeland (British school in The Ne
therlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem Brugk
9.30ds. Goossen. 5 ds. Kunz; Hoeksteen
9.30 ds. Kunz, 3 ds. Goossen, aangep.e te
dienst, 6.30 ds. Schipaanboord, Bethelk.
9.30 ds. Schipaanboord, 5 hr. L. D Bur-
ger; Imm.kerk 10 ds. v. Dok, Alphen. 5
ds. D. J. van Bart, Schoonhoven. Geref.
Kerk Kruisk. 10.30 ds. Bongers, 5 ds. De
Moor; Ontm.kerk 10 ds. De Moor. Geref.
K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.45 ds. v.d. Haar,
Gouda, 2.30 ds. Hidding, Bunschoten.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d.
Want. Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg
29) 10 en 6.30.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk 10
ds. Steenstra. 4 30 kand. v. Dis. 7 mu
ziekdienst; Kievietk. ('Samen op v
10 ds. Heule, Messiask 10 ds v W.
bergen, ha; Dorpscentrum 9.30 ds v 1
ters, Ameide. Geref. Kerk Zijllaan 10 d.
Schelhaas, Scheveningen, 7 ds. I-lam-!,-
burg, Voorburg. Ned. Prot. Bond (Kerk-
dam) 10.30 ds. Fockema Andreae.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Blenk, A.dam, 6.30 ds. Laseur, Voort
huizen, jeugddienst. Geref. Kerk 9.30
ds. Aalders, 6.30 ds. Buikema, Zw.dam.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9 30 hr De
Haan, 7 ds. Dronkert, Gouda. Geref.
Kerk 9.30 hr. J. P. Karstens. Leiden. 7
zie herv. gemeente.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 ds
Wolthaus. Rk Kerk St. Jan zal. 7.30, u.
9.30; Chr. Dienaark. zal 7, zo. 10. M> r-
burgkerk H. Rijndijk zat. 7. zo 10 n
11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds
Bikker, Zuid-Beijerland, 6.30 ds. Eijsen-
ga. Geref Kerk 10 ds. Buikema. 6.30 ds.
v.d. Kooi-Dijkstra, Leimuiden. Re
monstr. Gem. 10 gez. dienst in Boskoop.
Christelijke gereformeerde kerk in Rijnsburg.
