Adembenemend tussendoortje van Van Schayk 'Moeder Courage': geforceerd Drie Nederlandse choreografen bij het Nationale Ballet Robert Paul: teveel afgekeken Terecht enthousiasme voor A Certain Ratio Jules Deelder: nog geen theaterpersoonlijkheid Gepassioneerd musiceren Neues Glinka Quartett Geld voor Multatuli- monument bij elkaar PAGINA 20 KUNST MAANDAG 16 FEBRUARI 1987 Het Nationale Ballet met premières van 'Fantaisies Symphoniques' (Jan Linkens/Bohuslav Martinu), 'In de nacht kans op onweer* (Toer van Schayk/W. A. Mozart) en 'Before Nightfall' (Nils Christe/Martinu) en een reprise van 'Zoals Orpheus (Van Schayk/diversen). Gezien op 13 fe bruari in het Muziektheater, Am sterdam. Aldaar ook op 18 - 22 en 25 februari. AMSTERDAM - Het vijfde pro gramma van het Nationale Ballet in het Muziektheater bestaat uit sluitend uit werk van Nederland se choreografen: Jan Linkens, Nils Christe en Toer van Schayk. Het is zeer opmerkelijk dat het juist Van Schayk is, veruit de meest gevestigde naam in dit rij tje, die voor de grootste verras sing zorgt. Het was de bedoeling dat in dit Nederlandse choreografen-pro gramma een groot nieuw stuk van Van Schayk in première zou gaan. Dat ballet kwam niet op tijd af en zal nu volgend seizoen worden gebracht. Op het laatste moment - het kon zelfs niet meer in het programmaboekje worden opgenomen - besloot Van Schayk in plaats daarvan toch nog een kort nieuw ballet te ma ken. 'In de nacht kans op on weer' is de suggestieve titel er van. Het begint met vier vrou wen die op het podium rondslui pen. Tegen het achterdoek hangt een hele rij mannen lamlendig in een stoel. Ze nemen niet eens de moeite om naar de vrouwen te kijken, die zich allengs in een helder lijnenspel verliezen. Er is iets merkwaardigs met dit ballet aan de hand: die nadruk kelijke, licht kokette gebaren..., de voorzichtige en toch zelfver zekerde bewegingen van de vrouwen..., de momumentale aanwezigheid van de mannen die zich soms in de vrouwendans mengen..., de pianobegelei ding..., het doet allemaal heel sterk aan Van Manen denken. Voeg daarbij het feit dat Van Schayk pas zeer onlangs het be sluit nam om alsnog een nieuw werk te maken en tel daar de titel bij op, dan zou dit 'In de nacht kans op onweer' heel wel be doeld kunnen zijn als een eerbe toon aan hem. Het is in elk geval een adembenemend spannende dans, waarin Van Schayk zich bedient van een speelse en sobe re stijl die we niet van hem ken nen. Van de jonge choreografen in ons land is Jan Linkens het meest uitgesproken op de klas sieke techniek georiënteerd. 'Fantaisies Symphoniques' is zijn sterkste en vooral ook meest expressieve werk tot nu toe. Juist omdat hij er voor het eerst in slaagt met behulp van het klassieke vocabulaire een begin van een eigen toon te vinden en allerlei opsmuk achterwege 'Moeder Courage en haar kinderen' van Bertolt Brecht door Baai. Met: Kitty Courbois, Julia Henneman, Ju dith Brokking, Jack Vecht, Rudolf Lucieer, Nettie Blanken, Cas Enklaar en Sylvia de Leur. Regie: Leonard Frank. Vertaling: Gerrit Kouwenaar. Muziek: Maurice Horst huis. Orkest: Peter Eggenhuizen, Jannie Pranger, Henk Ummels, Jo hannes Leertouwer en Pieter Smi- thuyzen. Gezien op 14 februari in Frascati, Amsterdam. AMSTERDAM - Baal speelt Brecht, Baal speelt 'Moeder Cou rage'. Dat is toch dat verhaal over die marketenster, die in de Der tigjarige Oorlog (1618-1648) met de legers meetrekt en al handel drijvend haar slag probeert te slaan om te overleven? Inder daad, het is het inmiddels tot theaterklassieker geworden re laas over de moeder en keiharde vrouw, die ondanks het verlies van haar drie kinderen niets heeft geleerd en met haar huifkar blijft rondtrekken. Moeder Cou- 'Gekkenwerk' van Robert Paul. Ge zien op 14 februari in de Leidse Schouwburg. LEIDEN - Robert Paul heeft al les wat hij doet van anderen afge keken. Hij heeft geen eigen ideeën, geen eigen geluid, geen eigen stem. Kijk en luister je naar Robert Paul dan hoor je Henk Elsink, Toon Hermans, André van Duin, Frans van Dus- schoten, zelfs een beetje Freek de Jonge, maar de stem die je het meest hoort is die van Wim Son- neveld. Het is gênant om te ho ren hoe het stemgeluid van voor al de laatste door de kleurloze Robert Paul is toegeëigend. Robert Paul kan goed afkijken. Hij brengt z'n one-man show 'Gekkenwerk' professioneel. Üe overgangen tussen de verschil lende nummers kloppen, de pas jes, de bekkentrekkerij, hij zingt in de maat en het samenspel met de musici is keurig verzorgd. Maar dat is het dan ook wel. 'Gekkenwerk' van Robert Paul gaat voorbij de onbenulligheid. Het is lucht, wind; geen enkele pikante uitspraak, geen enkele verrassend geformuleerde ge dachte. Er prat op gaan dat z'n stem voor veel reclame-spots wordt gebruikt, cliché-matig ge zwets over 'het vak' van artiest, flauwe grapjes over Wim Kok en Joop den Uyl. Overdreven ge speelde woede over het open baar vervoer. Het ene non-pro bleem na het andere passeert de revue. Robert Paul is het type en tertainer dat maar één doel heeft: in het gevlei komen bij het pu bliek. Dat is in zekere zin te billij ken, bedenkelijk wordt het al leen als hij zich als geestverwant van de kankerende kleinburger opwerpt. Er is één ding wat Robert Paul nooit moet doen en dat is zichzelf proberen te zijn op toneel. Daar voor is hij één te saai en twee: daarvoor heeft hij al te veel afge keken. Robert Paul, het moge duidelijk zijn, bezit een zekere meesterschap in het imiteren van anderen. Gek genoeg moet het publiek tot het laatste num mer wachten voordat hij dit ta lent aanspreekt. In dat nummer geeft hij een raak getroffen imita tie van de 'Sound-Mix Show' van Henny Huisman en de diverse jury-leden. Het is een imitatie met parodistische, satirische trekjes. Robert Paul zet ze stuk voor stuk te kijk en vooral Jac ques d'Ancona wordt in heel z'n ijdele, winderige onbenulligheid op z'n plaats gezet. Had Robert Paul maar de hele avond gevuld met dit soort imitaties, nu was al leen het laatste nummer leuk. Als Robert Paul zichzelf pro beert te zijn gaat hij Wim Sonne- veld nadoen en erger nog, hele vervelende dingen zeggen. RADBOUD ENGBERSEN rage en haar huifkar - juist dat attribuut hoort onvoorwaarde lijk bij het stuk. Als aan het begin van de voor stelling bij Baal de zaallichten doven, verschijnt Kitty Cour bois, die (natuurlijk, wie zou iets anders verwacht hebben) de Moeder Courage speelt. Zij trekt aan een touwtje langzaam iets naar zich toe: het is een minia tuurmodel van de traditionele huifkar, van waaruit oorlogsge luiden hoorbaar zijn. Op dat mo ment lijkt het even, alsof de hele zaal op het puntje van zijn stoel gaat zitten. Dit belooft wat, hier wordt verwezen naar en tegelij kertijd afgerekend met de con ventionele Moeder Courage-ens- cèring. Met dit ene beeld maakt Baal direct al duidelijk, dat het zich wil afzetten en een andere benadering beoogt. Maar dan tekent zich langzaam de grote teleurstelling af. Het streven naar een andere benade ring is doel op zichzelf gewor den, dat ten koste gaat van de helderheid en de zeggingskracht van het verhaal. De centrale ge stalte van Moeder Courage ver dwijnt naar de achtergrond om de zinloosheid van oorlogvoe ring en de belachelijkheid van oorlogvoerenden meer nadruk te geven. Kitty Courbois speelt dan ook terughoudender dan je zou verwachten. ïn een geforceerde poging om het conventionele Courage-beeld te corrigeren grijpt men naar middelen, die niet meer overtui gen. Alles möet zo nodig anders. Moeder Courage bijvoorbeeld hult zich per se niet in de be faamde lompen, en voor de songs is om maar anders te zijn, nieuwe muziek gecomponeerd. Waarom moet één van de twee zonen van Courage door een vrouw gespeeld worden? Is dat in Brechtiaanse zin bedoeld: de acteur leeft zich niet in zijn rol in maar toont en houdt kritisch af stand tot zijn personage om het denkproces bij het publiek te ac tiveren? Kinderwagens doen dienst als oorlogstuig en vervan gen de kar van Moeder Courage (dus toch eigenlijk een kar!). Ra dio's, muziekinstrumenten en haardrogers functioneren als wa pens. Wil Baal soms Brechtser dan Brecht zijn? Over Brechts 'episch theater' en de vervreemdingstheorie den ken we tegenwoordig genuan ceerder. Bovendien is al zo vaak aangetoond, dat bij Brecht de theatermaker en de theoreticus elkaar nog wel eens in de weg za ten. Moeder Courage bijvoor beeld eist als tragische theater persoonlijkheid veel meer aan dacht op dan volgens het theorie- boekje toegestaan is. Ook Baal weet dat donders goed - het is te lezen in de bij de voorstelling uit gegeven brochure, en het blijkt uit de in Frascati opgezette ten toonstelling over Moeder Coura- ge-ensceneringen. Hier gaat het, los van alle theo rie, om deze voorstelling: die is vaak langdradig en rommelig, en wil te nadrukkelijk anders zijn. WIJNAND ZEILSTRA heeft gelaten. Het ballet is opge dragen aan Alexandra Radius, die er ook het centrale personage in is. Zeven paren zwermen over het podium, te midden waarvan zij alleen blijft, ondanks een vluchtig contact met wisselende mannen. Die fundamentele eenzaam heid van Radius geeft het ballet de spanning die het werk van Linkens tot nu toe miste. Je zou er zelfs een dramatisch gegeven als een levensverhaal in kunnen ,zien, maar 'Fantaisies Sympho niques' is toch in essentie een muziekballet, zoals alles wat Lin kens tot op heden maakte. Tegen de swingende, beurtelings drei gende en beloftevolle muziek van Martinu legt de choreografie het soms in heftigheid af. Soms ook verslikt de dans zich in de compositie en maken de vele wisselingen de onrust te groot. Toch, het is voor het eerst dat Linkens erin slaagt zijn dans een zekere noodzakelijkheid mee te geven. Het ruimtelijke decor, dat aan het Centre Pompidou doet denken, en de strakke belichting plaatsen dit ballet in een zeer passend kader. De ster van Nils Christe is snel rijzende. In Europa is hij een veelgevraagd gastchoreograaf en binnenkort wordt hij artistiek leider van het Scapino Ballet. 'Before Nightfall' maakte hij twee jaar geleden voor het Ballet van de Parijse Opera. Het is het eerste werk van zijn hand dat bij het Nationale Ballet op het reper toire komt. 'Before Nightfall' speelt zich af in een imposant decor, dat door de belichting soms een ijle, dan weer een ijzige sfeer oproept. Eik van de drie delen is gegroepeerd rond een centrale pas de deux, die telkens door een ander van de zes paren wordt uitgevoerd. Het eerste deel is wervelend en ongenaakbaar. De hectische mu ziek - andermaal van Martinu - wordt op de voet gevolgd. Het tweede deel is veel dramatischer. Coleen Davis en Robert Mach- herndl dansen een smartelijke pas de deux, die een harteklop Alexandra Radius in 'Fantaisies Symphoniques' van het Nationale Ballet. (foto Jorge Fataurus) ontbeert en flets afsteekt bij het onderkoelde begin en het zeer dynamische laatste deel. Dat be vat een fraaie pas de deux, ge danst door Jeanette Vondersaar en Clint Farha, waarin vooral het dweperige liggen van de man een vondst is. Maar niet alles wat Christe toe voegt aan de klassieke techniek is even treffend. Zijn dramati sche accenten - gekromde voe ten, geknakt hoofd - zijn weinig origineel en in deze context ook gekunsteld. Wellicht wreekt zich daarin het feit dat hij de afgelo pen jaren zoveel om handen heeft gehad. Bij het publiek oogstte 'Before Nightfall' overi gens veruit de meeste bijval. ARIEJAN KORTEWEG Kitty Courbois rechts) en Sylvia de Leur in 'Moeder Courage'. (foto Hans Verh<x A Certain Ratio (ACR), Leids Vrije tijdscentrum (LVC). Gehoord op 14 februari. LEIDEN - Het LVC-publiek heeft de naam een moeilijk pu bliek te zijn. Zij die er de plankie ren beklimmen, slagen er zelden in uitbundige reacties aan de he le zaal te onffutselen. Wat dat aangaat mag het met vele toegif ten verlengde optreden van A Certain Ratio, zaterdag, gerust een unicum worden genoemd. Er werd volop geswinged in het volle jongerencentrum en elk nummer werd onthaald met veel applaus en aanmoedigend ge schreeuw. Muzikaal gezien was het niet zo bijzonder wat het vijftal uit Manchester klaarspeelde. Aan stekelijk uitgevoerde funk, dat 'Ja, Deelder' (try-out), gespeeld en geschreven door Jules Deelder. Gezien in het Alphense Hooft- straattheater op zondag 15 februari. ALPHEN AAN DEN RIJN - Als geen ander is Jules Deelder een fanaat van de Neder landse taal. Tevens is hij een fanatiek tegen stander van vereenvoudiging van onze moe dertaal. Bijzonder welbespraakt en derhalve een stortvloed van woorden loslatend op de zaal, in een tempo waarmee zelfs een liter een literfles teveel zou worden. De Rotterdamse nachtburgemeester doet wezenlijk niets anders dan in zijn eerste thea terprogramma Deelder Spreekt, te weten: af geven op de huidige politieke bewindvoering en dan met name op het sociale vlak. Afge ven, want daar bestaat het hele gebeuren uit, op de mentaliteit van de Nederlander. Deel der stelt zelfs, dat mocht God bestaan, dat dan toch niet kan zijn voor "zo'n stelletje zei kers als wij Nederlanders". De aalglad gekamde dichter geeft af op Amsterdam, verhalende dat de hoofdstad al les heeft en wanneer ze het even niet heeft, het zeker steelt. En de liefde verkondigend voor de Amsterdammer, die volgens Deelder een goed hart heeft: "Het moet alleen achter op zijn rug hangen, gekookt en wel zo laag dat de honden er bij kunnen". Jules Deelder is een woord-gigant, iemand die de zaken net even anders vertelt dan de gemiddelde Nederlander. Alleen de bewe ring dat hij begint uit te groeien tot een thea terpersoonlijkheid gaat me echt toch een beetje te ver. Natuurlijk betreft het ditmaal 'slechts' een try-out, zowel tekstueel als in houdelijk is het wat mij betreft zeker ge slaagd. Dat neemt echter niet weg dat de pre sentatie nog veel te wensen over laat. Het is niet Deelders verschijning welke de mensen op de stoelen houdt, doch diens provoceren de opmerkingen. Deelder is nog lang geen theaterpersoon lijkheid, zoals het programma ons doet gelo ven. Hij is schrijver. Hij verkoopt dan ook ter correctie van zichzelf na afloop een door hem geschreven boek. Volgens Deelder zou er geen kritiek zijn zonder kunst en andersom wist hij het zo zeker nog niet. Voor het gemak rekent hij zichzelf tot de groep van kunste- naars. Voor het geschrevene geldt dit zeker, maar voor het gesprokene nog niet. Of om in Deel ders termen te spreken: "Wie zou Jezus ge weest zijn als deze doofstom zou zijn ge- weest". Deelder is zaterdagavond a.s. met hetzelfde programma in Katwijks Tripodia. EVERT DONKERSTEEG Het Neues Glinka Quartett, bestaande uit Alexan der Arenkov en Ivan Dimitrov, viool, Gerhard Kanzian, altviool en Jontscho Bayrov, cello. Met werken van Mozart, Sjostakovltsch en Beethoven. Gehoord in het Groene Kerkje op 15 februari. OEGSTGEEST - Drie componisten die hun sporen hebben verdiend in de strijkkwartet- literatuur waren gistermiddag in het Groene Kerkje te horen in op latere leeftijd geschre ven werken. Donkere kleuren overheersen vooral bij Sjostakovitsch en Beethoven. Moz- arts kwartet in G K.V 387 waarmee werd be gonnen is nog het meest opgewekt hoewel het langzame deel met zijn harmonische wendingen ook dramatische gedeelten heeft. Het Neues Glinka Quartett, genoemd naar de Russische componist Glinka, gaf blijk van grote routine in het kwartetspel. Niet zo ver wonderlijk als men weet dat de uitgevoerde werken van Sjostakovitsch en Beethoven reeds door hen op de grammofoonplaat zijn De musici vormen een eenheid in aanpak: fors maar niet overdreven en met een sonore toon. De eerste twee delen van Mozart waren mij iets aan de te zware kant, gezien het licht voetige karakter van deze muziek. Het meer dramatische andante lag de musici beter en dit werd evenwichtig uitgevoerd evenals het slotdeel, een subtiel gespeelde geestige fuga. Gepassioneerd klonk na de pauze Beetho- vens strijkkwartet in f op. 95, reeds vanaf de eerste maat die met snelle afstreekjes werd gespeeld. Afwisseling is er genoeg in dit kwartet, door de driftige ritmische figuren in de snelle delen en het beschouwende tweede deel dat opvalt door zijn toonsoort (D groot) en door een introverte fuga in het midden. De donkere kleuren werden duidelijk ge schilderd door de Russische musici die de concentratie tot en met het laatste van deze zes verschillende delen wisten vol te houden. De meeste indruk maakte op mij de uitvoe ring van het achtste strijkkwartet van Sjosta kovitsch, dat begint én eindigt met een som ber motief van vier noten op de lage snaren van alle instrumenten. In dit kwartet zijn driftige accenten en een macabere wals die in zijn doorzichtigheid heel suggestief is. Het Neues Glinka Quartett wist het geobsedeer de karakter van het begin tot het eind vast te houden. Altviolist Ivan Dimitrov die in Mozart wat bescheiden had gespeeld kwam in dit werk duidelijker voor het voetlicht. Eerste violist Alexander Arenkov en cellist Jontscho Bay rov lieten zich eveneens meer gaan in de langzaam aanzwellende tonen en de felle ac centen. Violist Ivan Dimitrov had een be langrijk aandeel omdat de tweede vioolpar tijen een heel eigen karakter hebben in alle gespeelde composities. Zijn toon is donker der dan die van de primarius waardoor een aardig contrast ontstaat. FRANK DEN HERDER. zonder meer. Maar in die wild swingende en om al maar méér roepende meute zou je. bijna ver geten dat ACR met zijn eerste el pee aan het einde van het vorige decennium vriend en vijand ver raste met een plaat waarvoor de critici nu- nog naar een passende karakterisering aan het zoeken zijn. Ook toen was er al onmis kenbaar funk maar die ging toen op in een kakafonie die de mu ziek iets heel eigenaardigs mee gaf. Na die debuutelpee heeft de groep een tijd doorgemodderd. En tevergeefs een zanger met een goede stem gezocht. Vorig jaar bracht de groep na een lange periode van stilte 'Force' uit. Vanaf de allereerste klanken was duidelijk dat drummer/zanger Donald Johnson meer dan ooit tevoren de scepter zwaait in ACR. ACR is een beetje minder new wave geworden en een beetje meer Level 42. En die in- sruk werd zaterdag in het LVC nog eens bevestigd. Het zou wel eens kunnen dat deze koerswijzi ging het voortbestaan van de groep voorlopig heeft veilig ge steld. Johnson is een beest van een slagwerker. Zelden heb ik er een van zijn kaliber achter de kits in het LVC zien zitten. Echt swin gen doet zijn spel niet. Daarvoor is het - gek genoeg - veel te strak, bijna mechanisch. Ook bassist Jeremy Kerr kweet zich van zijn taak. Hij trok wildfunkend aan zijn snaren en toonde zich een aanvaardbare oplossing voor het zangersprobleem Het enthousiasme van het pu bliek was heel terecht. De Brit ten gingen er flink tegenaan en bleken zonder al te veel proble men eikaars taken te kunnen overnemen. Zodoende weten we nu ook dat Johnson een uitste kend basisst is. ACR is in LVC- begrippen een groep met een ta melijk grote naam maar van ste- rallures was geen sprake. Vier of vijf toegiften, gaven de vijf, waar onder een feestelijke percussie set vol spektakel. Toch was het middengedeelte van het concert het meest inte ressant. Swingen ging toen wat moeilijker maar er viel des te meer te beluisteren wanneer de saxofonist in samenspraak met de toetsenman en de (voorge- peelde) tapes van de ACR-mu- ziek heel bijzondere muziek maakten. Dan leek het of je met de wind mee langs een eindeloze rij bergtoppen slalomde. Halluci nerend werden die klanken op de lange duur. Het voornoemde ritmetandem zorgde er voor dat je je niet al te zweverig ging voe len. WIM KOEVOET AMSTERDAM (ANP) - Het geld dat nodfg is voor een monument voor de 100 jaar geleden overleden schrijver en vrijdenkend moralist Multatuli (pseudoniem voor Eduard Doilwes Dekker) is bij el kaar. Dat werd zaterdag bekend gemaakt op een bijeenkomst ter herdenking van de 100ste sterfdag van Multatuli in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Bijdragen kwamen binnen van het ministerie van welzijn, volks gezondheid en cultuur, van begun stigers en van de opbrengst van een boekje 'Er is niets poëtischer dan de waarheid'. Eén en ander be tekent dat het sta'ndbeeld, gemaakt door Hans Bayens, 15 mei op de Torensluis in de hoofdstad onthuld kan worden. Op 10 maart geeft de PTT bovendien een Multatuli-post- zegel van 55 cent uit. Op 20 maart begint een Multatuli-tentoonstel- ling in het Letterkundig Museum in Den Haag. De bijeenkomst van het Multatu- li-genootschap werd bijgewoond door onder méér minister Brink man van WVC, de commissaris van de koningin in Noord-Holland R. de Wit, burgemeester Van Thijn van Amsterdam en oud-fractie- voorzitter van de PvdA in de Twee de Kamer, Joop den Uyl. Popmuziekprij s Claw Boys Claw HILVERSUM (GPD) - Minister Brinkman van WVC heeft vrijdag avond in het Veronica-radiopro- gramma Countdown Café de BV Pop-prijs uitgereikt aan de Neder landse groep Claw Boys Claw. De door de minister aangeboden vi deoclip ter waarde van f 50.000 werd door de groep echter niet in dankbaarheid aanvaard, omdat de popmusici een dergelijk bedrag niet aan de produktie van een clip wensten te besteden. De prijs werd uitgereikt op ini tiatief van de 'BV Pop', een belan genorganisatie van Nederlandse popmusici onder voorzitterschap van ex-Earth and Fire-zangeres Jerny Kaagman. In zijn aan de prijsuitreiking voorafgaande toe spraak zei de minister dat hem in een gesprek met Kaagman duide lijk was geworden dat popgroepen alleen succes kunnen hebben, wanneer hun platen vergezeld gaan van een videoclip. De muzikanten van Claw Boys Claw deelden vervolgens mee het bedrag liever contant te ontvan gen, om daarmee optredens te kun nen financieren in door bezuinigin gen bedreigde jeugdcentra, en om het budget van een nog op te ne men plaat wat ruimer te maken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 20