'Deze boeken stralen een gewijde rust uit' Frankie: loos spektakel Fats Domino op tournee Robert Denvers leider Ballet van Vlaanderen 'De Meiden' van Jean Genet:Toneelschoolwilde teveel DONDERDAG 5 FEBRUARI 1987 KUNST PAGINA 21 door Henk Dam WASHINGTON (GPD) Liberace is overleden, omgeven door de stijl die hem zo eigen was. Hij stierf in zijn lievelingshuis in Palm Springs, het huis met de garage die tot balzaal kan worden omgetoverd, en met de metersdiepe kasten vol met zijn bontjas sen. De slaapkamer waar hij, omringd door zijn dierbaren en enkele van zijn 27 honden, de laatste adem uitblies, had hij geheel in Napoleontische stijl laten inrichten. Buiten hielden de laatste uren tientallen fans, brandende witte kaarsjes in de hand, de do- denwake. Sentimenteel? Maar Liberace s le ven en loopbaan was een monu ment voor het valse sentiment. On echt? Liberace werd schatrijk met schone schijn, met klatergoud. De 57-jarige entertainer was de koning •an de kitsch. Liberace was bovenal uniek. Hij verdiende miljoenen en miljoenen met een act die niemand hem kon nadoen. Van niemand anders zou een theateroptreden worden ge pikt dat zó aan elkaar hing van zwijmelarij, ijdelheid, schijn- romantiek en kunstverkrachting. Hij kwam ermee weg, omdat hij de show zelf was. Vrijwel alles dat over hem geschreven is, gaal over zijn bontjassen, zijn peperdure rin gen, de gouden kandelaber op zijn piano, zijn zwembad in de vorm van een piano. De man was de show. berace's woordvoerder ten stellig ste is ontkend Maar de uitgever van de krant zegt. ,.We weten het uit de allerbeste bron. We blijven bij ons verhaal' Roeping Incident Het doet je je afvragen of er iets achter die facade zat. Er was een incident, vijf jaar geleden, dat op eigen wijze iets vertelde. Een van zijn chauffeurs. Scott Thorson, liep toen naar de rechter omdat hij, na dat hij was ontslagen. ..alimenta tie" van Liberace wilde hebben. Meer dan 250 miljoen gulden wilde hij. Thorson voerde aan, dat Libera ce hem voor zijn gehele leven 150.000 dollar per jaar plus gebruik van twee van zijn huizen had be loofd in ruil voor „emotionele en seksuele bevrediging". De 27-jari- ge chauffeur zei zelfs dat hij naar de plastisch chirurg was gegaan de de meester uit te zien. Maar de rechter wees het ver zoek af; Liberace gaf zijn ex-chauf feur later toch nog twee ton aan schadevergoeding. De episode be tekende zoveel als een kijkje in Li- berace's keuken, iets waarvoor hij als de dood was. Tekenend genoeg, is ook de dood van de Amerikaanse entertai ner door raadsels omgeven. De of ficiële doodsoorzaken luiden: bloedarmoede, emfyseem plus hartklachten. De bloedarmoede, zo is nog gemeld, had Liberace te danken aan een maandenlang vol gehouden dieet waarbij hij uitslui tend watermeloenen at. Er is ook een ander verhaal. Vol gens de in de artiestenwereld goed ingevoerde Las Vegas Sun leed Li berace aan AIDS, iets dat door Li- Liberace werd op 16 mei 1919 als Wladziu Valentino Liberace gebo ren. Zijn vader was een groothan delaar in delicatessen die vond dat hij een roeping als musicus was misgelopen, en daarom van zijn kinderen eiste dat zij dat verlies zouden goedmaken Alle kinderen Liberace kregen dus vanaf vier-jarige leeftijd piano les. maar Wladziu was de echte uit schieter. Toen hij elf was verdien de hij al als begeleidend pianist bij stomme films zijn eerste geld. en dat was hard nodig ook. want het gezin Liberace was inmiddels door de depressie doodarm geraakt. Aan het eind van zijn tienerjaren moest Liberace kiezen voor een carrière in de klassieke, dan wel de populaire muziek. Hij koos, zeer te gen de zin van zijn vader, voor de populaire hoek. en begon onder de artiestennaam Walter Busterkeys in bars te spelen. Maar de klassieke muziek liet hem toch nooit helemaal los en bij zijn optredens, die steeds meer tot one-man shows uitgroeiden met niet alleen muziek maar ook ver bindende teksten, kwamen de ou de klassieke deunen onvermijde lijk terug. De romantische muziek uit de 19e eeuw had daarbij Liberace's grote voorkeur en toen hij in de ja ren '50. mede dankzij tv-shows, voor li£t eerst grote roem bereikte, begon hij daar meer en meer zijn eigen versies van te spelen. Het waren ongetwijfelde virtuo se optredens maar niet zoals de componist het had opgeschreven „Ik laat de saaie stukjes maar weg", zei Liberace vantevoren ver goelijkend tegen zijn publiek. Een criticus schreef ooit schnierend „Liberace is de enige pianist die Chopin's Minutenwals in 37 secon den speelt". De soms nogal harde kritieken van meer gevestigde kunstschrij vers lieten Liberace koud, want hij- verdiende goud geld met zijn Cho pin en Liszt en Gershwin a la Libe race In zijn eigen woorden. „U vind het zo erg. die nare dingen die ze onlangs over me geschrever hebben. Ik heb de hele weg naar dc bank gehuild". Kaarsjes In de loop der jaren gaf Liberace zijn optredens een gaandeweg bi zarder aanzicht. De gouden kande laber met electrische namaak- kaarsjes verscheen al heel snel op de hagelwitte vleugel, en zijn kle ding werd steeds exotischer. Dc duurste bontjassen schafte hij zich aan. met als absoluut hoog tepunl een meer dan 700.000 gul den kostende. 80 kilo zware bont jas met vijf meter lange sleep. Als hij die aanhad, zei hij tegen zijn ademloze publiek ..Kijk naar me' Ik kleed me niet voor niets zo mooi Over zijn bontjassen zei Liberace ooit: „Ik draag nooit bont van dier soorten die op uitsterven staan. Al mijn bontjes zijn gemaakt van die ren die speciaal werden gefokt voor hun bont, Trouwens, de jas sen waren dood toen ik ze kocht". Bil zijn grote shows in New York en Las Vegas placht Liberace zich in een witte Rolls Rovce op het to neel te laten rijden. Overdaad was er ook in kleinere vorm: in de enor me ringen (een van zijn ringen heeft de vorm van een piano en telt 260 diamantjes) die hij altijd om had. Waar Liberace een waar meester in was, was in het flirten met zijn publiek, dat voor een buitenpro portioneel deel uit oudere dames bestond. „Mr. Showmanship" aar zelde niet „zijn" dames tot in de ziel te roeren door gevoelig over z'n gestorven moeder te doen. Hij had er ook schik in een fan uit de zaal te halen, om daarmee een stijlvol dansje te doen. De dansjes werden afgesloten met een wandeling, arm-in-arm met de ge lukkige. naar de piano waar Libe race dan lal van kadootjes uit haal de een zijden sjaaltje met zijn mo nogram. een plaat, een geparfu meerde zijden roos. Liberace's optredens waren zo super-, super-romantisch dat ze ei genlijk niet konden. Dat wist hij zelf ook wel: er is meer dan eens en terecht over hem geschreven dat hij een parodie van zichzelf maakte. Zoals gezegd de man was de show. En niet alleen op het toneel, waar hij in zijn beste jaren honderddui zenden guldens per optreden ver diende Er was bijvoorbeeld ook (in Las Vegas) zijn Liberace-restau- rant. het Liberace-museum, de fo toboeken over zijn extravagante huizen. Het museum, een van de belang rijkste trekpleisters van de toeris tenstad Las Vegas, laat paraferna lia zien als Liberace's kostuums, een paar van zijn Rolls-en, kande laars. giften als de van 10.000 luci fers gemaakte piano die hij ooit kreeg. Liberace's huizen waren evenzo vele getuigenissen van zijn grote voorliefde voor kitsch. Overal pia no's. overal bloemen, zijde, pluche, kussentjes, de inrichting van een peperduur bordeel van rond de eeuwwisseling. En. in de meeste huizen, in de toiletten de uitvinding die hij ooit deed en waarop hij zelfs patent heeft gekregen: de met de druk op een knop verdwijnende toiletpot. Om zijn uitleg te citeren. „Er is geen reden waarom men een toilet pot moet zien als men een toilet binnengaat. Ze zijn zo weinig ro mantisch, nietwaar?" Rutherford (koorzang). Brian Nash (gitaar). Mark O'Toole (bas). Peter Gill (drums). Gastmusici: Peter O'Toole (gitaar). Gerald Oxendale ROTTERDAM (GPD) - Na twee jaar vraag je je af waarom de Britse groep Frankie goes to Hol lywood aanvankelijk een pro gressief imago met zich meezeul de. Zoveel spektakel, zoveel bombast, zo'n combinatie van disco met glitterrock en dan nog overgoten met een sausje hi- tech, zoveel vuurwerk en licht jes, zoveel wansmaak - hoe kan het ooit vooruitstrevend zijn ge weest? Hoe kan het ooit als ver nieuwend zijn overgekomen9 Misschien wel omdat Frankie goes to Hollywood aanvankelijk het geesteskind was van een van de opvallendste producers van de jaren tachtig: de met het ZTT- label verweven Trevor Horn (ex- Buggles. ex-Yes). Horn heeft als ware hij een samensteller van parfums een enorm spectrum aan elektronische sounds ont wikkeld, die op de popmuziek een grote, maar niet altijd gunsti ge invloed hebben gehad. Op tenminste twee singles van de Liverpoolse band Frankie heeft Horn die geluiden in collage- vorm optimaal kunnen uitwer ken. Relax en vooral Two Tribes waren in 1984 in het oogsprin gende singles, en Welcome to the Pleasure Dome een dito album. De sounds van Horn werden ge combineerd met opvallende vi deoclips, die uit het brein kwa men van de mediumtovenaar Paul Morley. Frankie goes to Hollywood was het vehikel van twee breinen. De naar een oude krantenkop (die suggereerde dat Sinatra zijn filmcarrière weer zou oppakken) gedoopte band deed er zelf minder toe. Vooral de beide zangers van de band, Holly Johnson (ex-Big in Japan) en Paul Rutherford (ex- Spitfire Boys), hebben zich het afgelopen jaar enigszins van Horn en Morley losgemaakt. Hun zelfbewuste flikkergedrag verhield zich niet zozeer met ar tistieke bevoogding. De stap heeft een tweede album, Liver pool, opgeleverd, waar de fijnzin nige produktie van Hom inge ruild is voor wat grovere elektro nische hulpmiddelen onder lei ding van Horns rechterhand Ste phen Lipton. Vrijwel alle songs bestaan uit een ritmisch motief dat met mechanisch geweld via de synthesizers over het publiek wordt uitgestort en waardoor de drummer gekleineerd wordt tot een soort paukenist - Peter Gill slaat alleen nog maar accenten FGTH is nooit zonder humor geweest, en is dat ook nu nog niet. In een prachtig, diepte-sug gererend (trompe l'oeuil) decor is de nutteloze drummer verheven op een enorm hoog podium. Een beter voorbeeld van narcisme kun je niet bedenken. De rest van de show speelt zich als in een dansroes af. Om de eenvormig heid van het opgerekte songma teriaal hier en daar wat te onder breken worden er enorme vuur werk-knallen afgevuurd, kantelt een volledige podium-boven bouw en neemt de belichting nu en dan letterlijk de kleuren van een gokkast aan. Frankie is te onbenullig om je over op te winden en te aardig om te negeren. Het is mijn meug niet, net zomin als ik aan een eenarmige bandiet sta te trek ken. Het van Liverpool afkomsti ge repertoire valt in het niet bij de hoogtepunten van Horns werk, maar steekt gunstig af bij de twee oliedomme covers die de groep zonder ritmemachines brengt van War (Edwin Starr) en Boirn to Run (Bruce Springs teen). JOHN OOMKES ROTTERDAM (GPD) - 'Mr Rhythm Blues' Fats Domino komt dit voorjaar naar Europa voor een serie van 22 concerten, die hem naast Nederland ook naar Ierland, Groot-Bnttannië, West- Duitsland, Zweden, Noorwegen en België zullen voeren. Speciaal voor deze tournee is de lp 'Don't you know' (EMI) uitgebracht met nog nooit eerder op de plaat gezet ma teriaal. De lp zal uitsluitend tijdens optredens te koop zijn, aldus orga nisator Tjallie Huizenga die ook voor Nederland de concerten heeft geboekt. Antoine 'Fats' Domino heeft na The Beatles en Elvis Presley de grootste verzameling gouden pla ten ter wereld. Hij heeft naar schat ting 100 miljoen platen verkocht. Dat zijn aantrekkingskracht nog altijd groot is, bewijzen de snel uit verkochte optredens en het feit dat van zijn jongste live-lp 'His grea test hits' recentelijk binnen twee maanden al ruim een half miljoen exemplaren waren verkocht. ANTWERPEN (GPD) - Als opvol ger van de eind december jongstle den ontslagen Valery Panov is Ro bert Denvers benoemd tot de nieu we artistiek directeur van het Ko ninklijk Ballet van Vlëanderen. Panov is de laan uitgestuurd om dat hij volgens het bestuur van het KBW niet over voldoende mana gerscapaciteiten zou beschikken. Naar aanleiding van zijn ontsla gaanzegging gingen de de dansers, die achter Panov bleven staan, er toe over de gebouwen te bezetten en moesten er door een staking voorstellingen geannuleerd wor den. Die storm is inmiddels ge luwd nu Denvers in functie getre den is. Robert Denvers is in 1942 in Ant werpen geboren. Van 1963 tot 1973 Alan Land nu eerste solist AMSTERDAM (ANP) - De tweede solist van het Nationale Ballet, de Amerikaan Alan Land, is met in gang van 1 maart bevorderd tot eerste solist van dit dansgezel schap. Alan Land trad in 1979 in dienst van het Nationale Ballet en werd in 1983 tot tweede solist bevorderd. Met zijn benoeming is het aantal eerste solisten bij het Nationale Ballet nu gekomen op elf: Fred Berlips, Coleen Davis, Clint Farha, Lindsay Fischer, Caroline Iura, Alan Land, Alexandra Radius, Ka rin Schnabel, Valerie Valentine, Jeanette Vondersaar en Joanne Zimmerman. danste hij bij het Ballet van de XXe Eeuw en in 1977 was hij daar ook pedagoog en assistent-direc teur. Van 1975 tot 1977 speciali seerde hij zich in New York in de Balanchine-methodiek. was solist bij het National Ballet of Canada en richtte met Maria Barrios het Ballet Contemporaneo in Caracas (Venezuela) op. Denvers gaf ook gastlessen bij het New York City Ballet, Ameri can Ballet Theatre, Dallas Ballet, Nederlands Dans Theater, Konink lijk Zweeds Ballet, North Carolina School of Arts, Ballet van de Parij- se Opera en Koninklijk Deens Bal let Kopenhagen. Het ligt in de bedoeling, dat Ro bert Denvers bekende hedendaag se choreografen uitnodigt het re pertoire van het KBW te komen verrijken terwijl daarnaast veel aandacht zal worden gegeven aan het Balanchine-oeuvre en grote klassieken als Napoli, Don Qui- chotte en Paquita. Martha Graham Dance Company AMSTERDAM (ANP) - De Martha Graham Dance Company, een bal letgezelschap uit New York, treedt 27 en 28 februari op in het Muziek theater in Amsterdam. Op het pro- gramma van dit befaamde ameri- kaanse gezelschap staan vier bal- letten. Één ervan bestaat Uit vijf s lo's. Voor de muzikale begeleiding worden bandopnamen gebruikt Tentoonstelling van de Vaticaanse bibliotheek - Fransjozef Arkenau"Elke keer 'De Meiden' door de Amsterdamse Toneelschool. Tekst: Jean Genet, spelbegeleiding: Ria Eimers, Bambi Uden, spelers: Hans Breetveld, Ste fan Louman en Sipkova. Gezien op 4 februari in het LAK, Leiden. Derdejaars van de Amsterdamse Toneelschool hebben er hun tan den in gezet en een voorstelling afgeleverd waarbij het makkelijk kanttekeningen plaatsen is. Toch kende de twee uur durende voor stelling, die de toeschoi(wer zon der pauze moest uitzitten, zoveel mooie momenten dat hel interes sant bleef En wie 'De Meiden' Ze wilden te veel die jongens van de. toneelschool. Het hele re gister van felle emotionaliteit tot verstild spel werd steeds op nieuw met nerveuze snelheid doorlopen. Van de looppasjes, de seksuele symboliek die driedub- beldik elke handeling begeleid- de, het decadent getinte, romme lige decor kreeg je na een kwar tier hoofdpijn. De toeschouwer paste zich echter aan het tempo aan en de twee dienstmeiden namen ge lukkig gas terug. Bij het intrige rende, lugubere rollenspel van deze twee zusjes. Eën speelt steeds de rol van mevrouw, waan en werkelijkheid gaan door el kaar lopen, waarbij de mevrouw- rol een dodelijke blijkt te zijn. De rollen van de dienstmeiden zijn razend moeilijk om te spe len. Stefan Louman kwam nog het verst. Zijn spel bewoog zich op een constant niveau, alleen moet hij er voor waken niet te snel de trucendoos van de be roepsacteur over te nemen. Zoals hij stierf aan zijn vergiftiging was puur cliché. Hans Breetveld als zijn zusje had bij momenten de geest terwijl Sipkova in haar rol het stuk steeds de finitief de nek leek om te draai en. Sipkova had nooit in het der de jaar van de toneelschool mo gen belanden De prestaties van de toneel school in het LAK blijven wissel vallig. 'De Meiden'- mag zeker niet tot de mislukkingen gere kend worden. Een kennisma king met Genet is nooit weg. al heeft de kennismaking beper kingen. Bovendien het blijft spannend om te zien hoe twee jonge acteurs tot hal uiterste gaan. RADBOUD ENGBERSEN LEIDEN - Facsimileren is een vorm van fotografisch reproduce ren met behulp van de computer. Het is de meest nauwkeurige na bootsing, die het origineel onbe schadigd laat. Oude handschriften, boeken, prenten en kaarten wor den op die manier toegankelijk voor het publiek en de weten schap Fransjozef Arkenau, direc teur van de Leidse boekhandel Kooyker, heeft ervoor gezorgd dat een klein gedeelte van de rijke bi bliotheek van het Vaticaan in het Rijksmuseum van Oudheden is tentoongesteld. Wat bezielt een boekhandelaar om van 'nieuwe oude' boeken te houden? Zijn beweegredenen la ten zich in eerste instantie moeilijk omschrijven. "U moet het zien, voelen en ruiken". Een bordeaux rood linnen doosje wordt uit een kast gehaald. Naast de commen taarband zit in een uitgespaarde ruimte een fraai leren boekje. Met behulp van een goudkleurig touw tje wip je het er zo uit. Als Fransjozef Arkenau het klei nood in zijn handpalm legt, zegt hij: "Hieraan beleef je kijkplezier Het is toch schitterend dat we al eeuwen geleden in staat waren om zulke boeken te vervaardigen. Hier. kijk die fijne tekeningen en die gekrulde létters. Elke keer onl dek je weer iets nieuws. Turen en ontcijferen, dat is denk ik het ge noegen dat je eraan ontleent. Je wordt er ook heel rustig van. Deze boekwerken stralen een gewijde rust uit Het zijn fascinerende ex emplaren". Behalve van de inhoud, smult de boekhandelaar ook van de verpak king. "Ik hou van een mooi ge maakt boek. Per jaar verschijnen er zo'n 50.000 boeken. Een groot gedeelte daarvan wordt vlug ge drukt, vlug en slecht gebonden. Ik kan daar niet goed tegen". Het is inderdaad een merkwaar dige gewaarwording om zo.'n 'nieuw oud' boek ter hand te ne men. De pagina's zijn getrouwe ko pieën van het origineel. De gaten in de handschriften of insnijdingen zijn precies weergegeven evenals vochtplekken en ezelsoren die" sommige bladzijden hebben opge lopen. Arkenau vertelt dat zelfs de dikte van het papier gelijk is aan de oude uitgave. En hoe het bladgoud er zo fraai bovenop komt te liggen, is ook hem een raadsel. "Voor lief hebbers van de boekdrukkunst is dit een feest", aldus de directeur die zich hoe langer hoe lyrischer uitlaat. Vieze vingers Aan de facsimile-uitgaven wor den de allerhoogste eisen gesteld De Zwitserse uitgeverij Belser heeft in het Vaticaan een speciaal atelier mogen inrichten. De oude boeken worden daar uit hun ban den gehaald en met behulp van het modernste drukprocédé nage maakt. Als tegenprestatie worden de oorspronkelijke werken van het Vaticaan gerestaureerd en achter slot en grendel gezet, want de ver nieuwde uitgaven kunnen beter te gen de vieze vingers. door Saskia Stoelinga De Biblioteca Apostolica Vatica- na (ook wel de 'Vaticana' ge noemd) is een van de belangrijkste culturele instellingen ter wereld. Haar oorsprong voert terug tot de 6de eeuw. Op 15 juni 1475 werd de bibliotheek officieel door paus Six tus IV opengesteld voor weten schappers hij richtte een grote door zij-ramen verlichte zaal in om de geleerden het naslaan mogelijk te maken. De Vaticana bevat niet alleen de eigen collectie maar ook de biblio theken van talrijke vorsten, adellij ke families en geleerden, die zijn door schenking. De manuscripten zijn overwe gend geschreven in het Latijn of Grieks, maar ook wel in het Ara bisch, Armeens, Ethiopisch, Roe meens, Perzich, Slavisch of Turks. In de bibliotheek zijn verder talrij ke muziekstukken, 70.000 hand schriften en vele prenten en kaar ten opgenomen. Het totale bestand omvat naast de met de hand ver vaardigde werken ongeveer een miljoen gedrukte boeken, waaron der 8000 incunabelen; dit zijn boe ken die voor 1500 zijn gedrukt. De verzameling bestaat uit geschriften op allerlei gebied, waarin met na me de theologie, de geestesweten schappen, filosofie, kunst en na tuurwetenschappen een voorname plaats i Geldbuidel Na te zijn tentoongesteld in on der meer Madrid, Frankfurt, Jeru zalem, Berlijn, Montreal. New York, Parijs en Tokyo is een heel klein gedeelte uit de Vaticaanse bi bliotheek nu te zien in het Rijks museum voor Oudheden "Door het facsimileren komen de docu menten onder het bereik van een groter publiek, dat anders nooit de kans zou hebben gekregen er iets van te zien", zegt Arkenau als hij goedkeurend langs de vitrines loopt. "Ik heb hier lol in. Dit is handwerk. Deze leeromslag is he lemaal gestempeld. De uitgevers die dat niet kunnen, stansen het er in. Zie je meteen. Lelijk". Voor de liefhebbers die flink in de geldbuidel willen tasten - prij zen schommelen tussen de 2000 en 15.000 gulden - bestaat er zelfs de mogelijkheid om een facsimile druk aan te schaffen. Het aanbod is echter beperkt. Aan het getrouw weergeven van kostbare originele boeken en handschriften is een li miet gesteld. En de echtheid wordt gewaarborgd door een stempel van goedkeuring van de prefect van het Vaticana, prof. Leonard Boyle. Voor de minder draagkrachtigen is er de mogelijkheid om een paar pa gina's in facsimile aan te schaffen. De boekhandelaar weet te vertel len dat de club van verzamelaars in Nederland groeiende is. In zijn winkel aan de Nieuwe Rijn vult hij ook regelmatig vitrines met facsi mile-uitgaven. De ware liefhebbers weten dat ze kunnen doorlopen naar zijn kamer waar in een specia le kast de exemplaren voor de ver koop liggen. Onder het lamplicht in een gemakkelijke stoel mogen ze dan voelen, zien en ruiken. De Vaticana, spiegel van de cultuur van het avondland; tot 9 maart te zien in hel Rijksmuseum van Oudheden in

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 21