Katwijkse Nieuwe Kerk eeuwfeest
EBflH
St. Hubertus houdt traditie
op Koppermaandag in ere
Woonboot in Hoogmade in as
Leidse architect Jesse bracht vernieuwing in kerkenbouw
Patiënten uit Rijnstreek straks
mogelijk ook naar Sancta Maria
A 16 W 3 DINSDAG 13 JANUARI 1987
-LEIDSCH DAGBLAD =j=racïïST,
DINSDAG
Leidse Schouwburg. Oude Vest - 'My
fair Lady' met Luc Lutz. 20.15 uur.
De Waag, Aalmarkt - Jazz-zesdaagse, he-
Stichting Burcht, Burgsteeg - open jazz-
podium, 21 uur.
Oud katholieke kerk, Zoeterwoudse
singel/hoek Cronestijnkade - Oecume
nisch avondgebed, 19-19.30 uur.
Leiderdorp
Hollandsche Tuyn, Hoofdstraat 24 - Ar
tistiek café Kunstkring met optreden
groep 'ZIMIHC', 20.30 uur
Zoeterwoude
Clubgebouw SJZ, sportpark Haasbroek
- Schaatsruilbeurs, tussen 18.30 en 19.30
WOENSDAG
Leiden
Buurthuis 't Spoortje. Bernhardkade 40.
- Film 'De moeder van David S.', 09.30
Schouwburg, Oude Vest - Kindervoor
stelling 'Vuurrood', 14.30 uur.
De Waag, Aalmarkt - Jazzzesdaagse, he-
Binnenstad - Kroegentocht langs 50 ca-
fé's in kader jazzweek, 21-02 uur.
Leiderdorp
Sjelter, Heemraadlaan 67 - Instuif voor
kinderen. 13.30 uur.
Hollandsce Tuyn, Hoofdstraat 24 - Vrij
bridgen, 13.30 uur.
Zoeterwoude
Noordbuurtseweg - Schaatswedstrijden
voor jeugd basisscholen, inschrijven tot
13.30 uur.
Voorschoten
Poppentheater, Marijkelaan 4 - Kinder
voorstelling, 14.30 uur.
APOTHEKEN - De avond- en nacht
dienstvan de apotheken in de regio Lei
den wordt tot 9 januari waargenomen
door Zuider apotheek, Lammenschans-
weg 7. Leiden, tel. 123553 en apotheek
Boehmer, Florijn 21. Leiderdorp, tel.
894400.
ONGEVALLENDIENST - Dagelijks
Academisch Ziekenhuis, behalve van
dinsdag 13 tot woensdag 13 uur: Diaco-
nessenhuis Leiden, en vrijdag 13 tot za
terdag 13 uur: Elisabeth ziekenhuis Lei
derdorp.
AMBULANCE - tel. 071-212121
S O.S.-DIENST - Telefonische hulp
dienst voor degenen die in moeilijkhe
den verkeren, dag en nacht: tel. 071-
125202.
DIERENHULPDIENST - Tel. 071-
174141.
BUREAU VOOR RECHTSHULP - He
rengracht 50, tel. 123942, spreekuren
ma. en di. 10-12.30 woe. 13.30-16 en do.
18.30-20.30 uur.
LEIDSE RECHTSWINKEL - Juridisch
adviesbureau, Ketelboetersteeg 10. tel.
130775.
BURGERRAADSLIEDEN - Breestraat
92, tel. 254142, spreekuurtijden: maan
dag van 11-12 uur, dinsdag en woensdag
van 11-12.30, alleen op afspraak, donder
dag van 18.30-20 uur, vrijdag van 9.30-
10.30 uur, voor buitenlandse vrouwen.
PSYCHOLOGISCHE PRAKTIJK BOS
- Mors weg 18, tel. 140111, open psycho
logisch spreekuur, zaterdag en zondag
van 13-14 uur.
ANTI-DISCRIMINATIE MELDPUNT -
Ketelboetersteeg 10, tel. 071-120903, ma.
t/m vrij- van 10 tot 16 uur.
VROUWENTELEFOON SEKSUEEL
GEWELD - dins, bereikbaar van 14-17,
woe. van 20-23 uur, vrijd. 09-12 uur, tel
126844^
NOORDWIJK - Het psy
chiatrisch ziekenhuis Sanc
ta Maria in Noordwijk gaat
waarschijnlijk vanaf 1988
ook psychiatrische patiën
ten uit de Rijnstreek opvan
gen. Gedeputeerde Staten
van Zuid-Holland hebben
de staatssecretaris Dees van
volksgezondheid geadvi
seerd het verzorgingsge
bied van Sancta Maria, nu
de hele kust- en bollen
streek, met de Rijnstreek
uit te breiden. De directie
van Sancta Maria is bijzon
der verheugd over dit posi
tieve advies.
P.A van Werkhoven lost een schot onder het toeziend oog van de politie.
VOORHOUT - Luid gejuich stijgt
op uit de groep mannen die ge
spannen staat toe te kijken. De
romp van de 'vogel' is er, na tiental
len pogingen, eindelijk dan toch af
geschoten. De gelukkige schutter
wordt gefeliciteerd en krijgt talloze
schouderklopjes. Het eerste deel
van de wedstrijd is voorbij. De
erwtensoep, koffie en broodjes
wachten. Bij de heersende Siberi
sche temperaturen gaan die er pri-
Voorhout stond gisteren in het
teken van Koppermaandag, de
jaarlijkse feestdag van de plaatse
lijke schuttersvereniging St. Hu
bertus. Nagenoeg alle leden van de
vereniging lieten het werk het
werk en namen de dag vrij om bij
dit festijn aanwezig te kunnen zijn.
De winnaar mag zich dan ook een
heel jaar lang Schutterskoning
noemen. Een niet te versmaden eer
die dit jaar te beurt valt aan J. van
Steijn.
Hoewel er gisteren honderden
schoten werden gelost, is het schie
ten volgens de voorzitter van St.
Hubertus, P.A. van Werkhoven,
voor de leden niet de belangrijkste
reden om Koppermaandag geen
jaar voorbij te laten gaan. Van
Werkhoven: "Onze vereniging is
vooral een echte gezelligheidsclub.
Er wordt geschoten, maar niemand
is daarin overdreven fanatiek. Het
bij elkaar zijn, wat praten en een
borreltje drinken is veel belangrij
ker".
Sinds de oprichting van de ver
eniging in 1922 wordt jaarlijks
Koppermaandag gevierd. De eer
ste maandag na Driekoningen ko--
men de schutters bijeen om, ver
deeld over twee wedstrijdronden,
vier houten vogels aan flarden te
schieten. Van Werkhoven legt uit
dat de schutters twee aan twee met
karabijnen op aan palen hangende
vogels schieten. Het is de bedoe
ling dat de diverse onderdelen van
de vogel er in één keer worden af
geschoten. De naam Koppermaan
dag is vermoedelijk afgeleid van
'kopperen' wat feestvieren bete
kent. In vroeger tijden werd er
vooral door de gilden op de eerste
maandag na Driekoningen gefeest.
Drukkers sturen hun klanten nog
steeds op deze dag zogenaamde
kopperwensen. St. Hubertus heeft
sinds 1922 niet alleen de naam in
stand gehouden, ook de opzet van
de dag is niet gewijzigd.
Het is het bestuur van de Voor-
houtse vereniging er veel aan gele
gen oude tradities in ere te houden.
Zo is het nog steeds niet mogelijk
zomaar lid te worden van St. Hu
bertus. Van Werkhoven: "De maat
schappelijke positie van een adspi-
rantlid geldt absoluut niet als een
criterium voor de acceptatie. Het
gaat er wèl om alleen mensen bin
nen te halen die zijn gespeend van
elke vorm van agressie. Schieten is
en blijft gevaarlijk".
Directeur algemene zaken T.M.D.
van der Zanden, zegt dat uitbrei
ding van het verzorgingsgebied
van levensbelang is voor Sancta
Maria. Van der Zanden: "De posi
tie van het ziekenhuis in de regio
moet worden versterkt. Dat is al
leen mogelijk als ons verzorgings
gebied wordt uitgebreid".
Een groter verzorgingsgebied
maakt volgens de directeur een
nauwere samenwerking met ande
re instellingen op het gebied van
de geestelijke gezondheidszorg
noodzakelijk. "In 1987 moeten we,
samen met andere instellingen,
ideeën over dagbehandeling, kort
durende opnames en konsultaties
in het Rijneord-ziekenhuis, nader
uitwerken".
Een groter verzorgingsgebied re
sulteert evenwel niet in een groter
aantal bedden in de hoofdvestiging
in Noordwijk. Onder meer door de
oprichting van een dagcentrum in
Noordwijk en het overbrengen van
de resocialisatieafdeling van Sanc
ta Maria naar Sassenheim, wordt
het aantal bedden in Noordwijk de
komende jaren zelfs aanzienlijk
verminderd.
Dit jaar wordt de zwakzinnigen
afdeling van Sancta Maria overge
dragen aan de instelling voor
geestelijke gehandicapten 'De Har-
tekamp' in Heemstede. De verhui
zing van de 70 zwakzinnigen die nu
nog in het Noordwijkse instituut
wonen, is opgelegd door de over
heid. De directie van Sancta Maria
is, zo bleek al eerder, niet gelukkig
met deze overheidsmaatregel.
Volgens directeur Van der Zan
den stelt de directie van Sancta
harde voorwaarden aan de verhui
zing: '*De zwakzinnigen moeten er
wat huisvesting betreft duidelijk
op vooruit gaan. Alleen waneer de
overheid hierop uitzicht biedt, zijn
wij bereid aan de verhuizing mee
te werken".
Het overbrengen van de zwak
zinnigen naar De Hartekamp is
niet de enige verhuizing die Sancta
de komende tijd te wachten staat.
De directie van het psychiatrisch
ziekenhuis voert momenteel on
derhandelingen met de Stichting
Centrum Sint Bavo in Noordwij-
kerhout over een mogelijke samen
werking tussen de psychiatrische
afdelingen van deze twee instellin
gen. Het grootste deel van de psy
chiatrische afdeling van de Bavo
verhuist naar Rotterdam. "Het lijkt
mogelijk de psychiatrische afde
ling van de Bavo die na de verhui
zing in Noordwijkerhout achter
blijft, te integreren in de Sancta
Maria. Er moeten binnenkort af
spraken worden gemaakt over de
termijn waarbinnen en de manier
waarop de samenwerking tot stand
moet komen", aldus Van der Zan
den.
De gezondheidszorg is de afgelo
pen jaren geconfronteerd met ver
regaande bezuinigingsmaatregelen
van de overheid. Nog verder bezui
nigen is naar de mening van Van
der Zanden volstrekt onaanvaard
baar. "Het ziekenhuis heeft een be
grotingstekort van bijna 700.000
gulden. We moeten verregaande
kostenbesparende maatregelen
treffen".
Verder bezuinigen is volgens
hem ook fnuikend voor het krijgen
van voldoende personeel. Sancta
Maria heeft te kampen met een on
derbezetting.
NVSH - Infocentrum Rapenburg 48, tel.
149987, geopend op werkdagen van 14-
16 uur en op dinsd. van 20-21 uur.
KETTINGEN GEVONDEN - Het
parkeerterrein aan 'het Reghthuys-
plein in Nieuwkoop is weer dicht.
De politie vond de kettingen, die
door onbekenden - waarschijnlijk
boze winkeliérs - waren wegge
haald, achter een boom. De winke
liers willen het plein als parkeer
terrein gebruiken, het gemeente
bestuur is nog niet zo ver.
gat worden gehakt om de brandweer aan bluswater te helpen. Er i
HOOGMADE - Een uitslaande
brand heeft gisteravond een woon
ark aan de Blauwe Polderkade in
Hoogmade volledig in de as ge
legd. Het schip werd bewoond
door een man, van wie de brand
weer vermoedt dat hij op dit mo
ment buiten het land verblijft.
Een getuige verklaarde een ont
ploffing te hebben gehoord, maar
na onderzoek bleek daar weinig
van. Vermoedelijk is een branden
de oliekachel oorzaak van de-
brand. De blusgroep van Woubrug-
ge werd bij het bestrijden ervan ge
holpen door collega's uit Rijpwete-
ring. Het vuur was na een half uur
tje onder controle.
Over de omvang
van de schade konden politie en
brandweer geen mededeling doen.
KATWIJK - "Al om vijf uur 's morgens stonden de mensen in
de rij om een plaats te huren in de Nieuwe Kerk. Terwijl de
kerkdeuren pas om negen uur opengingen en met de verhuur
werd begonnen. Zo veel belangstelling was er van de Katwij-
kers voor een plekje in de kerk. Binnen enkele uren waren
alle plaatsen op twintig na verhuurd, zo blijkt uit de kerkelij
ke archieven".
"Dat had jc nog in die tijd, dat
plaatsen in de kerk aan de ge
meenteleden werden verhuurd",
vertelt de Katwijkse amateur-
historicus J.P. van Brakel over
de geschiedenis van de Nieuwe
Kerk in de kustplaats. Gisteren
was het precies 100 jaar geleden
dat deze hervormde kerk offi
cieel in gebruik werd genomen.
Morgen wordt in het kerkge
bouw aan de Voorstraat een spe
ciale herdenkingsdient gehou
den. Die dienst begint om 19.30
door
Kees van Kuilenburg
De Nieuwe Kerk werd een
eeuw geleden gebouwd omdat
de eeuwenoude Oude Kerk aan
de Boulevard in Katwijk aan Zee
de kerkgangers niet meer kon
bergen. Overigens waren de ge
luiden dat dit witte kerkje te
klein was, al rond 1850 te horen.
Vooral in de jaren dat de veel pu
bliek trekkende ds. Hentzepeter
predikant in Katwijk aan Zee
was. Maar die 'stond' slechts
twee jaar in de kustplaats. Daar
na werd de belangstelling voor
de diensten in het kerkje weer
wat minder.
Maar de ruimtenood bleef. Se
rieus werd uitbreiding van de
Oude Kerk of de bouw van een
nieuw kerkgebouw overwogen.
Er werden zelfs tekeningen ge
maakt voor de bouw van een
nieuwe kerk, maar uiteindelijk
bleef het bij het aanbrengen van
twee galerijen, in de Oude Kerk.
"Maar dat was een lapmiddel",
zegt Van Brakel.
Pas in het najaar van 1883 kwa
men er weer bouwplannen op ta
fel. Nu voor een geheel nieuw
godshuis in een ander deel van
de kustplaats. Het kerkbestuur
ging op zoek naar een plaats voor
de kerk. Er werd kapitaal bijeen
gegaard om de bouw mogelijk te
maken. Dat lukte, waarna in sep
tember 1884 een prijsvraag voor
een ontwerp voor het kerkge
bouw werd uitgeschreven.
Succes
Die prijsvraag bleek een groot
succes. De jury onder leiding van
de Delftse hoogleraar E. Gugel
en een Amsterdamse architect
boog zich over niet minder dan
53 ontwerpen van 51 architecten.
Uiteindelijk werd het ontwerp
van de Leidse architect H.J. Jes
se uitverkoren. "Jesse, een jong-
mensch en Protestant", zoals in
de kerkelijke stukken staat te le
zen, werd dus de bouwmeester
van de kerk. Door zijn jonge leef-
ijd - Jesse was toen pas 24 jaar -
kreeg hij de meer ervaren Leidse
timmerman-architect W. Kok als
rechterhand naast zich.
Op 23 maart 1885 vond de aan
besteding plaats. De bouw werd
gegund aan de Schiedamse aan
nemer J. Trinthamer. Deze was
met zijn begroting van 78.788
gulden de laagste inschrijver.
Enkele maanden later legde ba
ronesse Van Wassenaer Van Cat-
wijck de eerste steen. Dat de ba
ronesse die eer werd gegund,
kwam omdat haar 'echtgenoot
veel in de melk te brokkelen had
bij het kerkbestuur. De baron
had onder meer de laatste stem
bij het aantrekken van een predi
kant voor de hervormde gemeen
te (het zogenaamde collatie-
recht). "Het gebeurde soms dat
hij de voordracht voor een nieu
we predikant negeerde en een
andere kandidaat beriep, dan de
kandidaat naar wie de voorkeur
van het kerkbestuur uitging. Zo
sprak hij eens zijn voorkeur uit
voor de bekende predikant Nico-
laas Beets. Die wees een predi
kantsplaats in Katwijk aan Zee
echter af', aldus Van Brakel.
De Nieuwe Kerk in Katwijk kent geen pilaren, een vondst van de Leidse architect H.J. Jesse, die meer
dan een eeuw geleden uit ruim vijftig kandidaten als bouwmeester werd uitgekozen. (foto wïm Dijkman)
Failliet
Terug echter naar de bouw van
ae Nieuwe Kerk. Al spoedig
bleek dat er een addertje onder
het gras had gezeten. De Schie
damse aannemer, wiens finan
ciële positie aanvankelijk gun
stig had geleken, ging na een half
jaar failliet. Vele schuldeisers en
een nog niet voor de helft vol
tooide kerk achter latend.
De koppen werden bij elkaar
gestoken en uiteindelijk beslo
ten de gezamenlijke Katwijkse
aannemers het werk af te maken.
Door al die problemen verschoof
de openingsdatum van de kerk
met ongeveer een jaar. Maar ver
velender was dat de bouwsom
veel hoger uitviel dan aanvanke
lijk was begroot. Ir. februari 1886
ontvingen de kerkvoogden van
Jesse en Kok de bijgewerkte be
groting. Daaruit bleek dat er nog
eens 45.000 gulden nodig was.
"Waarover wij geheel verslagen
waren", zo staat te lezen in de no
tulen van de kerkvoogdij uit dat
jaar, "te meer daar zulks onge
veer zoo groot was, als bij de ge
maakte begrooting na de staking
van het werk door de Heer Trin
thamer".
Ook dit bedrag kwam echter
weer op tafel. Onder meer door
schenkingen van baron Van
Wassenaer van Catwijck en ba
ron Van Pallandt. Maar ook wer
den er leningen afgesloten met
kapitaalkachtige gemeentele
den. Onder andere de zogenaam
de tontinaire leningen. "Dat
hield in dat er een lening werd
afgesloten met een bepaalde
.groep mensen. De aflossingen
werden in de loop der jaren ook
aan de groep afgedragen. De
laatstlevende van de groep was
dus het beste af. Hij kreeg de vol
le mep", vertelt Van Brakel.
Uniek
Uiteindelijk werd de kerk op
12 januari 1887 officieel in ge
bruik genomen. "Het was een
uniek kerkgebouw, zeker voor
die tijd", vertelt Van Brakel. "Ar
chitect Jesse heeft met zijn ont
werp een vernieuwing gebracht
in de Nederlandse kerkenbouw.
Hij had de opdracht gekregen
een kerkgebouw te ontwerpen
waarin geen pilaren zaten".
Een tegenvaller voor Jesse was
dat er al snel na de opening
klachten kwamen dat de predi
kant zo slecht te verstaan was.
Het fraaie klankbord in de preek
stoel bleek niet te voldoen. Uit
eindelijk werd besloten om een
nieuw, veel groter klankbord bo
ven de preekstoel aan te bren
gen. "Het nieuwe klankbord was
echter in verhouding met de de
preekstoel te groot. Maar de pre
dikant was te horen en dat was
uiteindelijk het voornaamste",
aldus Van Brakel.
Na de Tweede Wereldoorlog
bleek de kerk door de voortdu
rende uitbreiding van de kust
plaats te klein geworden voor het
grote aantal kerkgangers. De op
lossing werd gevonden door het
in elkaar schuiven van de op dat
moment royale zitplaatsen in de
kerk. Daardoor kon het aantal
zitplaatsen aanzienlijk worden
uitgebreid.
Een teleurstelling voor het
kerkbestuur was de roof van de
klok in 1943 door de Duitsers.
Volgens Van Brakel deed het
verhaal de ronde dat het schip
waarmee een aantal klokken
naar Duitsland werden overge
bracht tot zinken zou zijn ge
bracht. "Dat verhaal hebben we
echter nooit bevestigd kunnen
krijgen. Duidelijk is wel dat het
kerkbestuur opnieuw in de bui
del moest tasten om een nieuwe
klok te kunnen kopen".
Wat betreft de huidige toe
stand van het imposante kerkge
bouw is duidelijk dat de tand des
tijds in de loop der jaren zijn in
vloed duidelijk heeft doen gel
den. Een zogenaamd schouwrap-
port van de Warmondse architect
Bob van Beek wees uit dat er ve
le miljoenen nodig zijn om de
kerk te restaureren. Hetzelfde
verhaal geldt voor de Oude Kerk
aan de Boulevard. Ook die werd
door Van Beek getaxeerd. Om
beide kerken op te knappen is er
rond de vijf miljoen gulden no
dig.
Dat geld is echter niet voor
handen. Ook de rijksoverheid
heeft de kerkvoogdij laten weten
geen geld te hebben om restaura
tie mogelijk te maken. Daarom
geeft het kerkbestuur morgen,
als het eeuwfeest van de Nieuwe
Kerk wordt gevierd, het startsein
voor een actie om geld bijeen te
krijgen.
