Strijd in Zmd-Afiïka oneindig
Europese Akte moet
de Gemeenschap
slagvaardiger maken
Bevrijdingsorganisatie ANC bestaat 75 jaar
Oneens
over
verkoop
aandelen
BRUSSEL - De weg naar de Euro
pese eenwording blijft bezaaid met
hindernissen en vertragingen. Nu
blijkt zelfs een enkeling onder de
320 miljoen Europese burgers in
staat om de uitvoering van de
meest ingrijpende hervorming in
de dertigjarige EG-geschiedenis
met mogelijk vele maanden te ver
tragen.
door
Hans de Bruijn
Het gaat om de Europese Akte.
die op 1 januari van kracht had
moeten worden. Een stuk waar
over de regeringsleiders van de EG
het in december 1985 al eens wer
den en dat maatregelen bevat voor
het verbeteren van de politieke sa
menwerking, de besluitvorming en
het democratische gehalte daarvan
in de EG.
Die maatregelen kunnen pas van
kracht worden als de parlementen
van alle lidstaten de Europese Ak
te hebben goedgekeurd. Dat is vrij
wel overal ook gebeurd, behalve in
Ierland en Griekenland. De Griek
se parlementariërs kwamen er niet
aan toe wegens tijdgebrek en een
overvolle agenda. Het debat zal nu
medio januari plaatsvinden.
Ernstiger is echter de vertraging
die de Iers.e boer Raymond Grotty
de EG-hervorming kan gaan bezor
gen. Grotty is een fervent tegen
stander van de EG, die vijftien jaar
geleden ook al actie voerde tegen
de toetreding van Ierland tot de
Gemeenschap. Grotty verloor die
slag maar geeft de strijd kennelijk
niet op.
Hij heeft nu bij het gerechtshof
van Dublin een procedure aange
spannen tegen de Europese Akte.
Daarin wordt namelijk de al langer
bestaande samenwerking op bui
tenlands politiek gebied tussen de
EG-landen voor het eerst in een of
ficieel kader gegoten. Grotty vreest
dat daarmee Ierlands neutraliteit
in gevaar komt.
Het gerechtshof verklaarde Grot-
ty's klacht ontvankelijk en zal in
het voorjaar de zaak behandelen.
De Ierse regering heeft er voorals
nog vanaf gezien bij de Ierse Hoge
Raad dat besluit van het gerechts
hof aan te vechten. Gevolg: Ierland
kan pas in de loop van het voorjaar
de Europese Akte tekenen.
Nu is de EG op het punt van
moeilijkheden en vertragingen wel
het een en ander gewend, maar de
ze hindernis komt toch wel op een
zeer ongelegen moment. Door de
Europese Akte had namelijk in de
EG op 1 januari vooral op het punt
van de besluitvorming het een en
ander moeten veranderen.
De besluitvorming in de EG is al
tijd uiterst moeizaam verlopen.
Over tal van zaken is tot nog toe
volstrekte unanimiteit vereist. En
waar volstaan kon worden met
meerderheidsbesluiten, kon een
land altijd nog een soort veto uit
spreken door een beroep te doen
op wat het 'vitaal belang' werd ge
noemd.
Op grond van de Europese Akte
zouden vanaf 1 januari 1987 in
principe alle gewone EG-besluiten
bij meerderheid van stemmen ge
nomen moeten worden. Geen ge
wone meerderheid van 'de helft
plus een', maar een gewogen meer
derheid, waarbij de stem van de
grote landen zwaarder telt dan die
van de kleintjes. Slechts in zeer uit
zonderlijke gevallen zal het unani-
miteitsbeginsel (en dus het veto
recht) blijven bestaan.
De afgelopen jaren is herhaalde
lijk gebleken dat de groei van de
Gemeenschap (van zes leden in
1957 naar twaalf ano 1987) de be
sluitvorming begon te verlammen.
Vaak waren marathonzittingen
van soms vele dagen en nachten
nodig om het eens te worden over
ogenschijnlijk 'kleine' onderwer
pen. Ogenschijnlijk, want er was
altijd wel een land dat zo'n zaak tot
enorme proporties opblies en
slechts na lang onderhandelen en
vele concessies over en weer ak
koord wilde gaan.
Dat probleem speelt des te meer
nu de EG-landen zich ten doel ge
steld hebben op 31 december 1992
een echte 'interne markt' te zijn.
Kortweg, het Europa zonder (bin
nengrenzen. Met een volledig vrij
verkeer van personen en goederen
tussen de lidstaten, het wegvallen
van alle grenscontroles, het stan
daardiseren van industriële nor
men in de EG en het gelijktrekken
van belasting- en btw-stelsels.
Pedalen
Voor het zover is - en er zijn nog
al wat mensen die betwijfelen of
het ooit zover komt - moeten de
lidstaten het eens worden over
meer dan 300 regelingen die de
vrije markt dichterbij moeten
brengen. Dat gaat van het stan
daardiseren van de stand van de-
pedalen van vorkheftrucks tot het
over en weer erkennen van eikaars
testen met proefdieren in laborato-
Dat lijken onzinnige voorbeel
den, maar voor een Deense vork
heftruckfabrikant is het van groot
belang dat hij zijn produkten in al
le EG-landen kan verkopen zonder
te botsen op bijvoorbeeld een
Griekse verordening die zegt dat
het gaspedaal vijf centimeter meer
naar rechts dient te staan. In dat
geval zou zijn vorkheftruck van de
Griekse markt geweerd kunnen
worden.
De besluitvorming over deze
kwesties verloopt echter zeer
moeizaam. Lidstaten proberen hun
eigen industrieën te beschermen
tegen concurrentie uit andere lan
den. Dat leidde er bijvoorbeeld toe
dat alleen al over de hierboven ge
noemde vorkheftrucks door twaalf
duurbetaalde ministers dagenlang
is vergaderd.
Dat kon omdat in 1986 nog
steeds unanimiteit vereist was. Me
de daardoor hebben de EG-minis-
terraden het afgelopen jaar pas
minder dan de helft van de voorzie
ne 'interne-markt-besluiten' kun
nen nemen. Afschaffing van de
unanimiteitsregel betekent dat
niet langer een enkele lidstaat om
een puur nationaal belang te be
schermen het veel grotere Europe
se belang kan blokkeren.
Buitenspel
Sommige lidstaten vreesden dat
zij door het wegvallen van de una-
nimiteits-regel buiten spel zouden
komen te staan, dat hun stem niet
meer gehoord zou worden. De af
gelopen weken is in de diverse mi
nisterraden echter ook gebleken
dat het vooruitzicht van de komen
de meerderheidsregel tot grotere
soepelheid in de debatten leidde.
Bovendien bevat de Europese
Akte een bepaling op grond waar
van een minderheid toch besluiten
kan tegenhouden, mits zij maar
groot genoeg is. Zo'n 'blokkerende
'minderheid' zal dan echter wel on
geveer 30 procent van het totale
aantal (gewogen), stemmen moeten
omvatten. Op die manier wordt
voorkomen dat de meerderheid be
sluiten neemt die indruisen tegen
de - vaak pok gerechtvaardigde -
belangen van een grote minder
heid.
De EG-ministerraden zullen zich
straks meer gelegen moeten laten
liggen aan de oordelen van het par
lement. Besluiten zullen in twee fa
ses door het parlement behandeld
moeten worden alvorens zij van
kracht- kunnen worden. Verwer
pen kan het parlement behalve de
begroting vrijwel niets, maar het
zal meer "hiogelijkheden hebben
om op wijziging van voorstellen
aan te dringen. Van een echt mede
beslissingsrecht, zoals die in een
'normale' parlementaire democra
tie bestaat, zal echter geen sprake
zijn.
JOHANNESBURG - Op 8
januari 1912. twee jaar na
dat de blanke Unie van
Zuid-Afrika was uitgeroe
pen tussen de Britse kolo
nies Natal en de Kaap en
de twee voormalige 'boe-
renpublieken' Transvaal
en Oranje Vrijstaat, kwa
men in Bloemfontein eni
ge honderden vooraan
staande zwarte burgers te-
samen onder leiding van
John Dube, Sol Plaatje en
Pixley ka Izaka Seme. Het
was op deze vergadering,
dat het gezelschap, be
staande uit dominees,
geestelijken, zakenlieden,
advocaten, leraren, jour
nalisten en arbeiders, tot
de oprichting van het
South African Native Na
tional Congress (SANNC)
besloot, de voorloper van
het huidige ANC dat van
daag zijn 75-jarige bestaan
viert.
door
Ruud de Wit
Hoewel het SANNC niet de eer
ste echte zwarte politieke organi-
satie in Zuid-Afrika was, vormde
zijn oprichting een belangrijk
moment in de Zuidafrikaanse ge
schiedenis. De Boerenoorlogen
hadden dan wel geleid tot een re
geling voor de Afrikaners en de
Britse onderdanen, maar daarna
werd het duidelijk dat de nu ver
zamelde blanke krachten zich
zouden gaan richten tegen wat
zij als een grotere bedreiging be
schouwden, namelijk de niet-
blanke inwoners van dit deel van
het Afrikaanse continent.
De oprichting van de Unie van
Zuid-Afrika in 1910 was daar een
aanwijzing voor en de Natives'
Land Bill een jaar later illustreer-,
de dat de blanken alles in het'
werk zouden stellen om de zwar-
ten er onder te krijgen en te hou
den. Met deze wet werd namelijk
bepaald, dat zwarte Afrikaners
geen land zouden kunnen bezit
ten of woonachtig zouden kun
nen zijn op een gebied, dat bui
ten vastgestelde reservaten zou
liggen. Deze wet lag overigens
ten grondslag aan de zogenaam
de thuislandenpolitiek van de la
tere premier Verwoerd, die nog
altijd onverkort van kracht is en
bepaalt dat de zwarte etnische
groepen in eigen thuislanden
moeten wonen, die slechts der
tien procent van de Zuidafri
kaanse oppervlakte uitmaken.
Geen radicalen
De personen die het SANNC
gingen leiden, konden beslist
niet als radicalen worden aange
merkt. Zij behoorden tot de
zwarte middelklasse die nauwe
banden onderhield met de tradi-
tionale Afrikaanse machtsstruc
turen. De eerste voorzitter, John
Dube. meende dat het SANNC
'de regering niet met assegaaien
(speren) tegemoet moest treden,
maar met respect, zoals het loya
le onderdanen betaamt; met als
enige bedoeling de grieven van
de zwarte bevolking lucht te ge
ven en daardoor de opheffing
van armoede, vooroordelen en
een discriminerende wetgeving
Als gevolg hiervan stonden
vanaf 1956 ruim honderd ANC-
ers terecht op beschuldiging van
hoogverraad en onder hen be
vond zich ook Nelson Mandela.
Hij was samen met de huidige
ANC-president in ballingschap
Oliver Tambo, Alfred Nzo en
Walter Sisulu vanuit de jeugdliga
naar de leiding van het ANC
doorgebroken.
Na de Sharpeville-schietparti.j
op 21 maart 1960 riep de Zuid
afrikaanse minderheidsregering
de noodtoestand uit en werd de
wet 'op onwettige organisaties'
aangenomen, waardoor het ANC
en ook het PAC illegaal werden
verklaard. Het presidium van het
ANC besloot toen Oliver Tambo
naar het buitenland te sturen om
een beweging in ballingschap op
te zetten. De nieuw gekozen pre
sident, Nelson Mandela, werd
belast met de oprichting van een
gewapende ondergrondse vleu
gel, Umkhonto we Sizwe (Speer
van de Natie) genaamd. Vier jaar
later werden Mandela. Sisulu.
Mbeki en nog 6 anderen veroor
deeld wegens hoogverraad en
sindsien zitten zij vast, eerst op
het beruchte Robbeneiland en
vanaf 1982 in de Pollsmoor-ge
vangenis bij Kaapstad.
Meerderheid
Ondanks deze tegenslagen en
beperkingen is het ANC in Zuid-
Afrika zelf verreweg de belang
rijkste verzetsbeweging geble
ven. Volgens de vooraanstaande
Amerikaanse politicoloog pro
fessor Thomas G. Karis zou het
ANC bij algemene vrije verkie
zingen kunnen rekenen op drie
kwart van alle zwarte stemmen,
alsmede op een aanzienlijk aan
tal blanke stemmen.
Ook internationaal wordt het
ANC in toenemende mate gezien
als de belangrijkste representant
van het verzet tegen het blank-
Zuidafrikaanse minderheidsbe
wind. Zo werd Tambo ontvan
gen door de Britse minister van
buitenlandse zaken Sir Geoffrey
Howe en bracht hij een bezoek
aan Rusland, waar hij zich lang
durig onderhield met de Sowjet-
leider Michael Gorbatsiov.
De Zuidafrikaanse regering is
zich er maar al te goed van be
wust, hoezeer de diplomatieke
promotie yan het ANC in de lilt
zit. Vooral nu zij zelf steeds meer
wordt getroffen door een inter
nationale economische en poli
tieke isolatie. Vandaar dat de re-
gering-Botha het afgelopen jaar
een intensieve campagne heeft
ingezet om een beeld van het
ANC te creeren als een commu
nistische en bloeddorstige orga
nisatie. Betwijfeld moet worden
of dit beeld juist is, want in ver
gelijking met andere bevrij
dingsbewegingen elders stelt de
gewapende strijd van het ANC
eigenlijk niet zo veel voor.
Rest de vraag, hoelang het nog
zal duren, voordat het ANC -als
een van de oudste bevrijdingsor-
gannisaties in de wereld- erin zal
slagen om de macht in Zuid-Afri-
ka over te nemen, zo het daartoe
al in staat is. Het Zuidafrikaanse
politieke, economische en vooral
militaire machtsapparaat is der
mate sterk, dat een gewapende
overwinning van het ANC de
eerste tien jaren niet te realiseren
zal zijn. Veel zal afhangen van de
druk die, naast de internationale,
door de zwarte meerderheid in
Zuid-Afrika zelf verder ontwik
keld kan worden.
Deze man rent weg met zijn zoondie gewond raakte tijdens de ernstige rellen in de zwarte woonwijk
Soweto van Kaapstad van 1976
zien te bereiken'. Het SANNC or
ganiseerde dan ook geen gewel-
dadige demonstraties of sabota
ge, maar koos de weg van passie
ve weerstand, burgerlijke onge
hoorzaamheid. protestbijeen
komsten en pamfletten.
De Eerste Wereldoorlog, de
snel toenemende industrialisatie
van de Transvaal en de groeien
de discriminatie dwongen het
SANNC al snel tot het enigszins
loslaten van deze vredelievende
stategie. Desondanks bleef het
ANC. zoals de SANNC in 1923
was gaan heten, tot na de Twee
de Wereldoorlog in de eerste
plaats een geweldloze beweging.
Omvorming
De feitelijke omvorming van
het ANC tot de bevrijdingsorga
nisatie die het nu is, had pas
plaats na de Tweede Wereldoor
log. Hierbij speelde de in 1944
opgerichte jongerenorganisatie
van het ANC (ANCYL) een we
zenlijke rol. In 1948 kwam de
blanke Nationale Partij aan de
macht, waarmee de 'echte apart
heid' een feit werd.Op het jaar
lijkse congres van het ANC in
1949 werd die invloed van de
jeugdbeweging nadrukkelijk
zichtbaar in het actieprogramma,
dal zich toespitste op stakingen
en openlijke demonstraties van
burgerlijke ongehoorzaamheid
Toch lag het accent nog steeds
op de vreedzame strijd. Bekend
uit deze periode zijn onder meer
de acties tegen het verplicht dra
gen door de zwarte bevolking
van zogenaamde pasjes. In 1955
nam het ANC het 'Handvest van
de Vrijheid' aan. Dit Handvest
vormt tot op heden het belang
rijkste politieke programma van
het verzet tegen de apartheid.
VU-verenigiii£
en 'Kairos*
Het bestuur van de Vereniging
voor Christelijk Wetenschappe
lijk Onderwijs - de vereniging
die in de vorige eeuw het initia
tief nam tot oprichting van de
Vrije Universiteit - zal zijn aan
delen in bedrijven met belangen
in Zuid-Afrika niet verkopen.
Het is, zegt het zelf, fel gekant te
gen de apartheid, maar is er niet
van overtuigd dat verandering
van het beleggingsbeleid een ef-
fectief middel is in de strijd.
De werkgroep 'Kairos' (Chris
tenen tegen apartheid) moest dat
van het bestuur horen in ant
woord op de vraag deze aandelen
te verkopen. "Wij hebben tel
kens in woord en daad op ondub
belzinnige wijze laten blijken dat
wij het apartheidssysteem afwij
zen. Maar wij trekken daaruit
niet de conclusie dat wij aande
len moeten afstoten".
De. VU-vereniging telt 25.000
leden en donateurs.
'Kairos' is 'uitermate teleurge
steld' over deze houding. "Er
worden in de brief van de vereni
ging volstrekt geen argumenten
genoemd voor dit besluit", zei
medewerker E. van den Berg in
een reactie. "Verder lijkt de ver
eniging zich niets aan te trekken
van uitspraken van secretaris-ge
neraal ds. Beyers Naudé van de
Zuidafrikaanse Raad van Ker
ken, aan wie de Vrije Universi
teit toch een eredoctoraat ver
leende".
'Kairos' gaat nu de leden van
de VU-vereniging vragen druk
op het bestuur uit te oefenen.
Op 'zwarte lijst'
Consul Juergen Kurras, die
al tien jaar de economische be
langen van het koninkrijk Nepal
(ten noorden van India) in ons
land behartigt, heeft de Zwolse
evangelisten Lucas en Jenny
Goeree op de 'zwarte lijst' ge
plaatst. "Die mensen komen Ne
pal nooit ofte nimmer binnen",
zei hij, toen hem werd gevraagd
naar de brief die hij de Goerees
deze week stuurde om hen hier
van op de hoogte te stellen.
"Wij kregen op het consulaat
het pamflet 'Dan is Auschwitz
een leugen' in de bus. De inhoud
daarvan heeft mij emotioneel zo
geraakt, dat ik wel moest reage
ren". In zijn brief aan het evange
listenechtpaar noemt consul
Kurras - van Zweedse afkomst -
Nepal 'een van de meest toleran
te staten ter wereld' wat betreft
het naast elkaar bestaan van uit
eenlopende religieuze overtui
gingen.
"Als hoofd van de consulaire
vertegenwoordiging in dit land
ben ik verbijsterd na het lezen
van uw pamflet. Uw voorstelling
van zaken is een belediging voor
alle vredelievende landen in de
wereld. Een symbool van haat,
met het oogmerk het vreedzaam
naast elkaar bestaan van mense
lijke gevoelens te vernietigen".
(In het pamflet dragen de Goe
rees de overtuiging uit dat de jo
den met de verwerping van Je
zus Christus als de messias zelf
het onheil door de eeuwen heen
over zich hebben uitgeroepen).
Het koninkrijk Nepal telt on
geveer evenveel inwoners als Ne
derland. Mer. leeft er voorname
lijk van landbouw en toerisme.
Per jaar bezoeken zo'n 6000 Ne
derlanders dit land, meestal om
er vakantie door te brengen. Zij
moeten daarvoor een visum ha
len in-Amsterdam. De consul zei
daarover dat hij geen onder
scheid maakt tussen christenen,
islamieten, boeddhisten, hin-
doestanen of welke religieuze
overtuiging ook. "Nepal heeft
wat dat betreft zijn reputatie
hoog te houden".
Actueel
Om in te gaan op de actuali
teit hoeft de kerk haar belijdenis
niet te veranderen, zei ds. C. van
den Bergh uit Barneveld giste
ren in Zeist op een predikanten
vergadering van de Gerefor
meerde Bond in de Hervormde
Kerk. Een nieuwe belijdenis is
alleen mogelijk als er in het ge
heel van de kerken in ons land
overeenstemming over is. Maar
dat is een utopie. "Daarom is de
enig juiste weg die van een her
derlijk schrijven, waarin de kerk
onder woorden brengt wat Gods
Woord - dat aan geen tijd is ge
bonden - ons heeft te zeggen in
deze tijd".
Van den Bergh verwachtte, dat
onder invloed van het samen
gaan met de gereformeerden de
vraag naar actueel belijden
steeds vaker zal worden gesteld.
"Dat is ook niet erg. Als er dan
maar naar elkaar wordt geluis
terd. We zullen elkaar nooit over
tuigen, maar we moeten elkaar
wel serieus nemen".
Dat laatste zou wel eens anders
kunnen worden, voegde de voor
zitter van de Bond eraan toe, ge
tuige een recente uitspraak van
de gereformeerde synodevoorzit
ter Kouwenhoven. "Soms ver
dienen de Bonders het om niét
serieus te worden genomen",
had die gezegd. Ds. Van den
Bergh daarover: "Zó zijn wij in
de Hervormde Kerk niet gewend
met elkaar om te gaan. Maar wij
weten nu wat ons te wachten
staat zolang wij betrokken zijn
bij de voortgang van Samen op
weg".
Kritiek had hij op de gerefor
meerde uitdrukking 'dynamisch
belijden'. "Daarin zit de gedach
te: nü anders belijden dan in vo
rige eeuwen". Van den Bergh be
klemtoonde, dat voortgaand be
lijden niet in strijd mag zijn met
de vóórgaande belijdenis.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen de benoeming tot
geestelijk verzorger van het
'Zonnehuis' te Amstelveen J. A.
Doolaard Amsterdam-Zuid. Ge
reformeerde Gemeenten: be
dankt voor Dirksland J. Kareis
Rijssen.
Dr. P. Smits. Zaterdag is het
vijftig jaar geleden dat de Leidse
emeritus-hoogleraar godsdienst
sociologie dr. P. Smits (80) predi
kant werd in de Hervormde
Kerk. Voordat Smits in 1958
hoogleraar werd, was hij achter
eenvolgens predikant in Havelte,
Huizum, Enschede en Den Haag.
Na een ongelukkige uitspraak
over het verzoenend lijden en
sterven van Christus ontnam de
hervormde synode hem in 1961
de bevoegdheden van emeritus
predikant. Tien jaar later kreeg
hij die rechten terug. Maar in
1982 bedankte Smits zowel voor
de Hervormde Kerk als voor de
Vereniging van vrijzinnige Her
vormden. Hij verklaarde 'reli
gieus-humanistisch' te zijn, en
dat achtte hij onverenigbaar met
'vrijzinnig-christelijk'.
Bekering
President Singh van India
heeft bij de opening van een
christelijk kinderdorp de kerken
in zijn land dringend gevraagd
hun bekeringsactiviteiten te sta
ken. "De kerken", zei hij, "moe
ten zich meer sociaal bezighou
den, want er is voor zieken en ar
men genoeg te doen".
Meer dan 40 procent van de In
diase bevolking leeft onder de ar
moedegrens, bekende de presi
dent. Kerken en rijken zouden
kunnen samenwerken om dit
probleem te helpen oplossen.
Singh adviseerde de kerken ook,
geen geld te steken in nieuwe
kerkgebouwen, maar de bestaan
de gemeenschappelijk intensie
ver te gebruiken.
Lutheranen. Er zijn nu 58,6
miljoen lutheranen in de wereld,
zo deelde de Lutherse Wereld
bond in Genève mee. In Europa.
Noord-Amerika en Oceanie daalt
het percentage. Azie, Afrika en
Latijns-Amerika melden een stij
ging, Azië zelfs met 15 procent.
