'In kwaliteit zijn we gelijkwaardig' Herenleed: wat kwam komt dat nooit weer? PODIÜMBLIK Adelheid Roosen over de Vijf(de) van Purper Nieuwe studie Rembrandt te boek gesteld Korting op schouwburgkaartje geslaagd Boeiend en afwisselend concert van Beethoven DINSDAG 16 DECEMBER 1986 RADIO-TV-KUNST PAGINA 23 Redactie Pieter C. Rosier LEIDEN - Theaterliefhebbers kunnen deze week voor wat Lei den betreft alleen in de schouw burg terecht, daar het LAK tot er gens in januari zijn deuren ge sloten houdt. Trouwensna een kindervoorstelling op maandag middag a.s. gaat ook het theater aan de Oude Vest op kerstreces. In Imperiums Microtheater be gint vrijdagavond een reeks voorstellingen van een kerstspel zoals elk jaar bij deze amateurto neelvereniging gebruikelijk is. Hashiwazam De nieuwe theaterweek begint met een opvoering van 'De magi sche spiegel van Hashiwazam' door De Voorziening vanavond in de schouwburg. Het gaat, zo als vorige week in deze kolom men al uitvoerig aangekondigd, om een sprookjesachtige familie voorstelling met als bijzonder heid de medewerking van Toby Rix, de podiumartiest, die ooit als muzikale komiek succes had. De regie van 'Hashiwazam' is in handen van de Engelsman Ale xander Dore, die dit kluchtige spektakel ook schreef. Het ver haal speelt zich, zoals de titel al aangeeft, af in de wereld van 1001 Nacht. Deze voorstelling voor jong en oud met muziek, zang en dans begint om 19.00 Herenleed Herenleed op het podium. Men kan het woensdagavond in de Leidse Schouwburg beleven. Cherry Duyns, Armando en Johnny van Doom brengen daar hun programma, dat destijds op de televisie doortrokken was van weemoed en verlangen, maar in hun theatervoorstelling meer hu moristische trekjes vertoont. Hoe- Hugo Metsers en Pleuni Touw, samen in 'Same time next year'. (foto pr» wel het accent in deze voorstel ling dus op het komische ligt, komt de tragiek af en toe ook om de hoek kijken. Sommigen noe men Herenleed een mengvorm van toneel en cabaret, in elk ge val is het een bijzondere vorm van theater. Elders op deze pagi na meer over deze Herenleed voorstelling. Vreemd gaan 'Het kan vreemd gaan' is de Nederlandse titel, die het duo Pleuni Touw en Hugo Metsers heeft gegeven aan het toneelstuk 'Same time next year' van Ber nard Slade. Het is een met een vleugje bitterheid overtrokken licht verteerbaar brok toneel waarin het tweetal zich heeft vastgebeten en waarmee het dit seizoen door het land trekt. Het thema van het stuk, dat door Remco Campert is vertaald en door Jules Roy aards is geregis seerd, is de buitenechtelijke rela tie. De schrijver laat in spitse dialogen zien hoe twee mensen gebukt gaan onder wroeging, maar hun geweten sussen onder het motto dat de helft van het ple zier er af is als je je niet een beetje schuldig voelt. Een schuldig ple zier of een plezierige schuld, dat is de vraag. Voor de beantwoor ding daarvan kan men donder dagavond in de Leidse Schouw burg terecht. Vijf(de) van Purper Purper is een populaire caba retgroep, die nauwelijks moeite heeft met het verkopen van haar programma's. Een muzikale groep met als spil Adelheid Roo- sen, bekend van tal van STER- spots. Tot de groep is toegetreden de eveneens van het televisie scherm bekende Karin Bloemen. Purper heeft bovendien de acteur Bart Kiene binnengehaald, die zijn plaats heeft gevonden naast de 'veteranen' Frans Mulder en Erik Brey. 'De vijffde) van Pur per', is de toepasselijke titel van het nieuwste programma van Adelheid Roosen en de haren. Er zijn voorstellingen op vrijdag- en zaterdagavond in het theater aan de Oude Vest, waarover el ders op deze pagina meer. Lelijk eendje Voor de kleintjes is er maan dagmiddag in de schouwburg een voorstelling van 'Het lelijke jonge eendje' door het kinder theater NJT. Valt of staat vriend schap bij hoe je er uit ziet, dat is het centrale thema van deze voor stelling, die speciaal is bedoeld voor kinderen van zes tot en met tien jaar. Aanvang 14.30 uur. Klokkenspel Imperium geeft vrijdagavond de eerste van een reeks voorstel lingen, die verband houden met het naderende kerstfeest. Het gaat ditmaal om 'Klokkenspel', een naar eigen inzicht bewerkte kerstvertelling van Charles Dic kens. Zo is volgens een medede ling van Imperium de tekst aan gepast, de volgorde van het ver haal veranderd en zijn er liedjes aan het geheel toegevoegd. Trot- ty, een pakjesbezorger, is de hoofdpersoon van het verhaal. Hij is arm en bepaald niet pessi mistisch. Integendeel, door de klokken van het carillon laat hij zich bij tegenslagen bemoedigen, totdat... anderen, rijkere mensen, hem er van overtuigen dat hij niets heeft in te brengen dan lege briefjes. Imperiums kerstproduk- tie is geregisseerd door Ans Al- ting. Er zijn voorstellingen op 20, 22, 23 en 24 december. Aanvang 20.30 uur. BAARN/LEIDEN (GPD) - De drie heren van Purper - Erik Brey, Frans Mulder en nieuweling Bart Kiene - zingen uit volle borst en unisono Lacrimosa. De lo catie is een treurig stem mend repetitielokaaltje met oranje plastic stoel tjes in een zo'n handig multi-functioneel cen trum (van crèche tot thea ter) in het Gooi. Dat krijg je als een cabaretgroep zich aan opera waagt, maar het klinkend resul taat is fabuleus. Dat be looft wat voor de première van De Vijf(de) van Pur per, morgenavond in Haarlems en voor de voor stellingen op vrijdag en zaterdag in de Leidse Schouwburg. Erik Brey, de muzikale leider, zoekt nog even naar een solos tem. Hij mist de laatste hoge no ten volkomen. De twee dames van Purper knijpen de ogen toe. „Zal uk dat lijntje even zingen vanuit de coulissen?", interrum peert Karin Bloemen. „Maar de mensen in de zaal mogen je dan niet zien", zegt Adelheid Roosen, „Vooruit, ga eens even achter die plantenbak staan". Bloemen trippelt er op af: „Is- ie breed genoeg?" Uiteindelijk zingt ze 'het lijn tje' vanachter een gordijn. Roo- sen, in de wandeling 'Roet' ge noemd, stampvoet van plezier: „Dat is het! Wordt er iemand ver kracht daar?" „Natuurlijk", zegt Adelheid als we eenmaal het repetitielokaal hebben verruild voor een eet huisje. Ze is verkouden en heeft zojuist Dampo aangebracht op de zere borstkas, terwijl Karin tot ontsteltenis van de rest van de bezoekers een digitaal horlo ge temt met behulp van een mes. „Natuurlijk. Wij kijken heel erg naar wat een gerecht van vijf in grediënten doet, en dat hebben we altijd gedaan. Purper is nu voor de derde keer van samen stelling veranderd, en nog steeds werkt het zo". „Je gaat uit van de beperkin gen en de mogelijkheden van je mensen. We houden ook geen audities. Ik kwam Karin in de kroeg tegen, en dacht: dat is een leuk wijf. We zijn een beetje aan elkaar gewaagd. Het is voor mij moeilijk om iemand te vinden - en ik heb een vrij grote bek op Purp met urper Frans Mul der, Adelheid Roosen, Bart Kie ne, Karin Bloe men en Erik Brey. het podium - die zich niet verve lend voelt door mijn gedrag. Ik wil me wel creatief intomen, maar niet zódanig dat anders ie mand niet naast me durft te staan. En Karin heeft zelf iets waar ik jaloers op kan zijn: een dijk van een stem. We hebben ongelijkwaardige kwaliteiten, maar in kwaliteit zijn we gelijk waardig". De 'omgeving' heeft al voor pret. Zo van: Bloemen en Roo sen gaan elkaar bij Purper afma ken. Handenwrijvend wordt het treffen tussen de twee haaibaai en van de VARA (Karin maakt de quiz Zeg 't Maar; Adelheid is presentatrice en mede-samen- steller van de Nachtshow) afge wacht. Adelheid vindt het onzin, ook al staat vast dat het voor een bui tenstaander een hels karwei is om met het vijftal samen te werken. Purper doet alles zelf: de muziek, de teksten, het affi che, het programmaboekje. „Dan krijg je dus zo'n beetje een situatie dat je tijdens de voorbe reiding bij elkaar woont. Het uit gangspunt is een gezin te stich ten", zegt Roosen. Wij hebben nog nooit zo gewerkt dat een re gisseur de eindverantwoordelijk heid had; dat zit gewoon niet in mijn computer. Het is niet zo dat wij het materiaal aandragen en dat een ander dan maar moet kie- „Berend Boudewijn heeft ons nu begeleid, en die werd op een gegeven moment gèk. Hij vond het heel moeilijk, terwijl het ge woon een picobello regisseur is, maar elke keer loopt hij bij ons vast. Zegt-ie: als jij Ophelia was, dan kan ik zeggen: zó doet Ophe lia niet. Maar als het Adelheid Roosen is, dan kan ik alleen maar constateren: blijkbaar doet Adelheid Roosen zó. Het is voor toneelregisseurs heel moeilijk om cabaret te regisseren". Karin: „Wat vat je dat weer hel der en beknopt samen, schat". Tijdens de repetitie valt een prachtig nummer op, een slaap lied ten behoeve van een klein knulletje, Balthasar. Ontroerend zijn de regels die suggereren dat een slaaptoestand een metafoor is van de dood. Krijgt Purper meer diepgang? Adelheid: „Wellicht. Balthasar is Eriks zoon, twee weken oud. Eriks lijn in het programma gaat over de dood. Zijn vader over leed toen hijzelf elf was. Hij heeft zoiets van: ik ben mijn hele leven kind geweest van een dooie va der, en ik was zélf al bijna een 'dooie vader' van een nieuw kindje, terwijl ik nog leef. Ik wil ophouden met een dooie man te zijn, en hij zingt in de nieuwe voorstelling een waanzinnig le venslustig lied: Ik wil leven". „Er was een heel grote span ning in de groep tijdens de proef- voorstellingen. Eindelijk was dat kind daar. De dag na Balthasars geboorte hadden we een voor stelling in Den Helder. Ik ken Erik meer dan tien jaar en heb hem een keer zien huilen. In Den Helder jankte, jankte hij tijdens dat nummer. Janken! Toen klap te dat ineens open". Karin: „Is je bandje nou vol, schat?" JOHN OOMKES Op het podium staan een lesse naar en een stoel. Een bedeesd mannetje verschijnt ten tonele. Voorzichtig loopt hij naar de les senaar, een beetje gebogen. Snel raakt hij het hout aan, alsof hij er niet zeker van is dat het hout niet onder stroom staat. Vervolgens gaat hij zitten op de stoel. De redenaar komt op en begroet de aanwezigen, zijn op somming besluitend met de prachtige samenvatting: mensen nietwaar. De aanwezigen? Het mannetje begrijpt er niets van. Hij is toch de enige toehoor der! Desondanks gaan de han den op elkaar. Hij klapt met de zelfde mengeling van voorzich tigheid, onderdanigheid en be deesdheid waarmee hij eerder de lessenaar benaderde. De liefhebber kan bovenstaan de beschrijving direct plaatsen: Herenleed, toneel vol weemoed en verlangen. Na een paar jaar te levisie besloten de heren er mee te stoppen, zij het dat ze voor hun definitieve afscheid nog één keer het theater in wilden. En dat schijnt hen goed te zijn bevallen: dezer dagen staan de heren we derom op de planken. Wegens succes geprolongeerd, zou je kunnen zeggen. Sterker nog: op de planken schijnen Cherry Duyns, Armando en de onontbeerlijke Johnny van Doorn meer succes te hebben dan ooit op de televisie. En dat heeft volgens mij alles te maken met een accentverschuiving: in het theater is Herenleed niet zo weemoedig als op de televisie, maar veeleer humoristisch. Een beetje jammer is dat wel. Neem nu die bovenstaande scène. Op het podium staan 'slechts' een lessenaar en een stoel. Met die voorwerpen is niet bijzonders aan de hand. Ze zwij gen, wachten af, evenals het pu bliek. Toch lacht het publiek zich een ongeluk als het doek op gaat, alsof die stoel net een reuze goeie grap heeft verteld aan de lessenaar. In de huiskamers werd indertijd niet zo hard gela chen om die scène, daar durf ik om te wedden. Maar toen 'zwommen' die les senaar en die stoel ook in een weids landschap, nu staan ze op de kale planken in een kleine ruimte, met als gevolg dat hun aanwezigheid op het publiek het zelfde effect heeft als de keuken stoel van de clown die moeder ziel alleen in de piste staat. De heren zijn zich trouwens bewust van die verandering. Cherry Duyns, de gezette heer die alles weet en kan en zelfs al eens een vogel is geweest, zei bij voorbeeld dat hij zich in het be gin verbaasde over de reacties van het publiek. "De eerste keer dat we voor publiek speelden, was heel vreemd. Toen ik de mensen met een bij de eerste zin al hoorde la chen, dacht ik dat er iets met m'n hoed was of dat er een vlek in m'n jas zat. In het theater komt de komische kant van Herenleed beter uit de verf, in het land schap de tragische". De stukken die nu worden ge speeld zijn niet nieuw. De Praal hans en de Engel waren ook al op de televisie te zien. Tijdens de voorstelling die ik bezocht (Klei ne Komedie, Amsterdam) kwam De Engel beter uit de verf. Abso luut hoogtepunt was beslist het gedeelte waarin de wonderjon- gen aan de onderdaan vertelt dat hij wel eens een piepklein mu ziekje zal gaan maken, waarna hij even het toneel verlaat om te rug te komen met een grote trom. Maar er zijn ook andere frag menten die je niet makkelijk ver geet. Zo wordt Armando op een bepaald moment geroepen door Duyns - Wat doet? - en op de vraag wat hij uitspookte - Waar was? - antwoordt de onderknup pel dat er een torretje langs kwam waarmee hij even heeft gesproken. Of de scène waarin de boven- knuppel de onderknuppel een hand wil geven. O, zegt de laat ste, gaat u mij wat geven? Ja, een hand. Maar waarom, hij heeft toch al een hand? Schreef ik hierboven dat in het theater de nadruk vooral op het komische ligt, de tragiek komt gelukkig wel zo nu en dan even met zijn grote neus om de hoek kijken. Zo zijn de einden van bei de stukken beslist weemoedig te noemen. Wat kwam, komt dat niet meer, vraagt de bedeesde meneer aan de bombastische wonderjongen. Nee, dat komt niet meer. Over tien jaar - en misschien al wel eerder - zal er ongetwijfeld een theaterwetenschapper pro- op Herenleed. En hij of zij zal dan natuurlijk ook uitleg gen dat Duyns, Armando en Van Doorn theater maakten in de tra ditie van Beckett. Neem er maar vast vergif op in. Tot die tijd kunnen wij onge stoord genieten van Herenleed. Tenzij wat kwam echt nooit meer komt. WIM BRANDS AMSTERDAM/NIJMEGEN (GPD) - „Rembrandt is niet geof ferd op het altaar van de religieuze of politieke belangenstrijd. Zijn opdrachtgevers - en de 17e-eeuwse kunstmarkt in het algemeen - ver zamelden kunst om de kunst, zon der zich veel om de religieuze par tij of gezindheid van de kunstenaar te bekommeren. Het beeld van Rembrandt als artistieke 'einzel- ganger' of als moderne kunstenaar die met de tradities brak, komt evenmin met de werkelijkheid overeen". Dat zijn enkele conclusies van de uit West-Duitsland afkomstige en aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen docerende hoogleraar in de kunstgeschiedenis, prof. Chris tian Tümpel. Van hem is gisteren bij uitgeverij Becht het lijvige boek Rembrandt verschenen, de nieuw ste studie over Nederlands groot ste 17de-eeuwse schilder. Christian Tümpel heeft vijftien jaar gedaan over de nieuwe ikonografie van de ze meester, welke beschrijving volgt na de belangrijke studies van Bredius en Gerson vóór de Tweede Wereldoorlog. Het boek werd gepresenteerd in een passende omgeving: het Rem- brandthuis in Amsterdam, waar de schilder heeft gewoond van 1639 tot 1658-'60, toen hij zijn woning wegens financiële problemen voor goed moest verlaten. Christian Tümpel is betrokken bij het jaren durende internationa le onderzoek naar Rembrandt dat de echtheid van diens werken wil vast stellen. „Zowel inzake zijn ate lierpraktijk als in de manier waar op hij vorm gaf aan de inhoud van zijn werken, sluit hij veel meer bij de traditie aan dan tot op heden werd aangenomen. Dit inzicht laat ons nu in vele gevallen ook toe, de juiste inhoud van de werken te achterhalen, zodat vele schilderij en - sommige voor het eerst sinds 200 jaar - nu eindelijk opnieuw hun juiste titel hebben gekregen. Rem brandt heeft zelfs een beroep ge daan op de symboliek van de vroe ge Nederlandse schilderkunst", al dus Christian Tümpel. Hij waarschuwt dat bij de inter pretatie van documenten en bron nen sinds Rembrandts tijd met de grootste omzichtigheid te werk moet worden gegaan. „Al tijdens Rembrandts leven werden immers schilderijen van leerlingen of ko pieën van zijn werken als origine len verkocht. Stilistisch, inhoude lijk en technisch onderzoek - bij voorbeeld naar de eigen karakte ristieken van de verschillende kun stenaars uit Rembrandts school - zfjn nu pas de grondslagen ge legd". Rembrandt gooit op het ogen blik op de internationale kunst markt hoge ogen. Een meisjespor tret van hem uit 1632 bracht vorige week het onvoorstelbare recordbe drag van ruim f 23 miljoen op, op een veiling van Sotheby's in Lon den. In het Rembrandthuis is het af gelopen weekeinde de tentoonstel ling Oog in Oog geopend, een serie portretetsen van mensen, gete kend door Rembrandt. De exposi tie is aangevuld met prenten, boe ken en enkele attributen die op Rembrandt en zijn omgeving be trekking hebben. LUNCHCONCERT - Het lunch concert op donderdagmiddag in de Kapelzaal van het K&O-gebouw wordt gegeven door de altviolist Hans Lodders en de pianiste Fransje Dorst. Het programma ver meldt de Suite voor altviool en continuo in g kl.t. van J.S. Bach, het Allegro opus 1 van K. Stamitz en de Fantasie voor altviool en pia no van J.N. Hummel. Aanvang 13.30 uur. ENSCHEDE (ANP) - Het experi ment van de Twentse Schouwburg om Enschedeërs met een mini mum-inkomen een forse korting te geven is een groot succes, aldus een woordvoerder van de schouw burg. Van de 8500 formulieren die de Sociale Dienst aan mensen met een uitkering heeft verstuurd, zijn er inmiddels 2100 ingestuurd. In totaal zijn er op deze wijze 1615 kaartjes besteld en „dat is aanzien lijk meer dan we hadden durven dromen", zo zegt hij. De directie van de schouwburg had verwacht dat het veel moelij- ker zou zijn deze groep Ensche deërs naar het theater te krijgen. Die verwachting was gebaseerd op eerdere pogingen van de schouw burg om het bezoek van minder draagkrachtigen te stimuleren. De experimentele regeling van de Twentse Schouwburg komt er op neer dat per voorstelling in de grote zaal maximaal 100 plaatsen beschikbaar zijn ten behoeve van PRINS BERHARDFONDS - Het Prins Bernhardfonds gaat voor de scheppende kunsten behalve sub sidies op aanvraag ook op eigen initiatief opdrachten verstrekken. Tot deze sector worden onder meer grekend: theaterprodukties, ballet ten, muziekuitvoeringen, schep pend werk op het gebied van beel dende kunsten, kunstzinnige films en composities. degenen met een minimum-inko men en in de kleine zaal 50. Zij be talen ongeveer de helft minder voor een kaartje. Voor bepaalde voorstellingen is de belangstelling zelfs groter dan er ruimte is. Favo riete optredens zijn die van onder anderen Tineke Schouten. De Twentse Schouwburg heeft van andere theaters uit het land veel reacties gehad op haar initia tief minima korting te geven. „Wij hebben dan ook de indruk dat ons voorbeeld navolging zal krijgen, zeker nu blijkt dat het een succes is", aldus de woordvoerder van de schouwburg in Enschede. Hij ver wacht dat de regeling van de Twentse Schouwburg een perma nent karakter krijgt. vioolsonates van Beethoven: opus 12 no 1 in D gr.t., opus 2 no 2 in A Gr.t. en opus 24 no 5 in F Gr.t. (de zg. Früh- lingssonate). Gehoord op 15 decem ber in de Kapelzaal. LEIDEN - Is een hele avond Beethoven nu mooier dan bij voorbeeld een half uur Beetho ven en blijft een hele cyclus Beethovenconcerten nog wel boeien? Het antwoord op beide vragen wil ik onbeantwoord la ten, ieder voor zich moet dat uit maken. Johannes Leertouwer en Julian Reynolds echter hadden hier goed over nagedacht en ga ven gisteravond enige toelich ting bij de programmakeuze van het eerste van de vier Beethoven- concerten. De vioolsonates wer den niet uitgevoerd in de volgor de waarin ze zijn ontstaan, maar er werd gestreefd naar afwisse ling en variatie. Na de pauze de welbekende Frühling Sonate, daarvóór de minder bekende eerste werken voor viool en piano van Beetho ven, die hij heeft opgedragen aan de bevriende componist Antonio Salieri. Josef Haydn die de eerste uitvoering hiervan beleefde, merkte enkele nieuwe, tot dan toe niet bekende aspecten op; de sonates duurden langer en ver toonden meer dan voorheen con trast tussen hard en zacht. Het kamermuziekspel is een kunst die beide spelers gister avond goed verstonden. Wars van alle sterallures brachten leer touwer en Reynolds hun uitge balanceerde Beethoven, waar van de interpretatie voor beide spelers grote oplettendheid eiste. Om deze sonates tot hun recht te laten komen, moet men heel wat in zyn technische en muzika le mars hebben en mag men dat vooral niet laten blijken. Geen solistische uitstapjes, nee, het sa menspel overheerst alles. De pianist die zeer alert speel de leek zich af en toe zelfs te be scheiden te bedragen. Het even wicht dat de klassieke stijlperio de zo voorstond, klonk vanavond in alle aspecten van het spel door. Ombeurten begeleidden ze elkaar. Het tempo in de langza me delen was zeer nauwkeurig uitgebalanceerd. Hadden ze vlugger of langzamer gespeeld dan was de innerlijke samen hang ver te zoeken geweest. Al les bleef daarentegen boeien. De afwisseling tussen de verschil lende werken zorgde voor vol doende contrasten. Al met al een zeer onderhoudende avond. Vol gende concerten van deze cyclus zijn op 12 en 26 januari en op 9 febman' MONICA SCHIKS. Cherry Duuns en Armando: Herenleed.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 23