'Mijn prestatie is dat ik
mijn mond heb gehouden'
De ene Gandhi na de ander
'Jaren zestig zitten
weer in de lucht'
Hans Emans wint persprijs met tv-interview
TV-RUBRIEK
Hartstochtelijk vioolspel Kakudo
Handel in Mozarts jas interessant
Minderheden willen meer informatie uit eigen land
ZATERDAG 13 DECEMBER 1986
RADIO-TV-KUNST
'Gandhi', de grote bioscoopfilm,
is nog niet op de televisie ge
weest maar kan al wel in de vi
deotheken worden gehuurd. In
drukwekkende film,- vond ik.
Regisseur Richard Attenbo-
rough had een zo getrouw moge
lijke reconstructie gemaakt van
de hoogte- en dieptepunten uit
Gandhi's leven, althans die in
druk kreeg je, al kijkend. Later
bleek die indruk juist, althans
niet onjuist te zijn, want toen ver
scheen bij uitgeverij Sirius en Si-
derius de fotobiografie 'Gandhi',
met meer dan 150 historische fo
to's en ter vergelijking een aantal
foto's uit die film. Je ziet dan dat
de filmopnamen van Gandhi te
midden van textielarbeidsters in
Lancashire nauwelijks verschil
den van de echte foto, die in 1931
in Engeland genomen werd.
Idem dito met een sterretje voor
bijvoorbeeld de scène waarin
Gandhi in 1930 zout oppakte in
Dandi,- de reconstructie is per
fect!
Maar niet alleen de reconstruc
tie van de spectaculairste ge
beurtenissen uit Gandhi's leven
was heel natuurgetrouw, ook de
acteurs waren door Richard At-
tenborough (en de Engelse Hans
Kemna die hem bij de 'casting',
het uitzoeken van de juiste ac
teurs, heeft geholpen) met grote
zorg uitgezocht. Gandhi onder
steund door zijn achternichtjes
(foto uit 1948), of Ben Kingsley
ondersteund door twee Indische
actrices,-je moet goed kijken om
het verschil te zien. Hetzelfde
geldt voor Gandhi aan het spin
newiel en Ben Kingsley aan het
spinnewiel. En niet alleen dat
Ben Kingsley, met stalen zieken
fondsbrilletje op, kaal, in het wit
gedrapeerd of met ontbloot bo
venlijf, fysiek zo sprekend op
Gandhi leek, hij toonde zich
daarnaast ook een uitstekend ac
teur. Zijn manier van praten, zijn
manier van bewegen, zijn manier
van kijken... Allemaal op en top
Gandhi. Hetzelfde geldt voor de
bijfiguren, als je de foto's van
vroeger en de stills van de film
vergelijkt. Roshan Seth lijkt heel
erg op Pandit Nehru, Alyque Pa-
damsee lijkt sterk op Moham
med Ali Jinnah, Peter Harlowe
lijkt sprekend op Lord Mount-
batten. De grote kunst bij zo'n
historische film over gebeurte
nissen en mensen die de bio
scoopbezoekers zich nog van de
Polygoon Profilti-journaals kun
nen herinneren, is natuurlijk om
niet alleen de meest gelijkende
personen te vinden voor de
hoofdrollen (want als over tien
jaar in Nèderland de film 'RSV'
wordt gemaakt, accepteren we
toch niet dat Van Aardenne door
Derek de Lint wordt gespeeld,
want wij hadden een heel andere
Van Aardenne in ons geheugen),
maar ook nog acteurs van grote
klasse. Want zij moeten grote
persoonlijkheden uitbeelden, en
dus iets over kunnen brengen
van hun imago, hun charisma.
Hoe vaak zijn we in de loop der
jaren als film- en tv-liefhebber
niet in het schip gegaan met dik
ke, sigaren rokende mannen die
of te weinig op Churchill leken,
of te weinig van diens acteerta
lent blijk gaven!...
kreeg een heleboel Oscars, het
publiek wilde er voor naar de
bioscoop komen, en toen dach
ten andere filmproducenten: ha,
er is een willige markt voor good
old India-films, laten we ook zo'n
film, of zo'n televisieserie ma
ken! Goed idee natuurlijk. De ge
schiedenis van Engeland-India is
rijk genoeg, en de Engelse litera
tuur over India is omvangrijk ge
noeg, om er meer dan een spek
takelfilm uit te brouwen. Dus
kregen we achtereenvolgens de
Engelse series 'Jewel in the
crown', 'The far pavilion' en laat
stelijk 'Mountbatten' te zien. Al
lemaal series van standing, ver
gelijkbaar met zulke classics als
de Forsyte Saga, The Pallissers
en dergelijke, die nog wat dich
ter bij huis speelden, maar even
groots waren opgezet als ge
noemde India-series. Nu kan ik
mij óm de waarheid niet herinne
ren of Gandhi of één van de an
dere hoofdpersonen in die test
match Engeland-India ook nog
graag een klacht willen depone
ren bij de International World
TV-Series Association alsook bij
de World Actor's Guild over het
ergerlijke feit dat Gandhi en
Nehru en Mountbatten 'onze'
Gandhi, Nehru en Mountbatten
niet meer waren. Ik begrijp dat
zij niet door zichzelf konden wor
den gespeeld,- zij zijn dood, één
vanzelf, twee door moordenaars
hand. Maar dari hadden zij toch
gespeeld moeten worden door
hun eerste 'plaatsbekleders',
door Ben Kingsley, Roshan Seth
en Peter Harlowe, zodat in elk
geval de acteur-Gandhi op de
voorgaande acteur-Gandhi leek,
en de acteur-Nehru op de geves
tigde acteur-Nehru. Anders
wordt het een rommeltje in tv-se-
rie-India! Tenslotte werden
Gandhi en Nehru en Mountbat
ten ook in het werkelijke leven
hun levenlang door dezelfde
mensen gespeeld, dus waarom
zou dat in de wereld van film en,
televisie niet kunnen?!
HILVERSUM (GPD) - „De
enige prestatie die ik heb
geleverd is dat ik mijn
mond gehouden heb. Dat is
de kracht van het interview.
Ik zat ademloos naar die
man te luisteren, wat hij zei
was zo mooi integer". VA-
RA-redacteur Hans Emans
(42) maakte zijn interview
over euthanasie met de Am
sterdamse huisarts Piet
Postema vorig jaar zomer
op het moment dat dit
vraagstuk sterk in de be
langstelling stond na ver^
dachte sterfgevallen in ver*
pleeghuis De Terp in Den
Haag. Het interview werd in
VARA's Achter het Nieuws
uitgezonden. Onlangs werd
bekend dat Emans voor de
documentaire de Persprijs
van de Landelijke Vereni
ging van Huisartsen heeft
gewonnen. De prijs wordt
15 december uitgereikt.
Hans Emans: „Alle discussies over
euthanasie gaan over de juri^isch-
ethische kant, maar ik wilde het
verhaal hebben dat nog nergens
was verteld. De menselijke kant.
Wat het betekent voor artsen om
dat laatste spuitje te geven. Ze wor
den meestal afgeschilderd als men
sen, die 's avonds eventjes met een
koffertje op stap gaan om een
spuitje uit te delen en vervolgens
rustig naar huis gaan om de vol
gende patiënt te behandelen".
door
Renate van Iperen
Gemakkelijk was het niet om
een arts bereid te vinden over zijn
ervaring met euthanasie te praten.
Piet Postema ging uiteindelijk pas
akkoord nadat hij zich uitgebreid
had geinformeerd over de juridi
sche gevolgen. „Ik kwam 's avonds
bij hem thuis en het klikte meteen.
Hij was zelf verschrikkelijk emo
tioneel. Je moet dan ontzettend op
passen dat je geen vette vragen
stelt, datje niet te hijgerig wordt in
de trant van: 'Hoe doe je het pre
cies en wat gaat er dan door je
heen'. Ik wilde heel sec blijven".
Na afloop heeft Postema wel een
onderhoud gehad met de genees
kundige inspectie, maar tot ver
dere juridische stappen heeft dit
niet geleid. Veel collega-artsen lie
ten hem weten dat het goed was
dat het een keer gezegd was.
Kil medium
De reportage is inmiddels ook in
Zweden, België en Finland uitge
zonden, terwijl ook de Amerikaan
se Networks belangstelling heb
ben getoond. Hans Emans: „Zelfs
met Engelse ondertiteling blijft het
verhaal emotioneel en geladen".
Zelf voelde hij grote betrokken
heid bij de arts in zijn verhaal. „We
hadden elkaar nog nooit gezien,
maar hij biologeerde me vanaf het
eerste moment".
Juist die betrokkenheid is iets
wat Hans Emans op de televisie
vaak mist. „Mensen worden in tv-
shows veel te veel gebruikt ter
meerdere eer en glorie van de pro
grammamaker. Ze houden een mi
crofoon in de hand, maken een
babbeltje omdat ze nu eenmaal een
ander nodig hebben,'maar in feite
gaat het om henzelf. Terwijl televi
sie juist op het punt van het over
brengen van de emotie een fantas
tisch medium is".
„Wat je met de televisie veel
meer kunt dan met andere media is
het ontroeren van mensen. Maar
om me heen zie ik steeds meer dat
de tv een kil medium wordt: recht
toe, recht-aan, showtje-dit, show-
tje-dat en babbel-de-babbel. Veel
te veel televisiecollega's zijn in
hoofdzaak in zichzelf geïnteres
seerd en niet in de mensen met wie
ze omgaan".
„Neem Ivo Niehe. Die moet voor
zichzelf en zijn achterban scoren.
Het is immers zijn show. En zelfs
zo'n interview van Jaap van Meek-
ren met mevrouw Rost van Ton
ningen is alleen een stunt. Hij is
niet werkelijk geïnteresseerd in die
vrouw. Hij wil alleen maar laten
zien hoe hij, meneer Van Meekren,
alle boeken van Lou de Jong uit
zijn hoofd heeft geleerd en dat hij
wel weet hoe het allemaal in elkaar
steekt. Daar schiet je toch niks mee
op? Al die praatshows! Je wordt er
neergezet met een glaasje prik of
wijn en voor de rest dien je als
Hans Emans: interview over euthanasie
klapvee. Drie zinnen mag je zég
gen. Je wordt doodgewoon mis
bruikt".
Dodelijk
Als groot voorbeeld van hoe het
wel zou moeten noemt Hans
Emans VPRO-programmamaker
Cherry Duyns, die onlangs een
drieluik maakte over het dagelijk
se leven op de kankerafdeling van
een ziekenhuis. „Prachtige docu
mentaires, die gemaakt zijn vanuit
intense betrokkenheid. Een schan
de dat zo weinig mensen daarnaar
kijken, terwijl het iedereen aan
gaat. Die serie is honderd keer eer
lijker dan de ziekenhuisserie St.
Elsewhere".
„En dan dat gelul van mensen
die roepen dat een interview nooit
langer mag duren dan vijf minu
ten. Nee, inderdaad niet als politici
aan het woord zijn. Tenzij ze gewo
ne mensentaal praten. Maar altijd
dat gepraat over anderen, nooit
eens over zichzelf. Dodelijk. Het
moment dat mensen hun hart uit
spreken, dingen van zichzelf prijs
geven, hun voorgevel slopen en
kwetsbaar zijn, dat is tv op haar
best". a
e^en acte de presence gaven ih
'The jewel in the crown' en 'The
far pavilion', maar zeker is dat
zowel Gandhi als Pandit Nehru
een importante rol speelden in
'Mountbatten'. En nu zou ik
Kaoru Kakudo, viool en Herman
Uhlliorn, piano. Met werken van
Mozart, Franck, Tartini en Suk.
Gehoord op 12 december in de Ka
pelzaal van K O.
LEIDEN - Twee pianosonates
met vioolbegeleiding, zo kan
men de werken typeren die gis
teravond voor de pauze ge
speeld werden. De sonate in'
Bes K.V. 378 is één van de
mooiste sonates die Mozart
voor piano en viool schreef. In
de achttiende eeuw stond de
pianist op de eerste plaats en
dit is duidelijk te horen in de
muziek: vrijwel alle thema's
worden op de piano geïntrodu
ceerd. Het was mij niet duide
lijk waarom de vleugel bijna
dicht bleef. Van mij had hij he
lemaal open mogen staan. Wel
licht daardoor klonk de pia
nopartij vlak en saai. Pianist
Herman Uhlhorn speelde haast
te bescheiden, waardoor ik be
paalde accenten en verschillen
in stemming miste, met name
in de mineurgedeelten.
Violiste Kaoru Kakudo heeft
een soepele en volle toon. Haar
bijna solistische aanpak kwam
beter tot zijn recht in de roman
tische composities later op de
avond dan in Mozart. Van de
vioolsonate van Cesar Franck
speelde zij opvallend mooi het
derde deel. De recitatiefgedeel
ten hierin kregen een poëtische
spanning die het publiek in zijn
ban hield.
Deze violiste beschikt behal
ve over een uitstekende linker
handtechniek over een ont
spannen manier van strijken
waardoor haar toon ook in ster
kere gedeelten nooit gefor
ceerd klinkt. In de razend inge
wikkelde pianopartij van deze
sonate toonde Herman Uhl
horn zich een betrouwbare
partner. Beide musici wisten
mooi de lange spanningsbogen
op te bouwen.
Na de pauze was de violiste
de belangrijkste in het pro
gramma. Het waren dan ook
stukken gecomponeerd door
eertijds beroemde vioolvirtuo-
zen die nü uitgevoerd werden.
Beroemd is Tartini's schepping
"duivelstrillersonate", in die
tijd (18e eeuw) het meest vir
tuoze wat er voor viool was ge
schreven. Ondanks de hoge
technische eisen had Kaoru
Kakudo ook hier muzikaal veel
te vertellen.
Een stemmig slot vormde het
Liebeslied opus 7, no. 1 van Jo
seph Suk, salonmuziek in de
beste zin van het woord, op in
nige wijze vertolkt door Kaoru
Kakudo en Herman Uhlhorn.
Dezelfde sfeer ademde de toe
gift, de Romanza Andalusa van
De Sarate, die met ingehouden
hartstocht gespeeld werd.
FRANK DEN HERDER
Der Messias, in een bewerking
door W.A. Mozart van The Messiah
van G.F. Handel. Uitgevoerd door
koor en orkest van het Utrechtse
Barok Consort o.l.v. Jos van Veld
hoven. Solistische medewerking:
Barbara Borden sopraan, Christa
Pfeiler alt, Nico van der Meel tenor
en Harry van der Kamp bas. Ge
hoord in de Harteburgkerk op vrij
dag 12 december.
LEIDEN - Curiosum of meer
dan dat, is de vraag die men
zich zou kunnen stellen bij de
bewerking die Mozart in 1789
op verzoek van de Weense mea-
cenas Gottfried Baron van
Swieten maakte van Handels
oratorium. In hetzelfde jaar
werd het werk tijdens een huis
concert onder leiding van Mo
zart zelf ook uitgevoerd. Het
maken van bewerkingen van
i andermans of ook wel eigen
composities is in alle tijden
door componisten gedaan:
Bach bewerkte Vivaldi en ei
gen werk, Liszt bewerkte Bacli,
Ravel bewerkte Moussorgsky
en vele anderen èn zichzelf, om
maar enkele van de meest be
kende voorbeelden te noemen.
Dat bewerken houdt dan in dat
een werk voor een andere in
strumentale bezettig dan de
oorspronkelijke herschreven
wordt.
In zijn bewerking van de ora
toria van Handel breidde Mo
zart de bezetting van het orkest
uit met houtblazers, hoorns en
trombones. Het orgel werd
daardoor overbodig, het klave
cimbel bleef weliswaar gehand
haafd, maar kreeg een zeer be
scheiden rol. Hierdoor veran
dert de klankkleur van het ba-
rokorkest ingrijpend. Voorts
zijn er grote verschillen in fra
sering en articulatie, mede
doordat de Duitse vertaling in
accenten en articulatie ver
schilt van de oorspronkelijke
Engelse tekst.
Het meest opvallende in deze
versie van dit overbekende ora
torium was de andere
klankkleur die door de hout
blazers veel voller was. On
danks de uitbreiding van het
orkest bleef het klankbeeld
zeer doorzichtig. Afgezien van
enkele ongelukjes, variërend
van wat haperende inzetten en
samenspelmomenten tot en
met omvallende verlichtings-
apparatuür, gaven koor en or
kest van het Utrechts Barok
Comsort een uitstekende uit
voering. De strakke klank van
het geheel was een verademing
vergeleken met de logheid die
traditionele uitvoeringen nog
wel eens wil kenmerken. Van
de solisten vielen vooral de in
Leiden niet onbekende tenor
Nico van der Meel en Harry van
der Kamp, beiden met prachti
ge stemmen, op door hun ge
makkelijk en overtuigend ge
zongen aandeel. De sopraan
Barbara Borden en de alt Chris
ta Pfeiler bleven hierbij wat
achter. Of men deze kennisma
king met Handel in Mozarts jas
je als curiosum wil beschou
wen of als meer is een-kwestie
van persoonlijke voorkeur, in
teressant was deze kennisma
king in ieder geval.
MIES ALBARDA
HILVERSUM (ANP) - Etnische minderheden
in Nederland hebben op radio en televisie
vooral behoefte aan verstrooiende muziek-,
sport- en spelprogramma's met meer actuele
informatie uit het eigen land. Omdat de Neder
landse omroep op dit vlak te weinig biedt, kan
het Westduitse tv-programma 'Nachbarn in
Europa' zich in een grote belangstelling ver
heugen. Bovendien hebben buitenlanders veel
vaker dan Nederlanders videorecorders in
huis om zelf het aanbod te kunnen bepalen.
Deze conclusies trekt het onderzoeksbureau
Veldkamp uit een enquête onder 1.200 in Ne
derland wonende buitenlanders (in volgorde
van integratie: Italianen, Joegoslaven, Grie
ken, Portugezen, Spanjaarden, Turken, Ma
rokkanen en Chinezen). De uitkomsten van
het in opdracht van NOS en Feduco uitgevoer
de onderzoek 'Media en minderheden' zijn de
ze wëek in Hilversum gepresenteerd.
In 1980 is het eerste media-onderzoek onder
etnische groepen in Nederland gehouden. Zes
jaar later stellen de onderzoekers vast dat on
danks aanpassing aan de Nederlandse cultuur
en het beter wegwijs worden in de samenle
ving, de behoefte aan eigen radio- en televisie
programma's, kranten en informatie uit het
land van herkomst niet is verminderd. Leeftijd
speelt daarbij nauwelijks een rol: ook jongeren
willen graag meer informatie uit het eigen
land.
Joegoslaven en Italianen zijn het best be
kend met het rtv-aanbod; Turken, Marokka
nen en Chinezen het minst. De bekendste tv-
programma's zijn de 1-2-3 Lottoshow, het
NOS-Journaal en Sesamstraat.. Het minst be
kend zijn EO's Tijdsein, de Ver-van-mijn-bed
show en Van Kooten en De Bie. Wat de radio
betreft is opmerkelijk dat veel Turken perma
nent zijn afgestemd op Turkse piratenzenders.
HILVERSUM (GPD) - In de serie
'Wie in 't Nederlands wil zingen'
richt de VARA-radio, na de spraak
makende met de Zilveren Reiss-
microfoon bekroonde serie 'Door
de nacht klinkt eén lied' (over Ne
derlands amusement in en rond de
Tweede Wereldoorlog)? de komen
de veertien weken de aandacht op
de jaren zestig. In de nieuwe reeks
komen vele bekende en onbeken
de opnamen uit die tijd aan bod en
geven zangers, zangeressen, pro
ducers, regisseurs en tekstdichters
hun visie.
door
Renate van Iperen
Ruim een jaar onderzoek ging
vooraf aan de uiteindelijke versie
van de serie. Herman Stok, mede
producer en presentator: „Over de
Nederlandstalige muziek in de ja
ren zestig zijn nauwelijks naslag
werken ter beschikking. We heb
ben dus tien jaargangen van om-
roepgidsen en alle muziekbladen
uit die tijd doorgesnuffeld. Vele ge
sprekken gevoerd en privé-collec-
ties opgespoord".
Stok verheelt niet dat'er in het
maken van een dergelijke radio
documentaire zoveel werk zit dat
het nauwelijks meer te financieren
is: „Als de VARA ons overwerk
zou moeten uitbetalen, dan was de
ze omroep nu failliet geweest".
Waarom aandacht voor de jaren
zestig? „Ik kreeg opeens zo'n krie
bel", verklaart Stok, „het zit weer
in de lucht, er is behoefte aan on
der het publiek". In de serie wordt
de geschiedenis van het Neder
landstalige lied in de jaren zestig
Herman Stok
presenteert
24-delige
radioserie
niet chronologisch geschreven,
maar thematisch. De eerste afleve
ring „Er komen andere tijden", die
vanmiddag te beluisteren is, begint
echter wèl met de overgangsperio
de van de brave jaren vijftig naar
de rumoerige jaren zestig.
Tienersterretjes als Ria Valk,
Rob de Nijs, Willeke Albefti, Her
man van Keeken en Peter Koele-
wijn namen met groot gemak en
elan het vaandel over van gevestig
de namen als Annie de Reuver,
Teddy Scholten en de Selvera's.
Een nieuwe piepjonge generatie
kwam vers uit de schoolbanken
voor het voetlicht. Talentenjachten
werden aan de lopende band ge
houden en de platenmaatschappij
en hadden hun handen vol aan de
begeleiding van al dat aanstormen
de talent. Alles werd anders: de
muziek kabbelde niet langer voort
op de vertrouwde wijsjes. Vele ar
tiesten van 30, 40 jaar hadden het
moeilijk met die grote ommezwaai.
„Sommige zangeressen stónden te
huilen op het podium", vertrouwt
Ad van der Gein (Cocktail Trio) de
luisteraars tóe. De zangeres Jany
Bron van de Ramblers was een van
de artiesten, die het in die tijd voor
gezien hield. „Ik kon die teksten
Herman Stok: opeens zo'n kriebel.
niet zingen, want ik kon daar op
mijn leeftijd niet achter staan".
In veertien afleveringen blikt de
VARA-radio terug op vele facetten
van de Nederlandstalige muziek
uit de jaren zestig. Aan bod komen
onder meer de rol van de radio, de
musicals, hét uitgaansleven, de te
levisie, songfestivals en cabaret.
(Zaterdag, radio 2, 14.03 uur).
