'Deel Surinaams
volk is vogelvrij'
VS werken aan Europese raketdefensie
Watergate model voor
onderzoek Iran-affaire
Ex-president gaat verzet bundelen
Wat wist Kohl van
illegale transactie?
Doodstraffen
voor moord
op ex-premier
van Grenada
Palestijnse studenten
gedood bij onlusten
Egyptische
officieren
beraamden
staatsgreep
VRIJDAG 5 DECEMBER 1986
BUITENLAND
PAGINA 7
SCHIPHOL (GPD) - "Het is verschrikkelijk wat er in Suriname gebeurt. Wat er aan de
gang is, is gewoon volkerenmoord. Een groot deel van ons volk, de bosnegers, is vogelvrij
verklaard". Dat verklaarde de Surinaamse ex-president Chin a Sen gisteren bij terug
komst in Nederland. Hij heeft in Oost-Suriname een politiek contract getekend met
rebellenleider Ronny Brunswijk.
BONN - De vraag wat de Westduit-
se kanselier Helmut Kohl nu pre
cies wist van de illegale verkoop
door de staatswerf HDW van
bouwtekeningen voor onderzeeërs
aan Zuid-Afrika blijft ook na een
spoeddebat in de Bondsdag giste
ren, onbeantwoord.
door
Hans Hoogendijk
De oppositiepartij SPD had het
debat geëist om duidelijkheid te
krijgen over de vraag in hoeverre
Kohl en zijn kanseliersbureau ver
wikkeld zijn in deze zaak. De
Beierse minister-president en
CSU-leider Strauss stelt dat hij
sinds 1983 Kohl meerdere keren
heeft gevraagd zich voor de ver
koop aan Zuid-Afrika in te zetten.
Voor een dergelijke levering is
een speciale exportvergunning no
dig, die echter nooit is verleend.
Kohls medewerkers beklemtoon
den later dat slechts voorbereiden
de besprekingen zijn gevoerd over
een eventuele toestemming, zon
der dat de werf daar ooit uit heeft
kunnen afleiden dat de export oog
luikend zou worden toegestaan.
Maar dat geloven de sociaal-de
mocraten niet en dus probeerden
ze Kohl in het debat zo onder druk
te zetten dat hij met de feiten - om
in duikboottermen te blijven - bo
ven water moest komen.
Kohl deed er echter het zwijgen
toe en liet zijn minister van finan
ciën Stoltenberg het vuile werk op
knappen. Stoltenberg wist heel
lang van niets en pas nadat hij door
minister Bangemann van economi
sche zaken op de hoogte was ge
steld over de plannen van de werf,
schakelde hij de justitie in.
Maar daar ging het de SPD niet
om. De vraag blijft in hoeverre
Kohl erbij betrokken was en daar
op is nog geen antwoord gekomen,
concludeerden de sociaal-demo
craten na een verhit debat.
Volgens de SPD heeft Kohl in ju
ni 1984 met de Zuidafrikaanse mi
nister-president Botha over de mo
gelijke levering van duikboten ge
sproken ondanks het feit dat Bonn
het VN-wapenembargo tegen
Zuid-Afrika heeft ondersteund.
Kohl zou het daarna aan zijn naaste
medewerker staatssecretaris
Schreckenberger hebben overgela
ten de zaak met het ingenieursbu
reau IKL in Lubeck en de HDW-
werf in Kiel af te handelen.
Woensdag dook een geheime
brief van het ingenieursbureau en
de werf-directeur Ahlers op, waar
in staat dat Schreckenberger in ju
ni 1984 had laten weten dat 'de
kanselier en minister-president
Strauss zeer geinteresseerd zijn in
de transactie'. De werf en het inge-
niersbureau zagen hierin het groe
ne licht voor hun verkoopplannen.
De staatssecretaris zou verder op
27 juli 1984 hebben meegedeeld
dat het contract van kracht kon
worden. Een defintieve vergun
ning zou na het zomerreces van dat
jaar 1984 worden verleend. Duik
boten werden niet verkocht, wel
kregen de Zuidafrikanen op 6 au
gustus voor naar schatting 50 mil
joen de bouwtekeningen. Ondanks
diverse pogingen van de werf en
het ingenieursbureau kwam de for
mele toestemming uit Bonn echter
niet.
De oppositie wil dat de zaak tot
op de bodem wordt uitgezocht.
Voorlopig is dat nog niet gebeurd
deze onverkwikkelijke
ent
Chin a Sen kondigde aan het ver
deelde Surinaams verzet in Neder
land te willen verenigen achter
Brunswijk. In Oost-Suriname
heeft Chin a Sen afgelopen zondag
avond met Brunswijk een overeen
komst gesloten. De ex-president
noemde het 'een voorlopige poli
tieke parapluie' boven de militaire
acties van Brunswijk. Het contract,
dat ook ondertekend is door
Brunswijk, spreekt ook over het
herstel van de democratie in Suri-
Chin a Sen deed een beroep op
Nederland om de diplomatieke
SAINT GEORGE'S (AFP) - Een
voormalige vice-premier van Gre
nada, Bernard Coard, en 13 ande
ren zijn gisteren in het proces rond
de op 19 oktober 1983 gepleegde
moord op premier Maurice Bishop
door een jury schuldig verklaard.
De rechtbank veroordeelde hen
vervolgens tot de galg. Onder hen
zijn de vrouw van Coard en de
voormalig legerbevelhebber gene
raal Hudson Austin.
Maurice Bishop, die premier was
van een uiterst linkse regering,
werd vijf dagen na een door Coard
uitgevoerde staatsgreep door een
menigte betogers bevrijd. Hij en 10
aanhangers werden echter door
het leger doodgeschoten.
Op 25 oktober zetten Amerikaan
se mariniers en militairen van vijf
Caribische landen voet aan wal. Of
ficieel werd gezegd dat de gouver
neur-generaal, Sir Paul Scoon, om
buitenlandse interventie had ver
zocht. De operatie werd op 3 no
vember beëindigd, nadat zich ver
scheidene gevechten hadden voor
gedaan met Cubaanse adviseurs op
het eiland.
Buitenland kort
Moordzaak Palme
Leiders van de Zweedse opposi
tie eisen van de regering volledige
opening van zaken omtrent het on
derzoek naar de moord op ex-pre-
mier Olof Palme. Een aantal parle
mentariërs wenst dat politiecom
missaris Holmer van zijn taak als
leider van het onderzoek wordt
ontheven. Twaalf rechercheurs
hebben zich Uit ongenoegen over
de wijze waarop Holmer leiding
geeft reeds teruggetrokken. Palme
werd in februari 's avonds op straat
in Stockholm doodgeschoten. On
danks intensieve naspeuringen is
er nog geen verdachte gearres
teerd.
Cipiersstaking
De gevangenbewaarders in de
hoofdgevangenis voor terroristen
in Noord-Ierland, Maze in Belfast,
zijn gisteren weer aan het werk ge
gaan. Zij waren dinsdag gaan sta
ken omdat één van hen was ge
schorst omdat hij op zijn werk had
geslapen. Dé staking leidde tot op
roer onder de gevangenen die meu
bels waren gaan vernielen en rui
ten waren gaan stukslaan omdat zij
niet meer werden gelucht. De sta
king eindigde na intensieve ge
sprekken met de directeur van de
inrichting. De geschorste cipier is
nog niet teruggenomen in dienst.
Mensenrechten
De Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties heeft gisteren
Afghanistan, Chili en Iran veroor
deeld wegens schending van de
mensenrechten. In de resolutie
over Iran werd verontrusting uit
gesproken over het feit dat de
Iraanse autoriteiten zich schuldig
maken aan standrechtelijke execu
ties en martelingen. Ook de Chi
leense autoriteiten worden be
schuldigd van marteling. De Af
ghaanse autoriteiten wordt verwe
ten zeer straf tegen opponenten en
vermeende opponenten op te tre
den waarbij geen enkel respect
voor de mensenrechten wordt ge
toond.
ADVERTENTIE
druk op Bouterse te vergroten en
over te gaan tot het verlenen van
fïnancieel-economische en huma
nitaire hulp aan de mensen in
Oost-Suriname. Hij is voorts van
mening dat de Nederlandse rege
ring het verzet nu officieel moet er
kennen.
Politiek Den Haag heeft ge
schokt gereageerd op de gebeurte
nissen in Suriname. Minister Van
den Broek (buitenlandse zaken)
maakt zich grote zorgen over de
ontwikkelingen in Suriname. Maar
de minister blijft voorzichtig met
zijn reacties om de in Suriname
verblijvende Nederlanders niet in
gevaar te brengen.
WD-woordvoerder drs F.W.
Weisglas vindt dat het tijd wordt
dat de Verenigde Naties een onder
zoek in gaan stellen naar de moord
op de burgers. Zijn CDA-collega
Aarts noemde de berichten die hfj
hoorde verschrikkelijk, maar
wacht op nadere informatie. De
PvdA'er Knol vindt dat Bouterse
zich de laatste dagen van zijn
meest slechte kant heeft laten zien.
Hij vindt bovendien dat Bouterse
niet meer de man kan zijn die een
democratie in Suriname kan her
stellen.
Politiek Den Haag vraagt zich
echter af hoe ver Chin a Sen nu kan
gaan in zijn steun aan het jungle
commando van Brunswijk. Het in
nemen van politieke standpunten
over de gang van zaken in Surina
me wordt geaccepteerd. Maar het
ministerie van buitenlandse zaken
in Den Haag heeft al laten weten
dat aktieve steun aan de gewapen
de strijd, bijvoorbeeld door het le
veren van wapens, niet wordt geto
lereerd. Als dat gebeurt, zo werd
opgemerkt, zal justitie ingrijpen.
In Surinaamse kringen in Neder
land is gemengd gereageerd op het
bezoek van Chin a Sen aan Oost-
Suriname. André Haakmat, de oud
vice-premier van Suriname, is het
met de reis absoluut oneens. Hij
meent ook dat de reis door Bouter
se als een regelrechte provocatie is
opgevat en dat hij daarom ook de
noodtoestand in Oost-Suriname
liet uitroepen. „Er is nodeloos ge- Pn „BI
vaardigden zuilen
Haakmat.
Maandag vertrekt een delegatie ^^aantan
i het Internationale Rode Kruis
naar Suriname om er de mensen
rechten te inspecteren. Stefan Zei
ler, topman van het Rode Kruis in
Zuid-Amerika, zal de inspectie uit
voeren. Hij zal gevangenen bezoe
ken die zowel door het leger als
door het commando van Bruns
wijk worden vastgehouden. Hij wil
ook de burgerbevolking bezoeken.
WASHINGTON (GPD/AFP/Rtr.) -
De Senaat en het Huis van Af-
eigen
instellen voor onder
zoek naar de geheime wapenle-
het doorslui-
de opbrengst daarvan naar
de contra's in Nicaragua. De De- meerderheid
mocratische en Republikeinse De voorzitter
fractieleiders in de Senaat en het
Huis hebben daarover
stemming bereikt.
1973 de Watergate-affaire moest
uitzoeken. Dat leidde destijds tot
het gedwongen aftreden van presi
dent Nixon. Overeenkomstig de
uitslag van de Congresverkiezin
gen van dit najaar zijn de Demoera-
beide
commissie
de Senaats-
de inlichtingen-
tuige-verklaringen 'te weigeren.
Sommige Congresleden hebben
geklaagd dat de weigering van
North en Poindexter ingaat tegen
Reagans belofte om volledige me
dewerking te verlenen aan het on
derzoek.
De Washington Post meldde gis
teren dat de nieuwe nationale vei
ligheidsadviseur van president
diensten, David Durenberger, Reagan, Frank Carlucci, een gehei-
deed een beroep op president Rea- me operatie tegen het marxistische
De commissies krijgen
gelijkbare opdracht als de c
sie onder senator Sam Ervin, die i:
gan zijn medewerkers aan te spo
ren tot medewerking aan het on
derzoek van het Congres. Het werk
van deze commissie is vastgelopen
op de weigering van twee hoofdfi-
bewind in Zuid-Jemen heeft geleid
die op een totale mislukking uit
liep. Carlucci werd vorige week
door Reagan benoemd na het aftre
den van Poindexter. Volgens de
guren, admiraal Poindexter en lui- Washington Post kreeg hij in 1979,
tenant-kolonel North, om verkla
ringen af te leggen. Beiden beroe
pen zich op hun grondwettelijk
recht om te zwijgen en geen uit
spraken te doen die belastend kun
nen zijn voor henzelf.
Reagan zei tegen verslaggevers
dat iedereen het recht heeft om ge-
De woordvoerder van de Amerikaanse president, Larry Speakes, heeft
zijn ontslag genomen. Volgens Speakes is er geen enkel verband tussen
zijn ontslag en de zich voortslepende Iran-affaire. De 47-ja<rige Speakes,
die vijfeneenhalf jaar presidentieel woordvoerder is geweest, gaat per 1
februari werken bij een grote makelaarsfirma. (foto anp>
Havel geschaduwd
WENEN (AP) - De Tsjechoslo-
waakse toneelschrijver Vaclav
Havel staat weer 24 uur per dag
onder politietoezicht sinds hij
vorige maand onderscheiden
werd met de Erasmusprijs. Dit
is vernomen in kringen van
Tsjechische emigranten in Oos
tenrijk. "Hfj wordt permanent
geschaduwd en bij zijn huis in
Praag staat een politiebusje
met een paar agenten van de
veiligheidspolitie erin", zo ver
klaarde een zegsman. Iedereen
die Havel wil bezoeken moet
zijn paspoort tonen.
toen hij nog onderdirecteur i
CIA was, van de toenmalige natio
nale veiligheidsadviseur Zbigniew
Brzezinski de opdracht een gehei
me operatie tegen het marxistische
bewind in Zuid-Jemen op touw te
zetten.
Doel van de acties, waarvoor pre
sident Carter toestemming had ge
geven, was een einde te maken aan
de aanvallen vanuit Zuid-Jemen
op het pro-westerse Noord-Jemen.
Met medewerking van Groot-Brit-
tannië en Saoedi-Arabië recruteer-
de Carlucci dertig Jemenieten die
pas na het begin van hun training
te horen kregen dat zij voor de Ver
enigde Staten werkten.
De CIA-operatie liep echter uit
op een fiasco. Na twee jaar voorbe
reiding werden 13 agenten naar
Zuid-Jemen gezonden voor een
aanslag op een brug, maar de groep
werd onmiddellijk gearresteerd.
Tien van hen werden ter dood ge
bracht nadat zij onder martelingen
hadden toegegeven dat zij voor de
CIA werkten. De overige drie kre
gen 15 jaar gevangenisstraf.
TEL AVIV - Bij onlusten op de
door Israël bezette Westelijke Jor-
daanoever zijn gisteren twee Pale
stijnse studenten gedood en raak
ten er elf gewond, van wie twee
ernstig. Nadat Israëlische veilig
heidstroepen een sit-downstaking
voor de Birzeit-universiteit nabij
Ramallah met traangas had uiteen
gedreven, volgde enkele uren later
opnieuw een demonstratie, waar
bij op naar schatting 200 studenten
met scherp werd geschoten.
Volgens een legercommandant
openden de Israëlische soldaten
het vuur, omdat zij door de studen
ten met stenen en flessen zouden
zijn bekogeld. Op een door het col
lege van bestuur van de universi
teit belegde persconferentie in
Oost-Jeruzalem gistermiddag ver
klaarden verschillende hooglera
ren dat het leger zonder waarschu
wing op de menigte studenten had
geschoten, nadat de Palestijnen
opnieuw hadden geprobeerd een
hoofdweg langs de campus van
Birzeit te blokkeren, dit keer met
brokken rotssteen.
Verder beweerden de Palestijnse
academici, dat het ruim een uur
had geduurd voordat gealarmeer
de ambulances de gewonden ter
plaatse eerste hulp konden geven.
De chauffeurs van de ziekenwa
gens zouden als verklaring voor de
vertraging hebben gegeven dat zij
door het leger waren tegengehou
den. Ook zouden Palestijnse bloed
donors, die zich naar het zieken
huis hadden begeven waarnaar de
gewonden waren gebracht, met ge
weld van de ingang zijn verdreven.
Van de zijde van het Israëlische le
ger zijn al deze beschuldigingen
weersproken.
Het is nog niet duidelijk voor
welk doel de Palestijnse studenten
van Birzeit gisteren wilden demon
streren. Maar volgens sommige
waarnemers ter plaatse was het
protest gericht tegen de zogenaam-'
de 'kampoorlog' in Libanon, waar
bij PLO-strijders rond vluchtelin
genkampen al elf dagen in hevige
gevechten zijn gewikkeld met de
milities van de sji'itische Amal-be-
weging.
Ten gevolge van de situatie in Li
banon hadden de bezettingstroe
pen al enkele dagen met onrust
rond de als PLO-bolwerk bekend
staande Birzeit-universiteit reke
ning gehouden. Op de hoofdweg
tussen Ramallah en het dorpje Bir
zeit had het Israëlische leger meer
controlepunten opgeworpen dan
gebruikelijk. Toen gistermorgen
om half negen een Palestijnse le
raar bij één van de laatste wegver
sperringen voor de universiteit uit
zijn auto stapte en demonstratief
op de grond ging zitten, begonnen
de moeilijkheden. Honderden stu
denten volgden het voorbeeld van
de leraar.
Op een vraag van een Israëlische
radioverslaggever, waarom er toch
doden waren gevallen, ondanks de
legerinstructie in dit soort gevallen
op de benen te schieten, antwoord
de de commandant: „Het is een
probleem bij zoveel demonstran
ten goed te mikken. Het was een
gevaarlijke situatie voor mijn man
nen en dus is schieten hoe dan ook,
geoorloofd".
CAIRO (AP) - De Egyptische pro
cureur-generaal heeft gisteren vier
militairen en 29 burgers in staat
van beschuldiging gesteld wegens
het beramen van een staatsgreep.
Procureur-generaal Mohammed
el-Guini bracht een aanklacht uit
tegen de groep, waarin bepaald
werd dat zij in een later stadium
terecht zullen moeten staan voor
een speciale veiligheidsrechtbank.
De aanklacht werd verspreid door
het officiële persbureau MENA. De
verdachten kunnen op basis van
de tenlastelegging veroordeeld
worden tot levenslange dwangar
beid. In het Egyptische rechtsstel
sel komt dat neer op 25 jaar.
De vier officieren, die nu in staat
van beschuldiging zijn gesteld, zijn
reservisten. Er zitten in Egypte in
middels ruim 100 extremistische
moslims gevangen in afwachting
van hun berechting. Zij worden al
len verdacht van pogingen de rege
ring omver te werpen.
Vermissing geleerde wekt argwaan
STOCKHOLM (RTR-AFP-DPA) -
De Zweedse professor Svante
Oden (62), een specialist op het ge
bied van het opsporen van onder
zeeboten, wordt sinds eind juli ver
mist. Dit berichtte gisteren de
krant „Svenska Dagbladet" op ge
zag van militaire en politiezegslie-
den. Oden werkte in opdracht van
een bedrijf en het leger aan de ont
wikkeling van meetapparatuur,
dat de aanwezigheid van onderzee
boten zou verradeni
Op 30 juli vertrok Oden in zijn
eentje in een omgebouwde, met
speciale apparatuur uitgeruste vis
sersboot uit Grisslehamm vlakbij
Norrköping. Twee dagen later
werd de boot voor de kust van het
Finse eiland Aaland door de kust
wacht aangetroffen. Van Oden en
de geheime apparatuur ontbrak
elk spoor.
Volgens de krant hadden de Ver
enigde Staten en de Sowjet-Unie
belangstelling getoond voor Odens
uitvinding. De Sowjet-Unie is er
meermalen door Zweden van be
schuldigd met onderzeeboten de
Zweedse territoriale wateren te
zijn binnengedrongen. In 1981
strandde een Sowjetonderzeëer
van de Whisky-klasse voor de kust
bij de Zweedse marinebasis in
Karlskrona. Moskou schreef het
geval toe aan een stuurfout.
ADVERTENTIE
Wij geven u kerstideeën, in Jaap
Kooy's Kerstdorp de sfeer in huis
moet uzelf maken.
BRUSSEL (GPD) - De Verenigde
Staten hebben, terwijl in NAVO-
verband nog wordt gestudeerd op
aard en omvang van de Russische
dreiging met ballistische raketten
door
Hans Geleijnse
voor de korte afstand (SRINF), een
onderzoek gestart, dat een voor
Europa bestemde raketdefensie te
gen deze projectielen moet opleve
ren. Zeven multinationale indus
triële groepen zullen aan deze stu
die deelnemen.
Philipsdochter Holland Signaal
is een van de '29 Europese bedrij
ven die bij het project zyn betrok
ken.
Het studieproject is onderdeel
van het omstreden Amerikaanse
onderzoeksprogramma naar een
ruimtedefensie tegen strategische
kernwapens (SDI) en staat ook on
der leiding staat van het SDI-bu-
reau in Washington.
De overeenkomst met de zeven
consortia werd gisteren aangekon
digd door de Amerikaanse defen
sieminister Caspar Weinberger tij
dens een pauze in het beraad van
de NAVO-defensieministers in
Brussel. Elk van de zeven krijgt
twee miljoen dollar, het werk moet
juni Volgend jaar zijn afgerond.
In een tweede fase zullen met 'de
beste van deze zeven' contracten
worden afgesloten voor ontwerp
van systemen en onderdelen er
van. Dan zal het echter om aanzien
lijk hogere bedragen gaan, aldus
Weinberger, maar hij gaf niet aan
hoe hoog.
Aan produktie van het systeem
of onderdelen ervan wordt voorlo
pig niet gedacht, aldus de Ameri
kaanse generaal Walls, medewer
ker van het SDI-bureau in Was
hington.
De Nederlandse defensieminis
ter Wim van Eekelen reageerde la
coniek en gereserveerd op het
Amerikaanse initiatief. "Het was
een nieuwtje voor ons", zo zei hij.
"Maar als de Amerikanen er geld in
willen steken, okay, dat verplicht
ons nog tot niets".
Volgens Van Eekelen moet eerst
de NAVO-studie naar de dreiging
die van deze Sovjet-wapencatego
rie uitgaat zijn afgerond. Gisteren
hebben de defensieministers tus
sentijdse rapportage onder ogen
gekregen. Van Eekelen memoreer
de dat zijn 'eigen experts' de Russi
sche dreiging op dit gebied 'niet
erg hoog aanslaan'. Het was hem
niet duidelijk welke voorrang zou
moeten worden toegekend aan dit
project boven andere, zoals aan
schaf van moderne conventionele
wapens.
Hij meende dat de Amerikanen
met deze 14 miljoen 'een signaal'
afgeven, dat zij zich (met SDI) 'niet
alleen om de eigen veiligheid be
kommeren, maar ook om die van
de bondgenoten'. Hij herinnerde
eraan dat de defensieministers en
kele maanden terug in Gleneagles
hun bezorgdheid hadden uitge- t
sproken over de Russische korte-
afstandsraketten.
Die zorg werd ingegeven door
het bijna-akkoord op de top van
Reykjavik over het verwijderen uit
Europa van alle kernwapens voor
de middellange afstand. De Sov
jets hebben een groot overwicht
aan raketten voor de kortere af
standen, zoals de SS21, 22 en 23.
Het is de tweede keer dat Wein
berger zijn collega's een SDI-sur-
prise bereidt. Vorig jaar maart in
Luxemburg presenteerde hij
(evenals nu eerst aan de pers) een
brief waarin de bondgenoten werd
gevraagd binnen zestig dagen te
reageren op een uitnodiging mee te
doen aan SDI.
Volgens de Amerikaanse onder
minister van defensie Richard Per-
Ie is het 'heel normaal' dat de in
dustrie al aan het studeren wordt
gezet, terwijl er politiek nog geen
overeenstemming bestaat, laat
staan besluiten zijn genomen. De
NAVO-studie naar het Russische
SRINF-arsenaal moet dit voorjaar
zijn afgerond, zodat de defensiemi
nisters het politieke oordeel over
de wenselijkheid van invoering
van een dergelijke raketdefensie
kunnen uitspreken.
De Sovjet-wapens, i
zowel nucleaire, conventionele als
chemische ladingen staan voor een
groot d§el opgesteld in enkele
Oosteuropese landen. Een defensie
tegen deze wapens (in jargon afge
kort ATBM) is omstreden. Evenals
bij SDI wordt gevreesd dat het de
Sovjets zal afhouden van wapenak
koorden en aanzetten tot grotere
produktie van deze wapens om een
eventuele verdedigingsgordel te
kunnen doorbreken
