Verdragsbreuk VS
roept weerstand op
Weinig hoop op stabiliteit voor Baskenland
'Bewapeningswedloop wordt opgevoerd'
Abortusproces tegen
zestig mensen tegelijk
Situatie vluchtelingen
uit Suriname valt mee
'Papoea's worden uitgeroeid'
Berlijnse artsen willen
boycot medicijnen Sandoz
ZATERDAG 29 NOVEMBER 1986
BUITENLAND
PAGINA
WASHINGTON - De Verenigde Staten hebben gisteren, zoals regeringswoordvoerders
voensdag al aankondigden, het SALT-2-verdrag met de Sowjet-Unie overschreden door
le 131e B-52 bommenwerper, die de mogelijkheid heeft om kruisraketten te dragen,
perationeel te maken.
BRUSSEL - In Gent is gisteren
een monsterproces begonnen te
gen 60 Belgen die ervan worden
beschuldigd abortussen te hebben
uitgevoerd dan wel ondergaan. Te
recht staan 30 artsen en medewer
kers van abortusklinieken en een
even grote groep van geaborteerde
vrouwen en hun partners.
door
Hans de Bruijn
Op de eerste dag werd het proces
al, op verzoek van de verdediging,
verdaagd naar 27 februari volgend
jaar. Dan zullen enkele nieuwe ge
tuigen kunnen worden opgeroe
pen, onder wie de directeur van
een Nederlandse abortuskliniek.
Het proces werd geopend in de
veel te kleine zaal van de correctio
nele rechtbank in Gent. Omdat er
zoveel beklaagden waren werd ook
de publieke tribune tot beklaag
denbank verklaard. Tientallen be
langstellenden moesten de eerste
verhandelingen daarom van af de
gang volgen.
Het proces is het gevolg van een
klacht van een vrouw, die in 1983
tegen haar wil en gedwongen door
haar man werd geaborteerd in de
kliniek van het Kollektief Anticon
ceptie Gent. De bijzondere opspo
ringsbrigade van de rijkswacht
stelde daarop een onderzoek in bij
de kliniek.
Daartoe werden bezoekers van
de kliniek geschaduwd, werden
autonummers van bezoekers geno
teerd en werd uiteindelijk ook een
huiszoeking verricht. Ook werd de
boekhouding in beslag genomen.
De medische dossiers kon de rijks
wacht niet meenemen, omdat die
ergens anders waren opgeslagen.
De meegenomen documenten
waren voor de justitie voldoende
om de betrokkenheid van 14 artsen
en 16 medewerkers bij abortussen
vast te stellen. Men kwam achter
de namen van de geaborteerde
vrouwen door bij het ziekenfonds
maar liefst 300.000 doktersbriefjes
op te vragen, die door de bewuste
artsen waren ingediend. De justitie
deed daarbij alsof zii bezig was met
een onderzoek naar valsheid in ge
schrifte.
Abortus is volgens de Belgische
wet nog steeds onder alle omstan
digheden verboden. De Belgische
rechter treedt tot nu toe echter ta
melijk clement op voor aborteren
de artsen en hun patiënten. Er zijn
nu 18 abortusklinieken in België.
In het Belgische parlement zijn
momenteel twee initiatief-wetsont
werpen in 'behandeling die de
abortuswetgeving zullen verande
ren. Een liberaal-socialistisch voor
stel gaat het verst en legaliseert
abortus onder bepaalde voorwaar
den. Een christendemocratisch
voorstel wil abortus verboden la
ten, tenzij in zeer uitzonderlijke ge
vallen.
Jaarlijks ondergaan ongeveer
17.000 Belgische vrouwen een
abortus. De helft reist daarvoor
naar Nederland, waar abortus veel
gemakkelijker en vrijwel straffe
loos is uit te voeren.
Iet vliegtuig landde gistermiddag
p een luchtmachtbasis in Texas
n daarmee was het SALT-2-ver-
Irag, dat de aantallen strategische
Geen bommen
maar biljetten
LOS ANGELES (Rtr) - Een bo-
mopruimingsploeg van de
Amerikaanse politie is in een
regen van bankbiljetten komen
te staan nadat zij drie koffers
had opgeblazen waarvan zij
vermoedde dat ze dynamiet be
vatten.
De koffers waren donderdag
achtergelaten door een man
met een buitenlands accent, die
snel wegliep bij de balie van
Pan-American Airways op de
luchthaven van Los Angeles,
voordat men hem vragen had
kunnen stellen.
Een bomopruimingsploeg
nam de koffers mee naar braak
liggend terrein en blies ze op.
Vervolgens dwarrelden bank
biljetten van 100 en 20 dollar tot
een gezamenlijke waarde van 2
miljoen dollar door de lucht.
Volgens de politie was het geld
niet beschadigd. Zij wil van de
onbekende man horen of het
kapitaal deel uitmaakt van een
drugstransactie.
Dagen beklemd
Een Franse automobilist heeft
drie dagen en vier nachten opge
sloten gezeten, nadat zijn auto van
de weg in een zeven meter diepe
afgrond was gestort. De 35-jarige
man kon niet op eigen kracht uit
de auto komen, omdat zijn hoofd
beklemd zaten tussen de voorstoe-
len. Na drie dagen pas hoorde een
inwoner van een dorp in de buurt
op weg naar zijn werk zijn hulpge
roep. De man maakt het goed.
VN bankroet
De secretaris-generaal van de
Verenigde Naties, Javier Perez de
Cuellar, heeft gisteren gezegd dat
de volkerenorganisatie 1987 ingaat
met het vooruitzicht op een "des
tructieve" financiële crisis, die gro
tendeels wordt veroorzaakt door
de halvering van de Amerikaanse
contributie. De Verenigde Naties
gaan het nieuwe jaar in met 10 mil
joen dollar; wat net genoeg is om
de kosten van één week te dekken.
RAF-moord
De sinds 1980 vastzittende Peter-
Jürgen Boock, een vooraanstaand
lid van de stadsguerrillagroep RAF
in de jaren zeventig, heeft gisteren
levenslang gekregen voor zijn aan
deel in de RAF-moorden van 1977
op onder meer de Westduitse
werkgeversvoorzitter Hanns Mar
tin Schleyer. De rechtbank ver
wierp de verdediging van Boock
dat hij indertijd onder invloed van
drugs had gehandeld.
wapens regelt dat beide super
machten mogen hebben, formeel
geschonden.
De voorzitter van de defensie
commissie van het Huis van Af
gevaardigden, de Democraat Les
Aspin, zei gisteren dat zijns inziens
Reagan tot overtreding van het
verdrag is overgegaan om de con
servatieve vleugel in zijn partij te
vreden te stellen.
door
Henk Dam
Sam Nunn, de leidende Demo
craat binnen de Senaatscommissie
voor defensie, zei dat de overtre
ding tegen de zin van de bondge
noten is, de bewapeningswedloop
verder zal doen opvoeren, en dat
uiteindelijk de Sowjet-Unie daar
van het meest profiteert.
Het SALT-2-verdrag werd in
1979 tussen de Amerikaanse presi
dent Carter en Sowjet-leider
Brezpjev gesloten. Omdat de Ame
rikaanse Senaat het verdrag nooit
heeft ondertekend heeft het geen
formele kracht van geldigheid.
Niettemin hielden de VS zich tot
dusver altijd keurig aan de limie
ten van SALT-2. In mei van dit jaar
zei president Reagan echter het
verdrag te zullen overtreden, om
dat de Sowjet-Unie zich ook niet
aan SALT-2 zouden houden. Dat
hebben de Sowjets steeds ten stel
ligste ontkend.
Sowjet-leider Gorbatsjov heeft
gisteren in India scherpe kritiek
geleverd op het besluit van de
Amerikaanse regering zich niet
meer te houden aan het SALT-2
verdrag. "Als dit juist is betekent
het een stap die in tegenspraak is
met de hele logica van de gesprek
ken in Reykjavik. Daar zeiden de
VS wegen te zoeken voor ontwape
ning en nu schuiven ze dit verdrag
terzijde".
Nadat Groot-Brittannië, Neder
land en Canada donderdag al had
den laten weten de Amerikaanse
maatregel te betreuren, lieten gis
teren West-Duitsland, Frankrijk en
België zich in dezelfde zin uit. De
Westduitse regeringswoordvoer
der Ost vermeed directe kritiek,
maar zei dat Bonn de stap van de
VS betreurenswaardig vindt. De
Franse president Mitterrand zei
dat het verdrag een feit was en dit
had moeten blijven. Een Belgische
regeringswoordvoerder zei dat het
bestaande akkoord geeerbiedigd
had moeten blijven in afwachting
van een nieuw verdrag waarover
de supermogendheden in Geneve
onderhandelen.
SEOEL - Een bloedende Kim Hyung-Rae, woordvoerder van de Zuidkoreaanse oppositiepartij, wordt wegge
leid door de politie. Kim en 9 andere afgevaardigden van de Nieuw Koreaanse Democratische Partij werden
gisteren op hardhandige wijze gearresteerd toen zij in de straten van Seoel pamfletten uitdeelden waarin de
n werd opgeroepen naar een vandaag te houden grote bijeenkomst te komen. De regering van Zuid-Korea
benauwd voor de bijeenkomst waarop zo'n miljoen mensen worden verwacht. (foto ANP).
DEN HAAG (ANP) - Sinds augus
tus is in Irian .Jaya, het voormalige
Nederlands Nieuw-Guinea, een
grootscheepse militaire operatie
aan de gang, die ten doel heeft de
Papoea-bevolking uit te roeien.
Het aantal Papoea-vluchtelingen
in het naburige Papua New-Gui
nea is daardoor gestegen van
15.000 tot 20.000 mensen. Daar
naast maakt het Indonesische le
ger zich schuldig aan willekeurige
arrestaties, martelingen en andere
wreedheden tegen de bevolking,
en het standrechtelijk executeren
van gevangenen.
Deze beschuldigingen aan het
adres van Indonesië zijn afkomstig
van vertegenwoordigers van sa
menwerkende Papoea-organisa
ties in Nederland, die gisteren in
Den Haag een persconferentie hiel
den. Volgens één van die vertegen
woordigers, Viktor Kasiepo, is de
zogenoemde „Operasi Saté" de ze
vende legercampagne in Irian Jaya
na de annexatie in 1963 van het ge
bied door Jakarta.
Volgens Kasiepo blijkt uit gehei
me informatie, waarop de Papoea's
de hand hebben gelegd, dat Indo
nesië vijf divisies met 25.000 mili
tairen en vijf gevechtsvliegtuigen
voor de luchtaanvallen heeft inge
zet. In het kader van de operatie,
die tot februari 1987 moet duren,
zijn invallen gedaan in dorpen en
gebouwen platgebrand. Veel Pa
poea's hebben elders onderdak ge
vonden, ook al omdat de militairen
zich schuldig maken aan willekeu
rige arrestaties en het doden van
onschuldigen, aldus Kasiepo.
Ook Amnesty International heen
„zeer verontrustende" berichten
binnengekregen over recente ar
restaties, martelingen van gevan
genen en buitengerechtelijke exe
cuties, zo zei Amnesty-medewerk
ster Martha Meyer. Volgens haar
proberen de Indonesische autori
teiten de Papoea's te intimideren
om de opstandelingen dwars te zit
ten. Meyer noemde het geval van
Tuberius Uropdana, een Papoea
voorganger die in april door mili
tairen zou zijn onthoofd. In de
Tweede Kamer is minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) vorige
week om opheldering hierover ge
vraagd.
Amnesty heeft, aldus meviouw
Meyer, de Indonesische regering
meermalen verzocht een onder
zoek in të stellen naar de berichten
over de schendingen van de men
senrechten. Indonesië heeft daar
op niet gereageerd en Amnesty
nooit geantwoord. Stafleden van
de organisatie worden niet toegela
ten tot Indonesië om een onder
zoek te doen. Volgens Meyer is
Amnesty ervan overtuigd dat de
omvang van de schendingen van
de mensenrechten in feite nog veel
groter is.
ST.-LAURENT - „Ik vraag geen
hulp aan Nederland. Als Neder
land wil helpen, moeten ze maar
contact opnemen met het ministe
rie van buitenlandse zaken in Pa
rijs". Een ferme uitspraak van Jac
ques Delpey, vertegenwoordiger
van de Franse regering voor de re
gio rond St.-Laurent in Frans
Guyana.
door
Leonie van Bladel
Hij laat er geen onduidelijkheid
over bestaan, dat de Franse rege
ring zich verantwoordelijk voelt
voor de' vluchtelingenstroom van
indianen en bosnegers die hun toe
vlucht hebben gezocht aan de
Franse kant van de Marowijneri-
vier, teneinde de strijd tussen Bou-
terse en Brunswijk te ontlopen.
Nederlandse hulp is overigens
best welkom, en er wordt ook al sa
mengewerkt met particuliere hulp
organisaties, die vooral via reli
gieuzen de beste contacten hebben
met de vluchtelingen. Het grootste
probleem voor de Franse overheid
betreft de gezondheid van de
vluchtelingen. Hele groepen moe
ten zich aan een medisch onder
zoek onderwerpen, en ingeënt wor
den tegen de meest voorkomende
ziektes. Van vele is volgens Delpey
de situatie ernstiger dan gedacht,
omdat al geruime tijd in veel grens-
WEST-BERLIJN (Rtr/AP/DPA) - Westberlijnse artsen hebben hun colle
ga's gisteren opgeroepen geen medicijnen meer voor te schrijven van het
Zwitserse farmaceutische concern Sandoz uit protest tegen de vervuiling
van de Rijn.
Volgens de Kamer van Artsen van West-Berlijn, waarbij 40 procent van
de geneeskundigen van de stad zijn aangesloten, moeten de artsen de
„macht van het recept" gebruiken om het bedrijf te straffen en te dwin
gen tot meer voorzichtigheid. Op 1 november spoelden tonnen giftige
chemicaliën in de Rijn na een brand bij de Sandoz-fabriek in Basel.
Het Rotterdamse bedrijf Booy Clean is gisteren in Zwitserland begon
nen met het opruimen van de met insecticide vergiftigde Rijnbodem in
het stuwgebied van de energiecentrale Birsfelden. Het bedrijf zet daar
mee het werk voort waaraan duikers in het zwaarst vervuilde gebied van
de Rijn al waren begonnen.
Booy Clean kreeg de opdracht omdat het bedrijf over een systeem zou
beschikken waardoor het schoonmaakwerk aanzienlijk sneller kan ge
schieden dan volgens de klassieke methode.
De reeks ongelukken in de chemische industrie houdt overigens niet
op. Het Westduitse chemische bedrijf BASF in Ludwigshafen in Rijn
land-Palts, deelde gisteren mee dat in de ochtend twee ton van het koel-
middel ethaandiol van het kanaal voor het koelwater in de Rijn was ge
stroomd. Het ongeluk werd veroorzaakt door een bedieningsfout. Naar
het milieudepartement in Mainz meedeelde is er geen gevaar voor de
drinkwatervoorziening.
gebieden de noodzakelijke medi
cijnen ontbraken.
Jacques Delpey schets de situa
tie waarin de vluchtelingen zich
bevinden overigens als 'niet for
tuinlijk' maar 'absoluut niet dra
matisch'. Berichten over bedrei
gingen, diefstal en verkrachtingen
van indianen in Oost-Suriname
zijn ook hem ter ore gekomen,
maar nergens is in dit verband be
wezen dat hierbij de mannen van
het Jungle Commando van Ronnie
Brunswijk betrokken zijn.
Verder wijst Delpey erop, dat de
getuigenissen van de indianen die
het Surinaams grondgebied sinds
eind september hebben verlaten in
de loop van de tijd veranderingen
hebben ondergaan. Ook het aantal
Indiaanse vluchtelingen is volgens
zijn gegevens niet meer dan 650.
Samen met de bosnegers zou er
dan sprake zijn van 1500 vluchte
lingen.
Syrië wijst
Westduitse
diplomaten uit
DAMASCUS (Rtr/DPA) - Syrië
heeft gisteren drie Westduitse di
plomaten gelast binnen een week
het land te verlaten. De maatregel
is een protest tegen de uitwijzing
door Bonn van vijf Syrische diplo
maten.
Het officiële Syrische persbu
reau SANA deelde mee dat Damas
cus eveneens besloten heeft zijn-,
ambassadeur uit Bonn terug te roe
pen en voorlopig geen nieuwe te
benoemen. Daarnaast zal de rege
ring het aantal militaire attaché's
van Bonn in Damascus terugbren
gen.
De Westduitse regering gaf don
derdag vijf Syrische diplomaten
opdracht het land te verlaten, on
der wie twee militaire attaché's.
Dat was een reactie op het vonnis
van woensdag tegen twee Pale
stijnse terroristen die in maart een
bomaanslag pleegden op de West-
duits-Arabische vriendschapsver
eniging. De explosieven zouden
volgens de rechtbank in West-Ber
lijn zijn geleverd door de Syrische
ambassade in Oost-Berlijn.
ADVERTENTIE
Kies je tapijt en wil je
kleur, dan neem je Desso.
Want Desso heeft ruim
400 mooie, aktuele kleuren.
Rijke strukturen, materialen,
dessins. En de zekerheid
15 of 7 jaar schriftelijke
Kies maar.
Bij de Desso-dealer.
In Spaans Baskenland hebben po
litici de afgelopen weken fel cam
pagne gevoerd voor die regionale
verkiezingen van morgen. De kie
zers moeten zowel een nieuw auto
noom parlement als een nieuwe re
gering aanwijzen. Weinigen ver
wachten echter dat de situatie in
de roerige noordelijke provincies
na morgen rustiger zal worden. Het
nationalisme en het geweld in Eus-
kadi, zoals de Basken Baskenland
noemen, zijn voor Madrid het ern-
stigste binnenlandse probleem.
Het gebied is al jarenlang het to
neel van een bloedige strijd voor
afscheiding van de rest van het
land.
De vervroegde verkiezingen zijn
het gevolg van een breuk binnen
de regerende Baskische Nationa
listische Partij (PNV), die wordt
geleid door de regionale premier,
José Antonio Ardanza. De PNV is
de dominerende kracht in het ge
bied sinds dit zeven jaar geleden
een zekere mate van zelfbestuur
kreeg. Een interne machtsstrijd
had in september tot gevolg dat de
voormalige PNV-premier Carlos
Garaikoetxea uit de partij stapte en
het nieuwe, linksere Euzko Alkar-
tasuna (EA) - of Baskische Solida
riteit - oprichtte.
Hoewel moeilijk te voorspellen
valt hoeveel stemmen de EA aan
de PNV zal afsnoepen, betekent de
splitsing waarschijnlijk dat de par
tij haar machtsmonopolie zal ver
liezen. Van de 32 PNV-afgevaar-
digden die in 1984 in het 75 zetels
tellende parlement werden geko
zen zijn er 11 overgelopen naar de
EA.
Nek-aan-nek race
De verliezen voor de PNV zijn
gunstig voor de socialisten in het
gebied. Volgens de opiniepeilin
gen wordt het morgen een nek-
aan-nek-race tussen de PNV en de
PSE, de Baskische tak van de So
cialistische Partij (PSOE). De PSE
profiteerde al eerder bij de algeme
ne Spaanse verkiezingen in juni
van het massaal wegblijven van
PNV-aanhangers. De socialisten
vestigen voorts hun hoop op de
PSE-kandidaat voor het premier
schap, J.M. Benegas.
Het wordt echter onwaarschijn
lijk geacht dat een van beide partij
en morgen de meerderheid be
haalt. Dit zou betekenen dat er een
coalitieregering moet worden ge
vormd. Een dergelijke ontwikke
ling zal evenwel op veel moeilijk
heden stuiten, zo menen deskundi
gen. Tijdens de campagne waren
de rivaliserende nationalistische
partijen eensgezind in hun afwij
zing van de socialisten, die zij zien
als de handlangers van Madrid.
„Onze grootste vijand is dezelfde
als altijd. Het is degene die centra
lisme vertegenwoordigt, en dat is
de socialistische partij", zo ver
klaarde Ardanza tijdens zijn cam
pagne.
De PNV ziet de autonomiestatu-
ten die in 1979 overeen zijn geko
men met Madrid als slechts een
stap in de richting van een zekere
vorm van onafhankelijkheid van
de rest van Spar\je. Zij verwerpt
geweld, maar probeert tegelijker
tijd onderhandelingen op gang te
brengen tussen de afscheidingsbe
weging ETA en de regering.
De socialisten menen van hun
kant echter dat met deze statuten
het laatste woord over autonomie
is gezegd. Meer dan wat dan ook
heeft Baskenland nu stabiliteit no
dig om een einde te maken aan het
geweld en het gebied aantrekkelijk
te maken voor investeerders.
Geweld
Hoewel de Baskische politici het
erover eens zijn dat het politieke
landschap er na morgen anders zal
uitzien, geloven zij niet dat de uit
komst van de verkiezingen een op-
De Spaanse premier Felipe Gonzales (links) heeft zijn partijgenoot Be
negas volop gesteund bij diens verkiezingscampagne in Baskenland.
(foto AP).
lossing zal bieden voor het pro
bleem van het geweld, waardoor
het Noord-Spaanse gebied het
grootste deel van zijn geschiedenis
is geteisterd.
Bij aanslagen van de Baskische
afscheidingsbeweging ETA zijn de
afgelopen 18 jaar in Spanje meer
dan 500 mensen om het leven ge
komen. Ook dit jaar vonden 40
mensen de dood, ondanks de ge
voelige klappen die de ETA moest
incasseren nadat de Franse autori
teiten de afgelopen zomer hadden
besloten samen te gaan werken
met Madrid in de bestrijding van
het terrorisme. De bewegingsvrij
heid van Basken in Zuid-Frank
rijk, hun traditionele toevlucht
soord, is aanzienlijk beperkt en
tientallen ETA-militanten zijn
sinds de afgelopen zomer door de
Fransen aan Spanje uitgeleverd.
Desondanks blijft de guerrillabe
weging, die in de Baskische poli
tiek wordt vertegenwoordigd door
de radicale partij Herri Batasuna
(HB), grote zorgen baren.
Waarnemers menen dat de toe
stand in Baskenland directe gevol
gen heeft voor de politieke situatie
in de rest van Spanje. De socialis
ten behielden bij de landelijke ver
kiezingen in juni een ruime meer
derheid en zijn daarmee de komen
de vier jaar aan de macht. Maar zo
lang er geen rust heerst in de drie
Baskische provincies - Biscaye,
Guipuzcoa en Alaya - zal heel
Spanje daarvan direct of indirect
het effect voelen, zo zeggen politie-
„Hoe kunt u verwachten dat een
politieman normaal met u praat,
zolang de ETA moordt. Hij zal er
altijd vanuit gaan dat u een poten
tiële terrorist bent", zo zei een Ma-
drileen na een ETA-aanslag in Ma
drid, waarbij in juli 12 leden van de
Guardia Civil om het leven kwa-
Nationalisten
De Baskische verkiezingen illu
streren een aantal problemen die
ook in andere delen van het land
spelen. De botsing tussen links en
rechts, waarbij de socialisten
trachten het monopolie van de
conservatief geaarde PNV te door
breken, is niet alleen in Basken
land een probleem voor de PSOE.
Ook in Catalonië en Galicië lukt
het de regeringspartij niet te win
nen van de nationalisten.
Steeds wordt het accent gelegd
op de strijd tussen de voorstanders
van centralisme en de voorvech
ters van autonomie. Nog nooit is de
dialoog tussen Madrid en Vitoria -
de autonome hoofdstad van Bas
kenland - zo slecht geweest als
sinds de socialisten in december
1982 aan de macht kwamen. Dit
geldt overigens ook voor Catalonië
en Galicië. De Spaanse premier,
Felipe Gonzalez, wijst politieke on
derhandelingen met de ETA af. Hij
weigert te praten met „terroristen"
die volgens hem geen oog hebben
voor de veranderingen die Spanje
heeft doorgemaakt sinds de dood
van dictator Francisco Franco in
1975.
Tenslotte illustreren de verkie
zingen de diepe kloof tussen de
Spanjaarden en de Basken. Een re
cente studie wijst uit dat een groot
deel van de Basken Spar\je asso
cieert met toerisme, zon, stieren,
castagnetten en flamenco. Kortom
met het land van het zalige niets
doen en plezier, dat niets gemeen
heeft met het ruige en bergachtige
Baskenland, waar het hard werken
is en waar men voor het vermaak
en volgens de traditie stenen van
200 kilo optilt.
