Bergers Wijsmuller en Smit Tak
vechten wereldwijd om opdrachten
Reportage
GKN-synode
vraagt om
studie over
zelfdoding
'Screenen voor een
verzetspensioen
pijnlijk, maar nodig'
VRIJDAG 28 NOVEMBER 1986
PAGINA 17
LUNTEREN (ANP) - De gerefor
meerde synode meent dat vragen
inzake zelfdoding dringend aan
dacht verdienen. Zij heeft daar
om de sectie pastoraat van het
deputaatschap gemeente-op
bouw opgedragen in overleg met
de Nederlandse Hervormde
Kerk na te gaan op welke wijze
een studie naar dit vraagstuk
vanuit een pastoraal-ethische in
valshoek gestalte kan krijgen.
Het hervormd moderamen (be
stuur) heeft kortgeleden even
eens opdracht gegeven tot een
dergelijke studie.
De synode besprak gisteren de
reacties uit de NHK en de GKN
op de pastorale handreikingen
„Euthanasie en Pastoraat" uit
1984. In deze handreiking wordt
„vanuit het gezichtspunt van het
christelijke geloof de beslissing
om eigen leven te (laten) beëindi
gen verantwoord" genoemd.
Volgens de commissie euthana
sie die de handreikingen heeft
opgesteld, blijkt uit de reacties
van de Kerken dat zij aan haar
doel heeft beantwoord, namelijk
een bijdrage te leveren aan de be
zinning en de meningsvorming.
Van de 1325 gereformeerde
(wijk)kerkeraden hebben er 191
gereageerd. Voorts stuurden 61
van de 1900 hervormde (wijk-
)kerkeraden en 18 „Samen-op-
Weg"-gemeenten een reactie.
De commissie euthanasie was
van oordeel dat het vraagstuk
van de zelfdoding nog nadere
uitwerking nodig heeft. Zij toon
de zich diep onder de indruk van
de vele gevallen van zelfdoding,
vooral onder jongeren. Zij meen
de dat het niet op haar weg ligt
zich er verder over uit te spre
ken.
Bezwaren
De leden van de gereformeer
de synode gaven voorts te ken
nen overwegende bezwaren te
hebben tegen een bisschoppelij
ke structuur binnen de Gerefor
meerde Kerken. Een voorstel dat
behelsde de deputaten Oecume
ne Binnenland te laten onderzoe
ken wat de betekenis van het bis
schoppelijk ambt voor de Gere
formeerde Kerken kan zijn, werd
voor de synode pas aanvaard
baar nadat de commissie die de
besprekingen had voorbereid de
woorden „voor onze (i.e.) Gere
formeerde Kerken" had ge
schrapt.
Gereformeerde Bond wil ge
sprek met Hervormd modera
men. De Gereformeerde Bond
wil een gesprek met het modera
men van de Nederlandse Her
vormde Kerk over die gemeen
ten, die door het proces van her
eniging (met de Gereformeerde
Kerken) in een isolement drei
gen te raken. Tijdens dat onder
houd zullen de zorgen die het
hoofdbestuur van de Bond over
deze gemeenten heeft, en de ver
antwoordelijkheid van het mo
deramen voor deze gemeenten
aan de orde moeten komen.
Een belangrijk deel van de her
vormde synodeleden heeft zich
gekeerd tegen de besluiten van
de combi-synode, waar beide
kerken verklaarden in staat van
hereniging te zijn. Hiermee ver
tolkten deze leden de stem van
ongeveer eenderde deel van van
de gemeenten in de Nederlandse
Hervormde Kerk. aldus de brief.
Hervormde zending naar
Gambia. Zondag 30 november
wordt mevrouw ds. C.A. van 't
Leven samen met haar man J.H.
van der Kerke in een dienst in de
Dordtse Augustijnenkerk uitge
zonden naar Gambia, een Afri
kaans land waar de hervormde
zending nooit eerder heeft ge
werkt.
Het echtpaar dat nu nog in het
Zendingshuis in Oegstgeest
woont, gaat uit in dienst van de
Raad voor de Zending van de
Nederlandse Hervormde Kerk.
Op initiatief van de Raad
van Samenwerkende Kerken in
Voorschoten wordt zondag 30
november om 17.00 uur in de RK
Laurentiuskerk aan de Leidse-
weg in Voorschoten een oecume
nische Adventszangdienst ge
houden. Voorganger is de Angli
caanse president Rev. Geoffrey
G. Allen. Medewerking zal wor
den verleend door het koor van
de Anglicaanse Kerk in Den
Haag.
In de Kerk van Jezus Chris
tus van de Heiligen der Laatste
Dagen, gevestigd Brahmslaan 2
in Leiden, wordt zondag 30 no
vember om 11.30 uur een gasten-
dienst gehouden. Sprekers tij
dens deze dienst zijn C.L.J. Bos
en J.P. Jongkees. Ze zullen na
der ingaan op het thema 'Wij al
len zijn kinderen van God'.
Bisschoppen met eigen vi
sie. De Nederlandse bisschop
pen gingen in 1962 naar het twee
de Vaticaanse Concilie met hun
eigen visie op de kerk, die het ge
voelen vertolkte dat de kerk niet
in de eerste plaats een instituut
maar een gemeenschap van gelo
vigen iè.
Dit zei dr. J.Y.A. Jacobs, do
cent aan de Katholieke Theologi
sche Hogeschool in Amsterdam
tijdens de presentatie van zijn
boek 'Met het oog op een andere
kerk. Katholiek Nederland en de
voorbereiding van het Tweede
Vaticaans Oecumenisch Concilie
1S59-1962'. Op de KTH overhan
digde hij gisteren het eerste ex
emplaar aan prof. Schillebeeckx.
Voor het welslagen van het be
wuste concilie zijn volgens Ja
cobs twee zaken van belang ge
weest. In de eerste plaats de po
ging om de voorbereidende stuk
ken, geschreven door de Curie,
van tafel te krijgen. In de tweede
plaats, omdat deNederlandse
bisschoppen van meet af aan
hebben geprotesteerd tegen de
samenstelling van de concilie
commissies. Toen de Curie dat
niet kon tegenhouden, aldus Ja
cobs, was de weg vrij voor ver
schillende manieren van theolo
gie bedrijven in plaats van het
uniforme denken van de Curie.
„Het was elke dag een gevecht
tegen de opvattingen van de Cu
rie", aldus prof. Schillebeeckx.
„Ik heb zelfs bisschoppen horen
vloeken, zo groot was de span
ning. De bisschoppen hebben
ook gevochten voor hun eigen
hachje, voor hun lokaal gezag".
Redenerend vanuit zyn kerk-
theologische denken noemde
Schillebeeckx het gisteren „be
denkelijk" dat bisschoppen en
andere gelovigen het concilie
van 1962 nu beschouwen als een
historische vergissing.
„Zuid-Afrika is de enige
vrije staat in Afrika". Deze
boodschap bracht de leider van
het Instituut vooi; Kerkrecht van
de 24 miljoen leden tellende
Evangelische Kerk van Duits
land EKD, Axel Freiherr von
Campenhausen, de synode van
de regionale Kerk te Hannover.
Daarom moet men zyns inziens
ten minste zoveel bereidheid to
nen in gesprek te blijven met de
Zuidafrikaanse regering als met
„de misdadige regimes van het
Oostblok".
Volgens Von Campenhausen
is de Zuidafrikaanse Raad van
Kerken SACC een „extremisti
sche en politieke organisatie".
Hij vond het een schandaal, dat
de Lutherse Wereldfederatie de
blanke Lutherse Kerken in Zuid-
Afrika geschorst heeft als lid.
Vrije Evangelische Gemeen
ten. Beroepen te Amersfoort tot
predikant in buitengewone
dienst ten behoeve van de
geestelijke verzorging in 's Hee-
ren Loo-Loozenoord te Ermelo:
P. C. Tönjes, leraar christelijke
school voor maatschappelijke
vorming te Zwolle. Benoemd tot
leraar godsdienstonderwijs aan
het Revius-lyceum te Deventer:
P. Vreugdenhil, geestelijk ver
zorger van 's Heeren Loo-Looz
enoord te Ermelo wonende te
Harderwijk die deze benoeming
heeft aangenomen.
m.eent hij. "De Nederlandse ber
gers staan eenzaam aan de top. Het
aantal bergingen zal wel afnemen,
maar wat over blijft is moeilijker
door toename van het vervoer van
gevaarlijke ladingen en dergelijke.
En ook dat kunnen de Nederland
se bergers aan".
Jaap Kooy's Tuincentrum heet
nu: Jaap Kooy's Kerstdorp,
Heereweg 350, Lisse, tel.
02521-19037.
OVERVEEN - Tijdens de hoor
zitting over het pensioen van de
NSB-weduwe Rost van Tonnin
gen, afgelopen maandag, zeiden
diverse sprekers het wrang te
vinden dat de 'zwarte weduwe'
zonder meer een aanzienlijk be
drag ontvangt, terwijl verzets-
weduwen uitgebreidt gescreend
worden op hun waardig gedrag
tijdens de oorlog. En het ge
beurt niet zelden dat pensioen
aanvragen worden afgewezen.
De Stichting '40-'45 bepaalt of
verzetsmensen of hun weduwen
in aanmerking komen voor een
pensioen. Voorzitter is C. van
Stam, die in de oorlog als Cor
van de Meer het verzet in de
Haarlemmermeer leidde. "Je
moet er toch niet aan denken
dat een SS'er binnensluipt en
hetzelfde pensioen krijgt", zegt
door
Weert Schenk
Van Stam heeft veel begrip
voor de onlustgevoelens over het
pensioen van Rost van Tonnin
gen, maar vindt het verband dat
wordt gelegd met de verzetspen-
sioenen onjuist. "Het deugt na
tuurlijk niet dat dat wijf ogen
blikkelijk na de oorlog geld ont
vangt, terwijl de Indië-gangers
veertig jaar op een goede rege
ling hebben moeten wachten.
Maar voor iedereen, de verzets
mensen, hun weduwen, burger
slachtoffers en Indië-gangers is
er nu een goede regeling".
De basisregel is dat de invalidi
teit van de verzetsman een ge
volg is van zijn oorlogsverleden
of dat zijn vrouw weduwe werd
door het verzetswerk van haar
man. De echtgenote mag zich in
nationale zin niet onwaardig
hebben gedragen. Uitgebreide
onderzoeken zijn nodig om te
weten te komen of de aanvrager
een verzetsverleden heeft. Ver
volgens bepalen artsen of de
klachten te maken hebben met
de oorlog. De buitengewone pen
sioenraad stelt tot slot op grond
van die gegevens de hoogte van
het pensioen vast.
Van Stam vindt dat deze wijze
van oordeel de enig juiste is, ook
al neemt het veel tijd in beslag.
„De zorgvuldigheid waarmee de
verzetsverklaringen tot stand ko
men moet blijven", aldus Van
Stam Hij erkent wel dat het een
fout is geweest om na de oorlog
de verzetsmensen niet te regi
streren, zodat de screening nu
achterwege had kunnen blijven.
"Maar wij hadden nooit ver
wacht dat mensen veertig jaar la
ter nog zouden lijden onder hun
ervaringen. Wij dachten toen: na
een jaar of zes is alles voorbij.
Het heeft veel meer ingebrand".
Trots
De Stichting '40-'45 werd in de
oorlogsjaren opgericht door 21
Nederlandse verzetsorganisaties.
De doelstelling was om te zorgen
voor de slachtoffers van het ver
zet en hun nabestaanden. Jonge
verzetsmensen hadden zich er-
hij zich de man herinnerde. Dat
bleek niet het geval. De man was
naar Gerbrandy gekomen met
het verhaal dat hij voor hem had
gewerkt. Hij was in staat geweest
nauwkeurig de werkkamer van
Gerbrandy te beschrijven. Dat
had de oud-premier overtuigd".
"Ik ging terug naar de man en
zei: je hebt de keus, je vertelt me
de waarheid of ik breng je.als een
oplichter naar de politie. Het
bleek toen dat hjj bij een borrel
een verhaal over de werkkamer
van Gerbrandy had gehoord en
zo op het idee was gekomen om
pensioen aan te vragen. Het is
een soort intuitie om dat te ont
dekken. Ik ben ervan overtuigd
dat honderden verzetspensioe-
nen ten onrechte zouden worden
uitgekeerd als niet onze stichting
maar de sociale dienst aanvragen
zou beoordelen".
Getuigen
Maar Van Stam erkent dat het
dikwijls ook voor bonafide ver
zetsmensen een groot probleem
is zichzelf te bewijzen als hij
geen of heel weinig getuigen kan
opgeven, omdat die dood zijn of
vertrokken naar onbekende oor
den. Hy vindt dan ook dat in ge
vallen dat het verhaal hoogst be
trouwbaar overkomt, maar waar
van geen bewijs meer is te leve
ren, een weg moet worden ge
vonden om tot erkenning van het
verzet te komen.
De stichting krijgt vaak te ma
ken met heel ingewikkelde ge
vallen. Zoals de vrouw die dertig
jaar voor een zwaar invalide ver
zetsman heeft gezorgd en na zijn
dood niet in aanmerking zou
kunnen komen voor het pen
sioen omdat ze in de oorlog ver
liefd is geweest op een Duitse
soldaat. De vraag is dan: was de
weduwe waardig? "Het is alle
maal heel pijnlijk, zeker als je het
vergelijkt met de zaak-Rost van
Tonningen", aldus Van Stam.
Maar ook waar het heel duide
lijk om verzetsmensen gaat, rij
zen er niet zelden moeilijkheden.
Hoe valt te bewijzen dat iemand
ziek is geworden door zijn oor
logsverleden? Van Stam: "We
hebben meegemaakt dat een jon
ge gezonde vent opgepakt werd
en naar het kamp gebracht en als
een wrak terugkwam. De artsen
zeiden dat hij aan een erfelijke
ziekte leed. Dat is heel grievend.
Toen is voor die gevallen de om
gekeerde bewijslast ingevoerd.
De artsen moeten bewijzen dat
de narigheid niet door de oorlog
is gekomen".
Het is hem nog niet duidelijk
was er in de toekomst met de
stichting '40-'45 moet gebeuren.
Over tien jaar zijn de jongste ver
zetsmensen 75 jaar. "Misschien
moet jeugd voorlichting over vre
de en veiligheid ter hand wQrden
genomen. Wijzen op het gevaar
van het fascisme". Maar de stich
ting mag niet zomaar verdwij
nen, meent hij. "Een monument
breek je niet af. Zeker niet een
monument waarvan zo'n groot
getuigen uitgaat van een worste
ling naar vrijheid, vrede en ge
rechtigheid".
C. van Stam ('40-'45):
C. van Stam, alias Cor van de M
wijf ogenblikkelijk na de oorlog ge
mee verzoend dat ze de bevrij
ding mogelijk niet zouden mee
maken, maar maakten zich onge
rust over de welstand van hun
achterblijvende vrouw en kinde
ren. Daarom beloofden ze voor
elkaar en eikaars gezinnen te zul
len zorgen als er ernstige dingen
zouden gebeuren.
Momenteel genieten ongeveer
tienduizend weduwen en verzet-
sinvaliden een buitengewoon
pensioen. Van Stam vindt dat de
ze mensen trots kunnen zijn op
de erkenning. Dankzij de grondi
ge onderzoeken is het onberispe
lijk intensief en langdurig ver
zetsverleden komen vast te
staan. Ook omdat veel verzets
helden al zijn overleden, wordt
het steeds moeilijker om vast te
stellen of er verzet is geweest.
Dat leidt ertoe dat in toenemen
de mate ten onrechte pogingen
worden gedaan om een verzets
pensioen te bemachtigen.
Zo gebeurt het dat de stichting
geconfronteerd wordt met klets-
verhalen waarin de aanvragers
zelf zijn gaan geloven, grove leu
gens van NSB'ers die zichzelf
r: "Het deugt natuurlijk niet dat dat
yntvang". <fotoGPD>
willen rehabiliteren en met regel
rechte oplichters. Alle aanvra
gers worden aan een soort kruis
verhoor onderworpen. Hen
wordt gevraagd getuigen te noe
men. Ook moeten ze mensen
aanduiden en omschrijven met
wie ze hebben samengewerkt. Er
zijn er die in dit stadium door de
mand vallen doordat ze bijvoor
beeld een bepaalde persoon als
een grote blonde kerel beschrij
ven terwijl hij juist erg klein was.
Nestgeur
Van Stam zegt dat de bestuurs
leden van de stichting zoiets als
een 'nestgeur' hebben waardoor
malafide aanvragers ontmaskerd
worden. Hij geeft als voorbeeld
een man die bij hem kwam met
een brief van de voormalige mi
nister-president Gerbrandy. In
het schrijven stond de man be
schreven als een Engelandvaar
der.
"Op de een of andere manier
vertrouwde ik het niet. Ik ging
naar Gerbrandy om te vragen of
ROTTERDAM - Alle anek
dotes over felle concurren
tie en onderlinge haat en
nijd ten spijt werken de Ne
derlandse bergingsmaat
schappijen Smit Tak uit
Rotterdam en Wijsmuller
uit IJmuiden wel samen.
Als het zo uitkomt tenmin
ste. Het bewijs is dezer da
gen geleverd bij het bergen
van de Kowloon Bridge, de
ertstanker die op de Ierse
kust was gelopen.
door
Wilco Boom/ANP
De sleper Smit Rotterdam (met
22.000 pk motorvermorgen één van
de grootste in de wereld) week
toen van ztfn route naar Spaiye af
om de Typhoon (14.000 pk) van
concurrent Wijsmuller te assiste
ren. Daan Kaakebeen verklaart na
mens Smit Tak: "We zijn natuur
lijk twee verschillende bedrijven,
dus zou het onverstandig zijn als je
niet concurreert. Maar in de geval
len datje elkaar kunt helpen doe je
dat".
Gerard Post Uiterweer van Wijs
muller valt hem bij: "We zijn wel
concurrenten, maar dat betekent
niet dat je elkaar constant in de ha
ren zit". Voor alle anekdotes over
de vermeende hekel die de twee
bergers aan elkaar zouden hebben
- ze zouden zelfs eikaars radiobe
richten fanatiek volgen - heeft hij
wel een verklaring. "Dat komt
doordat we beide wereldwijd ope
reren en elkaar dus overal tegenko
men. Daar komt nog bij dat de con-"
currentie zich in een zeer korte tijd
afspeelt. Als bij voorbeeld in de
Perzische Golf brand uitbreekt op
een tanker en we zijn beide in de
markt, dan wordt er zeer snel on
derhandeld met de opdrachtge-
Ruwe bolster
De woordvoerder van Wijsmul
ler wil meteen nog wel een mythe
uit de wereld helpen. Fraaie be
schouwingen over het ruwe-bol-
ster-blanke-pit-type dat overmatig
aanwezig zou zijn onder de beman
ning van zeeslepers en bergings
schepen, deugen niet, meent hij.
"Het zijn gewone mensen die be
reid zijn met wat minder beschutte
werktijden dan op een kantoor ge
noegen te nemen. Nederlanders
zijn met dit werk wereldberoemd
geworden doordat we niet öm drie
uur zeggen: we gaan een kopje
thee nuttigen. Ze werken als er ge
werkt moet worden".
Kaakebeen onderschrijft dat van
harte. "24 uur achter elkaar werken
komt voor, omdat je anders een
wrak verliest of gewoon iedereen
nodig hebt. Maar het zijn uitzonde
ringen en dat moet zo blijven. An
ders ga je veiligheidsnormen over
schrijden". Ook zegt hij: "Het zijn
maritiem geschoolde mensen die
gesteund worden door het thuis
front en beschikken over een crea
tieve geest. Je kunt een kapitein
van een bergingsschip niet leren of
hij meer spanning op een lijn moet
geven. Dat is gevoel".
Ofschoon de twee bedrijven
broederlijk samenwerken op de
Ierse kust, proberen zij de op
drachten normaliter louter voor
zich zelf binnen te slepen. Daartoe
beschikken beide over een over de
hele wereld verspreid agentennet
alsmede een omvangrijke radio
dienst die allerlei vitale radiofre
quenties volgt om als eerste te we
ten welk schip waar in moeilijkhe
den is geraakt, zodat daarop inge
speeld kan worden.
Soms ook wordt voor overheden
gewerkt, zoals in de zomer van dit
jaar, toen Smit de voor de Neder
landse kust gezonken coaster Olaf,
een schip met een giftige lading fil-
terstof, borg. Dat was op verzoek
van Rijkswaterstaat, die daarmee
een milieuramp wilde voorkomen.
Geen cent
Bovendien worden operaties uit
gevoerd via Lloyd's, de Londense
verzekeringsmarkt, die namens
verzekeraars geregeld bergers in
schakelt. Meestal wordt de geïnte
resseerde berger die een sleper het
dichtst bij de ongeluksplaats heeft,
een zogenaamd Lof (Lloyd's open
form contract) aangeboden; een
overeenkomst op basis van no cu
re-no pay. Mislukt de berging, dan
wordt de berger geen cent uitbe
taald. "Zelfs niet als je bij voor
beeld twintig dagen bezig bent ge
weest en nog een man hebt verlo
ren ook", aldus Kaakebeen. Het
zint Smit Tak niet.
"Wij streven naar een vangnet
clausule in het Lof, om in ieder ge
val basiskosten vergoed te krijgen.
Maar dat lukt nog niet erg", aldus
Kaakebeen.Dat zal ook komen,
omdat Wijsmuller nauwelijks be
hoefte heeft aan zo'n vangnet. "Het
is wel aantrekkelijk, maar wij vin
den de no cure-no pay basis op zich
zelf heel redelijk. Je hebt zelf de
gelegenheid om te bepalen of het
risico van een bergingsoperatie ac
ceptabel is öf niet. Als het wel lukt,
dan is in de beloning ook het risico
begrepen, al zou daar wat meer
voor kunnen worden gegeven.",
zegt Post Uiterweer.
Veel werk hebben de beide ber
gers in de Perzische Golf, waar tan
kers en boorplatforms af- en uit
branden als gevolg van raketbe
schietingen en luchtaanvallen in
de oorlog Iran-Irak. "Branden die
hun gelijke op het land niet ken
nen", aldus Post Uiterweer. Smit-
Tak heeft dit jaar in de Golf een
bemanningslid (een Australische
duiker) verloren. "Een schip van
ons werd en passant getroffen door
een raket", aldus Kaakebeen. Vol
gens hem valt er niettemin wel te
werken, zij het met verhoogde vei
ligheidsnormen. "Oversteken is
ook gevaarlijk", zegt hij.
Ongelukken
Ondanks de hoeveelheid werk in
de Perzische Golf stuiten de ber
gers de laatste jaren op een daling
van het werkaanbod. Dat is te dan
ken aan de voortschrijdende tech
nologie. Kaakebeen: "Daardoor
komen er gelukkig steeds minder
ongelukken voor. Op de wat wij
dan noemen verkeersknooppun
ten, zoals het Kanaal en de Straat
van Gibraltar, zijn door de verbe
terde techniek de verkeersregelin
gen steeds nauwkeuriger gewor
den en worden schepen meteen ge
corrigeerd als zij even uit de koers
raken".
Van gebrek aan werk is volgens
hem nog geen sprake. Bovendien
speelt Smit Tak op de ontwikke
ling in door de vaste vloot zo be
perkt mogelijk te houden en indien
nodig te lenen van zusterbedrijven
als de bevoorradingsrederij Smit
Lloyd. Die is net als Smit Tak ei
gendom van Smit Internationale.
Volgens de Lloyd-directie moeten
er circa 125 mensen ontslagen wor
den omdat ze teveel zijn.
Wijsmuller past zich volgens
Post Uiterweer aan door schepen
van derden te huren, als de nood
aan de man komt. Ook op die ma
nier blijven de Nederlandse ber
gingsbedrijven de - geringe - bui
tenlandse concurrentie de baas,
Een sleper van Smit Tak probeert een tanker vlot te trekken
