'Thatcher
voorbeeld
van hoe het
met moet'
Tine Halkes na drie jaar feministische theologie
Nijmeegse dierenwachter Ton Helders
probeert mens en dier op te voeden
Benoemingen
hervormde
synode
VRIJDAG 21 NOVEMBER 1986
PAGINA 13
NIJMEGEN - 's Werelds
enige feministisch theo
loge, mw. prof. dr. C. J. M.
Halkes (66) nam vanmid
dag met een college in de
Grote of St. Stevenskerk
in Nijmegen afscheid van
haar bijzondere leerstoel
'feminisme en christen
dom' aan de faculteit der
godgeleerdheid van de
Katholieke Universiteit
in Nijmegen. Drie jaar
lang, vanaf 1 oktober
1983 heeft Catharine Hal
kes, in de wandeling Tine
genoemd, deze leerstoel
op geheel eigen wijze ge
stalte gegeven. Haar
hoogleraarschap is het
eerste van dien aard in
Europa. De onderwijsta
ken die hierbij horen zijn
per 1 september van dit
jaar door Hedwig Meijer-
Wilmes uit Munster over
genomen.
door
Pieter Lamberts
"Kritische loyaal, zo karakteri
seer ik mezelf. Ik wil de kerk een
meer geloofwaardig gezicht ge
ven". Catharine Halkes heeft het
over haar verhouding tot de offi
ciële, in haar geval rooms-katho-
lieke, kerk. Een mannenkerk, in
de visie van professor Halkes,
waarin vrouwen 2000 jaar lang te
weinig te zeggen hebben gehad.
Daar echter brengt 'le deuxième
sexe'. zoals de Franse vrouwen-
voorvechtster Simone de Beau-
voir haar seksegenoten heeft ge
noemd, langzaam maar zeker
verandering in. Of zoals Tine
Halkes het zegt: "We willen nu
zelf aan het woord komen".
Drie jaar geleden is prof. dr. C.
J. M. Halkes, roepnaam Tine»tot
bijzonder hoogleraar Feminisme
en Christendom benoemd aan de
Katholieke Universiteit (KU) in
Nijmegen. De Stichting Nij
meegs Universiteits Fonds
(Snuf) trok geld uit voor het in
richten van deze leerstoel, waar
om door vrouwen binnen de
theologische faculteit al jaren
lang was gevraagd. In 1977 al was
feministische theologie als vak
ingevoerd. Zes jaar later kreeg
universitair docente Tine Halkes
haar bijzondere leerstoel. "We
hebben hard moeten knokken
om dit alles te bereiken".
Mannelijk
De komst van een dergelijke
leerstoel werd door de vrouwelij
ke theologiestudenten bijzonder
toegejuicht. Tine Halkes: "Femi
nistische theologie vertrekt im
mers vanuit de ervaringen van
vrouwen. Bestaans- en religieuze
ervaringen, waarvan we ons be
wust zijn, dat ze in kerk en religie
niet serieus worden genomen.
De cultuur en dus ook de kerk
zijn overwegend mannelijk.
Vrouwen willen zelf gaan uit
spreken hoe .en wat ze geloven.
Doordat ze nu aan het woord ko
men, met een kleine letter dan,
gebeurt er ook iets met het
Woord. Dit wordt gevuld met er
varingen van vrouwen".
Veel gelovige vrouwen zitten
volgens de theologe met het pro
bleem. dat ze zich in het bestaan
de godsbeeld niet herkennen.
Dit hebben ze gemeenschappe
lijk met andere marginale groe
pen als armen en zwarten. Die
laatsten zien God als een "oude,
blanke man". Tine Halkes: "De
zwarten zeggen dan ook: zo'n
God is niet de onze. De gods
dienst is een blanke godsdiènst.
Uit deze opvatting is de zwarte
theologie ontstaan".
Herkenbaarheid van God is, al
dus Tine Halkes, voor gelovigen
enorm belangrijk. Daar schort
het momenteel aan. De eeuwen
lange overheersing van de kerk
door mannen en hun denkbeel
den hebben niet alleen
en overigens ook
zichzelf vervreemd, maar ook al
lerlei verkeerde beelden van God
en Maria in de wereld gebracht.
"Deze valse godsbeelden belem
meren ons dichter bij God te ko
men. God is immers liefde en
hoort niet thuis op een militaire
koppelriem. Feministische theo
logie wil hier verandering in
brengen", aldus Tine Halkes.
Thatcher
Wie het idee mocht hebben dat
door de toevoeging 'feminis
tisch' deze vorm van theologie al
leen voor vrouwen toegankelijk
is, heeft het mis. Ze is er welis
waar allereerst voor vrouwen en
haar godsbeleving, maar richt
zich uiteindelijk op de hele sa
menleving. "Het is geen vrouwe
lijke theologie. Ik weet niet wat
vrouwelijk is. Ik weet alleen, dat
de dominante mannelijke cul
tuur niet meer hoeft. We moeten
vrouwen en mannen krijgen, die
resoluut zyn en beslissingen
kunnen nemen èn tegelijkertijd
zorgzaam en nabij zijn", zo legt
Tine Halkes haar opvatting van
theologie uit.
Tine Halkes: "Een mooi voor
beeld van hoe het niet moet is
Margaret Thatcher. Ze is wel geë
mancipeerd. maar dat is slechts
een deel van het verhaal. Ik wil
niet zeggen dat vrouwen beter
zijn dan mannen. Ze hebben al
leen niet zoveel kans gehad zich
aan de macht te bezondigen. We
moeten humaniseren. Het gaat
om menswording. Geen over
heersende man of dociele vrouw.
Dat zijn alleen maar karikaturen.
Eigenlijk is feministische theolo
gie niet alleen een religie-kritiek
maar ook een cultuurkritiek".
'Ik vind het ver
dacht dat ieder
een zich opwindt
over abortus en
niet over massaal
doden...'
Deze kritiek richt zich niet al
leen op het denken over God.
Aan ethische zaken als abortus
en euthanasie, waarover de offi
ciële kerken en instanties zich
druk plegen te maken, besteedt
ook feministische theologie aan
dacht. Tine Halkes zet zo haar
vraagtekens bij de opwinding
die een en ander soms veroor
zaakt. "Ik vind het verdacht dat
iedereen zich opwindt over abor
tus en niet over massaal doden.
Feministische theologie is niet
vóór abortus. Dat is niemand.
Maar we willen zelf onze nuances
maken. Vrouwen beslissen zelf'.
Datzelfde geldt wat haar be
treft ook voor de bio-technolo-
gie. Ze denkt hierbij vooral aan,
populair gezegd, reageerbuisba
by's. "Vrouwen hebben hun
steentje bij te dragen. Wie maken
er nu uit in hoeverre manipulatie
heilzaam is. Mannelijke onder
zoekers doen weer de uitvindin
gen. Maar willen
Oecumenisch
Ze denkt overigens dat het
proces van veranderingen, met
name ook in de rooms-katholie-
ke kerk, maar langzaam zal gaan.
"Ik zal het niet meer meema
ken". Voor veel vrouwen is dit
een reden, teleurgesteld, de kerk
de rug toe te keren. Dat vindt de
theologe jammer. "Binnen de
kerk heb je tenminste nog een
stem. Vrouwen blijven belang
rijk voor de vormgeving van de
godsdienst. Ze kunnen een be
langrijke rol spelen". Met name
ook in de oecumene.
Tine Halkes: "Feministische
theologie is fundamenteel oecu
menisch. Dit betekent dat je je
kritisch op de grondslagen van
de godsdienst bezint. Hoe lees je
de Bijbel? Hoe ga je me kerktra
dities om? Hoe is je geloofserva
ring?" Oecumene wil volgens
haar niet zeggen vervlakking.
"Iedereen houdt zijn eigen
kleur".
Tine Halkes heeft vandaag een
punt gezet achter een loopbaan
van zestien jaar bij de theologi
sche faculteit van de KU. In 1970
is ze daar als pastoraal theologe
binnengekomen. "Dat werk had
mijn voorkeur". Zeven jaar later
deed het vak feministische theo
logie zijn intrede en in 1983 kreeg
de toenmalige hoofddocente
haar leerstoel. Intussen is femi
nistische theologie niet meer uit
het programma van de faculteit
weg te denken en behoort het tot
de leerstof van iedere theologies
tudent in Nijmegen.
Tropenjaren
Over haar afscheid zegt Tine
Halkes: "Nu ik mijn ambt neer
leg, ga ik eerst eens uitrusten. Dit
zijn werkelijk tropenjaren ge
weest. Ik heb tegen vooroorde
len moeten opboksen. Dat heeft
veel energie gekost. Eerst maar
eens een paar maanden tot bezin
ning komen dan verder kijken".
Duidelijk voor ogen staat haar
nog de oratie die ze driejaar gele
den in dezelfde Stevenskerk uit
sprak bij haar installatie als
hoogleraar. "Dat was heel ont
roerend. De kerk zat bomvol met
gewone mensen, die geen acade
mische studie hebben doorlo
pen. Ze waren allemaal uiterma
te geinteresseerd in feministi
sche theologie. Bij het applaus
had ik het toen duidelijk voor
ogen: dit is het moment waarop
vrouwen de kerk bezetten. Dit is
onze dag. We laten ons niet meer
wegsturen. Het kan nooit meer
zonder ons".
"Als mensen vroeger hun hond er
gens lieten poepen, dan hoorden ze
niks. Nu maken voorbijgangers
daar opmerkingen over". Ton Hel
ders vindt dat je al aardig begint te
merken dat hij sinds 1 oktober een
nieuwe baan heeft: dierenwachter
van de gemeente Nijmegen.
Helders is de enige in Nederland
die zijn brood verdient met te pro
beren de overlast van huisdieren -
en vooral van hondepoep - dras
tisch te beperken. Hoe hard dat no
dig is, weten by voorbeeld plant
soenarbeiders op motormaaiers.
Helders: "Je moet ze eens zien als
ze een grasveld hebben gedaan.
Van top tot teen onder de stront".
door
Ronald Frisart
Toen de kranten eind vorige
maand meldden dat Nijmegen een
'dierenwachter' had aangesteld,
dacht iedereen direct aan zo'n ou
derwetse hondenmepper. Bij aan
komst in Nijmegen lijkt dat beeld
te worden bevestigd. Ton Helders
- 36 jaar, rasechte Nijmegenaar en
tot voor kort bedrijfsleider van een
grote supermarkt - zit met een
middagboterham in zijn kantoor
tje; achter in zijn geparkeerde auto
staat een levensgrote bouvier te
blaffen.
Binnen legt Helders, die is toege
voegd aan de gemeentelijke reini-
gingspolitie, uit hoe hij aan die
hond komt. Vanochtend kreeg de
gemeentepolitie klachten over een
loslopende bouvier die al diverse
mensen had gebeten. De politie
durfde het beest niet zelf te vangen
en schakelde Helders in. "Toen ik
na een half uur terugbelde dat ik
hem had gevangen, werd het wel
even stil aan de andere kant van de
lijn. Ik had 'm zo te pakken, niets
aan de hand. Nee hoor, ik heb geen
worst nodig om een hond te lok
ken".
Na de lunch brengen we het
beest naar het Dierentehuis Tarwe-
nest. Binnen 14 dagen kan de eige
naar zich daar melden, de verblijfs
kosten betalen en de hond meene
men. Als zich niemand meldt,
wordt het dier verkocht.
Onderweg naar het asiel vertelt
Helders dat hij bestuurslid is van
de Nederlandse bouvierclub. Daar
naast geeft hij gehoorzaamheids
cursussen bij een kynologische
vereniging - een club van honden
liefhebbers dus. „Voor mijn werk
is dat heel handig. Elke drie maan
den krijg je zo'n honderd nieuwe
cursisten. Die geef ik dan gelijk in
formatie over waar en hoe ze hun
hond wel en niet mogen uitlaten".
Zelf heeft Helders twee honden:
"Een boef (bouvier, red.) en een
kleintje. Die grote doet mee in de
film Flodder van Dick Maas die
vlak voor Kerstmis in de biosco
pen komt".
Van het asiel rijden we naar een
viswinkel. "We gaan straks de kat-
teval plaatsen en daar moet ik aas
voor hebben. Dat visafval haal ik
altijd bij dezelfde winkel. Maar zet
die man z'n naam in godsnaam niet
in de krant. Hij is als de dood dat
de kattenliefhebbers onder zyn
klanten wegblyven".
De katteval moet worden opge
steld bij bejaardenwoningen. De
bewoners hebben geklaagd over
zwerfkatten in de achtertuintjes en
het aangrenzende plantsoen. "In
twee dagen tyd heb ik er negen ge
vangen", vertelt Helders. "De laat
ste drie zal wat meer tijd kosten,
want die hebben nu met z'n drieën
net zoveel voedsel als eerst met z'n
twaalven en vertonen zich dus
minder vaak bij de huizen".
De val werkt heel eenvoudig. De
schuif aan de voorkant staat open
en achterin hangt aan een touwtje
een stuk vis. Loopt de kat naar het
aas, dan zakt door zyn gewicht het
achterste stuk van de vloer omlaag
en klapt de schuif dicht. Het dier
lijdt geen pijn, maar zit wel opge
sloten. Voor zwerfkatten wacht
dan het asiel en later eventueel een
baasje. Heeft een gevangen kat een
eigenaar, dan kan die zijn of haar
huisdier bij het asiel afhalen, tegen
betaling uiteraard van de gemaak
te kosten.
"Je krijgt veel reacties", vertelt
Ton Helders, "en maar heel weinig
zijn negatief. De meeste mensen
zijn blij dat er eindelijk wat ge
beurt. En al 13 andere gemeenten
hebben gei'nformeerd hoe we het
hier aanpakken". Terug op kantoor
vertelt de chef van de reinigingspo-
litie, Van Schaijk, later dat het aan
tal gemeenten dat informatie heeft
gevraagd inmiddels al 30 bedraagt.
Dierenwachter Helders is in Nij
megen een bekend man geworden.
"Ik laat me zo veel mogelijk in de
stad zien. Eerst stootten mensen el
kaar aan als ik langs reed, nu zie je
zelf dat ze kijken op een manier
van: o ja, daar is de dierenwachter
weer. Ze zijn niet meer verbaasd".
Tot nu toe hebben hondenbezit
ters weinig van Helders te vrezen.
"We zitten nog in de fase van infor
matie geven. Als ik mensen hun
hond zie uitlaten dan stap ik uit. Ik
maak even een praatje en geef ze
de folder waarin staat waar hun
hond wel en niet mag poepen. Je
moet dat rustig en soepel aanpak
ken. En verder geef ik nogal eens
voorlichting in wijkcentra en der
gelijke".
Maar over een tijdje wordt dat
natuurlijk anders. Mensen die hun
hond dan nog steeds op speelveld
jes laten poepen of elders waar dat
niet mag, moeten dan rekening
houden met een bekeuring. Want
daartoe is Helders wel degelijk be
voegd: "Ik heb algemene opspo
ringbevoegdheid". In de nieuwe
Nijmeegse politieverordening
staat dat boetes kunnen oplopen
tot het lieve sommetje van 5000
gulden per overtreding.
En voort gaat het weer naar een
volgende klus. Onderweg spreekt
Helders nog even twee kinderen
aan die hun honden uitlaten. "Jul
lie mogen thuis toch ook alleen
maar op de wc poepen? Met hon
den is dat net zo, die mogen het
ook niet overal", houdt hij het gie
chelende tweetal voor. De folders
zullen ze aan hun ouders geven, be
loven ze.
In de wijk Neerbosch gaat het
om een schrijnend geval. Buren
hebben geklaagd dat in een achter
tuin altijd een grote hond aan een
hele korte lijn vastligt. Als het dier
wat hoort blaft het de hele buurt
bij elkaar. Door een spleet in de
schutting zien we hem staan, luid
blaffend en aan een ketting van
nog geen anderhalve meter. De ei
genaar is niet thuis.
"Ik denk dat ik dit samen met de
Dierenbescherming ga aanpakken.
Je moet dan komen als het regent.
Anders zegt zo'n eigenaar: ja, maar
als het regent haal ik 'm binnen.
Maar als dat beest met regen bui
ten staat, kunnen we wat doen.
Dan pakken we de eigenaar niet
vanwege de overlast voor de buurt,
maar op grond van de wet op de
heemhonden. Daarin staat dat een
hond aan een lijn van minimaal ze
ven meter moet zitten. En hij moet
beschutting hebben".
Aan de Nijmeegse Kometen-
straat ligt een park. "Je moet hier 's
morgens om negen uur eens ko
men. Dan lopen er zeker dertig
mensen met een hond", vertelt
Helders. "Het is een soort vrien
denclub geworden. Een oudere
man komt hier met zijn hond het
langst; hij is zo'n beetje de baas
van de club". We hebben geluk: de
'baas' laat net zijn hond uit. Zodra
hij ons ziet, zwaait hij. Het is een
gemoedelijke grijsaard in een
windjack en met een alpinopet op.
De 'baas' vraagt of Helders ook
eens 's morgens om een uur of elf
wil langskomen. "Dan zyn hier een
paar mensen die hun honden over
al maar laten poepen. Voor de rest
gaat het prima. De meeste mensen
hebben er wel begrip voor als ik ze
vertel hoe de regels zijn. Maar ja, ik
heb mijn hond nou zo ver dat hij
alleen tussen de struiken poept,
maar hoe moet ik dat aan de ande
ren wijsmaken?". Helders stopt de
man wat folders toe. "Deel die
maar uit".
En zo is de dierenwachter dag in
dag uit in de weer. Hij beschouwt
zijn baan vooral als opvoedend
werk. "Die beesten zijn het pro
bleem niet, het zijn de eigenaars.
Die moetje opvoeden." Eerder die
middag klampte een vrouw Hel
ders aan met een klacht over een
hond in de buurt. En ook zij wist:
"Meneer, de hond krijgt de naam,
maar de mensen doen het. Zo is 't
toch zeker?".
Blei na Mooi
Zoals wij gisteren in enkele
edities al berichtten, wordt de
Haarlemse predikant dr. K. Blei
(54) de nieuwe secretaris-gene
raal van de Hervormde Kerk. Hij
volgt dr. R. J. Mooi op, die vol
gend jaar juli met pensioen
hoopt te gaan. Blei kreeg 44 van
de 56 stemmen. Twaalf synodele
den onthielden zich van stem
ming; zij zagen liever drs. A.
Boer, directeur van het her
vormd Werelddiakonaat, op die
plaats, maar die was by de selec
tie afgevallen.
Dr. Blei (eerst predikant in
Austerlitz en Vlaardingen en
sinds 1970 in Haarlem) is van
1983 af lid van de hervormde sy
node. Hij was dat ook al van 1973
tot 1977. Voorzitter is hij van de
hervormde Raad voor de verhou
ding van Kerk en Israël, redactie
lid van het hervormde blad
'Woord en Dienst'
Dr. Blei.
zijn kerk lid van de Europese
commissie van de Wereldbond
van Hervormde en Gereformeer
de Kerken.
De synode gaf de voorkeur aan
een gepromoveerd iemand. Blei
promoveerde in 1972 in Leiden
bij professor Berkhof met een
proefschrift over 'De onfeilbaar
heid van de kerk'. Een van zijn
opponenten was toen de rooms-
katholieke theoloog Schille-
beeckx.
Blei's houding tegenover de
Rooms-Katholieke Kerk is soms
nogal kritisch. Uit solidariteit
met rooms-katholieken die het
niet eens waren met de benoe
ming van bisschop Ter Schure
van Den Bosch pleitte hij er des
tijds voor, dat de Hervormde
Kerk niet zou gaan naar de ont
moeting met de paus in Utrecht.
Maar de synode verwierp zijn
voorstel. Later verzette Blei zich
tegen het vervolgbezoek van een
hervormd-gereformeerd-luther
se delegatie aan Rome. Hij vroeg
zich af, of de paus in Utrecht in
feite iets anders had gedaan dan
het dichtgooien van de oecume
nische deur.
'Samen op weg' met gerefor
meerden en lutheranen vindt in
de nieuwe secretaris-generaal
een overtuigd voorstander. Blei
verklaarde gisteren, dat hij dit
proces zeker niet zal vertragen.
- De hervormde synode be
noemde dr. E. Schroten (47) te
Driebergen tot hoogleraar
christelijke ethiek aan de
Utrechtse universiteit, als opvol
ger van de overleden dr. W. E.
Verdonk. Schroten is daar sinds
1975 wetenschappelijk hoofdme
dewerker aan de theologische fa
culteit, waar hij godsdienstwijs
begeerte doceert.
In 1972 en 1973 was hij predi
kant (deeltijd) van de hervormde
deelgemeente in Houten (Utr.).
Hij is lid van de commissie 'me
dische ethiek' van het Acade
misch Ziekenhuis in Utrecht,
voorzitter van het overlegorgaan
'Welzijn' van het wetenschappe
lijk instituut voor het CDA en lid
van de beraadsgroep 'gezond-
heidsethiek en gezondheids
recht' van de Gezondheidsraad.
- De Hoogeveense predikant
drs. F. G. Immink (35) werd be
noemd tot rector van het theolo
gisch seminarium 'Hydepark',
het opleidingsinstituut voor her
vormde predikanten. Hij volgt
dr. S. Gerssen op, die met pen
sioen ging. Begin volgend jaar
hoopt ds. Immink te'promove
ren. Hij was eerst gemeentepre
dikant in Besoyen (Waalwijk) en
werkt sinds 1984 in Hoogeveen.
Kwestie-Harder
De synode van de Christelij
ke Gereformeerde Kerken heeft
gisteren met algemene stemmen
besloten, de 'schorsingswaardig
heid' van de Amersfoortse predi
kant T. Harder op te heffen. De
classis Amersfoort - die ds. Har
der in april vorig jaar ter schor
sing voordroeg wegens zyn te
ruim geachte standpunt inzake
abortus - heeft, volgens de syno
de, fouten in de procedure ge
maakt en had de term 'schor-
singswaardig' niet mogen ge
bruiken. Dat was kerkrechtelijk
onjuist.
De synode wil, dat de regionale
synode van het oosten de classis
Amersfoort opdraagt een nieuw
gesprek met ds. Harder en zijn
Amersfoortse kerkeraad te be
ginnen. Uitgangspunt daarbij is
een studierapport van de regio
nale synode over abortus provo-
catus.
Dit rapport neemt afstand van
de opvattingen van ds. Harder.
Dat deed de synode gisteren ook
door zich achter het besluit van
de classis Amersfoort van janua
ri vorig jaar te scharen, waarin
Harder wordt vermaand zijn
standpunt te herzien. De synode
hoopt, dat predikant en kerke
raad en de classis elkaar in ge
sprekken 'op broederlijke wijze'
zullen kunnen vinden.
De classis Amersfoort had, vol
gens de synode, wél het recht om
de nota van het Amersfoortse
ziekenhuis 'De Lichtenberg'
over abortus op de kerkelyke
agenda te plaatsen. Ds. Harder
(tevens bestuurslid van het zie
kenhuis) zette daarin namelijk
zijn standpunt inzake abortus
uiteen. Maar de classis ging fout
toen zij na haar vermaan van ja
nuari de zaak niet verder overliet
aan de regionale synode van het
oosten en in april de term 'schor-
singswaardig' nog aan haar be
sluit toevoegde.
De delegatie van de synode bij
de komende gesprekken zal be
staan uit: ds. M. C. Tanis (Slie-
drecht), ds. B. de Graaf (Zierik-
zee), ouderling A. Vreman (Am
sterdam), ds. A. van der Veer
(Zwolle) en de hoogleraar kerk
recht dr. W. van 't Spyker (Apel
doorn).
Harder zelf ziet de gesprekken
'met gevoelens van vertrouwen'
tegemoet, zo verklaarde hij na af
loop. Hij karakteriseerde het be
sluit van de synode als een po
ging de eenheid te bewaren. De
laatste weken had hy - met tele
foontjes, brieven en kaarten van
kerkleden uit het hele land - veel
betuigingen van steun en sympa
thie ontvangen.
De synode is nu afgelopen. De
volgende zal over driejaar zyn in
Groningen.
Terugblikkend zei voorzitter
ds. J. H. Velema uit Nunspeet,
dat er onder de synodeleden een
'verrassende eensgezindheid'
was geweest.
Afscheid
Mevrouw dr. Catharina Hal
kes nam vanmiddag in Nijmegen
afscheid als byzonder hoogleraar
'feminisme en christendom'.
Haar afscheidscollege had als ti
tel: 'Feminisme en spiritualiteit'.
Eén zin daaruit: "Zolang de
structuren van de Rooms-Katho
lieke Kerk blijvenzoals ze nu
zijn vormen ze geen vruchtbare
voedingsbodem voor een femi
nistische spiritualiteit".
'Spiritualiteit' omschreef me
vrouw Halkes als een geestes
houding waaruit mensen leven
en werken. 'Christelijke spiritua
liteit' is dan die levenshouding
die zich oriënteert op de Heilige
Geest, de geest van Christus,
"die inspireert tot een leven in
gerechtigheid, liefde en vrijheid
en vandaaruit in beschikbaar
heid voor God en
Hervormde Kerk: beroepen
te Voorburg M. H. Boogert Apel
doorn; bedankt voor Lunteren J.
Mouthaan Zwolle, voor Fort Ma-
cleod (Canada) J. R. Volk Vee-
nendaal.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Meeden/Zuid-
broek kandidaat M. Menninga
Kampen, naar Brouwershaven/
Zonnemaire mevrouw J. van
Zoelen Dreischor, laatstelijk pre
dikant in Eerbeek.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Arnhem
H. E. Nieuwenhuis Ermelo.
