Met Mozart gaat
meisjesdroom
Anneke de Vries
in vervulling
Concerten aan de Amstel
Loftuitingen en tegenwerpingen
Drs. P. rommelend achter de vleugel
DONDERDAG 20 NOVEMBER 1986
HILVERSUM - Wolfgang Amadeus Mozart zaait in
Nederland tweedracht als geen ander. Wordt de 'Ode
aan Amadeus' enerzijds met niet aflatend applaus ont
vangen en hoort distributeur Phonogram de kassabei
rinkelen als nooit tevoren, ook de critici mengen zich
fanatiek in de discussies over de twee op elpee ver
schenen klassiekers. Afgelebberde Mozarthits, Ama-
deusrotzooi en muzikale porno van de firma Philips
zijn de weinig opbeurende kwalificaties in recensies,
die zich nogal contrastrijk verhouden tot het giganti
sche plaatsucces en de hartverwarmende reacties
waarop de makers zich beroepen.
door
Dolf Ruesink
Aan fluitiste Anneke de Vries (18) gaat deze woor
denstrijd onopgemerkt voorbij. De jonge muziek
schooldocente uit Den Bosch is niet alleen de verras
sende debutante op de tweede Ode aan Amadeus, ze
blijkt ook nog schier grenzeloze ambities te hebben en
hoopt als Brabantse prinses vrolijk fluitend door het
leven te kunnen gaan. Het kon natuurlijk niet uitblij
ven dat ze tot 'de' opvolgster van Berdien Stenberg
zou worden gebombardeerd door de populaire media.
„Laat ik eerlijk vertellen dat ik Berdien Stenberg
helemaal niet kende, toen ik aan Amadeus begon",
bekent de goedlachse en openhartige Brabantse, „al
leen dat singletje Rondo Russo had ik wel eens voor
de radio gehoord. Zelfs de eerste elpee Ode aan Ama
deus kende ik niet. Dat ik met Jaap van Zweden en
Han de Vries ('geen familie') kon samenwerken kwam
een beetje door toeval. Voor het eindexamen aan het
conservatorium moest ik nog ee« programma spelen
en dat bracht me er toe te reageren op een auditie bij
de platenmaatschappij Phonogram. Daarna is alles ra
zendsnel gegaan, ik kan het eigenlijk nog niet bevat
ten. Een plaat opnemen met kanjers als Jaap en Han
muzikanten die je een geweldige kick geven, dan tele
visie-interviews, het is alles bij elkaar gewoon heer
lijk".
Anneke de Vries praat met een even eerlijke als
heerlijke Brabantse tongval over de meisjesdroom die
uitkwam. 'Ik wee nie hoe 'k da moe zegge' brengt ze
voortdurend uit, als ze met een nieuwe vraag over
haar nog prille carrière wordt geconfronteerd. Wat ze
wel kan, is enthousiast praten over haar familie. Een
'klassieke' opvoeding blijkt haar ten deel zijn geval
len. Vader Anne is solohoboist in het Brabants Orkest,
broer Peter beroert de pauken in het Nederlands Bal
let Orkest, broer Remco heeft het een en ander met
het Rotterdams Philharmonisch Orkest van doen en
zusje Dietske is verliefd op de fagot en wil ook naar
het conservatorium.
„Mijn vader is vreselijk enthousiast bezig met zijn
vak en dat is op ons overgeslagen. We gingen al vroeg
mee naar concerten en de muzikaliteit is daardoor be
slist ontwikkeld. Het is trouwens niet zo, dat bij ons
alleen klassieke muziek telt. Radio 3 staat thuis ook
echt de hele dag aan en ik hou erg van pop. Chaka
Kahn of Michael Jackson, prima". Waarom ze na
trompet, piano, hobo en contrabas uiteindelijk voor
dwarsfluit koos, kan Anneke niet exact aangeven.
„Hoe moe 'k da zegge... met fluit klikte het direct, met
die andere instrumenten was dat niet zo".
sport
Voorwaarde om tot goede prestaties te komen is vol
gens Anneke allereerst een perfecte beheersing van de
ademhaling, gecombineerd met een aan te leren tech
niek, uiteraard muzikale aanleg n een behoorlijke li
chamelijke conditie. „Ik begrijp bijvoorbeeld niet, hoe
het kan dat zoveel conservatoriumstudenten roken en
drinken, als muzikant moet je veel reserves kweken.
Ik doe veel aan sport, dat komt je op de bühne ten
goede". Medebepalend is de schepping: „De stand
van de kaak, de mond en de tanden is heel belangrijk.
Iemand met een centenbak zal nooit behoorlijk fluit
kunnen spelen".
Als docente aan de muziekschool heeft de Brabant
se inmiddels ook figuurlijk aan den lijve ondervonden
hoe er geknepen wordt in het onderwijs. „Door de
bezuinigingen op tal van fronten, denk aan de orkes
ten, ziet het er niet zo rooskleurig voor ons uit. Op
muziekscholen merk je het effect. Lessen van vijftien
of twintig minuten, dat is eigenlijk van de gekke. Als
de jongens en meisjes de fluit eenmaal hebben uitge
pakt, is de tijd al bijna om. Zoiets tast de kwaliteit van
het muziekonderwijs aan. Dat gaan we in de toekomst
merken".
Over het debuut in de Hilversumse dreven raakt de
achttienjarige niet uitgesproken. De 'knopjeskamer'
had ze nog nooit gezien, de 'knopjesman' deed zijn
werk voortreffelijk en iedereen was in zijn nopjes. An
neke dé Vries is een meer dan tevreden mens, al heeft
ze nog wel één angst Ik durf niet naar mezelf te
luisteren. Het is gewoon eng om naar die elpee te luis
teren. Als Jaap van Zweden en Han de Vries spelen is
dat prachtig, hoor ik mezelf dan ben ik meteen ge
spannen. Gek hè?!;..".
AMSTERDAM -
De beroemde
Amerikaanse pia
novirtuoos Vladi
mir Horowitz is
gisteren per vlieg
tuig in ons land
aangekomen.
Voor het eerst na
vijftig jaar zal hij
weer een recital
in het Concertge
bouw in Amster
dam geven. Horo
witz kreeg op
Schiphol een grote
bos bloemen aan
geboden door
Concertgebouw
directeur Martijn
Sanders, (foto ap
BESTE MUSICAL - De nieuwe musical van Andrew
Lloyd Webber, 'The Phantom of the Opera', is dins
dagavond in Londen tot beste musical van het jaar
uitgeroepen.
Op de jaarlijkse uitreiking van de 'London Standard
Awards' werd de 50-jarige acteur Albert Finney onder
scheiden als 'toneelspeler van het jaar', voor zijn rol in
'Orphans' van Lyle Kessler. De versie van Christopher
Hampton van "Les liaisons dangereuses", geënsce
neerd door de Royal Shakespeare Company, kreeg de
prijs voor het beste stuk.
OVERLEDEN - Richard Armitage, co-producer van
de musical 'Me and my girl', die een succes was op
Broadway, is in zijn landhuis in Stebbing bij Londen
aan een hartaanval overleden.
Armitage was de zoon van de componist Noel Gay
uit de jaren dertig, die de partituur van 'Me and my
girl' schreef. In de musical zat zijn grootste succes,
'The Lambeth Walk'.
Op het ogenblik van zijn dood werkte Armitage aan
een toneelmusical naar het Broadwaystuk 'High So
ciety'.
AMSTERDAM (ANP) - Onder de
titel 'Concerten aan de Amstel'
hebben De Nederlandse Opera en
het Muziektheater in Amsterdam
een eerste programma bekend ge
maakt van kamermuziekconcerten
die niet alleen in de grote zaal van
het Muziektheater zullen worden
Erik Vos:
Fascistische
tendensen in
toneelkritiek
AMSTERDAM (ANP) - De wijze
waarop kritieken op toneel in ons
land worden geschreven vertoont
fascistische tendensen. Dit heeft
Erik Vos, artistiek leider van to
neelgroep De Appel uit Den Haag,
begin deze week opgemerkt in
Amsterdam nadat hij er de prijs
van de Nederlandse theatercritici
in ontvangst had genomen. Hij sig
naleerde autoritair oordelen over
andersdenkenden evenals onver
draagzaamheid.
Daarbij wees Vos op het verhef
fen van het toneelgebeuren in Am
sterdam boven dat in Den Haag.
Hij meldde tevens dat in zijn gezel
schap er stemmen waren opgegaan
om de prijs toegekend door de
Kring van Nederlandse Theatercri
tici (KNT) niet te aanvaarden. Die
opvatting huldigde ook Hans Croi-
set die de uitverkoren voorstelling
Goethe's Faust had geregisseerd.
Erik Vos had zich afgevraagd
waaraan De Appel de prijs heeft te
danken. Hij vond het antwoord on
der meer en bovenal in het onder
scheidingsvermogen van het pu
bliek alsmede in het geloof van het
ensemble in eigen kracht en beze
tenheid, het geloof dat De Appel
tot nog toe op veel momenten deed
overleven, dankzij en ondanks de
pers, aldus Vos.
Uit wat over het gezelschap en
de bekroonde produktie is ge
schreven concludeerde Vos dat er
sprake is van discriminatie en van
publieksmanipulatie. Croiset stel
de nog vast dat de produktie Faust
de critici van de kranten nauwe
lijks zinnige opmerkingen heeft
ontlokt en dat veel toneelmensen
er door gegriefd zijn.
TIMDELERCLUB - De Timdeler-
club bestaat zestig jaar. Ter gele
genheid daarvan voert de Leidse
toneelvereniging morgenavond in
de Leidse Schouwburg twee een
akters op. Voor de pauze wordt
'Aardbeien met slagroom' geser
veerd, daarna volgt 'Moord in de
Leidse Schouwburg'. Dit laatste
stuk is een bewerking van Albert
Maurits' 'Moord in de Graan
schuur' en bedoeld als een persifla
ge op allerlei Amerikaanse tv-se-
ries zoals 'Dynasty' en 'Miami Vi
ce'. Aanvang 20.15 uur.
gegeven. Het ligt in de bedoeling
deze concerten behalve in de grote
zaal ook in de foyer van het Mu
ziektheater, in de aula van het in
het voorjaar te openen stadhuis en
elders aan de Amstel te geven. Dit
gebeurt als aanvulling op en omlij-
sting van produkties van vooral de
Nederlandse Opera. Het nieuwe
initiatief begint met vier concerten
in de Kleine Komedie aan de Am
stel.
Zo geeft het Schönbergensemble
zondagavond a.s. een concert rond
de produktie Der Kreidekreis van
Von Zemlinsky. De première van
de complete opera is op donder
dagavond 20 november.
Zondag 30 november volgt het
tweede concert in de Kleine Kome
die, dat bestaat uit een liederenre-
cital uitgevoerd door de mezzoso
praan Leena Kiilunen en de bas
Lieuwe Visser, begeleid door Paul
Prenen piano met een klein instru
mentaal ensemble. Er worden lie
deren van Von Zemlinsky, Mahler,
Berg, Schönberg en Grosz ten ge
hore gebracht.
Maandag 22 december zal de
Britse mezzosopraan Anne Ho-
wells, begeleid door John Consta
ble piano, een recital geven van lie
deren van Franse en Spaanse liede-
Zondag 18 januari zal de sopraan
Catherine Gayer liederen van zin
gen Reimann en voorts werk van
Szymanowski ten gehore brengen.
Theaterfestival
in Amsterdam
AMSTERDAM (ANP) - In het ka
der van de manifestatie Amster
dam Culturele Hoofdstad van Eu
ropa 1987 zal dat jaar van 31 augus
tus tot 10 september het eerste Ne
derlandse Theaterfestival worden
gehouden. Het ligt in de bedoeling
daarin toneelvoorstellingen samen
te brengen die zich in het seizoen
1986/1987 hebben onderscheiden
door kwaliteit, aanpak, vorm, te
neur of anderszins. Dit heeft de or
ganisatie van h,et festival vrijdag
meegedeeld.
Een onafhankelijke commissie
bestaande uit toneelcritici van dag
bladen, weekbladen en vaktijd
schriften zal twaalf voorstellingen
voor het festival selecteren uit het
volledige toneelaanbod in het Ne
derlandse taalgebied (Nederland
en Vlaanderen). Daaronder vallen
groot- en kleinschalig repertoireto
neel, eenmalige produkties en en-
semblewerk.
De jury moet haar keuze zo uit
gebreid en grondig mogelijk van
commentaar voorzien. De uitgeko
zen groepen verplichten zich in
openbare bijeenkomsten op het ju
ryrapport (dat in mei verschijnt) te
reageren en met jury en publiek in
debat te gaan. Daarbij zullen ook
mensen uit de wereld van de we
tenschap, journalistiek, politiek en
kunst worden uitgenodigd hun vi
sie te geven.
Strijards' 'Hensbergen':
'Hensbergen' van gezelschap Artike
len en Projecten. Tekst en regie:
Frans Strijards, spelers: Ansje Been
tjes, Wim van der Grijn, Mies de
Heer, Gijs de Lange, Theo Pont en
Els Ingeborg Smits. Gezien op 19 no
vember in het LAK, Leiden. Aldaar
vanavond nog te zien.
LEIDEN - "Nu de eerste golf
premières van het seizoen achter
de rug is kan worden vastgesteld
dat Hensbergen niet alleen de
leukste maar ook de beste voor
stelling van de herfst is", aldus
de in korte tijd spraakmakend
geworden toneelcriticus van De
Volkskrant, Martin Schouten.
Van vond is in het LAK de laatste
voorstelling van Hensbergen te
zien, geschreven en geregisseerd
door Frans Strijards. "Zelf her
haaldelijk slachtoffer van de
duistere machinaties van subsi-
diënten en hun adviseurs, levert
hij in zijn nieuwe stuk commen
taar op de Nederlandse toneelsi
tuatie (persbericht theater Lanta
ren/Venster)".
Wantrouwend geworden door
de eensluidende jubelzang die
Hensbergen ten deel viel hebben
we de ontvangst van deze voor
stelling in de diverse periodie
ken nog eens kritisch bekeken.
Maakt niemand een tegenwer
ping? Laat iedereen zich de oren
wassen door wijsneus Strijards
die in Hensbergen 'zijn woede
over het Nederlandse toneel
heeft vorm gegeven?' 'Hensber
gen scherpe aanval op toneelbe-
stel', schrijft de Telegraaf, 'Hens
bergen pakt uit tegen Haagse-
Comedietoneel (Het Vrije Volk),
'Hij veegt de vloer aan met het
incrowd-wereldje van theater
makers en alles wat daar om
heen hangt (Utrechts Nieuws
blad). De eerder genoemde
Volkskrant-scribent herkende in
het personage van de Toneellief
hebber de criticus H. van den
Bergh 'die in het parool de oude
waarden hoog houdt'. Terwijl
Strijards in een door dezelfde
scribent (Martin Schouten) afge
nomen interview liet weten dat
ook Martin van Amerongen voor
deze toneelliefhebber model
heeft gestaan: "Hij en Max Pam
en al die boekjesschrijvende in
tellectuelen, die altijd weer met
die twee ongelukkige voorbeel
den aankomen waaruit blijkt dat
een regisseur met zijn poten van
een stuk moet blijven
En niet te vergeten Hensber
gen. staat voor Jo Hensbergen,
een acteur uit de 'goeie ouwe tijd
toen acteurs nog te verstaan wa
ren', die ooit in een interview liet
weten beroerd te worden van
Strijards' toneelopvattingen.
Strijards mept nu met Hens
bergen terug, niet speciaal in de
richting van de oude toneelrot
maar vooral in de richting van de
toneelautoriteiten die hem de
subsidie voor Hensbergen had
den geweigerd. In deze krant be
titelde Strijards zijn jongste
schepping veelbetekend, en naar
het lijkt niet zonder ironie, als
'leerstuk'. Toch, de Volkskrant
zag er veeleer een 'virtuoze ko-
medie' in gemaakt voor de twee
Schouwburgbezoekers die el
kaar bij hét urinoir in de pauze
treffen ("Zegt de een tegen de an
der: 'Houdt moed, misschien valt
het decor om'."). De NRC zag het
als tragikomedie en het Vrije
Volk als 'vormgegeven kroegde
bat'. Hoe men het ook interpre
teerde unaniem was het oordeel
dat de voorstelling geestig was.
Martin Schouten (Volkskrant)
lachte zich 'een bult' en Jac Heij-
er (NRC) lachte zich, maar die
werkt ook voor een nettere
krant, 'een kriek'.
En nu de tegenwerpingen die
tussen alle loftuitingen, vaak aar-
zeiend, naar voren worden ge
bracht. "Zelfs Strijards heeft pu
bliek nodig" merkt het Utrechts
Nieuwsblad fijntjes in een afslui
tende zin op. "Strijards wint",
bekent Martin Schouten maar
voegt daar meteen aan toe,
"maar God verhoede dat hij
school maakt". Niet zozeer spre
kend over Hensbergen moet
Schouten weinig hebben van
nieuwerwetse herschrijvingen
van klassieken. Hij wil Beetho
ven als er Beethoven op staat.
Trouw komt met de volgende
kritische noot: "De grote tegen
strijdigheid in Strijards' woe
deuitbarsting is, dat hij door alle
spottende schetsen van de laat
ste toneelseizoenén heen een
schrijver, een vernieuwer laat-,
optreden, die in al zijn gekweld--
heid vooral een ouderwets soort
romantiek aan de dag legt,
En tot slot de NRC: "Met Hens
bergen snijdt Strijards zich wil
lens en wetens in eigen vlees.
Zijn oprechte woede lijdt schip
breuk op aandoenlijk zelfmede
lijden. Echtheid en toneelmatig
heid blijven onontwarbaar, er is
slechts een verschil in stijl".
M.a.w. is Hensbergen dan ei
genlijk gewoon een lekkere pu
bliekgerichte voortstelling, met
aansprekende personages waar
in het probleem van schijn en
werkelijkheid gelukkig niet
wordt opgelost? We hebben de
voorstelling bezocht en het ant
woord luidt ja. Hensbergen
boeit, zit zeer intelligent in elkaar
en is bij tijd en wijle zeer hila
risch. Maar controversieel? Ab
soluut niet. Iedereen met een
mening over toneel krijgt van
Strijards zijn portie leedvermaak
wel aangereikt. Strijards neemt
iedereen en alles op de hak: de
criticus, de regisseur, de sterac
trice, de nieuwlichters en toneel
vernieuwers, speelstijlen etc. En
Strijards toneelopvatting wordt
die duidelijk? Dat is moeilijk te
zeggen na zo'n stortvloed van
ironie. Strijards ligt, dat te in elk
geval wel duidelijk, hevig in de
clinch met alle theaterconven
ties. Geen realisme, geen plot,
geen personages met een ge
schiedenis. Wat dan wel? Strij
ards zei daarover tegen Martin
Schouten het volgende: "Ik
vraag me af wat dat te betekenen
heeft, dat het menselijk leven
een incident is en dat drama er
voor is om daar uiterst gewichtig
over te doen en het in alle kosmi
sche proporties toch weer een al
lure te geven M.a.w. Strij
ards spreekt hier over het absur
distische personage dat geen
voorgeschiedenis (verleden) en
nageschiedenis (toekomst) heeft.
Hoe geef je aan zo'n iemand kos
mische porporties? Misschien
door,toch een plan, een verband,
een structuur, een verhaal te sug
gereren?
RADBAUD ENGBERSEN
Soloprogramma van Drs. P. Gezien
op 19 november in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - Rond tien voor acht
stapt een saaiogend heêr, in keu
rig kostuum en lichte regenjas
gekleed, de hoofdingang van de
Leidse Schouwburg binnen. De
artiesteningang weet hij waar
schijnlijk niet eens te vinden.
Het zou een onopvallende toe
schouwer kunnen zijn; het is
echter de man, die een avondvul
lend soloprogfamma komt pre
senteren: namelijk het fenomeen
Drs. P.
Hij is ruimschoots op tijd,
want gezien de uiterst sobere op
zet van zijn programma hoeft hij
nauwelijks enige voorbereidin
gen te treffen. Op het toneel staat
alleen de vleugel, waarachter de
Drs. - de academische titel is tot
alom bekende artiestennaam ge
promoveerd - plaats neemt en
zijn liederen ten gehore brengt.
Van de eisen van het theater
trekt hij zich weinig of niets aan.
Zijn blik richt hij nauwelijks di
rect tot het publiek en tuurt
voortdurend naar de vleugel.
Aan verdere theatrale vormge
ving hepft hij werkelijk geen
boodschap. Het publiek in de
verrassend goed bezette schouw
burg stoort zich daaraan niet. In
tegendeel, men komt juist voor
de speciale voordracht van het
repertoire, dat alleen de Drs. zelf
op zyn eigen onnavolgbare wijze
kan brengen. Succesvol handels
kenmerk daarvan is nu juist de
kloof tussen het vakmanschap
van de plezierdichter en het di
lettantisme van de uitvoerend
kunstenaar. Maar niet te ontken
nen valt dat deze combinatie van
eigenschappen aanstekelijk
werkt.
Voor de pauze komen vooral
."plantaardige nummers" aan
bod. Achtereehvolgens worden
de mandarijn, de cocosnoot, de
radijs, de ananas, de komkom
mer, de bieten enz. bezongen.
Het schitterende lied over de
"bana, bana, bananen" bewaart
hij terecht tot de toegift. Deze
vorm na de pauze de afsluiting
van een reeks
zoals onder meer de 'Dodenrit',
'Veerpont', 'Sneker Café', 'De
Zusters Karamazov' en 'Het trap
portaal'.
Dit ijzeren repertoire levert
hem geen problemen op. Voor de
andere nummers wil Drs. P. zich
nog wel eens verontschuldigen,
als hij de tekst niet meer voor de
volle honderd procent paraat
heeft. Elke andere optredende
artiest zou jp zoiets kwalijk ne
men en als echte schoolmeester
eisen, dat hij tenminste zijn huis
werk maakt. Bij Drs. P. hoort het
er gewoon bij, dat hij af en toe
met allerlei aantekenpapiertjes
zit te rommelen.
Menigeen verliet dan ook te
vreden neuriënd de zaal; "er ligt
alweer een juffrouw in het trap
portaal, nou kan je zeggen wat je
wil, maar zoiets is toch niet nor
maal".
WIJNAND ZEILSTRA
met 'Amadeus'
Anneke de Vries: veel
