'Veel ME werkt averechts'
Kanttekeningen bij
de bestrijding van
voetbalvandalisme
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1986
EXTRA
PAGINA 29
De Belgische ME treedt op tijdens de grootste voetbalramp uit de geschiedenis in het Heizel-stadi
(foto AP)
Werkkampen. Registratie. Het oppakken van mensen
om erger te voorkomen en ze vervolgens ver van de
bewoonde wereld droppen. Alles schijnt te mogen in
een uiterste poging het betaald voetbal te vrijwaren
van vandalisme. Het staken van de wedstrijd
Excelsior-FC Den Haag heeft de discussie er niet
genuanceerder op gemaakt. Sommigen denken dat er
raar wordt doorgedraafd. De Utrechtse
politiecommissaris Peter Vogelenzang, voetballer van
hoofdklasser Elinkwijk, vindt dat. Cees Roozemond,
burgemeester van Alkmaar, denkt er ook zo over. „Het
is een hetze van rechts", zegt hij.
door Pieter van der Vliet
Daarna is de volgorde: gewone ME, dus
blootshoofds, dan ME in het pak en ten
slotte honden. Honden is een uiterst wa
pen, waarbij het er ook om gaat hoe je ze
inzet. Bij de Utrechtse politie zetten we
de honden bij het stadion Galgenwaard
achter containers. Dat is een passieve in
zet, defensief. Als mensen vanaf de con
tainers tussen de honden springen heb
ben ze het aan zich zelf te wijten als ze
worden gebeten".
Beperkt
- U lijkt niet zo gek op ME.
"Ik ben in Utrecht commandant van
de ME geweest. Ik ben voorzitter van de
landelijke werkgroep ME. Ik vind de ME
een prima middel. Maar je moet wel we
ten hoe en wanneer je de ME moet ge
bruiken. Waarbij het accent op een zo
beperkt mogelijk gebruik moet liggen".
- Het klinkt als kritiek op korpsen die
de ME oneigenlijk gebruiken.
"Waarom moet de ME al bij voorbaat
in volle uitrusting in het vak van de be
zoekende supporters staan? Waarom
moet tegelijk een aanhoudingseenheid
massaal en dus herkenbaar in dat vak
staan? Zo gebeurde het laatst bij Ajax-
Utrecht. Ik vind dat provocerend van de
kant van de politie".
"Het Utrechtse korps is het enige dat
meereist met de supporters naar uitwed
strijden. Het gevolg is dat politie en sup
porters elkaar leren kennen. Je kunt de
supporters aanspreken op hun gedrag
door gebruik te maken van de informele
leiders. Het zelfcontrolerende mechanis
me wordt daarmee bevorderd. Ze praten
met ons, luisteren naar ons. In de trein
naar Amsterdam hebben we de suppor
ters een brief van de Utrechtse hoofd
commissaris Wiarda gegeven, waarin we
waarschuwden voor hard optreden van
de Amsterdamse politie. Vooral waar
het racistische uitlatingen betrof. Dat
begrepen ze niet echt. 'Ajax joden' zagen
ze als 'Groningen boeren' of 'Wouters
dood', in die trant".
- Desondanks riepen ze in het Ajax-
stadion toch 'joden, joden'. Waarom
wordt de jongens in het supportershome
niet verteld wat er in de oorlog met de
joden is gebeurd? Zo leren ze ietsje ver
der denken over wat ze roepen.
"Het is een aardige suggestie. Mis
schien kan er door de politie iets derge
lijks worden gedaan. Bij FC Utrecht zijn
ze nog niet zo ver om in die zin dingen te
kunnen doen. Er wordt nog te veel ge
dacht in de sfeer van geld. Maar Utrecht
Roozemond
Burgemeester Cees Roozemond van
Alkmaar was waarschijnlijk de eerste
die een voetbalwedstrijd verbood.
"Nee", corrigeert de vroegere hoofdre
dacteur van Voetbal International. "Dat
was burgemeester P. J. Oud van Rotter
dam. Het betrof de wedstrijd Nederland-
Duitsland in 1938. Hij vreesde anti-Duit
se rellen".
Roozemond verbood drie jaar geleden
de wedstrijd AZ-Ajax op zaterdagavond.
"Daar was ook wel wat aan voorafge
gaan: AZ-Feijenoord. Om elf uur 's mor
gens werd er al geplunderd in Alkmaar,
werden mensen lastig gevallen, werd ru
zie gezocht en gevochten. Winkeliers
sloten de luiken. Er was een slager die in
paniek met een mes achter de toonbank
stond. Het was een heel onaangename
sfeer. Heel onoverzichtelijk in die nauwe
straatjes van zo'n oude stad. We waren er
helemaal niet op bedacht".
"De KNVB wilde AZ-Ajax niet ver
schuiven naar de zondag. Ajax wilde het
vooral niet en de KNVB sprak van com
petitievervalsing. De wedstrijd is omge
zet in Ajax-AZ, in het Olympisch Sta
dion. Alsof dat geen competitieverval
sing was. Sommige burgemeesters von
den het te vergaand, zeiden dat ik een te
zwaar gebruik van dat artikel in de ge
meentewet had gemaakt. Zo is de bal
aan het rollen gebracht".
"En in tegenstelling tot wat men nu
wil doen geloven is het veiliger gewor
den in de meeste stadions. De KNVB, de
clubs, de gemeenten werken steeds
meer in die richting. Het gaat om hoog
uit 1 procent van de bezoekers dat rot
zooi trapt en dan overdrijf ik nog. Onze
arrestatie-eenheid raakt steeds bedreve
ner in het isoleren en pakken van rad
draaiers. Ik ben er niet zo voor om snel
recht op hen toe te passen. Dat doet me
te veel aan de oorlog denken. Maar ik wil
wel de namen aan de KNVB geven zodat
ze toch kunnen worden aangepakt. En
het lijkt me ook een prima idee als de
KNVB een systeem van donateurs in
stelt. Dat je voor een piek donateur van
de KNVB wordt en slechts dan een kaar
tje kan kopen voor een voetbalwed
strijd. Wie gepakt wordt wegens vanda
lisme raakt z'n donateurschap kwijt en
kan de stadions niet meer in".
Hetze
Ook burgemeester Roozemond vindt
dat sommige collega's tegenwoordig erg
snel over een verbod praten. En zelfs
denken in de richting van opheffing van
het betaald voetbal. "Dat vind ik zoiets
als het autorijden verbieden omdat er zo
veel onder invloed van alcohol wordt ge
reden". Roozemond meent dat er 'een
hetze van rechts gaande is om de voet
ballerij in een kwaad daglicht te stellen'.
De Utrechtse commissaris
lisme is volledig uit de hand gelopen".
is wèl één van de clubs die inzien dat je
moet investeren in het begeleiden van je
supporters. Dat je iets voor ze moet
doen, op z'n minst praten dus. Bestuur
en spelers geven regelmatig acte de pre
sence op supportersbijeenkomsten".
Verder denken
"Er wordt de Utrechtse politie wel ver
weten dat wij met de supporterstreinen
meereizen. Dat wordt ais luxe gezien,
verspilling van mankracht. De politie
van Rotterdam en Den Haag peinst er
niet over. Maar door méér mensen in te
zetten willen we escalatie voorkomen
zodat we uiteindelijk minder mensen
nodig hebben. Het is gewoon een beetje
verder denken. En het werkt. Echt".
"FC Utrecht heeft nog wel de naam
van de club met moeilijke supporters,
maar enigszins ten onrechte. Iedereen
hield z'n hart vast voor de komst van FC
Den Haag, maar er gebeurde zo weinig
dat het niet eens de landelijke kranten
haalde. Ajax-Utrecht, op een woensdag
avond, is ook niet uit de hand gelopen.
Er is sprake van een opgaande lijn wat
het Utrechtse supportersgedrag betreft.
Het aantal incidenten is verhoudingsge
wijs zeer gering. Alleen bij een beker
wedstrijd in Veenendaal is het enigszins
verkeerd gegaan".
"Het meereizen van Utrechtse politie
mensen is ook in het belang van de poli
tie elders. Toch is het onlangs gebeurd
dat de politiechef van zo'n gemeente te
gen mij zei geen prijs te stellen op de
komst van Utrechtse politie. En zeker
niet in het Utrecht-vak. De motivering
was dat men dan niet de vrije hand zou
hebben. Er is een toenemend aantal
mensen dat denkt datje geweld kunt be
strijden met steeds harder geweld. En
die mensen kunnen dat vrij hardop zeg
gen tegenwoordig".
- Commissaris Blaauw van Rotter
dam, die FC Den Haag niet langer in
zijn stad wil hebben, zei onlangs op de
televisie zeggen dat relschoppers tiaar
werkkampen moeten. Verder wordt nog
al vanzelfsprekend gedaan over het
voortijdig oppakken van supporters, dus
nog voor ze een strafbaar feit hebben ge
pleegd.
"Ik vind dat eenzijdig, stemming ma
ken. Er werd bij voorbaat van uitgegaan
dat het maar afgelopen moest zijn met
het betaald voetbal. Kijk. de politie is er
niet om alle leuke dingen in het leven
onmogelijk te maken, maar juist moge-
g: "De discussie over voetbalvanda-
(fotoGPD)
lijk. Ook betaald voetbal dus. Als er rel
len zijn in de schouwburg rond een dis
cutabel stuk dan gaan er toch ook geen
stemmen op om de theaters te sluiten.
En evenmin worden de winkels gesloten
omdat er zo veel winkeldiefstallen zijn.
Dacht je dat het vandalisme verdwijnt
als het betaald voetbal wordt opgehe
ven?"
Luton Town
- De Engelse voetbalclub Luton Town
laat voortaan slechts de eigen geregi
streerde aanhangers toe.
"Dat vind ik te gemakkelijk. Ik vind
dat alleen mensen moeten worden ge
weerd van wie is gebleken dat ze bij her
haling strafbare feiten rond het voetbal-,
len plegen. Een pasjesregeling is denk
baar. Maar dan moet het wel zo zijn dat
iedereen de kans krijgt een pasje te
krijgten".
- Van de clubs mag je ook wel wat
meer verwachten.
„Er bestaat landelijk een plan om
slechts vergunning te geven voor het
houden van voetbalwedstrijden a\s de
club zelf voor een goede ordedienst
zorgt. Dat vind ik een goede zaak. Een
nachtclub bijvoorbeeld moet intern de
zaken ook voor elkaar hebben, rotzooi
voorkomen".
- Burgemeesters hebben een toenemen
de neiging wedstrijden te verbieden.
"Het gebeurt te snel. Ik denk bijna dat
het wordt ingegeven op basis van poli
tieke argumenten. Politieke winst halen
uit incidenten. Ik noem dat scoren. Ter
wijl de samenwerking tussen KNVB,
clubs, politie en gemeenten tot aan
vaardbare, redelijke compromissen
moet kunnen leiden".
- Maar er gebeuren toch schandelijke
dingen. Er worden fragmentatiebom-
men gegooid.
"Die daders moeten worden gepakt en
gestraft. Dat is duidelijk. Hetzelfde geldt
voor stenengooiers en mensen die dis
criminerende of racistische taal uitslaan.
Maar je voorkomt niet het gooien van
bommen door slechts foei en schande te
roepen. Of door supporters als gepeupel
te behandelen, in treinen te drijven en in
vakken te stampen".
Drie dagen pausbezoek heeft aan politie
toezicht bijna twee miljoen gulden ge
kost. Met dat geld kan de politie tien jaar
FC Utrecht begeleiden. Vrijwel niemand
heeft gerept over de kosten rond de
komst van de kerkelijk leider naar Ne
derland. Terwijl het lijkt dat iedereen
valt over de kosten van de begeleiding
van het betaald voetbal.
Cijfers zijn betrekkelijk. Je kunt er al
le kanten mee op. Het is maar wat je er
mee wilt aantonen. Commissaris mr. Pe
ter Vogelzang van de Utrechtse politie
vindt niet dat de kosten van het politie
toezicht moeten worden doorberekend.
Niet aan het Vaticaan. Niet aan de clubs
in het betaald voetbal. En ook niet naar
het Koninklijk Huis voor de politiebege
leiding op Prinsjesdag. Terwijl toch op
die derde dinsdag in september meer
politiemannen voor minder mensen be
zig zijn dan vergeleken met een wed
strijd in het betaald voetbal, zelfs een
wedstrijd met verhoogd risico.
Éénzijdig
Alom werd verwijtend gesproken over
het inzetten van 350 man politie om de
lieverdjes van Feyenoord en Ajax tc
scheiden en het overige publiek onge
schonden te houden. Vogelenzang:
"Niemand vraagt aan burgemeester Pe
per van Rotterdam waarom zo veel men
sen zijn ingezet. Zulke vragen worden
niet meer gesteld. Er wordt kritiekloos
vanuit gegaan dat zoveel politie nodig is.
Niemand vraagt of de begeleiding op
een aantrekkelijker, een betere manier
had gekund".
De Utrechtse politiecommissaris ver
volgt: "De discussie over het voetbal
vandalisme is compleet uit de hand gelo
pen. Er is sprake van een eenzijdige be
nadering. Reageren op voetbalvandalis
me wordt vrijwel vertaald in termen van
beheersmaatregelen. De maatschappij
moet kennelijk geloven dat het vandalis
me slechts kan worden bestreden door
het inzetten van veel ME en die ME moet
vooral snel en hard slaan. En dat er ver
der moet worden gewerkt met attribu
ten, zoals hogere hekken en meer prik
keldraad. Als enige alternatief wordt het
sluiten van de stadions aangedragen.
Mensen die naar andere oplossingen
streven worden naievelingen genoemd.
Maar mijn stelling is dat er meer moed
voor nodig is om niet te slaan dan wel".
Te weinig wordt volgens Vogelenzang
vooraf gediscussieerd over de vraag hoe
de politie bij wedstrijden moet worden
ingezet. "Er wordt op safe gespeeld, dus
zo veel mogelijk ME. In het pak en met
de lat. Daarmee cjek je je in. Achteraf, als
het toch uit de hand is gelopen, kun je
zeggen dat je op het ergst was voorbe
reid. Gemakshalve wordt vergeten datje
met zo'n gewelddadige aanpak geweld
oproept. Dat je als politie aan de escala
tie hebt bijgedragen".
"Het criterium waarvan ik uitga is het
minst ingrijpende middel. Als het met
gewone politie kan, moet je dat doen.
De ME rukt op na afloop van de wedstrijd Feyenoord-Ajax. Links com
missaris Blaauw die dat ook wel eens wilde mee maken. (foto anp»
Hij vervolgt: "De aanhangers van law
and order laten nogal van zich horen. En
tegelijk wil Brinkman buurthuizen slui
ten. Terwijl er alle reden is die activitei
ten uit te breiden. Hoeveel zorg in deze
samenleving is er nog voor de jeugd?
Nergens in Europa is de jeugdwerkloos
heid zo groot als in Liverpool. Zou dat
misschien iets te maken kunnen hebben
met door aanhangers van die club ge
pleegd geweld?"
Teus Kamphorst, socioloog aan de
Utrechtse universiteit en gespeciali
seerd in het onderzoek naar vrijetijdsbe
leving, is het met hem eens. "Veel jonge
ren voelen zich behoorlijk beroerd.
Vooral in gezinnen waarvan de ouders
onevenredig hard werken. Vandalisti
sche jongeren komen vooral uit gezin
nen van zakenmensen. Zulke kinderen
voelen zich of ze inwonen. Op school
voelen ze zich evenmin thuis, spijbelen
dan ook. Ze voelen zich voortdurend op
de huid gezeten door mensen met
macht. Ze hebben geen uitgesproken
hobby, zijn consumptief ingesteld. Hoe
wel geld geen rol speelt zijn ze arm. Vrij
heid vertalen ze in consumptie. Terwijl
werkelijke vrijheid het vermogen tot
zelfbepaling is".
"Deze samenleving is gebiologeerd
door werk. We produceren steeds effi
ciënter, waardoor er steeds minder werk
en steeds meer vrije tijd komt. Werk
prijst zich zelf uit de markt. Maar de vrije
tijdsbeleving wordt niet gestimuleerd.
We zijn gefixeerd geraakt op werkloos
heid. We ervaren het als een wachttijd,
de valse hoop op werk. We zouden het
als een groeitijd moeten beleven. Er is zo
veel te doen wat niets kost: lezen, dam
men, schaken, een balletje schoppen.
Maar wie kan er nog een balletje schop
pen voor de lol?"
"Als je het ongeluk hebt goed te zijn
in sport word je gestraft met een trainer.
De meeste trainers willen laten zien hoe
goed ze zelf zijn, willen zelf scoren. Als
de trainer echt wat geeft om het kind
vraagt hij wat het leuk vindt. Alleen dan
heb je kans dat je plezier houdt in de
sport. Wat leuk is gaat vanzelf. Wie sport
voor het geld verliest evenredig aan ple
zier. Alleen de hele groten kunnen er te
gen. Ik denk dat Gullit er zo één is. En
misschien ook nog Van Basten".
Slachtoffer
"Een heel grote groep jongeren komt
alleen maar toekijken. Voor de televisie
of in het stadion. Inderdaad, passieve re
creatie. Dat zie je ook op wat ze de vrese
lijke tribunes noemen. De aandacht
verflauwt. Het is voor hen niet echt inte
ressant wat op het veld gebeurt. Er ont
staat behoefte aan actie. Binnen de
groep vervagen de eigen grenzen. Ze
gaan onder in de groep".
"Ik zeg niet dat er geen notoire rotzak
ken tussen zulke jongens lopen, die
zwakken aanzet zich te overtreffen in
rottigheid. Maar het merendeel is ge
woon slachtoffer van deze samenleving,
die anti-wetenschap, anti-kunst, anti-na
denken is. Die jonge vandalen straffen
we. We leren hen het spelen af en straf
fen hen. We straffen onze eigen slachtof
fers".
Vijf supporters die na afloop van Feyenoord-Ajax werden gearresteerd,
moesten afgelopen zondag bij wijze van straf snoeien in een Rotterdams
bOS. (foto ANP)
