'Behandeling van suikerziekte
berust geheel op zelfcontrole'
Vinvis dreef wekenlang
dood rond in Noordzee
'n Nieuwe zithoek
zonder slijtage.
'86
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1986
LEIDEN
Landelijke collecte voor diabetes
LEIDEN - "Als we echt iets willen
oplossen, zal er steeds geld be
schikbaar moeten zijn". Dr. J.K.
Radder, chef van de diabetes-po
likliniek van het Academisch Zie
kenhuis Leiden, juicht de landelij
ke collecteweek, georganiseerd
door het Diabetes Fonds Neder
land, toe. Tenminste 200.000 Ne
derlanders (1.4 procent van de be
volking) lijden aan diabetus melli-
tus oftewel suikerziekte. Zij ko
men daar nooit meer van af. Hoe
wel de behandelingsmethoden be
ter worden, is de precieze oorzaak
nog steeds niet bekend.
door
Saskia Stoelinga
Het Diabetes Fonds Nederland,
de grootste patiëntenvereniging in
ons land, geeft steun aan verschil
lende projected. Bij een gezamen
lijk project in Rotterdam. Leiden
en Delft zoeken de artsen bijvoor
beeld naar de betekenis van de
erfelijke factoren. Zeker is dat die
erfelijke factoren een rol spelen.
Familieleden van diabetes hebben
dan ook veel vaker suikerziekte
dan gemiddeld. Radder: "Onze
erfelijke aanleg bepaalt dus op een
of andere manier de 'vatbaarheid'.
We hopen door dit onderzoek meer
inzicht te krijgen in het ontstaan
van de ziekte".
Met name de mogelijkheid om in
een vroeg stadium de ontwikke
ling van diabetes vast te stellen,
opent volgens hem perspectieven.
"Als het zou lukken het ziektepro
ces tot staan te brengen op een mo
ment dat er nog voldoende insuli-
neproducerende cellen zijn, zou
kunnen worden voorkomen dat ie
mand afhankelijk wordt van insuli-
ne-injecties".
Complicaties
Diabetes is een stofwisselings
ziekte die ontstaat door een tekort
aan insuline, of door niet goed
werken van de beschikbare insuli
ne. Wanneer voedsel (koolhydra
ten) wordt verteerd en in de vorm
van glucose in de bloedbaan wordt
opgenomen komt, zorgt het hor
moon insuline ervoor dat de gluco
se uit de bloedbaan in de lichaams
cellen kan worden opgenomen.
Een stoornis in de insuline-aan-
maak in de alvleesklier heeft tot
gevolg dat de bloedsuikerspiegel
omhoog gaat en er weinig glucose
(nodig voor de warmte en energie)
in de cellen terecht komt.
Dit heeft een aantal consequen
ties. De nieren kunnen de hoge
bloedsuikerspiegel niet aan. Ze la
ten een deel van de suiker door
met als gevolg suiker in de urine.
De lichaamscellen, die voor hun
energie afhankelijk zijn van de ge
combineerde verbranding van vet
en glucose, zien zich genoodzaakt
over te schakelen op louter vetver-
branding. Dit geeft zure restpro-
ducten die. opgehoopt in het
bloed, het lichaam zwaar kunnen
belasten en zelfs fataal kunnen
zijn. De afwijkingen van bloedva
ten en zenuwen kunnen op den
duur leiden tot ernstige beschadi
ging van ogen, nieren en andere or
ganen.
Vrij algemeen wordi aangeno
men dat abnormale schommelin
gen gedurende lange tijd in de sui
kerstofwisseling verantwoordelijk
zijn voor het ontstaan van die com
plicaties. Bij de behandeling van
diabetes wordt er dan ook naar ge
streefd het suikergehalte binnen
normale grenzen te houden.
Zelfcontrole
De polikliniek van het AZL
wordt dagelijks door zo'n 50 tot 60
diabetes bezocht. De helft daarvan
behoort tot het type 1de insuliné-
afhankelijke diabetes. Deze vorm
van suikerziekte is te behandelen
door insuline in te spuiten. Vroe
ger werd dit ook wel jeugddiabetes
genoemd. Het tweede type diabe
tes wordt wel de insuline-onaf-
hanklijke diabetes ('ouderdoms-
diabetes') genoemd. Zij slikken ta
bletten of houden alleen een dieet?
"In onze kliniek streven we er
naar", zegt Radder, "om de patiënt
zo zelfstandig mogelijk met zijn ei
gen ziekte om te laten gaan. De he
le behandeling berust op zelfcon
trole. Behalve het spuiten of het in
nemen van medicijnen, moeten
urine en bloed ook voortdurend
door de patiënt zelf in de gaten
worden gehouden. Op basis daar
van kunnen ze hun bloedsuiker
spiegel goed in de gaten houden"
Het AZL beschikt over een team
bestaande uit een arts, een ver
pleegkundige. een diëtist, maat
schappelijk werker en pedicure die
een soort onderwijsprogramma
hebben bedacht om al deze hande
lingen aan te leren. Ook de worden
de eventuele complicaties nauw
lettend gevolgd. Regelmatig wor
den er bij patiënten nieren, ogen en
bloedvaten gecontroleerd. Radder:
"Dat is een belangrijk aspect. We
kunnen die complicaties nu veel
beter aan. Ook het vaststellen van
een insuline-regime (de instelling)
kan nu veel preciezer gebeuren".
'Gif
Het dieet is voo^ iedere diabeet
belangrijk. Behalve veel kleine
maaltijden moet een diabeet zich
precies houden aan een bepaalde
samenstelling. Onderzoek heeft in
middels echter uitgewezen dat, in
tegenstelling tot vroeger, koolhy
draten wel mogen en suiker niet
langer gif is. "Men is de laatste ja
ren tot de ontdekking gekomen dat
suiker en zetmeel op zich niet tot
zulke grote verschillen in de bloed
suikerspiegel aanleiding geven,
maar dat het vooral gaat om de
'verpakking'. Suiker, opgelost in
water of thee, geeft een veel hogere
bloedsuikerspiegel dan eenzelfde
hoeveelheid suiker die men bin
nenkrijgt door het eten van een ap
pel.
Toch is Radder nog lang niet ge
lukkig. "Je moet de belasting van
al deze handelingen niet onder
schatten. Niets gaat vanzelf'. Zelfs
enkele jaren geleden het met veèl
bombarie ontwikkelde insuline-
pompje dat 24 uur de insulinetoe-
voer regelt is nog verre van ideaal.
Het centrum voor micro-elektroni-
ca in Twente is nu bezig met de
ontwikkeling van een implanteer
bare insulinepomp met glucose-
meter. Volgens Radder zou een
glucosemeter een ideale combina
tie vormen met het micropompje.
Met behulp van een glucosesensor
zou het glucosegehalte in het bloed
automatisch worden gemeten,
waarna het pompje 'instructie'
krijgt over de af te geven hoeveel
heid insuline. Een bevredigend
werkende sensor is echter nog lang
niet gevonden. Radder: "Ideaal is
een apparaat dat zichzelf kan rege
len zonder inmenging van buiten
af'.
Natuurlijk
Het zoeken blijft naar behandel
methoden waarmee een volkomen
natuurlijke suikerstofwisseling
kan worden bewerkstelligd. Mis
schien dat de transplantatie van de
pancreas in de toekomst meer mo
gelijkheden biedt. In het AZL zijn
al enkele van deze transplantaties
uitgevoerd. Met weinig succes ove
rigens. Behalve afstoting zijn er
ook technische complicaties. Deze
worden in belangrijke mate ver
oorzaakt door het gedeelte van de
pancreas dat de agressieve spijs
verteringssappen produceert. Dit
gedeelte, dat ogeveer 95 procent
van de alvleesklier beslaat, functio
neert bij diabeten nog prima en
wordt dus eigenlijk onnodig over
geplant.
Nu wordt er dus ook onderzoek
gedaan naar de mogelijkheden van
transplantatie van de eilandjes van
Langerhans. Deze eilandjes zijn
verantwoordelijk voor de insuline.
De voormalige Leidse arts dr. R.
van Schilfgaarde, nu hoogleraar in
Groningen, is daar druk mee bezig.
"Voor al deze ontwikkelingen is
dus veel geld nodig", zegt Radder.
In het AZL wordt in het laborato
rium en de kliniek veel onderzoek
gedaan naar de werking van insuli
ne en de behandeling van de 'ont
regelde' patiënten. Daarom sprak
het haast vanzelf dat het zieken
huis inspeelde op de landelijke col
lecte 'Geefs voor diabetes', die
duurt tot 17 november. Op de twee
de verdieping van de nieuwbouw
van het AZL heeft het informatie
centrum van het bureau voorlich
ting uitgebreide informatie over
het werk van het Diabetes Fonds
en de Diabetes Vereniging Neder
land. Verder is er een tentoonstel
ling, opgezet door AZL-fotograaf
Brachter, over de behandeling van
diabetes in dit ziekenhuis. Ook is
er elke middag tussen 12.00 en
14.00 uur $en diëtiste aanwezig
voor voedingstips en om eventuele
vragen te beantwoorden.
De preparateurs van het Rijksmuseum voor Natuurlijke Historie op de Maasvlakte bezig met het in stukken
snijden van de vinvis. (foto and
Rottende delen in Leids museum
LEIDEN - Stukken skelet met res
ten rottend vlees is wat thans nog
rest van de Noordse vinvis, die eer
der deze week aanspoelde op de
Maasvlakte en daar tot gistermor
gen geheel intact lag. Hoewel, in
tact: eenmaal opengesneden bleek
het dier al in verregaande staat van
ontbinding, iets wat de stank rond
het beest al deed vermoeden.
"Sommigen zeiden dat hij nog le
vend is aangespoeld maar dat is ab
soluut niet waar", zegt conservator
C. Smeenk van het Leidse Rijks
museum van Natuurlijke Historie
dat het skelet gaat opzetten. "Hij
moet wekenlang dood in zee héb
ben rondgedreven".
Zeven preparateurs van het mu
seum togen gistermorgen naar de
Maasvlakte om het dier met min of
meer antieke flensmessen van de
oude walvisvaarder Willem Ba-
rendsz in stukken te snijden. Een
karwei dat de hele dag duurde. De
skeletdelen kwamen gisteren rond
half zeven in Leiden aan, vanmor
gen togen de preparateurs daar
mee onmiddellijk aan het werk.
In de maceratieruimte ("Macera-
tie is een net woord voor rotten",
aldus Smeenk) werden de verschil
lende skeletdelen in grote bakken
water met een temperatuur van 37
graden geladen, waar ze anderhalf
tot 2 weken in bljjven liggen tot de
vleesresten aan de botten geheel
personenauto vervoerd.
De Val (1)
Een rare plaats voor een toneel
stuk, merkte iemand op. Wie
gaat er nu theater opvoeren in
een café? Om twee redenen een
merkwaardige opmerking: in de
eerste plaats worden er in cafés
dag in dag uit toneelstukken op
gevoerd, zoals iedereen die wei
eens aan de bar staat weet.
En in de tweede plaats: dit to
neelstuk gaat over een man die
in een café zijn verhaal vertelt. Er
is, met andere woorden, geen be
tere plaats van handeling denk
baar.
Die plaats van handeling is
trouwens het café In den ouden
Maren Poort. Op 20 november
wordt aldaar de bewerking van
'De Val' opgevoerd. (Aanvang:
omstreeks 21.30 uur) Acteur is de
Nijmeegse theatermaker Van
Riel. Over hem later meer.
Laten we ons eerst maar eens
buigen óver 'De Val', de roman
van de beroemde Franse schrij
ver Camus. Hoofdpersoon van
die roman is Jean Baptiste Cla-
cesvol advocaat te Parijs was, en
thans is neergestreken in een
kroeg aan de Amsterdamse Zee
dijk, alwaar hij het beroep uitoe
fent van boetedoend rechter.
Al drinkend vertelt hij over
zijn val; het is een monoloog
waarin telkens weer wordt aan
getoond hoe vies en voos de we
reld wel niet is. Naarmate de mo
noloog vordert, bijt de advocaat
zich steeds vaster in zijn onder
werp. Er is geen ontkomen meer
Wie Camus is weten de meeste
mensen wel, maar wie is Van
Riel? Zijn biografie, in noodtem-
po: hij was wethouder te Moerge
stel (Sociale Volkspartij), werkte
aan de Nijmeegse universiteit als
psycholoog en kwam toevallig in
de toneelwereld terecht: een
vriend die op 'De Val' van Camus
wilde afstuderen vroeg Van Riel
als regisseur.
En toen moet hij de smaak te
pakken hebben gekregen.
Over theater heeft de Nijmege-
naar ondertussen uitgesproken
meningen getuige uitspraken
als: "Ik vind theater echter dan
het leven. Ik heb genoeg rotzooi
gezien. Het is zoals Gérard De-
pardieu zegt: theater is therapie,
maar je geneest nergens van. Je
blijft de wonden houden, hoewel
je staande blijft".
En: "Theater is ook existeren,
uitje zelf treden. De drang om te
existeren, te bestaan om de an
der te ontmoeten, staat in tegen
stelling tot in rust zijn, terugke-
De Val (2)
Van Riel speelde 'De Val' inmid
dels zo'n 25 keer. "De meeste
voorstellingen waren in Nijme
gen, maar ik trad ook op in Til
burg en Wageningen. En in Gro
ningen niet te vergeten, iets ver
der van huis dus".
Gaat het nog niet vervelen?
"Waarom zou het gaan verve
len? Elke keer gaat het weer an
ders. De ene keer zit er een oplet
tend publiek in het café, dan
weef maken de mensen veel la
waai... ik bedoel, je kunt wat dat
betreft niets voorspellen. En de
cafés verschillen natuurlijk ook
van elkaar. Nee, het is nog steeds
een avontuur om 'De Val' op te
Improviseert u vaak?
Van Riel: "Natuurlijk, dat
moet wel, want ik moet natuur
lijk op het publiek inspelen. Aan
de andere kant: ik ga wel van een
basistekst uit. Die basistekst ver
schilt overigens nogal van de
monoloog die Willem Nijholt
ooit heeft gebruikt voor zijn ver-'
sie van 'De Val'. Nijholt ging ook
van een andere vertaling uit. Hij
gebruikte de nieuwe, ik de ou
de".
Waarna Van Riel vertelt dat hij
ook liever gebruik had gemaakt
van de vertaling van Dolf Ver
spoor. "Die man heeft het boek
werkelijk prachtig vertaald. Lu-,
cide. Die eerdere vertaling die ik
gebruik is volgens mii een stuk
Theatermaker Van Riel: "Ik kom raaskallend binnen, zodat ik de aandacht trek".
slechter. Maar ja, toen ik daar
achter kwam, was ik al een tijdje
bezig en ik heb hét maar zo gela
ten".
De Val (3)
"Laat ik nog een keer terugko
men op wat ik al eerder zei: dat
ik vaak moet inspelen op het pu
bliek. Je wordt daartoe vooral
gedwongen als er slimmerikken
in het publiek zitten. Zo'n bezoe
ker heeft dan goed naar je geluis
terd en trekt vervolgens een con
clusie of probeert je op het ver
keerde been te zetten. Op zo'n
moment moet je ingrijpen: ik
wijk dan even van het gebaande
pad af en wend me tot de spre
ker".
"Nee hoor, zo'n moment hoeft
niet zo lang te duren en na enige
tijd slaag ik er meestal wel in om
weer verder te gaan waar ik was
gebleven. Het stuk wordt door
deze manier van optreden vol
gens mij ook interessanter. On
verwachter".
Van Riel vertelt dat het pas
echt lastig voor hem wordt als er
een schreeuwlelijk in de zaal zit.
Eén keer dreigde een voorstel
ling te verzanden door het ge
schreeuw van een cafébezoeker.
"Dat was echt op het randje",
zegt Van Riel, "Die man wilde
niet meer ophouden".
Met stamgasten heeft hij trou
wens ook wel eens moeten 'duel
leren'. "Je hebt er mensen bij die
blijkbaar in de veronderstelling
verkeren dat ik ze van hun vaste
plaats wil verdringen".
"Ja heus, die figuren voelen
zich bedreigd als ik daar sta op te
treden. Ik trek de aandacht ter
wijl zij gewend zijn om alle aan
dacht te krijgen. Maar meestal
loopt het wel goed af. Ik heb ten
minste regelmatig na afloop een
jenevertje van zo iemand gekre
gen".
v «ui x\iei is al een tijdje bezig
met eeh nieuw project: een to
neelstuk over Van Gogh. Op de
vraag of hij vordert, antwoordt
de theatermaker: "Nee, dat pro
ject wordt helaas een beetje door
pech achtervolgd".
1 "M'n opvattingen over het stuk
zijn ook veranderd. Eerst wilde
ik er een realistisch stuk van ma
ken. Van Gogh aan het schilde
ren en ondertussen steekt hij een
monoloog af, zoiets had ik in ge
dachten. Maar het werd me te
statisch".
Over statisch gesproken: de
bezoekers van In den ouden Ma
ren Poort hoeven niet bang te
zijn dat 'De Val' zich afspeelt aan
een tafel in een hoekje van het
café.
Krijgt Van Riel de ruimte, dan
zal hij die ruimte benutten ook.
"Ik vind het leuk om te kunnen
lopen als ik speel. Aan het begin
van het stuk kom ik trouwens
ook binnenlopen. Raaskallend.
Desnoods een half uur lang. Ik
moet tenslotte de aandacht op
me vestigen".
zijn weggerot. De preparateurs
moeten werken in een onbeschrijf
lijke stank die de leek al snel tot
kokhalzen brengt, maar waar ze
zelf nauwelijks tot geen last van
blijken te hebben. Dit werk is voor
hen dan ook gesneden koek. Wel
bijzonder voor hen zijn de afmetin
gen van het dier. Tien meter veer
tig meet de vis en normaal krijgen
de preparateurs te maken met die
ren die niet groter zijn dan 2,5 me
ter. Smeenk hield de lengte van de
vis aanvankelijk op 9 meter maar
moest die mening gisteren bijstel
len: "Ik heb bij het meten denk ik
te grote passen genomen". Daar
mee klopt ook zijn schatting van
de leeftijd van de vis, hooguit 1,5
jaar, niet. "Ik houd het nu ruw ge
schat op 3 jaar".
Rijkswaterstaat
Als het vlees is 'uitgerot' begint
het eigenlijke werk pas. Met de
hand worden alle botten, die vol
gens Smeenk "puntgaaf' zijn, he
lemaal schoongemaakt. Een kar
wei van maanden, dat volgens
Smeenk omgerekend in geld enige
tiënduizenden guldens kost. Als
dat achter de rug is, worden de bot
ten door opbleken van een meer
helder kleurtje voorzien. Daarna is
het wachten tot de Nationaal Pre
sentatie in het Pesthuys een feit is,
want het museum heeft zelf geen
ruimte genoeg om het dier nu al
vast op te zetten.
Smeenk prijst de hulp die Rijks
waterstaat gisteren heeft geboden.
Met behulp van een bulldozer
werd het dier over een afstand van
6 kilometer verder het strand op
gesleept, zodat de preparateurs de
tocht door mul zand naar de plaats
waar het dier lag, werd bespaard.
Behalve de botten is ook het,
voor de afmetingen van het dier
wel heel kleine geslachtsorgaan
mee naar Leiden genomen - "voor
onderzoek", zegt Smeets -aslme-
de een aantal rotte pezen. Die zijn
als de man er wat aan heeft, be
stemd voor een restaurateur van
oude wapens. De Rijksunive - t
van Groningen heeft zich onl
over een deel van de maagin
de ogen gaan naar een Duits
Bezwaren tegen weg naar
recreatiegebied afgewezen
DEN HAAG/LEIDEN - De provincie heeft de bezwaren verworpen die
waren ingediend tegen de beoogde toegangsweg naar recreatiegebied
Vlietlanden via de Europaweg in Leiden. De agrariërs over wier land de
nieuwe weg moet lopen hadden aangevoerd dat hun bedrijfsvoering er
door zal worden aangetast. Zij hadden bij de provincie naar voren ge
bracht dat een brug over de Vliet een betere toegang is naar het recreatie
gebied.
Maar het dagelijks bestuur van de provincie vindt de oplossing via de
Europaweg ook regionaal gezien beter. Het hoopt dat daarmee tevens
dreigend sluipverkeer op de Vlietweg wordt opgelost. Daarbij wordt met
de huidige plannen ook de bereikbaarheid van het park Cronestein ver
beterd. Een en ander kan bovendien worden gerealiseerd in combinatie
met de aansluiting Europaweg /rijksweg 4. De toegangsweg komt te lig
gen in de Oostvlietpolder, evenwijdig en zo dicht mogelijk tegen de rijks
weg 4.
De provincie meent voorts dat een toegangsweg via een brug over de
Vliet onaanvaardbaar is gelet op de verwachte verkeersdruk daardoor in
de kom van Voorschoten. De agrariërs zullen daarbij volgens de provin
cie voor het verlies van hun gronden voldoende schadeloos worden ge
steld door aankoop of onteigening ervan.
ADVERTENTIE
Slijtagevrij lenen begint met een goed
advies. U wiltnatuurlijkgunstige voor
waarden en een laag tarief.
Kom snel eens met ons praten.
NMBBANK
Lenen? De NMB denkt met u mee.
