Geldzorgen teisteren vernieuwde Brusselse 'Munt'
Project in teken
Mahlers 'Tiende'
'Giselle' gegroeid
Ni
Treffende verbeelding
van vijf elementen
'Le diable au corps': intrigerend en irritant
Expositie
moderne
kunst in
Den Haag
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1986
PAGINA 23
BRUSSEL (GPD) - Geen rellen,
geen bommeldingen, duizenden
enthousiaste mensen en een ko
ning en koningin die gewoon door
de voordeur naar binnen konden
schrijden. Met andere woorden:
Brussel liet gisteravond zien hoe je
een nieuw (of in dit geval: ver
nieuwd) operahuis óók kan ope-
In het hart van de Belgische
hoofdstad werd gisteren de Munt
schouwburg in volle glorie her
steld. Veertien maanden was zü
wegens een ingrijpende verbou
wing gesloten. Maar nu heeft de
'Munt', zoals de Nationale Opera
van België kortweg wordt ge
noemd, weer een schitterende ac
commodatie.
De heropening ging overigens
niet gepaard met een opera, maar
met de uitvoering, door het eigen
koor en orkest, van de 'Negende'
van Beethoven, een praalwerk dat
met zijn 'Ode an die Freude' na
tuurlijk zeer toepasselijk was. Van
avond begint het Brusselse opera-
seizoen pas echt met Richard
Strauss's 'Rosenkavalier'.
Omdat de 1200 plaatsen voor de
ze openingsavond al een half jaar
geleden waren volgeboekt, werd
op het Muntplein een acht bij acht
meter groot video-scherm neerge-
UTRECHT (GPD) Het project
Mahler X is gistermiddag in het
Muziekcentrum in Utrecht offi
cieel geopend. Dit project bestaat
uit een groot aantal concerten in
het Muziekcentrum, die alle in
meer of mindere mate met de com
ponist Gustav Mahler van doen
hebben en een groots opgezet sym
posium. Daarin zullen een groot
aantal deskundigen uit binnen- en
buitenland spreken over Mahler in
het algemeen, maar vooral en in
het bijzonder over de tiende en
laatste symfonie van Mahler, die
door hem onvoltooid is achtergela
ten.
Maar inmiddels zijn er vier musi
cologen/componisten die dat toch
maar wel hebben gedaan en de
vraag is nu: mag dat en zo ja, heb
ben ze het goed gedaan. Drie van
de vier versies die inmiddels be
schikbaar zijn zullen ook door di
verse orkesten in Utrecht worden
uitgevoerd binnen het kader van
dit project dat loopt tot 23 novem
ber.
Tot genoemde datum wordt er in
het Muziekcentrum ook een expo
sitie over Mahler gehouden en in
het bijzonder over zijn betrekkin
gen tot het Concertgebouworkest
en ons land in het algemeen.
Prof. dr. Marius Flothuis, com
ponist/musicoloog, die sprak na
mens de Gustav Mahler Stichting
Nederland, wees er in zijn ope
ningstoespraak op, dat Nederland
reeds lang voor dat de rest van de
2et waarop een paar duizend men
sen ondanks het gure weer de hele
uitvoering konden zien. Dat zal
ook vanavond met de (eveneens
uitverkochte) 'Rosenkavalier' het
geval zijn.
Alle feestelijkheden ten spijt
hangt boven de heropening van de
Munt echter een sombere wolk. De
verbouwing heeft namelijk miljoe
nen gekost, maar vooral: miljoenen
teveel gekost. En Munt-directeur
Gerard Mortier vraagt zich al af of
hij het huidige seizoen wel als ge
pland kan afmaken.
Miljoenenbedrijf
De verbouwing van de schouw
burg aan het Brusselse Muntplein
kostte meer dan een miljard frank
(50 miljoen gulden), die voor het
grootste gedeelte uit de rijksschat
kist kwamen. Maar er was slechts
450 miljoen frank voor begroot en
de nationale regering - eigenaar
van het gebouw - houdt voorlopig
de hand op de knip.
Mortier kampt echter met een
acuut tekort van 300 miljoen frank
(16,5 miljoen gulden). Daarvan
moet hij salarissen betalen aan de
500 vaste medewerkers van de
Munt en een flinke schuld aan de
Belgische sociale zekerheid aflos-
wereld erachter kwam wist hoe be
langrijk Mahler is geweest. Neder
land kent ook reeds lang een Mah-
ler-traditie en al in 1920 bereikte
die een eerste hoogtepunt in het
Mahler-feest in Amsterdam, waar
men niet schroomde in 16 dagen
tijds alle Mahler-werken te laten
spelen, hetgeen, aldus Flothuis,
zonder meer roofbouw op het Con
certgebouworkest geweest moet
zijn. „Tegenwoordig zou je een or
kest niet meer zo gek krijgen".
Hij was verheugd dat de Mahler-
traditie in dit project ook buiten
het concertleven wordt voortgezet
en dat er nu ook een controversieel
punt aan de orde komt. Dat name
lijk waarnaar het hele project Mah
ler X genoemd is, de voltooiingen
van de tiende symfonie. Met na
druk stelde hij, dat hier alleen een
strikt wetenschappelijke benade
ring uitkomst kan bieden en dat
sen. In oktober heeft iedereen zijn
geld nog gekregen, deze maand is
het echter op.
Mortier heeft al laten weten dal
hij zonder hulp van de regering
binnen enkele weken de tent al
weer zal moeten sluiten. Nu de li
berale minister van begroting Guy
Verhofstadt daar niets voor blijkt
te voelen, maken velen zich zorgen
over de directe toekomst van wat
toch een van Europa's beroemdste
operagezelschappen geworden is.
Nu is de Munt niet alleen afhan
kelijk van de overheid. Mortier
heeft van de Munt een gesponsor
de opera gemaakt. Bedrijven kon
den voor tienduizenden guldens
loges in de schouwburg 'kopen', en
daarvan is druk gebruik gemaakt.
Bovendien sloot hij zeer lucratieve
contracten met de commerciëlé
Luxemburgse omroep RTL.
Levenswerk
Die zender verwierf bijvoorbeeld
de exclusieve uitzendrechten voor
'Der Rosenkavalier' voor 350.000
gulden, evenveel als vroeger de
Belgische BRT/RTBf voor een heel
seizoen op tafel legde. Maar on
danks die inkomsten komt Mortier
nog steeds geld tekort. Een opera
men zijn emoties moet thuis laten.
„Maar dat is juist bij het bestude
ren van de muziek van Mahler zeer
moeilijk."
De expositie, die wordt begeleid
door een catalogus van niet minder
dan 185 pagina's toont een schat
aan voorwerpen, brieven, pro
gramma's, handschriften en vele
andere zaken met betrekking tot
Mahler. Opvallend daartussen zijn
de brieven die Alma Mahler heeft
geschreven, de vrouw van de com
ponist, wier particuliere leven stof
tot vele romans kan geven. Alma
schijft met zulke grote letters, dat
een gewoon vel postpapier in
twaalf regels overvol is.
Volgens de musicologe Eveline
Nikkels, een van de organisatoren
van het project, blijkt daaruit dat
zij een typische mannenverslind-
ster was, maar dan in elk geval van
mannen die iets hebben betekend
huis runnen blijkt een miljoenen
bedrijf geworden.
Mortier heeft al laten weten bij
een 'neen' van de regering het bijl
tje er bij neer te zullen gooien. Een
dreigement, waar maar weinigen
in geloven, want de vernieuwde
Munt is eigenlijk niet minder dan
Mortiers levenswerk geworden.
Hij noemt financiële steun van de
regering 'geen dienstverlening aan
de Munt. maar aan het land en zijn
bevolking'.
door
Hans de Bruijn
De Munt is de laatste jaren im
mers vooral door zijn toedoen een
van top-opera's van de wereld ge
worden. In de vijf jaar dat Mortier
nu aan het bewind is heeft hij de
Nationale Opera omgebouwd van
een ingeslapen gezelschap dat
plichtmatig de bekende opera's af
werkte tot een modern geleid en ei
gentijds geinspireerde ploeg van
musici en zangers.
De Munt voert nog steeds alle
grote 'publieks-opera's' van Verdi,
Strauss en Mozart uit, maar dan
aangepast aan de eisen van het he
in de wereld: de componist Mahler,
de archtitect Gropius, de schilder
Kokoschka en de schrijver Franz
Werfel. Als je dat allemaal baas kan
schrijf je niet met een priegelhand-
schrift.
De openingsmiddag werd beslo
ten met een uitvoering van de tien
de symfonie bewerkt voor twee
piano's van de versie van Remo
Mazetti door Frans Bouwman, die
zijn arrangement samen met Katy
Satur uitvoerde voor de genodig
den.
Het is typisch een werkstuk voor
ingewijden, het neemt natuurlijk
de 'jeuïgheid' van de instrumenta
tie weg, maar het geeft de struc
tuur van het werk glashelder weer,
en dat is met name voor de weten
schapsmensen die zich nu met de
ze compositie gaan bezighouden
van groot belang.
dendaagse publiek. Die formule
blijkt een voltreffer. Het bij de
Munt behorende 'Ballet van de 20e
eeuw' van Maurice Bejart is boven
dien al even beroemd om zijn ver
nieuwing van de dans. Verbeterin
gen die aan het publiek niet voor
bij zijn gegaan.
De Munt zit vrijwel constant vol.
Het is zonder reserveren vrijwel
onmogelijk aan kaartjes te komen.
Uit Parijs komen maandelijks zelfs
honderden melomanen per specia
le trein om een Munt-uitvoering
mee te maken. En andere grote
operahuizen als de Milanese Scala
en de opera van Salzburg benade
ren Mortier voor het samen uitvoe
ren van grote projecten.
Zwart-wit
De Munt heeft nu niet alleen een
goede naam, maar ook de behui
zing die daarbij hoort. De Munt
schouwburg (gebouwd in 1819) is
in- en uitwendig ingrijpend ver
nieuwd, en het is goed te zien waar
het miljard frank is gebleven. Dat
begint al direct bij het betreden
van de schouwburg.
De Amerikaanse kunstenaars
Sol Lewitt en Sam Francis hebben
zich in de hal en foyer kunnen uit-
leyen. Deze ruimten lijken in pop
art uitgevoerd, vol grote en kleine
zwart-witte vlakken, die scherp
contrasteren met de klassieke en
tourage van zuilen, beeldjes, pla
fondschilderingen en tierelantijn
tjes.
De overige ruimten werden op
vergelijkbare manier ingericht
door de Luikse architect Charles
Vandenhove, de Fransman Daniel
Buren en de Italiaan Giulio Paoli-
ni. Vandenhove maakte van de Ko
ninklijke Salon een in wit-zwart-
goud uitgevoerde Carrera-marme-
ren ruimte, waar de wat saaie ko
ning Boudewijn woensdagavond
van zal hebben opgekeken.
De grote, hoofdzakelijk in rood
pluche uitgevoerde zaal lijkt nog
het minst veranderd, maar dat is
schijn. Een nieuwe bekleding voor
meubilair en vloer, een betere iso
lering, beschildering van het pla
fond en de opnieuw vergulde en
geltjes aan de muren maken het
voor de bezoeker uiterst sfeervol.
De nieuwe orkestbak, toneel en to-
néeltoren vergroten het comfort
voor de spelers en tientallen tech
nici. De akoestiek is er met spron
gen op vooruit gegaan.
Die toneeltoren is van alle tech
nische snufjes voorzien, om de vele
decorwisselingen die bij grote
klassieke opera's als 'Der Rosenka
valier' nodig zijn, moeiteloos te
kunnen laten verlopen. De takel
en liftinrichting is volledig compu
tergestuurd.
Valse noot
Wie op het Muntplein voor de
schouwburg gaat staan ziet daar op
het eerste gezicht weinig verande
ringen. De acht monumentale zui
len bovenaan de trap geven de
Munt het aanzien van een witte Ro
meinse tempel. Maar een stap naar
achteren biedt uitzicht op een mo
dern bouwsel op het dak van de
munt. Je zou het de enige 'valse
noot' in het geheel kunnen noe
men, want het valt een beetje uit de
toon.
Die opbouw was echter nodig
om.de verniewde toneeltoren vol
doende ruimte te geven. Daardoor
kwam echter ook plotseling ruimte
beschikbaar voor de operamede
werkers en is er nu een extra foyer
gekomen, die als kunstgalerie zal
worden gebruikt, en ontstonden
repetitieruimten voor het orkest,
de zangers en de dansers. Al met al
een complex dat door Mortier vol
trots 'de incarnatie van wat dit land
kan, als de inventiviteit, de motiva
tie en de wilskracht er zijn' werd
genoemd.
DEN HAAG (ANP) - In het Ge
meentemuseum in Den Haag is
van 1 september tot 22 november
1987 een grote tentoonstelling te
zien van moderne schilderkunst.
Deze omvat ruim 260 werken uit de
periode 1890 tot 1985 en heet .Spiri
tual in art'. Dat heeft een woord
voerder van de gemeente Den
Haag gisteren meegedeeld.
De tentoonstelling is samenge
steld door New County Museum in
Los Angelos. Dit opent op 17 no
vember de nieuwste vleugel. Ter
gelegenheid daarvan is de exposi
tie opgezet. Deze is eerst langdurig
in Los Angelos zelf te zien, vervol
gens in Chicago en daarna in Den
Haag.
Er zijn nogal wat Nederlandse
meesters vertegenwoordigd, zoals
Mondriaan, Toorop, Van Heems-
kerck, De Winter en Plaschaart.
Verder zijn er werken te zien van
Klee, Monet, Kandinsky, Pollock,
Kupka en Malevicz.
Omdat er zoveel Nederlandse
schilders bij zijn, en omdat het
Haags Gemeentemuseum een be
langrijk aandeel heeft geleverd,
woont burgemeester A. Haver-
mans van Den Haag de opening
van de vleugel van het museum in
Los Angelos bij. Havermans wil in
de VS meteen bedrijven interesse
ren in vestiging in Den Haag.
Voordat hij naar Los Angelos
vertrekt, doet hij samen met de
Stichting Scheveningen Bad de
Engelse hoofdstad Londen aan.
Daar wil hij, met die stichting, de
geneugten van de aloude badplaats
onder de aandacht brengen van
consumenten en reisagenten.
Zangeres
zonder
'Normaal'
ZELHEM (GPD) Een gezamen
lijk concert van de Zangeres zon
der Naam en de Achterhoekse for
matie Normaal zal de komende we
ken niet mogelijk zijn. Dinsdag
verloor Mary 'Mexico' Servaes
haar weddenschap in het AVRO-
programma 'Wedden dat', waarna
ze als tegenprestatie aanbood een
optreden met de boerenrockers te
verzorgen.
Voorafgaand aan het programma
was er echter geen contact geweest
tussen de AVRO en Normaal-ma
nager Mick Froeling. Was dat ge
béurd, dan had de omroepvereni
ging kunnen weten dat alle leden
van Normaal op het ogenblik mo
menteel genieten van een vakantie
in het buitenland. Het is dus niet
mogelijk nog komend weekeinde
het optreden te organiseren, zoals
de AVRO in verband met uitzen
ding van het gebeuren in de eerst
volgende 'Wedden dat' graag had
gewild.
De AVRO en Mary Servaes bera
den zich nu voor op een alternatief.
Mocht de Zangeres zonder Naam
echter vasthouden aan haar voor
nemen met Normaal het podium
op te stappen, dan zal dat niet bin
nen de twee weken gebeuren. Vast
staat in elk geval wel, dat de Zel-
hemse formatie graag haar mede
werking aan de stunt wil verlenen.
Voorman Bennie Joling van Nor
maal heeft in het verleden al vaker
zijn bewondering voor de Zange
res zonder Naam uitgesproken.
In Muziektheater
Het Nationale Baliet met 'Giselle'.
Choreografie: Marius Petipa; pro-
duktie en regie: Peter Wright; mu
ziek: Adolphe Adam; decors en kos
tuums: Peter Farmer. Gezien op 12
november in het Muziektheater, Am
sterdam. Aldaar ook van 13 t/m 16 en
op 19, 22 en 23 november.
AMSTERDAM - Na de optre
dens van het Bolsjoi Ballet heeft
ook de 'Giselle' van het Nationa
le Ballet voor een stormloop op
de kassa's van het Muziektheater
gezorgd. Dit werk uit het midden
van de vorige eeuw, dat in deze
vorm al sinds 1977 op het reper
toire van het gezelschap staat, is
het eerste klassieke ballet dat het
NB in het nieuwe theater brengt.
Peter Wright paste zijn versie
van 'Giselle' aan aan de maten
van het podium en Peter Farmer
deed hetzelfde met het decor.
Echt ingrijpend zijn die aan
passingen niet. In het eerste be
drijf valt op dat de dorpshuisjes
aan weerszijden van het podium
nu zodanige afmetingen hebben
dat een deel van de groep er de
nacht in zou kunnen doorbren
gen. Gevolg daarvan is dat de
dansvloer soms toch nog aan de
krappe kant lijkt. Het kijkdoos-
effect wordt nog versterkt door
het met bosschages beschilderd
doek, dat de toneelopening om
kranst. Decor en rekwisieten zijn
zo waarheidsgetrouw uitgevoerd
dat het een bijna hyper-realis
tisch schouwspel is geworden.
De diepte van het podium en de
accurate belichting versterken
nog de suggestie van een echt
bos. Juist in dat eerste bedrijf is
de kwaliteit van decor en aankle
ding van groot belang, want aan
dans is er daarin niet veel te bele-
Deze 'Giselle' wordt met wisse
lende rolbezettingen gebracht.
In de uitvoering van gisteravond
werden de hoofdrollen vertolkt
door twee Nederlandse dansers.
Karin Schnabel als Giselle en
Fred Berlips als prins Albrecht
vormden een evenwichtig paar,
dat het er wat de uitvoering be
treft stijlvol afbracht, maar wei
nig hartstocht en reliëf aan de ka
rakters gaf. Schnabel bewaarde
zelfs in de turbulente sterfscène
haar ingetogenheid. Joanne Zim-
mermann toonde zich zo onge
naakbaar als de koningin van de
Willis hoort te zijn en Hein Ha
zenberg viel op als een onstuimi-
In Luuk Kramers 'de Materie'
ge, zij het niet altijd even zorg
vuldige Hilarion.
Vooral in het tweede bedrijf,
dat zich afspeelt in het bos van
de Willis - geesten van voor hun
huwelijksdag gestorven meisjes -
bleken de grotere mogelijkheden
van het Muziektheater. De grote
dansvloer liet met name de ver
nuftige patronen in de dansen
van de 26 Willis goed tot hun
recht komen.
ARIEJAN KORTEWEG
'Le diable au corps', scenario van Paul Pourveur
naar een roman van Raymond Radiguet door het
Gezelschap van De Witte Kraai. Met: Lucas Van-
dervost (tevens regie), Chris Nietvelt en Bart Sie
gers. Gezien op 12 november in het LAK-thcater.
LEIDEN - Uitgangspunt voor deze voorstel
ling was de roman van Raymond Radiguet.
"Eigenlijk is alleen de titel overgehouden, en
wel om de smerige commerciële reden dat.
wanneer je zoals de Witte Kraai voor twee
derde op Nederland bent aangewezen, zo'n
titel natuurlijk schitterend is: ze zijn geil op
Franse woorden die ze niet begrijpenDeze
uitspraak is na te lezen in het theaterblad Et
cetera van september van dit jaar, waarin ook
de integrale tekst van deze voorstelling is op
genomen. Deze weinig vleiende woorden zijn
afkomstig van regisseur Lucas Vandervost.
die gisteravond bij afwezigheid van Frank
Focketeyn diens rol heeft overgenomen.
Ondanks de ironische toonzetting klinkt
iets van minachting voor het publiek in deze
uitspraak door. Onwillekeurig beïnvloedt dat
de beoordeling van deze voorstelling en
maakt zelfs achterdochtig. Zijn er wellicht
meer van dit soort overwegingen geweest,
die uiteindelijk het beeld en de opzet van de
ze produktie bepaald hebben? Per slot van
rekening bevat de voorstelling nog heel wat
meer, dat 'ze' wel niet zullen begrijpen.
'Le diable au corps' (de duivel in het li
chaam - zoveel is nog duidelijk) behoort ty
pisch tot het abstracte, literaire, verhaalloze
soort toneel, dat in toonaangevende kringen
op dit ogenblik hogelijk wordt gewaardeerd.
Het functioneert bijna als ballotage: wie dit
op zijn waarde weet te schatten, hoort bij de
selecte fijnproevers. Menigeen heeft zich
naar aanleiding van deze voorstelling in een
stroom van loftuitingen gestort.
Eigenlijk is 'verhaalloos' in dit geval niet
de juiste benaming voor de structuur van het
geheel; het gaat hier juist om een veelheid
van verhalen, die ongemerkt in elkaar overlo
pen en op die manier elkaar wederzijds be
commentariëren. Twee - mannen en een
vrouw bevinden zich in een sprookjeswereld,
wat op zichzelf al een verhaalgegeven is. In
die wereld bestaan zij uitsluitend bij de gra
tie van het vertellen van (liefdes-)verhalen.
Met moeite construeert men een begin, mid
den en einde, omdat een verhaal dat nu een
maal verlangt.
De wereld stort in, of liever de vertelling
houdt op, als zij geen verhalen meer weten.
Het met grote inspanning uitbrengen van
losse woorden gaat gepaard met hevige ba
rensnood: het slottafereel toont de twee man
nen, die beiden een kind hebben gebaard,
dat misschien de voorstelling van een nieuw
verhaal waarborgt.
Waarschijnlijk vormen de twee mannen ei
genlijk één persoon. Niet voor niets geeft de
tekst hun tekstgedeelten met 'Hij' en 'Hij bis'
aan. Maar het heeft ook zeker te maken met
een uitsplitsing naar geestelijke en lichame
lijke aspecten. Dit spanningsveld levert soms
aardige scènes op, zoals wanneer de één im
pulsief de naakte vrouw wil achternalopen
en de ander geen overhaaste beslissingen wil
en slechts achter het concept van het lichaam
wil aangaan.
Aldus slingert de voorstelling voortdurend
heen en weer tussen diepzinnige taal- en ver
haalanalyses en hoogdravende flauwekul.
Noch voor het één, noch voor het ander valt
definitief te kiezen, zodat de voorstelling
intrigerend maar evenzogoed irritant te noe
men is. Wie zich verder van de inhoudelijke
ambiguïteit dan maar niets meer aantrekt,
kan in elk geval van de acteerprestaties ge
nieten. WIJNAND ZEILSTRA
Treffende verbeelding van vijf ele
menten in Kramers 'de Materie'. Ex
positie van de reeks 'de Materie' van
Luuk Kramer, t/m 22 november. Ga
lerie Fotomania, Koppenhinksteeg
6, Leiden. Geopend wo. t/m za. van
13.00-17.00 uur.
LEIDEN - Het thema van dè vijf
elementen in de reeks 'de Mate
rie' van Luuk Kramer wordt ge
symboliseerd door een kleine 'in
stallatie' in de expositieruimte
van galerie Fotomania. Een
hoopje schelpenzand, een zwart
vijfhoekig plateau met daarop
een goudgeel gekleurd brok
steen, verwijzen naar de alche
mie en de beoefenaren daarvan
die in vroeger eeuwen gepro
beerd hebben om goud te ma
ken. Afgelopen tijd is er veel aan
dacht besteed aan de relatie tus
sen kunst en alchemie. In het
voorjaar verscheen het jubileum
nummer van het Museumjour
naal dat geheel gewijd was aan
dit onderwerp en op de Biënnale
van Venetië was een aparte ten
toonstelling rond ditzelfde the
ma ingericht. 'De Materie' van
Luuk Kramer houdt niet een
duistere, ongrijpbare benadering
in, maar geeft een meer abstract
beeld van de vier oerelementen.
Lucht, Aarde, Water en Vuur,
waaraan in de Middeleeuwen
nog een vijfde element aan toe
gevoegd, het Zout.
Deze ingewikkelde thematiek
brengt Kramer in zijn fotower
ken onder de noemer 'materie'.
Hij laat aan de hand van telkens
drie zwartwit foto's de elemen
ten de revue passeren. Een zéér
contrastrijke rotspartij, grote en
kleine stukken steen en zand
heuvels, staan voor 'Aarde'. In de
subtiel belichte steenmassa van
een van de opnamen, richt de
aandacht zich meer op de ab
stracte vorm van de structuur
dan op het materiaal zelf. Hierna
volgt het element 'Vuur', waarin
de oplaaiende vlammen tegen
een zwarte achtergrond scherp
afsteken.
Een moeilijk thuis te brengen",
grillige structuur is het Zout. dat
op deze expositie letterlijk een
centrale plaats heeft gekregen.
Zeer opmerkelijk is het effect dat
door deze drie foto's teweeg
wordt gebracht. Bij deze structu
ren krijg je sterk het gevoel datje
met een vergroot detail te maken
hebt of juist vanaf grote hoogte
naar beneden kijkt. In feite is er
een abstract beeld ontstaan, dat
niet meer verwijst naar een be
paald materiaal of begrip. Bij het
volgende element, Lucht, maakt
de positie van waaruit Kramer
gefotografeerd heeft, dat de her
kenbaarheid op de achtergrond
is geraakt. De doorschijnende
partijen van Water, of beter ge
zegd de vaste vorm hiervan, ijs,
vertonen soms nadrukkelijke
geometrische patronen.
De onderdelen van 'de Materie'
vormen tezamen een mooi afge
rond geheel. Luuk Kramer heeft
met deze serie niet alleen op tref
fende wijze de vijf elementen sa
mengebracht, maar daarbij het
beeld losgemaakt van oorspron
kelijke gegeven, het materiaal,
zodat abstractie overblijft.
NANCY STOOP.
Uit de serie 'de
Materie' van
Luuk Kramer.
(foto pr).
De tijdelijk zaakgelastigde van Oostenrijk, Michael Stigelbauer (links)
heeft gisteren in Utrecht het Mahler-project geopend. De zaakgelastigde
werd ontvangen door de voorzitter van de Gustav Mahler Stichting Ne
derland, prof. dr. Marius Flothuis. (foto gpd)
