Heldenrol tegen
wil en dank
voor koopvaardij
Jubileum BBC
is met bittere
saus overgoten
Achtergrond
Kloof in
kerk
wordt
dieper
Zeehistoricus voltooit standaardwerk over wereldoorlog
Drama in reddingboot
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1986
PAGINA 17
LONDEN - 'Tante Beep' viert haar
vijftigste geboortedag. En gezien
haar rijke talenten, bekendheid en
invloed lijkt er alle aanleiding te
zijn voor uitbundig feestvertoon.
door
Haye Thomas
Want Tante Beep is iets heel bij
zonders. Zij is de British Broadcas
ting Corporation, ofte wel de BBC:
's-werelds eerste en dus oudste te
levisie-omroep en volgens vriend
en zelfs vijand bovendien de aller
beste. Voor het feest wil Tante
Beep zich ook op haar best verto
nen. Maar met de lach en een traan
wil het niet zo vlotten, omdat de
hele viering nu wel met een zeer
bittere saus is overgoten. Tante
Beep is in opspraak en haar jubi
leum geladen met dissonanten.
Vanuit de Conservatieve Partij
wordt haar van alles verweten. Zo
als linkse voorkeur en partijdig
heid, anti-Amerikanisme en zelfs
onzorgvuldige journalistiek.
Tante Beep is in conflict met een
van 's-lands politieke reuzen. Dat
is niet nieuw. Wij herinneren ons
nog goed uit de jaren zestig bij
voorbeeld de felle conflicten met
Labour, in het bijzonder premier
Harold Wilson, die we eens op een
vriendelijke, ongedwongen La-
bour-bijeenkomst sarcastisch
hoorden uitroepen: "De BBC zal
dit wel weer een vijandige receptie
Nu echter waait de boze en soms
zelfs hitsige wind uit de hoek van
de conservatieven, die onder de
scherpe aanvoering van hun partij
voorzitter Norman Tebbit de BBC
sterke anti-rechtse tendenzen ver
wijten. De ruzie is hoog opgelopen
en heeft het jubileum volledig
overschaduwd. Want de BBC
heeft, gedwongen door de ontwik
kelingen, de champagne maar
even terzijde geschoven en met op
getrokken tandvlees de tegenaan
val ingezet.
Binnen de BBC heerst inmiddels
ook boosheid en onderlinge ver
deeldheid. Eerst omdat de directie
de programmamakers van de gere
nommeerde actualiteitenrubriek
Panorama in de kou liet staan door
het verweer in het smaadproces,
dat twee conservatieve lagerhuisle
den tegen de BBC hadden aange
spannen, te staken. De twee, Neil
Hamilton en Gerald Howarth die
als zeer rechts bekendstaan, zoch
ten genoegdoening bij de rechter
omdat Panorama, het vlaggeschip
van de BBC, hun in een uitzending
ten onrechte - zo stelden zij - fas-
Norman Tebbit.
cistische sympathieën en zelfs fas-
cistische contacten in de schoenen
had geschoven.
Onder veel parlementariërs,
links en rechts, bestaat een diepe
afkeer van de BBC. Dat hoeft op
zich geen ramp te zijn, maar de bit
tere ironie blijft wel dat de BBC
voor zijn bestaan van het parle
ment afhankelijk is. Het moet tel
kens zijn inkomsten halen uit de
opbrangst van de luister- en kijk
gelden. Iedereen weet dat bij Tante
Beep elke twee, drie jaar weer het
water tot aan de lippen staat en dat
dan haar directeur-generaal met de
pet in de hand naar dezelfde politi
ci die hem nu zo aanvallen, toe
moet om te smeken voor hogere
luister- en kijkgelden.
Maar Tante Beep wordt toch nog
teveel bemind om haar over te
doen aan de commerciële sector.
De ouderen weten immers nog
maar al te goed hoe het was toen de
BBC vijftig jaar gelden voor het
eerst televisie bracht vanuit het
Londense Allexander Palace. Met
het programma 'Here's looking at
you', dat tweemakl per dag werd
uitgezonden. De eerste kijkcijfers?
Een handjevol en slechts in Lon
den. Want de eerste televisietoe
stellen kostten honderd pond.
Even duur als een kleine auto.
Toen de Tweede Wereldoorlog
uitbrak en het maken van televisie
programma's werd opgeschort,
waren toch al 20.000 tv-toestellen
verkocht, hadden in mei 1937 naar
schatting 50.000 kijkers in Londen
en naaste omgeving de kroning
van George VI gezien, had men
voor het eerst op het scherm Wim-
bledon-tennis bewonderd en voor
al de beroemde 364 cricket-runs
van de legendarische batsman Len
Hutton.
In september 1955 kwam er aan
de superieure monopoliepositie
van de BBC een einde. Haar calvi
nistische baas Lord Reith sprak
bitter over een pokkenplaag toen
in Engeland de ITV, oftewel de
commerciële televisie, zijn intrede
deed. Hij moet een boos voorge
voel hebben gehad, want in korte
tijd had ITV meer dan 70 procent
van de markt. Pas begin jaren zes
tig sloeg de BBC terug met onder
meer: 'Stiefbeen en zoon', 'Till
Death us Depart', de satire van
'That was the week that was' en de
sterke politieserie 'Z-Cars'. Sinds
dien bestaan de twee rivalen met
wisselend succes naast elkaar. En
is er in het kader van de toekomsti
ge satellietontwikkelingen zelfs
sprake van een bundeling van
krachten.
Maar op het feest van de 50-jarige
is er nog maar weinig thermiek
voor de vooruitziende blik. leder
een is vol van het taaie ongerief,
dat ditmaal de conservatieven in
het strijdperk brengt. "Als partij,
maar niet als regering", zegt me
vrouw Thatcher nadrukkelijk.
Want als premier wil zij nadrukke
lijk buitenschot blijven. Ook al om
dat zij heel goed weet dat het pu
bliek zijn eigen oordeel vormt en
het niet nadrukkelijk eens hoeft te
zijn met de beschuldigingen tegen
de BBC uit de conservatieve gele
deren.
De wijsheid van de beschuldi
gingen wordt door het grote pu
bliek in twijfel getrokken. En de
kijkers, die per slot van rekening
voor de BBC betalen, zullen een ei
gen oordeel willen vellen. En on
der hen zijn er velen die van ouds
her op Tante Beep gesteld zijn,
haar grote veelzijdigheid en vooral
vakbekwaamheid zeer waarderen
en daarom vaak, via de televisie in
hun huiskamer, aan haar lip han
gen. In een dergelijke verhouding
vervagen ongerechtigheden en is
men snel tot vergeving bereid.
Bisschop MöUer:
Bisschop Möller van Gronin
gen is bang dat de kloof tussen
gezagsgetrouwe en vooruitstre
vende rooms-katholieken dieper
wordt omdat de groepen steeds
sterker tegenover elkaar komen
te staan. In een vraaggesprek
met het 'Informatiebulletin' van
zijn bisdom noemt hij de groeps
vorming in rooms-katholiek Ne
derland 'zorglijk'. "Vooral op
landelijk niveau is men zich
steeds sterker aan het organise
ren, waardoor de tegenstellingen
worden verduidelijkt én ver
scherpt".
Volgens de Groninese bis
schop werken de tegenstellingen
ontmoedigend op het kader in de
parochies. "Bovendien bestaat
het gevaar dat ze zich op den
duur ook in de parochies open
baren".
De kerk heeft altijd spanning
tussen eenheid en verscheiden
heid te zien gegeven. "De hiërar
chie", zegt Möller, "stelt de leer
vast, wil de eenheid bewaren en
zal dan ook automatisch meer
aan de kant van de orthodoxie
staan. Maar ook de hiërarchie
geeft een zekere ruimte. De dis
cussie tussen de bisschoppen
gaat over de vraag hoeveel die
ruimte mag zijn zonder het ge
heel schade te doen".
'Altijd open'
Bisschop Ter Schure van
Den Bosch houdt van open deu
ren. Op een lunchbijeenkomst in
Tilburg zei hij gisteren: "Veel
mensen verkeren in geestelijke
nood. Onder hen een boel jonge
ren. Voor hen staat de deur van.
mijn paleis in Den Bosch altyd
open. Voor niemand wordt een
uitzondering gemaakt, wat daar
ook van wordt beweerd".
De bisschop noemde de hiërar
chische structuur van zijn kerk
'onverbrekelijk'. "Dat is nu een
maal zo. De kerk is niet democra
tisch van structuur, hoe graag
sommigen dat ook zouden wil
len. Leken moeten niet op de
stoel van de geestelijke leiders
willen gaan zitten. In een derge
lijke aanmatiging schuilt een
reëel gevaar voor een gezond
kerkelijk leven. Daar staat wel
tegenover dat de geestelijken
niet moeten doen wat door leken
kan worden gedaan".
'Pastorale werkers' kende bis
schop Ter Schure een 'belangrij
ke plaats' toe. "Maar hun feitelij
ke waarde hangt af van hun
werkelijke geloofsopvatting en
liefde tot paus en bisschoppen.
Vermeden moet worden dat de
gelovigen hen gaan zien als een
nieuw soort geestelijken".
Over de verschillen in opvat
ting binnen zijn kerk zei de Bos
sche bisschop: "Niets menselijks
is de kerk vreemd".
Aandelen. De hervormde
diakonie van Purmerend heeft
haar aandelen in grote bedrijven
die in Zuid-Afrika zijn vertegen
woordigd verkocht (Shell, Phi
lips en Akzo). Het pakket had
een waarde van ongeveer f.
19.000. De diakonie hoopt, dat
deze 'kleine daad', samen met
andere, bijdraagt tot de bevrij
ding van de zwarten.
- De hervormde Raad voor
Overheid en Samenleving heeft
de generale synode van de Her
vormde Kerk geadviseerd, een
algemene uitspraak te doen over
de wenselijkheid van terugtrek
king van investeringen in Zuid-
Afrika.
Gewetensvervolgden. De
christelijke stichting 'Hulp aan
Gewetensvervolgden' zal minis
ter Van den Broek van buiten
landse zaken maandag een pak
ket verzoekschriften overhandi
gen van instanties en particulie
ren die zich inzetten voor gewe
tensvervolgden in Oost-Europa,
vooral de Sowjet-Unie. Deze in
stellingen hebben samen een
achterban van zo'n 100.000 men
sen. Ze komen op voor joden die
moeite hebben met uitreisver
gunningen, en voor niet officieel
geregistreerde christenen die
hun geloof niet openlijk mogen
belijden.
Premier Lubbers en minister
Van den Broek brengen volgen
de week dinsdag en woensdag
een bezoek aan de Sowjet-Unie.
Beter werken
De hervormde synode, die
van 21 tot 23 november op 'Hyde-
park' in Doorn bijeenkomt, zal
een hele middag uittrekken voor
behandeling van een rapport van
haar commissie 'Beleid en bezui
niging'. De commissie komt in
dat rapport tot de conclusie dat
er veel efficiënter kan worden
gewerkt.
Een van de voorstellen is, orga
nen van bijstand die met elkaar
verwant zijn te bundelen. Er
wordt gedacht aan vier blokken:
pastoraat en categoriaal kerke-
werk, theologie en oecumene,
getuigenis, gerechtigheid en
dienst en opleiding, vorming,
toerusting en communicatie.
In de huidige organisatie ma
ken alle onderdelen van de kerk
hun beleid, maar van afstem
ming op elkaar is nauwelijks
sprake, zo rapporteert de com
missie. "Nu de tering naar de ne
ring gezet moet worden, laat de
noodzaak van coördinatie zich
gelden mét een daarop afgestem
de organisatie".
Om de nieuwe werkwijze kans
van slagen te geven moet, vol
gens de commissie 'Beleid en be
zuiniging', een full-time beleids
medewerker, met de daarbij be
horende administratieve onder
steuning, worden aangetrokken.
Hij zal werken naast de secreta
ris-generaal en de secretaris voor
algemene zaken.
Hervormde Kerk: beroepen
te Rijswijk (N.-Br.) kandidaat H.
J. Franzen Ridderkerk, te Ede H.
Klok Rijssen; aangenomen naar
Goënga en omgeving (Fr.) kandi
daat H. Bakker Maasdijk; toege
laten tot de evangeliebediening
G. J. van den Bos Ede; beroep
baar L. H. Voschezang Epe.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Wassenaar-Zuid
(hervormd/gereformeerd) me
vrouw M. W. M. Janse de Jonge
Goes.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Rouveen
F. Bijzet Drachten.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Broek op
Langedijk/Alkmaar H. P.
Brandsma Middelburg.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Den Haag-Zuid R.
Boogaard Leiden.
Leiden. Op zondag 23 no
vember viert de parochie 'Sint
Antonius van Padua' in Leiden-
Zuidwest haar 25-jarig bestaan.
Dat gebeurt met een viering om
11 uur waarin deken Schlatmann
voorgaat en het dames- en heren
koor en kinderkoor meewerken.
Een jubileumboekje draagt als ti
tel 'Herinneringen van en aan
mensen van goede wil'. Oud-pas
tores en pastores, oud-parochia
nen en parochianen schrijven er
in. Ook staat een feestavond op
het programma.
Nonnen terug
Het rooms-katholieke bis
dom Johannesburg heeft zijn
vrouwelijke religieuzen terugge
trokken van een school voor
voortgezet onderwijs in de zwar
te stad Soweto. Niet alleen wer
den de lessen slecht bezocht, ook
liep de veiligheid van de nonnen
gevaar.
De discipline op de school is
zeer verslechterd, zo meldt 'Info',
het bisschoppelijke mededelin
genblad van Zuidelijk Afrika.
Drugs en alcohol worden vrije
lijk op het schoolterrein ge
bruikt. Info: "Terwijl het al erg
genoeg is dat we geen zeggen
schap meer hebben over deze
kinderen, wordt het ook nog met
de dag gevaarlijker met hen om
te gaan. Als ze onder invloed zijn,
hebben ze geen voldoende con
trole meer over zichzelf'.
Voorzitter. Bisschop John
May (64) van Saint Louis is geko
zen tot voorzitter van de Ameri
kaanse rooms-katholieke bis
schoppenconferentie. Hij staat
bekend als 'gematigd'. Tegen
kandidaat kardinaal Bernard
Law van Boston, die als conser
vatief te boek staat, haalde het
niet.
Joden. In Detroit (Verenigde
Staten) is een internationale or
ganisatie van humanistische jo
den opgericht. Een van de doel
stellingen is: volledige scheiding
van godsdienst en staat in Israël
en andere landen. De organisatie
rekent op 30.000 leden binnen af
zienbare tijd.
De Nederlandse koopvaardij heeft onze belangrijkste
en meest effectieve bijdrage tot de geallieerde overwin
ning in de Tweede Wereldoorlog geleverd. Tot die con
clusie komt de zeehistoricus K. W. L. Bezemer in zijn
vandaag verschenen 'Geschiedenis van de Nederland
se Koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog'. Toen de
oorlog uitbrak bedroeg de totale tonnage van de Neder
landse koopvaardijvloot (de vierde ter wereld) 2.849.238
ton. Ongeveer de helft daarvan, 387 schepen, is in de
strijd ter zee ten onder gegaan. Van de ruim 18.500 op
varenden zijn er bijna 3500 om het leven gekomen.
Bezemer heeft eerder twee grote boeken geschreven
over de verrichtingen van de Koninklijke Marine in de
Tweede Wereldoorlog. Aan zijn nieuwe standaardwerk
over de geschiedenis van de koopvaardij, heeft hij zes
tien jaar gewerkt.
Nadat de 'Arendskerk' in de
golven was verdwenen, hield de
U-44 een Italiaans schip aan om
naar de sloepen om te zien. Uit
de scheepsverklaring van de
'Arendskerk' en het journaal van
de onderzeeboot concludeert Be
zemer, dat Mathes zich humaan
heeft gedragen.
Ruim 90 procent van de Neder
landse koopvaardijvloot bevond
zich op 10 mei 1940 op zee of in
buitenlandse havens: 465 sche
pen voor de grote vaart, 182
koopvaarders voor de korte
vaart, 109 kustvaarders, 49 zee-
door C. Dekkers
en Jan van Beek
sleepboten en 38 vissersvaartui
gen, met in totaal 18.500 koppen
aan boord. Deze zeevarenden
werden bij het uitbreken van de
oorlog eensklaps tot frontsoldaat
'gepromoveerd'.
De scheepsjongen en de stuur-
mans-leerling, en al die anderen
die hadden gekozen voor een
loopbaan ter zee, kregen nu te
maken met de dreiging van de
'onbeperkte duikbootoorlog', die
de Duitse marine al in de Eerste
Wereldoorlog had geïntrodu
ceerd.
Op 3 september 1939. de eerste
oorlogsdag, werd het Britse pas
sagiersschip 'Athenia' (13.581
ton) getorpedeerd door de Duitse
onderzeeboot U-30. Volgens U-
bootcommandant Lems had de
'Athenia' zig-zag en met gedoof
de lichten buiten de normale
route gevaren, waarom hij meen
de met een Britse hulpkruiser te
maken te hebben.
De Duitse minister van propa
ganda, Joseph Goebbels,"schoof
het incident in de schoenen van
Churchill. De Engelsen zouden
hun eigen schip tot zinken heb
ben gebracht om de Duitsers te
kunnen beschuldigen. De Duitse
vlootcommandant, admiraal
Raeder, toonde zich bijzonder
ontstemd over deze 'dwaze en
nutteloze propaganda-actie'.
Zes dagen later, op 9 septem
ber 1939, ging het eerste Neder
landse zeeschip door het oorlogs
geweld ten onder. Het was de ne
gen jaar oude 'Mark' (1514 ton)
van de Rotterdamse rederij
Houtvaart, die met een lading
hout onderweg was van Finland
naar Rotterdam en midden op de
Noordzee in een Duits mijnen
veld liep.
De 7906 metende 'Arends
kerk', die op 15 januari 1940 met
onder meer staafijzer en prikkel
draad onderweg was van Ant
werpen naar Zuid-Afrika, werd
bij Oeussant aangehouden door
de U-44 onder commando van de
luitenant ter zee L. Mathes. Deze
motiveerde zijn besluit om de
'Arendskerk' (die volgens hem
'contrabande' aan boord had en
de vijand radioseinen had gege
ven) tot zinken te brengen en gaf
de bemanning een half uur om in
de sloepen te gaan.
U-boten
Tijdens de oorlogspatrouilles
toonden de commandanten van
de U-boten grote onderlinge ver
schillen, maar over het algemeen
hebben zij volgens Bezemer op
dezelfde wijze geageerd als hun
geallieerde tegenstanders. Maar
het lijdt geen twijfel, dat de
meestal niet voor het oorlogsbe
drijf opgeleide Nederlandse zee
lieden het U-bootgevaar vrees
den als de pest.
In dat licht gezien is het begrij
pelijk, dat de Nederlanders aan
boord van de twintig koopvaar
ders in de havens van New York
niet stonden te popelen om me
dio mei 1940 een heldenrol tegen
wil en dank te vervullen. Maar op
6 juni 1940 vaardigde de regering
in Londen een Koninklijk be
sluit uit, dat de reders en de be
manningen verplichtte hun werk
te blijven doen. Dat besluit be
paalde, dat de monsterrol van al
le Nederlandse koopvaardijsche
pen permanent geldig was zo
lang de oorlog mocht duren.
'Bepaald moedig zijn we niet',
moest een scheepsofficier in zijn
dagboek erkennen. 'We hebben
ook angst voor hen die in Neder
land achterbleven, maar wij zijn
nog banger ons eigen hachje er
bij in te schieten'. Vele zeelieden
onttrokken zich aan hun plicht,
zodat de historie ook melding
maakt van stakers en deserteurs.
Hun aantal werd in november
1941 op 600 a 700 geschat. Op 13
oktober 1942 kon het worden
vastgesteld op 113 officieren en
783 minderen, ongeveer zes pro
cent van het totaal.
Konvooivaart
Het is waar dat de helft van de
Nederlandse koopvaardijvloot
en meer dan 3.500 opvarenden
zijn geofferd in de strijd tegen de
overweldigers. Maar het is ook
waar, dat de andere helft tot het
einde toe de geallieerde ge
vechtskracht heeft ondersteund
door het vervoeren van mensen,
wapens en grondstoffen. Van
buitengewone betekenis is daar
bij de konvooivaart geweest.
Zonder de gigantische transpor
ten naar Moermansk en Archan-
gelsk zouden de Russische le
gers niet in staat zijn geweest, de
Duitse opmars te weerstaan. Sta
lin heeft dat in een brief aan
Churchill erkend.
Enkele Britse kinderen, die een torpedo-aanval op het passagiersschip de Volendam in augustus 1940
overleefden. Het schip, eigendom van de Holland Amerika Lijn, was met 600 passagiers (meer dan de helft
kinderen) uit Liverpool vertrokken naar Canada in verband met Duitse luchtaanvallen.
In de periode van 3 september
1939 tot juni 1945 zijn meer dan
3000 oceaankonvooien met in to
taal 86.000 vrachtschepen geregi
streerd, alsmede 8000 zgn. kust-
konvooien met 175.000 deelne
mende schepen. Geen wonder,
dat de Duitse marine, later ge
steund door de 'Luftwaffe', die
konvooivgart meedogenloos
heeft aangepakt. Feitelijk kwa
men vrachtvaarders en oorlogs
schepen pal tegenover elkaar te
staan.
Van 'non-belligerente' koop
vaardijschepen was geen sprake
meer. De bewapende koopvaar
der was al in 1938 een 'normale'
verschijning op de zeven zeeën.
Maar de harde feiten noopten na
3 september 1939 tot meer activi
teit op dit gebied. Koopvaardij
schepen gingen van zich afbijten
en deden vaak al het mogelijke
om hun aanvaller te
Consciëntieus behandelt Beze
mer de - onvermijdelijke - zwar
te bladzijden uit het beschreven
stuk koopvaardiihistorie. Zo bij
voorbeeld de dramatische 'Van
Imhoff-affaire, die in de Duitse
pers en de Nederlandse politiek
beroering heeft gewekt tot in de
jaren zestig.
De 2980 ton metende 'Van Im
hoff van de KPM werd in januari
1942 ingeschakeld om 473 in In
donesië geinterneerde Duitsers
naar Brits-Indië te brengen. Op
19 januari werd het schip, daags
na het verlaten van de Suma-
traanse haven Sibolga, voor de
kust van het eiland Nias getrof
fen door een Japanse vliegtuig
bom. De hele bemanning (84
koppen) en het 62 man sterke be
wakingsdetachement gingen in
de boten, met achterlating van
de Duitsers, die als 'onbetrouw
baar' en 'gevaarlijk' werden ge
kenschetst.
De groep bestond evenwel uit
zendelingen, priesters, kunste
naars en geleerden, die min of
meer als emigranten konden
worden beschouwd. Na de gang
van zaken uitvoerig te hebben
beschreven, stelt Bezemer zon
der omwegen de gezagvoerder
De ondergang van de betrekke
lijk kleine KPM'er 'Rooseboom'
(1035 ton) ten westen van Suma
tra, in de nacht van 1 maart
1942, kreeg voor de overleven
den een tragische nasleep. Het
schip was met vijfhonderd eva
cués onderweg van Padang naar
Colombo, toen het door een Ja
panse torpedo werd getroffen
en vrijwel onmiddellijk zonk.
In de enige sloep, die kon wor
den gestreken, was plaats voor
veertig man. Tachtig
verdrongen zich aan boord van
de sloep, waaraan nog tiental
len anderen zich enige tijd vast
geklampt hielden. Wekenlang
was het nietige scheepje een
speelbal van wind en zee. Zowel
de beste als de slechtste mense
lijke eigenschappen openbaar
den zich onder deze vreselijke
omstandigheden.
In zijn boek gewaagt Bezemer
van "bewonderenswaardige
zelfbeheersing, altruïsme en
heldendom, naast treurige slap
heid, puur egoïsme en moord
zucht". De eerste machinist
vloog in een vlaag van ver
standsverbijstering kapitein M.
C. A. Boon naar de keel, ver
wondde hem dodelijk en sprong
daarna zelf in zee. Een groepje
van vijf schipbreukelingen
werd overboord gewerkt tij
dens een poging, alle overigen
te vermoorden om hun eigen
overlevingskans te vergroten.
Een der weinigen die het drama
overleefden, de Schotse ser
geant W. Gibson, heeft in zijn
boekje 'The Boat' (1952) verslag
gedaan van zijn afschuwelijke
ervaringen.
van de 'Vap Imhoff, kapitein H.
J. Hoeksema, in gebreke. Vooral
omdat hij zijn gedrag tot het
laatst toe heeft willen schoonpra-
ten. Hij heeft kennelijk zelf niet
willen aanvaarden, dat hij ver
antwoordelijk kon worden ge
steld voor de dood van 411 gein-
terneerden.
Verbijsterend is ook het ver
haal van de 'Tjisadane' (9229
ton), die twee dagen na de onder
gang van de 'Van Imhoff uit
Soerabaja vertrok met bestem
ming Paramaribo. Aan boord be
vonden zich 146 geinterneerde
NSB'ers onder bewaking van
dertig mariniers. Daar de
NSB'ers in geen geval in handen
van de vijand mochten vallen,
moest kapitein W. F. H. Burger
zijn schip in geval van nood tot
zinken brengen.
In opdracht van admiraal C. E.
L. Helfrich werden in diep ge
heim twee geladen torpedokop
pen, verpakt in kisten met mate
riaal 'voor een onderzoek', in de
dieptanks van het schip ge
plaatst, met een geheime elektri
sche verbinding met de hut van
de gezagvoerder. Een contact-
klok zou de bemanning voldoen
de tijd geven om het schip te ver
laten. Achteraf zou het heel plau
sibel zijn, dat de 'Tjisadane' een
noodlottige voltreffer had gehad.
De reis verliep evenwel zonder
problemen en vermoedelijk zou
niemand van het incident heb
ben geweten, als kapitein Burger
zich niet had aangemeld voor de
onderscheiding 'Gesp Java Zee'.
Vanwege de grote risico's die hij
gelopen had...
