'Een student kan meer
dan een bedrijf denkt'
Juridisch advies
via de computer
Reportage
Integrand: bijzondere schakel tussen student en bedrijf
'Onderlinge
liefde' in
kerk het
voornaamste
WOENSDAG 29 OKTOBER 1986
PAGINA 17
Tjebbe de Jong (IJ en fyobert Bicknese: 'We verzorgen het contact, niet het contract. Dat is wel een mooie kreet'. (foto wim Dijkman)
ROTTERDAM - "De harde auto
matisering van het zachte recht".
Mr. Richard de Mulder, hoofd van
de workshop informatica en recht
van de rechtenfaculteit aan de Er
asmus Universiteit in Rotterdam,
heeft de rechtspraak en computers
verenigd. Enthousiast vertelt hij
over het door hem en zijn mede
werkers ontwikkelde Juricas-pro-
ject: de mogelijkheid een compu
ter te laten adviseren over juridi
sche problemen. Tijdens een sym
posium morgen (30 oktober) zullen
de universiteit en uitgeverij Ver
mande dit geesteskind presente-
'door
Inge Crul
De relatie tussen rechtspraak en
informatica, door De Mulder als
'de stokoude Vrouwe Justitia' en
'de virulente yuppie informatica'
betiteld, lag tot nog toe vooral op
het terrein van de delicten (compu
tercriminaliteit) en een efficiëntere
administratie, tekstverwerking en
naslagmogelijkheden (databan
ken). De Mulder gaat nu met twee
in de informatica geschoolde juris
ten, Hans. van de Velde en Kees
van Noortwijk, nog een stapje ver
der met Juricas, dat zich ook in
houdelijk met het recht bezig
houdt.
De Juricas-computerprogram-
ma's kunnen op verschillende juri
dische terreinen oplossingen aan
dragen voor de gebruiker. Zo kan
de advocaat met de floppy-disc bij
bijvoorbeeld "voorlopige hechte
nis" nagaan of zijn cliënt wel of
niet terecht in voorarrest zit.
Iemand die ontslagen is kan in
het programma Ontslagrecht kij
ken of dat terecht was en erfgena
men kunnen de floppy over erf
recht in de computer stoppen om
te weten hoe ze de erfenis volgens
de regels kunnen verdelen. De
computer helpt hen langs het juri
dische pad, komt zelfs met kant en
klare oplossingen, pleitnotities,
klaag- en verzoekschriften.
Het computerproject is een ver
volg op het project straftoemeting
waarmee in 1978 werd begonnen
aan de Erasmusuniversiteit. In
1982 leidde dat tot een prototype
van een programma, waarbij het
erom ging te zien in hoeverre een
computer behulpzaam kan zijn bij
de bepaling van straffen.
De onderzoekers werkten dit
ook uit voor andere rechtsgebie
den en zo ontstonden de program
ma's voorlopige hechtenis, erf
recht en ontslagrecht die mét het
programma straftoemeting op de
dertigste oktober beschikbaar ko
men. Er zit, vertelt De Mulder, ech
ter nog veel meer in de pijplijn.
- Diverse programma's zijn al in
een vergevorderd stadium: schade
vergoeding na niet terecht opge
legde voorlopige hechtenis, ge
rechtelijke bevelen tot betalen
(steun voor wie een betalingsbevel
vraagt bij de kantonrechter), inter
nationaal privaatrecht op het ge
bied van echtscheidingen (de pro
blemen bij de scheiding tussen
mensen van twee verschillende na
tionaliteiten), contractenrecht
(steun bij het ontwerpen van con
tracten) en beklag over inbeslagne
ming in strafzaken. Verder wordt
gewerkt aan programma's over de
ontvankelijkheid in Arob-zaken,
gedetineerdenrecht en belastin
grecht.
De programma's zijn geschreven
in de computertaal Pascal. Makke
lijk was dat 'vertalen' niet altijd,
vertellen de makers: woorden uit
ons dagelijks taalgebruik krijgen
in het juridische jargon vaak een
andere (en ook nog per geval ver
schillende) lading.
Er zijn twee soorten program
ma's voor verschillende groepen.
De A-programma's bieden behalve
het zeer gedetailleerde programma
en bestand, ook mogelijkheden tot
tekstverwerking en om zelf een uit
gebreid informatiebestand op te
zetten om zaken in op te zoeken en
te vergelijken. Deze programma's
kosten zo'n 1500 tot 3000 gulden en
zijn vooral bedoeld voor mensen
die in hun beroep met het recht te
maken hebben, zoals advocaten,
rechterlijke macht, notariaat, poli
tie, gemeente-ambtenaren, deur
waarders, bedrijfsjuristen en ande-
De B-programma's kosten enke
le honderden guldens en zijn be
stemd voor bij voorbeeld ombuds-
lieden, sociaal raadslieden en ie
dere particulier die zijn eigen zaak
wil uitpluizen. Ze zijn minder ge
detailleerd en bieden niet de moge
lijkheid tot opslag van informatie.
Iedereen die een IBM-personal
computer heeft of daaraan gelijke
apparatuur (met MS DOS bestu
ringssysteem) kan de floppy's ge
bruiken.
De bediening is simpel: het ver
eist niet meer kennis dan nodig is
voor het werken op een schrijfma
chine. In sommige gevallen is wel
enige juridische basiskennis ver
eist. Wie aan de slag gaat met een
programma heeft alle ruimte voor
eigen inbreng. Hij voert de gege
vens in, beantwoordt de vragen
van de computer die op het beeld
scherm verschijnen en wandelt
dan stap voor stap langs alle rele
vante wetsartikelen en jurispru
dentie.
Steeds bestaat de mogelijkheid
terug te springen in het program
ma als een bepaalde stap niet be
vredigt. Er is ook niet altijd sprake
van een absoluut 'ja' of'nee' op een
vraag: de gebruiker kan ook zijn
twijfel kenbaar maken en de com
puter helpt hem dan weer verder.
Zelfs bestaat de mogelijkheid dat
de computer hem er fijntjes op
wijst dat hij toch wel op een ver
keerd spoor zit.
Op dit moment dragen alle pro
gramma's het stempel van de au
teur en dat blijkt ook uit opmerkin
gen die erin voorkomen, bij voor
beeld bij arresten van de Hoge
Raad die worden genoemd. Dat
blijft voorlopig ook zo. De auteurs
zullen zo'n twee keer per jaar de
floppy's vervangen en bijwerken
met de nieuwste jurisprudentie.
De Mulder sluit overigens niet uit
dat in de toekomst de mogelijk
heid ontstaat voor gebruikers aan
de hand van een hoofdprogramma
hun eigen adviessystemen te ma
ken op een lege floppy. "Maar dat
zal nog wel even duren".
Met nadruk stellen de onderzoe
kers dat het beslist niet zo is dat de
computer de plaats van de rechter
gaat innemen. Van de Velde: "Het
is een gereedschapskist. Je blijft
de baas". Blijft de vraag of het
recht niet teveel een afwegingspro
ces van nuances is die een compu
ter niet ként.
De Mulder: "Vrouwe Justitia
heeft een weegschaal in haar hand
en beter kan ik het niet illustreren:
er is altijd dat ene punt waarop de
zaak ih balans is, dat kan in een de
tail zitten, in iets heel ongrijpbaars.
Wat wij proberen is op het scherp
van de snede alle informatie geven
en gebruiken. De gebruiker moet
maar kijken welke weg hij wil in
slaan - dat bepaalt de beslissing en
die beslissing neemt hij dus zelf'.
De computer kan dus volgens de
onderzoekers technisch oplossin
gen geven, zelfs de hoogte van
straffen aangeven, maar zal juri
disch nooit meer zijn dan een hulp
middel. Geen computer kan ooit
de rechter vervangen en diens ver
mogen tot menselijke inbreng, zegt
De Mulder. "Als het de functie van
een rechter is te luisteren en te be
grijpen, dan kun je dat niet auto
matiseren. Maar in de praktijk
blijkt dat als mensen naar een kan
tonrechter gaan omdat ze denken
dat ze daar hun verhaal kunnen
vertellen, ze Op het feit stuiten dat
er geen tijd voor ze is. Dat ont
kracht deze argumenten tegen de
automatisering en zegt alleen maar
dat je déér dan iets aan moet
doen".
LEIDEN - Tjebbe de Jong
en Robert Bicknese van
Integrand willen best een
praktijkvoorbeeld geven.
Een schoolvoorbeeld
zelfs: de directeur van
een klein importbedrijf
vindt dat hij de beste
handdrogers (warme-
luchtblazers om natte
handen te drogen) ver
koopt die er te krijgen
zijn. Maar hoe moet hij
die aan de man brengen?
Welke bedrijven of instel
lingen hebben interesse?
Hoe moet hij die benade
ren? En hoe moet hij ze er
van overtuigen dat zijn
handdrogers bij de aan
schaf wel wat duurder
zijn, maar dat ze hun geld
dubbel en dwars waard
zijn?
door
Sjaak Smakman
Hij mist de deskundigheid en de
tijd om dat zelf te onderzoeken.
Hij kan natuurlijk een professio
neel bureau in de arm nemen
maar dat kost vele duizender
guldens. En dat is voor zijn be
drijf nauwelijks op te brengen
Uiteindelijk bleek de stichting
Integrand de sleutel op het slot
via dit unieke 'uitzendbureau
kreeg hij een student die vooi
een bescheiden vergoeding - hel
minimumloon - een aantal maan
den de markt voor hem onder
zocht en een marketingplan op
stelde. Voor de ondernemer eer,
uitkomst, voor de student een
unieke kans om zijn theoretische
kennis in de praktijk te beproe
ven en kennis te maken met het
bedrijfsleven.
Het bovenstaande geeft vol
gens de twee Leidse studenten
precies aan wat Integrand is: een
niet-commerciële bemiddelaar
tussen studenten en bedrijven.
Studenten die al tijdens>hun stu
die praktijkervaring willen op
doen, en bedrijven die met auto-
matiserings-, organisatie-, ver
koop- of andere problemen kam
pen en daar best een deskundige
op zouden willen zetten als dat
niet zo ontzettend veel geld zou
kosten.
Het bedrijfsleven, vooral het
midden- en kleinbedrijf, begint
Integrand te ontdekken. Dit jaar
denkt Integrand zeker 300 stu
denten te plaatsen en Bicknese
denkt dat dat er over een paar
jaar 1000 zijn. Ook het aantal ves
tigingen - de stichting heeft nu
kantoren in Amsterdam, Leiden,
Rotterdam, Groningen, Tilburg
en sinds een paar maanden ook
in Utrecht - moet groeien. Uitein
delijk moet Integrand in elke
universiteitsstad te vinden zijn,
zegt Bicknese.
Hulp
De start van Integrand was
moeizaam. Het idee ervoor bor
relde in 1979 op in de zolderka
mer van de Groningse bedrijfs-
kundestudent Aad Houwink en
zijn Delftse medestudent Jaap-
Jan Stroosnier. Studenten en be
drijven hebben vaak een ver
keerd beeld van elkaar, stelden
ze vast. De student denkt dat-ie
het wel kan terwijl hij geen idee
heeft over hoe het nu werkelijk
toegaat in een bedrijf, terwijl be
drijven studenten vaak zien als
arrogante kwasten. Als studen
ten tijdens hun studie al eens
écht aan de slag zouden kunnen -
iets heel anders dus dan wat vrij
blijvende stages - zou dat voor
beide partijen heel goed kunnen
werken.
Met hulp van het bedrijfsleven
en 2,5 miljoen gulden subsidie
van Economische Zaken ging In
tegrand in 1980 aan de slag, maar
het succes bleef aanvankelijk uit.
De vraag hoe het komt dat
sommige kerken groeien als kool
terwijl andere alleen maar leden
verlies boeken, kan nu betrouw
baar worden beantwoord met de
stelling dat de 'onderlinge liefde'
van de leden het voornaamste is.
Tot die conclusie komt dr. Win
Am van het 'Instituut voor Ame
rikaanse Kerkgroei' in Pasadena
j (Californië). Dit evangelische in
stituut voor onderzoek naar de
I groei van instellingen heeft meer
dan 8600 leden van 39 protestant
se kerkgenootschappen en orga
nisaties ondervraagd. Doel was
erachter te komen in welke mate
de onderlinge liefde in praktijk
wordt gebracht.
Het is zonneklaar, zegt dr. Am,
dat die persoonlijke band bij
groeiende kerken veel sterker is
dan bij slinkende. Het uiterlijk
van het kerkgebouw, de kwali
teit van het pastorale leider-
i schap, de aantrekkelijkheid vari
9 Plaatsingen in 1980, 13 en 1981
en 34 in 1982, dat zijn geen over
weldigende getallen. Integrand
wijzigde de formule door via ves
tigingen in een aantal universi
teitssteden 'naar de student toe
te gaan' en zich naar bedrijven
toe te profileren als een bureau
'dat hulp kan bieden bij werk
waar een bedrijf zelf niet aan toe
komt. "Want vergeet niet dat een
student veel te bieden heeft. Hij
of zy heeft de nieuwste kennis op
een vakgebied op een hoog ni
veau en is bovendien onafhanke
lijk. Daar komt nog bij dat men
sen die zich bij ons hebben inge
schreven ook gemotiveerd zijn",
zegt Bicknese.
Chinees
Integrand heeft momenteel
1400 studenten ingeschreven,
waarvan het merendeel in rich
tingen als bedrijfseconomie, in
formatica, rechten, sociologie en
psychologie. Maar, benadrukken
Bicknese en De Jong, elke stu
dent is welkom. De Jong: "We
hebben bijvoorbeeld iemand
kunnen plaatsen die Chinees stu
deerde bij een bedrij'f dat han
delscontacten met China had.
Dankzij die student konden de
gesprekken eindelijk vlot verlo
pen, tot dan toe was het altijd in
gebrekkig Engels gedaan". Maar
dat blijven uitzonderingen, het
merendeel van de klussen is voor
studenten bedrijfskunde en eco
nomie, gevolgd door de arbeids-
en organisatiepsychologen en in
formatici.
Hoe werkt Integrand precies?
kerkelijke voorzieningen, de
evangelisatie-ijver of het al of
niet behoudend-zijn van de ker
kelijke gemeente, het zijn alle
maal dingen die minder belang
rijk worden gevonden.
De enquête had zeventien vra
gen. Bij de antwoorden over 'on
derlinge liefde' scoorden de
Zuidelijke Baptisten aardig
hoog. De Vergaderingen van
God doen het uitstekend; de af
gelopen tien jaar groeiden ze met
50 procent. De Kerk van de Naza-
rener is de derde öp de liefde-
schaal: een groei van 22 procent.
De presbyterianen komen he
lemaal achteraan; zij liepen dan
ook de laatste tien jaar met 15
procent terug. De lutheranen en
verenigde methodisten scoren
ook mager en verliezen voortdu
rend leden.
Het resultaat van het onder
zoek is nu in boekvorm uitgeko
men. Titel: 'Who cares about Lo
ve?' (Wie geeft om Liefde?). Uit
gever is de Church Growth Press
in Pasadena.
Bisschoppen over
economie
Op hun najaarsvergadering
van 10 tot 13 november zullen de
rond 300 rooms-katholieke bis
schoppen van de Verenigde Sta
ten hun eindstemming houden
over de veelbesproken pastorale
Een bedrijf klopt aan bij de stich
ting en legt zijn wensen op tafel.
De medewerkers - studenten die
in principe een jaar bij het bu
reau werken - zoeken dan vervol
gens in het bestand een of meer
kandidaten en die moeten dan
een afspraak met het bedrijf ma
ken. Wat ze precies moeten doen,
hoe lang de opdracht duurt en
wat precies de arbeidsvoorwaar
den worden, is een zaak tussen
de student en het bedrijf. "Wij
verzorgen het contact, niet het
contract. Dat vind ik wel een
mooie kreet", vat Bicknese sa
men. Als er een contract wordt
gesloten, stuurt Integrand een
rekening van 400 gulden voor be-
middelingskosten. Een laag be
drag, maar de medewerkers van
Integrand zijn dan ook studen
ten die behalve een onkostenver
goeding geen loon krijgen.
Scepsis
Het is overigens niet zo dat In
tegrand elke opdracht accep
teert. De Jong: "Het gebeurt wel
dat we een opdracht annuleren
of afwijzen, omdat bijvoorbeeld
blijkt dat zo'n bedrijf beter bij
een uitzendbureau terecht kan".
Bicknese: "Daar moeten we voor
waken. Een uitzendbureau is
veel duurder dan wij en soms
denkt een bedrijf: als ik voor die
klus nu een student kan krijgen
dan is dat lekker goedkoop. Maar
de opdracht moet ook voor de
student nuttig zijn. Het moet wel
een opdracht op niveau zijn,
waarbij hij zijn hoofd moet ge
bruiken. Laatst was er een be
brief over de Amerikaanse eco
nomie. De brief zelf telt 53.000
woorden. De bisschoppen heb
ben niet de illusie dat alle gelovi
gen en belangstellenden die zul
len lezen, en daarom hebben ze
ook één 'boodschap' van 3600
woorden opgesteld.
Aan de brief is sinds 1980 ge
werkt. Hij wierp zoveel tegen
stellingen binnen de eigen kerk
op, dat vooraanstaande leken
een tegenactie begonnen om de
scherpe kanten ervan af te slij
pen. Maar de bisschoppen lieten
zich niet beteugelen en zijn vast
besloten hun werk tot een goed
eind te brengen.
De boodschap bevat - naast
nog tal van andere punten - zes
morele basisprincipes.
1. Elke economische beslissing
,en organisatie moet worden
beoordeeld naar de mate waarin
zij de menselijke waarde be
schermt of ondermijnt; 2. mense
lijke waarde kan alleen tot was
dom komen en- worden be
schermd binnen de menselijke
gemeenschap; 3. alle mensen
hebben hetzelfde recht om deel
t& nemen aan het economisch le
ven; 4. iedereen moet speciale
zorg hebben voor armen en
zwakken; 5. mensenrechten
(burgerlijk, economisch en poli-
tiek) zijn de minimum-voorwaar
den voor leven in gemeenschap;
drijf dat een student als een soort
vertegenwoordiger de weg op
wilde sturen. Die opdracht heb
ben we toen geweigerd".
Hoewel het Werk van Inte
grand na het leggen van het con
tact officieel ophoudt, gaat de be
moeienis in de praktijk toch ver
der. Hoe verloopt de opdracht?
Is de student tevredeh? Is het be
drijf tevreden? En hoe is dat na
afloop? De Jong en Bicknese be
nadrukken dat de meeste op
drachten goed verlopen: "Niet
allemaal natuurlijk, dat kan niet.
Maar meestal zijn bedrijven erg
tevreden: studenten kunnen zèlf-
standig werken en als ze er zelf
niet uitkomen of de problemen
wat onderschat blijken te heb
ben - dat kan voorkomen - dan
kunnen ze vaak terugvallen op
de steun van een hoogleraar. En
als het nodig is, als een bepaalde
klus een student bijvoorbeeld
echt te veel tijd kost of als wij de
opdracht toch niet goed hadden
ingeschat, dan grijpen we zelf in
en sturen bijvoorbeeld iemand
anders. Dat hoeft inderdaad niet,
maar we hebben natuurlijk wel
een goede naam te verliezen
Veel bedrijven hebben inder
daad van te voren wel wat scep
sis. Maar ze denken dan vaak:
ach, het kost niet zoveel dus la
ten we het maar eens proberen.
En dan blijkt het heel vaak reuze
mee te vallen wat zo'n student
kan".
Sponsor
Integrand wil de komende ja
ren flink aan de weg gaan timme
6. de samenleving is moreel ver
antwoordelijk om de mensen
rechten overeind te houden en
tot volle wasdom te laten komen.
De bisschoppen hopen, dat
hun aanbevelingen 'redelijk' en
'uitgewogen' zullen overkomen,
al sluiten ze niet uit dat er tegen
stellingen over zullen ontstaan.
En rechtstreeks aan het adres
van de gelovigen: "Om goed in
gelichte en actieve burgers te
worden moet uw stem die der
stemmelozen zijn".
Moskou, Er zijn voorzichtige
gesprekken begonnen over een
mogelijk bezoek van de paus aan
de Sowjet-Unie in 1988, als de
Russisch-Orthodoxe Kerk het
1000-jarig bestaan van het chris
tendom in Rusland herdenkt. De
Russisch-orthodoxe metropoliet
van Kiev bevestigde gisteren, dat
hij hierover in Assisi met de
rooms-katholieke aartsbisschop
Silvestrini had gesproken. Die is
secretaris van de Vaticaanse raad
voor openbare aangelegenheden.
Vervolg. Religieuze leiders
in Japan hebben voorgesteld,
volgend jaar in hun land een ver
volg op het vredesgebed in Assi
si te houden. Een 'internationale
ontmoeting van gebed en dia
loog' op 3 en 4 augustus op de
heilige berg Hiei, de wieg van het
ren. Via folders, advertentietjes
in de universiteitsbladen en -
vooral - mond-op-mondreclame
willen De Jong en Bicknese in
Leiden aan de slag om studenten
te werven. Daarnaast start bin
nenkort een campagne om het
bedrijfsleven te interesseren
voor Integrand. Nu is de stich
ting voornamelijk bekend bij
grote bedrijven, die ook als spon
sor optreden. Enkele namen: Ae-
gon, IBM, Gist Brocades, BP,
Delta Lloyd, Amro, Klynveld en
Kraayenhof, Hoogovens en Wes-
sanen. Daar komen ook wel op
drachten vandaan, maar niet
echt veel. Bedrijven van deze
omvang hebben immers vaak al
een forse staf voor de problemen
in eigen huis. De interessantse
opdrachten komt bij het midden-
en kleinbedrijf vandaan. "Maar
jammer genoeg blijkt Integrand
daar juist 'nauwelijks bekend",
zegt De Jong. Een aanzet gaf In
tegrand deze week met een wer
vend praatje tijdens een lunch-
bijeenkomst in Leiderdorp van
de Maatschappij voor nijverheid
en handel.
Daarnaast wil Integrand zich
ook meer richten op de overheid
en semi-overheid. Rijkswater
staat is inmiddels een klant van
Integrand, terwijl in het Leid-
schendamse ziekenhuis Anto-
niushove ook een student aan
het werk is. Met het academisch
ziekenhuis in Leiden zijn contac
ten gelegd. "Want met al die be
zuinigingen en efficiencymaatre
gelen is daar natuurlijk best wat
te doen".
Japanse boeddhisme. Vandaag
is de uitnodiging aan de paus
overhandigd.
Circus. Plaatselijke kerken
moeten in de wintermaanden cir
cusartiesten tegemoetkomen,
vindt de predikant Joachim Fei-
ge, die namens de Evangelische
Kerk in Duitsland is belast met
de pastorale begeleiding van de
ze mensen.
Hij heeft de plaatselijke ker
ken gevraagd de ruim honderd
kleine circussen in West-Duits-
land des winters niet in de kou te
laten staan. Meestal zijn deze fa
miliebedrijven in de koude tijd
zonder inkomsten. Ze zijn vaak
aangewezen op sociale zaken,
maar die geeft lang niet altijd de
nodige hulp.
Gemeente-avonden, zondags
school, catechisaties en kerkelij
ke instuiven voor oqderen zijn,
volgens dé Duitse dominee, ge
schikte gelegenheden om circu
sartiesten te laten optreden.
Organist
Jan Jansen, cantor-organist
van de Oude Kerk in Soest, is
met ingang van 1 januari 1987 be
noemd tot organist van de Dom
kerk in Utrecht.
Jansen is 39 jaar en heeft ge
studeerd aan het Utrechtse con
servatorium, orgel bij Cor Kee en
piano bij Gerard van Blerk. Bij
de 'Domconcerten' is hij al vele
malen gastorganist geweest.
Synodes. De hervormde en
gereformeerde synodes zullen
van donderdag 13 tot zaterdag 15
november samen vergaderen in
het congrescentrum 'De Ree
horst' aan de Bennekomseweg in
Ede.
De opening is op 13 november
's avonds om 7 uur door dr. H. J.
Kouwenhoven, voorzitter van de
gereformeerde synode. Die
avond en de volgende morgen
wordt - naar aanleiding van de
raadpleging van de kerkelijke
vergaderingen - gesproken over
de voortgang van 'Samen op
weg'. Op vrijdagmiddag 14 no
vember komt het lutherse ver
zoek om aan 'Samen op weg'
mee te doen ter sprake. Verder
wordt die dag en op zaterdag
morgen gepraat over de schets
1986 voor de toekomstige vorm
geving van de herenigde (her
vormde en gereformeerde) kerk.
Rond het middaguur van zater
dag 15 november zal de voorzit
ter van de hervormde synode, ds.
H. Huting, de vergadering slui-,
ten. Daarna gaan de beide syno
des nog aan de maaltijd.
Hervormde Kerk: beroepen
te Scherpenzeel (Geld.), deelge
meente 'De Hoeksteen', voor
deelwerk, kandidaat E. J. de Rui
ter Wolfheze, te Wassenaar J,
Visser Den Haag-Loosduinen;
aangenomen naar Giessen-Rijs-
wijk (Noord-Br.) kandidaat R. de
Koning Gans Bergschenhoek,
naar Hellendoorn (geref.-herv.
wijkgemeente, voor deelwerk)
kandidaat mevrouw E. van Ge-
merden aldaar; bedankt voor
Bergen op Zoom J. H. van Hun-
nik Aalten.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Eelde-Paterswolde H.
J, Westmaas Castricum, te Delft
I. de Jong Maastricht.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Axel A.
de Snoo Harderwijk.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: beroepen te Breukelen
H. de Jong Amsterdam.
