'Hemelsbreed' moet
aan kracht winnen
Burleske pruikendans met schaamlap
Afwisselend werk
Kees van Roemburg
Sprankelend Mozart-concert
MAANDAG 27 OKTOBER 1986
PAGINA 11
Joke Bruijs en Salonorkest Pluche
in 'Hemelsbreed'. Regie: Frans Boe
len. Tekstbijdragen van o.a. Jaap
Bakker, Jan Boerstoel, Frans Mul
der en Willem Wilmink. Gezien op 25
oktober in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - 'Hemelsbreed' de
voorstelling van Joke Bruijs en
Salonorkest Pluche, kan nog aan
kracht winnen. Als de overgan
gen tussen de scènes en liedjes
geolieder gaan lopen moet de
vakmatige zeepbel sneller, volu
mineuzer en misschien wel met
alle kleuren van de regenboog
opgeblazen kunnen worden. 'He
melsbreed' van Bruijs en Pluche
heeft een vluchtigheid dat je
even vreest voor geheugenver
lies na het incasseren van je jas
bij de garderobe: ik sta in de
Schouwburg maar wat heb ik ge-
Wat heb ik gezien? Het doek
gaat op en Bruijs ligt in een he
melbed in de hemel. Zoetblauw
achterdoek, bordkartonnen lam
metjeswolken, waarachter de
Pluche-musici zitten, en we ho
ren de mooi, afgewogen articule
rende stem van Leen Jonge-
waard in de persoon van God
Bruijs verantwoording vragen
over haar bewogen liefdesleven.
Het programma spreekt zelfs
over een 'tumultueus liefdesle
ven, waarbij vele mannelijke
slachtoffers zijn gevallen'.
Bruijs's 'tumultueuze' liefdesle
ven zal de rest van de avond de
revue passeren, waarna de Al
machtige zal vonnissen: de hel,
de hemel of terug naar de aarde.
Het wordt de aarde. Voor de he
mel komt ze niet in aanmerking
want zegt de Almachtige tegen
Bruijs: "weet je wat je bent, je
bent van God los".
Van God los? Maar ze heeft
niks gedaan! Niks ondeugends,
niks venijnigs, niks gemeens,
niks berekenends, niks...., ja, ei
genlijk niks menselijks. Als
Bruijs d'r niet in mag dan komt
niemand die hemel in. Op het
zieltje van Bruijs kan niet het
kleinste zwarte spikkeltje zitten,
ze verdient een ereplaats tussen
Gods engelen. En naar die bewo
gen liefdesaffaires is het ook lang
raden. Om precies te zijn tot het
één na laatste nummer. Dan
wordt pas duidelijk wie dat zijn
geweest.
De rode draad in het geheel
vormt de verantwoording voor
God en voor de rest zijn er alle
maal losse touwtjes. De voorstel
ling gaat absoluut niet over haar
relaties maar over haar jeugd
(Rotterdam, vader, broers, voet
bal, school, dansles) en bestaat
verder uit uiteenlopende grap
pen, grollen, sketches en liedjes.
De voorstelling ontrolde zich
niet op vanzelfsprekende wijze
en maakte de indruk van een
blokkentoren die je op willekeu
rig wat voor wijze op kunt bou
wen. Er werd niet vooruitgewe
zen en teruggegrepen, niets werd
voorbereid. Elk nummer eindig
de met een liedje en bij elk nieuw
sketchje moest de voorstelling
weer op gang geduwd worden.
En het zag er zo beloftevol uit.
Groot décor, mooie belichting,
Bruijs als 'Grande Dame'. Een al-
lure-achtige opzet waarin Bruijs
gaandeweg verschraalde tot het
lekkere stuk uit de voetbal-kanti
ne. Hoe kan dat nu met zo'n gere
nommeerde ploeg tekstschrij
vers achter je? Zou je geen kam
pioen-voorstelling kunnen ko
pen zoals je ook geen kam
pioenselftal kunt kopen met alle
maal voetballers van buitenaf?
Ik telde precies twee geslaagde
liedjes: 'Hyperparathalamofibro-
se' en 'Welterusten' (tekst van
beide: Jaap Bakker). Het eerste
Joke Bruijs en het Salonorkest Pluche
liedje beschrijft e
ziekte waar een dame de heren
doktoren gek mee maakt, het
tweede een virtuoos beschreven
nachtmerrie; beide liedjes wer
den zeer overtuigend vertolkt
door Bruijs die hier gericht haar
angstwekkende explosiviteit in
kwijt kori.
De verbindende teksten tussen
de liedjes waren ook niet echt
leuk waarbij Bruijs de handicap
had geen echte tegenspelers te
hebben. De mannen van Pluche
stonden toch behoorlijk te stum
peren, weliswaar allervriende
lijkst, en met de stem van God
uit de luidsprekers is ook weinig
samenspel mogelijk. Teleurstel
lend waren ook de bijdragen van
Robert Long en Willem Wilmink.
'Waarom zou je treurig zijn' van
Robert Long ging in de trant van
'en we hebben Aids/Kanker/Huis
platgebrand van je hupfalderal-
dera', terwijl Wilminks 'Doelloos
langs de Maas' wel erg sentimen
teel was (varen, kinderjaren, zee
wind, medicijn, Maaskant) en ze
ker zo werd gezongen (Rohoho-
hoter-eh-eh-da-ah-ah-ah-mmm).
Ook 'Leve Koning Voetbal' van
Wilmink had dat oversentimen-
tele en werd bovendien ont
Ketting)
kracht door die nadrukkelijk te
rugkerende regel: "het halleluja
van de eeuw is de ander z'n hu-
phup"
De zeven mannen van Pluche
kunnen heel mooi muziek ma
ken en kunnen niet toneel spe
len, de bloedstollend serieuze
toegift 'Doodgaan in de zon'
sloeg als een tang op een varken
en Joke Bruijs liep er verder veel
te bloot bij. Als dat de reden is
dat ze niet de hemel in mag dan
geef ik God groot gelijk. Sex-ap-
peal kan je niet afdwingen met
décolletées en split-jurken.
RADBOUD ENGBERSEN
Serie concerten
met oude muziek
LEIDEN - In de Taffehzaal van het
Rijksmuseum van Oudheden in
Leiden wordt voor het tweede
achtereenvolgende seizoen een se
rie concerten met oude muziek ge
houden. De concerten worden
georganiseerd door de Stichting
Oude Muziek Theater. De Leidse
afdeling van de vereniging voor
Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen organiseert lezingen, die
nauw samenhangen met de ten ge
hore gebrachte muziek. Datzelfde
geldt voor de drie workshops, die
op de Streekmuziekschool worden
gehouden.
Het eerste concert wordt
dag 29 oktober gegeven door het
Trio Mauve. Het trio speelt speelt
werk uit de tweede helft van de
achttiende eeuw, van o.a. Joseph
Haydn. Het Trio Mauve g zater
dag 25 oktober in de Streekmu
ziekschool een workshop over au
thentieke uitvoeringspraktijk van
muziek uit het Classicisme. De le
zing die Ernst Vermeulen van
avond in het Museum van Oudhe
den geeft, sluit daarop aan.
De overige concerten in de Taf
fehzaal zijn: Italiaanse barok (26
november), het Sonderlijck En
semble (17 december), blokfluittrio
La Fontegara Amsterdam (28 ja
nuari), het Italiaanse ensemble En
rico Gatti (25 februari), Camerata
Trajectina (11 maart), OLIM (25
maart), Harmonie Universelle (29
april) en barokopera's (27 mei).
De overige voordrachten worden
gegeven door Louis Peter Grijp,
die op 26 januari over muziek in de
Renaissance spreekt, en door Jan
Nuchelmans, die 23 maart muziek
in de Middeleeuwen tot onderwerp
heeft.
Blokfluitensemble La Fontegara
geeft 24 januari de tweede work
shop in de Muziekschool. De derde
workshop wordt 21 maart gegeven
door leden van OLIM.
Alle concerten en voordrachten
beginnen om 20.15 uur.
'Sechs Tanze' bij Nederlands Dans Theater
Moment uit 'Sechs T&nze vanJiri Kylian
Het Maarten van Norden Kwartet.
Gehoord op 25 oktober bij Hot Hou
se in het Waaggebouw.
LEIDEN - Er lijkt dit jaar een
luwte te zijn ingetreden wat de
Nederlandse jazz en geïmprovi
seerde muziek betreft. Deson
danks zijn er voortdurende nieu
we formaties, een groeiend aan
tal, die goede en ook interessante
muziek brengen. Zo'n groep is
het Maarten van Norden Kwar
tet, dat bestaat uit musici, die
men inmiddels tot jonge vetera
nen zou kunnen bestempelen.
Naar eigen zeggen had het viertal
in deze samenstelling nog weinig
met elkaar gespeeld, maar dat
was afgelopen zaterdag nauwe
lijks merkbaar. Het robuuste re
pertoire werd met zelfvertrou
wen gepresenteerd. Vooral de
Maarten van Morden Kwartet
Interessante jazz-muziek
goede interactie tussen de spe
lers vond waardering bij het pu
bliek.
Afgezien van de drummer.
Martin van Duynhoven, kennen
alle groepsleden elkaar van de
jazz-funk groep Future Shock,
die al een aardige reputatie heeft
weten op te bouwen. Leider Van
Norden, die behalve de tenor- en
sopraansax met gepaste terug
houdendheid de synthesizer be
diende, had naast goed in het ge
hoor liggende eigen composities,
ook stukken van gitarist en lid
Jan Kuiper, van Ornette Cole
man en Archie Shepp uitge
zocht. Zijn keus bleek bij uitstek
Sharon-kwartet: gestroomlijnd
Het Sharon-kwartet bestaande uit Gil Sharon en Rodica-Daniela Ciocoiu,
viool, Georg Haag, altviool en Catalin Illea-Meiere, cello. Met werken van
Schubert (kwartet in F gr.t.). Gehoord op 26 oktober in het Groene Kerkje
OEGSTGEEST - Het echte vuurwerk bleek voor het laatst be
waard te zijn. In het slotdeel van Ravels strijkkwartet met de op
zwepende vijfachtste maat werd er echt muziek gemaakt. De
'Spaanse peper' vormde de smaakmaker van éen concert dat tot
dan toe naar mijn smaak te gereserveerd had geklonken.
Het kan niet ontkend worden dat het Sharon-strijkkwartet uit
Roemenië vele kwaliteiten heeft. Het samenspel is ritmisch be
trouwbaar en de klank is evenwichtig waarbij de aanvoerder on
danks zijn duidelijke leidersfunctie toch niet overheerst. De musi
ci beheersen hun vak en ze staan boven de materie.
En toch... ik ging niet op het puntje van mijn stoel zitten. De
voordracht kwam gestroomlijnd en esthetisch over maar was niet
helemaal doorleefd. Dynamische verschillen waren er genoeg
maar ze bleven als het ware aan de oppervlakte.
In Schuberts strijkkwartet viel dit nog niet zo op. Deze muziek
heeft, in tegenstelling tot vele van Schuberts leideren een onbe
zorgd karakter. Duidelijker was het gemis aan diepgang in het
Mozart-kwartet. Vooral het laatste deel ('molto allegro') miste de
stuwing, die Mozarts muziek een extra geladenheid moet geven.
De altviolist had in het derde deel ('trés lent van Ravels kwartet
een aantal mooie solo's te spelen, maar hij speelde ze bijna als een
verplicht nummer. Meer bewogenheid wist de cellist te leggen in
zijn langzaam aanzwellende lage noten. Deze cellist, Catalin Illea-
Meier, gaf overigens het meest blijk van musiceervreugde.
Eerste violist Gil Sharon loodste zijn kwartet weliswaar be
trouwbaar door alle moeilijkheden heen, maar zijn onophoudelijk
op en neer gaande linkervoet verhinderde vaak dat de vlam in de
pan sloeg. In het strijkkwartet van Ravel waren gelukkig gedeel
ten waarin meer vaart zat zoals het tweede deel met de opgewon
den pizzicati die de Spaanse gitaarmuziek uitbeelden.
Al met al was er in het Groene Kerkje toch mogelijk ontspannen
te genieten van een hecht op elkaar ingespeeld ensemble.
Het volgende concert aldaar wordt op 23 november gegeven
door Henk Vos, fluit en Sara Strumphler, harp.
FRANK DEN HERDER
geschikt voor een dergelijke
compacte en levendige groep. Al
tijdens het eerste nummer bleek
dat Van Norden zelf zich tot een
uitstekende instrumentalist
heeft ontwikkeld. Vooral op zijn
hoofdinstrument, de tenorsax,
kwam dat goed tot uiting. Behal
ve zijn tegenwoordig goede ti
ming overtuigden vooral zijn be
heersing en aangename noten
keus. Hij wist zijn soli goed op te
bouwen en hield vrijwel altijd op
het juiste moment op, met zijn
improvisaties.
Hetzelfde kan gezegd worden
van Jan Kuiper, duidelijk de
leukste en meest veelzijdige gita
rist op dit moment in de Neder
landse jazzscene. Hij is in het ge
lukkige bezit van een geheel ei
gen geluid en maakte daar nuttig
gebruik van, zowel tijdens inven
tieve begeleidingspartijen als in
eigenzinnige soli. Hij speelde het
klaar om in elk stuk een geheel
verschillende opgebouwde im
provisatie te construeren en
daarmee de aandacht van het pu
bliek vast te houden. Een van de
sterke kanten van het kwartet
was ongetwijfeld de evenwichtig
en tegelijk dynamische klinken
de combinatie van saxofoon en
gitaar.
Eric Calmes speelde op basgi
taar en contrabas met een uitste
kende timing, hoewel de baspar
tijen wat leden onder de matige
klank van zijn versterkingsappa-
ratuur. Calmes' moeiteloze
swing paste zeer goed by de voor
Martin van Duynhoven typisch
stugge ritmiek. De drummer vul
de de rotsvaste fundamenten van
de bassist en zijn beurt goed aan
en voorzag het optreden van ori
gineel percussief commentaar.
Gaandeweg raakte men beter 1
vertrouwd met de akoestiek van
het Waaggebouw en begon het
kwartet steeds meer als een soort
eenheid te fungeren, die groter
was dan de som der delen. Hoe
wel het concept, een neobop aan
gevuld met elementen uit de
avant-garde en de funk, niet ui
terst origineel is, lijkt mij dat het
Maarten van Norden Kwartet
een gedegen en toch flexibele in
vulling van dat raamwerk gevon
den heeft.
KEN VOS
(foto Hans Gerritsen»
Nederlands Dans Theater met pre
mière van 'Sechs Tanze' (Jiri Kylian/
W.A. Mozart) en herhalingen van
'Soldatenmis' (Kylian/Bohuslav
Martinu) en 'L'enfant et les sortilè-
ges' (Kylian/Maurice Ravel). Gezien
op 25 oktober in het Muziektheater,
Amsterdam. Nog te zien op 30 en 31
oktober en 1, 6, 7 en 8 november in
het Circustheater, Scheveningén.
AMSTERDAM - Geen tweede
choreograaf in ons land beheerst
een zo breed spectrum als Jiri
Kylian. Er is een tijd geweest dat
hij bij uitstek lyrische dansen
maakte in een vloeiende stijl. De
laatste vijf, zes jaar echter zijn de
thema's die hij aanpakt en de
wijze waarop hij dat doet veel ge
varieerder geworden. Na een
aantal tamelijk zware balletten
op rij komt hij nu weer met een
luchtige dans, die - afgezien van
de technische virtuositeit- als
een niemendalletje kan worden
beschouwd.
Kylian is één van de zeldzame
choreografen die in staat is een
komische choreografie te ma
ken. Dit keer moet Mozart het
ontgelden. Voor wie de film
'Amadeus' heeft gezien, zullen
deze 'Sechs Tanze' gefundenes
fressen zijn. Men denke aan de
scène waarin de componist tij
dens een bal aan het hof van kei
zer Joseph II luid kakelend on
der tafel duikt op jacht naar
vrouwelijk schoon, zo ongeveer
is de sfeer van deze choreografie.
Vanaf de eerste opkomst van
de dansers zat het halve Muziek
theater te ginnegappen. Geen
wonder als de mannen met ont
bloot bovenlijf en lange witte on
derbroek aantreden, een bepoe
derde pruik op het hoofd en de
vrouwen gekleed zijn in witte on
derjurken. Ze gedragen zich na
venant en voeren hoofse dansen
uit die volledig uit hun keurslijf
zijn gebarsten. Alsof Kylian
heeft willen laten zien wat er in
dertijd zoal onder die dikke laag
poeder en satijn schuilging. De
vrouwen slaan zich de rokken
voor het gezicht, hobbelen op z'n
hondjes over de dansvloer en
maken jojo-bewegingen. Ze krij
gen van de mannen soms een
pets op de billen en worden aan
hun rokken of benen in het rond
gezwierd.
Voor elk van de zes dansen in
driekwartsmaat hanteert Kylian
een andere bezetting. Kylian zou
Kylian niet zijn als al die boertig
heid niet in een virtuoze vorm
was gegoten. Het handjeklap en
de rokkenjagerij voltrekken zich
in een enorm hoog tempo en met
een heel scala aan bizarre en ver
wrongen bewegingen. Het uit de
jaren zestig stammende woord
'uitfreaken' is er nog het meest
op
'Geschoren riet
landen' van Kees
van Roemburg.
(foto Holvast)
Bij wijze van contrast dolen
soms elf in hedendaagse kleding
gestoken mensen somber tussen
de dansenden door. Zij dansen
niet, maar staren in de verte, la
ten zich wanhopig ter aarde val
len of sjorren elkaar voort. In
'Wiegelied' (1983) hanteerde Ky
lian de tijdgeest op een soortge
lijke manier. Bij deze 'Sechs Tan-
ze' doet het elftal vooral denken
aan een schaamlap, die op het
burleske van deze choreografie
moet verontschuldigen. Een ge
kunstelde en overbodige toevoe
ging.
In de finale van de hoofse dans
wordt veel subtieler gerelati
veerd. Terwijl een wolk van
zeepbellen neerdaalt, kloppen de
dansers zich het poeder uit de
pruiken en stappen schouderop
halend van de dansvloer af.
ARIEJAN KORTEWEG
Expositie met schilderijen van Kees
van Roemburg, t/m 16 november.
Galerie Denise Stephan, Bakker-
steeg 18-20, Leiden. Geopend vr. t/m
zo. van 13.30-17.30 uur.
LEIDEN - Galerie Denise Ste
phan bestaat tien jaar. In die ja
ren heeft Leiden er diverse expo
sitiemogelijkheden bijgekregen
maar in veel gevallen werd kunst
gekoppeld aan zuiver commer
ciële doelen, verkoop van koffie
en broodjes om een voorbeeld te
I noemen. Zo niet by de galerie
aan de Bakkersteeg, waar de
prioriteit nog steeds by de kunst
werken zelf ligt.
Ter gelegenheid van de viering
van dit tweede lustrum is tot en
met 16 november werk van Kees
van Roemburg tentoongesteld.
Van Roemburg was in 1976 de
eerste exposant by Denise Ste
phan. Een verschil met tien jaar
geleden is dat deze solotentoon
stelling naast landschappen ook
stillevens omvat.
Madrigalesco Kamerorkest o.l.v. Henk Brier. Solisten:
Henny Ravestein, viool, Esther van Stralen, altviool, Ar
thur de Groodt, violoncel. Uitgevoerde werken: Diverti
mento in Bes KV 137, Te Deum KV 141, Graduale ad fes-
tum BMV Sancta Maria, Mater Dei KV 273 en Diverti
mento in Es KV 563 van W.A. Mozart. Gehoord op zondag
26 oktober in de Taffeh-zaal van het Rijksmuseum van
Oudheden in Leiden.
LEIDEN - De onlangs opgerichte afdeling Zuid-
Holland van de Nederlandse Mozart Vereniging is
van plan meer eigen produkties uit te brengen.
Aanzet hiertoe vormde gistermorgen in de Taffeh
zaal van het Museum van Oudheden een spranke
lend concert door het Nederlands Madrigaalkoor
met het Kamerorkest Madrigalesco en solisten
o.l.v. dirigent Henk Briër met een geheel aan deze
componist gewijd programma.
Waar kamerorkest Madrigalesco al direct fris, ex
pressief en op lichtvoetige wyze met de deur in
huis viel met een uiterst genuanceerde vertolking
van Mozarts Divertimento in Bes, waarin elk in
strument zijn glans ten toon leek te stellen in ge
durfd juweel van harmonie.
Zoals tot uitdrukking kwam in het uiterst helder
en evenwichtig gestreken andante, gevolgd door
een pittig en expressief allegro di molto dat uit
mondde in een uiterst speels allegro as
de licht staccato gespeelde violen een extra dimen
sie toevoegden.
Even lichtvoetig, maar met aanzienlijk minder
spirituele kracht klonk daarna het 'Te Deum' KV
141 door het Nederlands Madrigaalkoor, dat door
een aantal aarzelende inzetten en zelfs enkele on
zuiverheden de indruk achterliet dat er nog niet
voldoende aan is gewerkt, maar toch veelbelovend
genoeg klonk om die moeite daar alsnog aan te be
steden. Zoals bewezen werd in de veel boeiender
vertolking van Mozarts 'Graduale ad festum BMV
Sancta Maria, Mater Dei' dat mede door de dynami
sche orkestbegeleiding beduidend sterker over het
voetlicht kwam.
De grote verrassing van dit koffieconcert bleek
tenslotte de subtiele uitvoering van Mozarts enige
strijktrio in Es uitgevoerd door Henny Ravestein
(viool), Esther van Stralen (altviool) en Arthur de
Groodt (violoncel). Een van Mozarts belangrijkste
late kamermuziek, waarvan het een raadsel is dat
het zo zelden op het programma staat, omdat elk
deeltje zich manifesteert als een parel van schep
pingskracht. Een enig werk en niet alleen om te
beluisteren maar zeker ook om te doen, gezien het
enorme spelplezier waarmede het trio Ravestein/
Van Stralen/De Groodt met groot vakmanschap en
een feilloos gevoel voor evenwicht en harmonie
tussen alle extremen steeds het .ideale midden
deed kiezen.
ANNEKE VAN VLIET.
De scheiding in twee genres
lijkt overeen te komen met een
duidelijk zichtbaar verschil in
werkwijze. De landschappen zijn
geschilderd met een beweeglij
ke, losse toets, terwijl bij de stil
levens de voorwerpen met meer
nauwkeurigheid vastgelegd zijn.
De grotere vrijheid en de dyna
mische penseelstreek trekken
mij meer aan dan het vrij stati
sche beeld van een schilderij als
'Twee flesjes'.
Bij enkele stillevens maakte
Kees van Roemburg gebruik van
terugkerende elementen, bij
voorbeeld een stoel èn een tafel,
waarop tal van voorwerpen ge
rangschikt zijn, kleine vazen of
bij hoogtijdagen horende tracta-
ties als een suikerbeest en paas
eieren. De achtergrond van der
gelijke schilderijen is vaak een
groot donker of licht vlak, waar
tegen de uitgestalde objecten af
steken. Een heel nadrukkelijk
contrast ontstaat in 'Chocolade
paaseieren', doordat de bontge
kleurde eieren een blikvanger
vormen in de verder door een in
gehouden kleurgebruik beheer
ste compositie.
Kees van Roemburg is sterk in
de weergave van zowel natuurlij
ke als kunstmatige lichteffecten.
Dit wordt, behalve door de licht
val op een wit geglazuurde kan,
bewezen in twee van zijn land
schappen 'Bevroren vaart in de
wintermiddag' en 'Snoekvissers
op de flitsfoto'. Opnieuw wisselt
Van Roemburg lichte en donke
re werken af, bijvoorbeeld in de
heldere 'Spreeuwenzwerm' en
de heftig geschilderde voorstel
ling met voetballende dorpsjon
gens. Dit laatste schilderij maakt
een bewogen indruk, maar de
summier aangewezen vormen
overtuigen niet zo sterk als in het
in dergelijke trant uitgevoerde
doek 'Begin van de vogeltrek'. In
dit soort werken neemt Van
Roemburg het onderwerp
slechts als aanleiding en gaat het
hem niet zozeer om de gedetail
leerde gelijkenis als wel om de
beeldende kracht, die naar mijn
idee het best spreekt uit 'Gescho
ren Rietlanden'. Deze presenta
tie van het werk van Kees van
Roemburg is afwisselend en laat
tegenstellingen van verschillen
de aard goed uitkomen.
NANCY STOOP
