Ook in Spanje
's winters
de kachel aan
Afgekeurde melk niet
terug naar Nederland
Contract verstandig bij samenwonen
Klimmen moet veiliger
NESISO GAAT OVERWINTERAARS BEGELEIDEN
Speelse sets voor de jeugd
Consument
Speciale bril
voor achter
beeldscherm
MAANDAG 20 OKTOBER 1986
PAGINA 21
Bijna een half miljoen Nederlandse ouderen trekt 's winters naar Spanje om regen en
kou te ontvluchten. Maar als je ziek wordt kan de lol er gauw af zijn. Want het
ziekenfondspakket bevat in Spanje een stuk minder dan in Nederland. En hoe moetje
het de dokter allemaal uitleggen als je de taal niet spreekt? Hulpverleners van de
ANWB weten hoe veel mensen zich eenzaam en verlaten voelen, zeker als het ook in
Spanje kouder wordt. En vroeg donker. De stichting Nesiso wil zorgen voor goede
medische en sociale omstandigheden. De komende wintermaanden wil ze 1200
overwinteraars begeleiden.
"We gaan eerst maar eens een
paar maanden met vakantie.
En dan zien we wel". Zo rede
neren veel mensen die met
pensioen gaan, of vervroegd
uittreden, zoals dat tegenwoor
dig heet. Het is een beetje de
problemen ontvluchten. En
vaak in problemen verzeilen.
"Spanje zit helemaal vooraan
in het denken van de mensen.
Toch is het vooral een simplis
tisch idee. De werkelijkheid is
anders, zeker in de winter. Om
een uur of zes is het donker. De
gemiddelde temperatuur is 16
graden, maar het kan ook een
stuk kouder zijn. 's Avonds
moet de kachel aan. Je kunt je
heel eenzaam voelen als je
geen woord Spaans spreekt. Je
kunt de Nederlandse stamppot
en snert missen. En de televisie
is echt alleen maar Spaans".
De 59-jarige Tjeu Creemers uit
Voorburg, die als vormingswerker
heel wat mensen heeft voorbereid
op hun pensioen, heeft met enkele
vrienden de stichting Nesiso (Ne
derlandse Senioren Overwinteren
in Spanje) opgericht.
De stichting heeft een ideële
achtergrond. Het gaat er om voor
zo weinig mogelijk geld zo veel
mogelijk te bieden. "De hele win
ter in Spanje doorbrengen kan
voor de eerste keer te veel zijn.
Probeer het eerst maar eens een
week of vier. Dat is lang genoeg
voor de eerste keer. Want het is
toch een verhuizing, zij het een tij
delijke. Je laat het bekende, de ze-
kerheidjes, achter. Als het bevalt
kun je het volgend jaar langer in
Spanje blijven".
door Pieter van de Vliet
Taal
"Belangrijk is dat je zo snel mo
gelijk over een basiskennis Spaans
beschikt, zodat je de kans op isole
ment beperkt. Misschien moeten we
in de toekomst al in Nederland
voorafgaande aan de overwinte
ring cursussen Spaans geven,
maar voorlopig doen we dat ter
plekke. An Guillaume, een Amster
damse die met een Spanjaard is ge
trouwd, belast zich daarmee, in het
dorpje Calpe, veertig bochten bo
ven Benidorm, zoals ze daar zeg
gen. Daarbij gaat het er om je snel
verstaanbaar te maken in noodsi
tuaties en in veel voorkomende da
gelijkse situaties. Zodat je een dok
ter kunt bellen en boodschappen
kunt doen".
"We hebben als stichting contact
opgenomen met de Nederlandse
club in Calpe, Nederlanders die
daar al langer wonen en de taal
spreken. Ze zijn bereid onze over
winteraars te helpen zich aan te
passen. Daartoe vormen ze een tele
foonkring, een soort SOS-lijn; ie
dereen is om de beurt een aantal
uren beschikbaar voor de nieuwko
mers. We hebben hen bereid gevon
den mee te gaan als mensen naar
de dokter moeten. Door onze con
tacten weten we nu ook dat er een
Nederlandse arts woont en dat een
aantal Spaanse artsen een beetje
gebroken Nederlands spreekt".
Activeren
"Het is natuurlijk leuk om
avonden te organiseren waarop de
mensen elkaar kunnen ontmoeten.
Een kaartje leggen, bingo. Maar
daar moet het niet bij blijven. We
moeten de mensen activeren zelf
dingen te organiseren. Zo is er een
meneer die leuk kan vertellen, ver
halen van Hemmingway. En een
zondagsschilder vindt het leuk een
soort schilderscursus op te zetten;
hij weet voldoende van de tech
niek om het anderen te kunnen bij
brengen".
"De directeur-generaal voor het
toerisme in Valencia, José Maria
Perea Soro, neemt deel aan de
Spaanse werkstichting, de uitvoe
rende "poot" van Nesiso. Met
diens steun zullen geregeld dia-
avonden worden gehouden, waar
bij niet alleen leuke plekjes wor
den getoond maar ook mogelijkhe
den worden aangegeven om die te
ontdekken, alleen of met anderen.
Die trips zitten zo in elkaar dat ze
kunnen bijdragen tot het gevoel
van thuis zijn, vertrouwde plekjes,
de aanzet tot een tweede vader
land. Zo leer je in een heel andere
omgeving leuk omgaan met de
plotselinge vrije tijd die je na je
pensionering krijgt. Dat is niet eng
maar leuk. Beter dan doelloos in je
eigen huis tegen elkaar aan zitten
staren, zoals te vaak gebeurt. En
wat heel verstikkend kan zijn".
Om mee te mogen met Nesiso
moetje tenminste 55 jaar zijn. "We
houden ons strikt aan de leeftijds
grens. Het mag niet zo zijn dat jon
geren profiteren van onze goedko
pe reismogelijkheden. Normaal ge
sproken worden weinig 55-jarigen
uit het arbeidsproces gestoten
(want dat is het toch, al word je zo
genaamd aangeboden ermee op te
houden, mag je in naam kiezen).
De grens ligt nu zo'n beetje op 57.
Steeds jongere mensen komen in
de situatie van de bejaarden van
nu. Het woord bejaarden is dan
ook zo langzamerhand uit de tijd.
Als je vijftig bent, je nog volop in
het arbeidsproces zit, moet je je al
gaan voorbereiden op een andere
situatie. Je kunt daar niet vroeg ge
noeg mee beginnen".
Paprika
Tjeu Cremers van de stichting Nesiso: "De hele winter in Spanje
doorbrengen kan voor de eerste keer teveel zijn. Een week of vier
is lang genoeg voor de eerste keer. (foto gpd)
Prijs
"Het is heel belangrijk dat we, lo
kaal toeristisch gezien, invloedrij
ke Spanjaarden voor onze werk
stichting hebben kunnen interes
seren. Dat geeft meteen status.
Vervelende zaken als overboekin
gen kunnen zich niet zo gemakke
lijk voordoen. De nummers van de
appartementen zijn in het contract
genoemd. Daar zullen ze niet van
kunnen afwijken".
Creemers legt uit hoe de prijs
(vier weken vanaf 559 gulden per
BEUGEUBEHA TERUG IN MODEBEELD
De slanke, nauwaansluitende mo
de heeft ook invloed op de trends
in de foundantiori. Veel vrouwen,
zo verwachten de fabrikanten, zul
len weer vragen om een bh met
beugel (om de boezem beter te la
ten uitkomen), hoge slips met plat
te naden (voor onder de strakke
rokken), eendelers (om het figuur
beter te stroomlijnen).
De foundation weer als wezen
lijk ondersteunende factor in het
modebeeld dus. Dat betekent niet
dat de bh, slips en eendelers nu
ook meteen weer een heel degelij
ke sfeer zijn gaan uitademen. In te
gendeel. Er wordt wat minder
maar veel geraffineerder met kant
gewerkt. Er is bijvoorbeeld van
Triumph een heel mooie hoge slip
met een band van elastisch kant en
Warner speelt met kleuren in de
contraste-serie, waarbij b.v. een
heel licht blauwgrijze, of roze bh's
vlinderbroekjes en slips zijn afge
werkt met ecrukleurig kant.
Deze traditionele foundation en
lingerie is wat minder kleurig dan
de afgelopen seizoenen vaak het
geval was, er is een verfijning te
zien, zou je kunnen zeggen.
Maar naast het functionele is on
dermode een produkt geworden
waar ontwerpers mee spelen. Met
een blik op de jonge klantenkring,
die mode net zo belangrijk vindt
als pasvorm, zoniet belangrijker,
zijn ze aan de slag gegaan. Van vrij
wel elk merk zijn er sets in streep
jes, noppen en bloemen te koop.
bustier, die heel goed kunnen worden gecombineerd met de gebloemde Afgelopen zomer zagen we de gro-
(foto Jobst Kinset te gordijnbloemen al, en die hou-
Vlinderbroekje en hemdje uit
de nieuwe contraste-serie van
Warner. (foto pr>
den het ook deze winter nog wel
even vol. Ook in de ondermode is
combineren geen vreemd ver
schijnsel meer. In opvallende des
sins zijn er: boxershorts, beugelbe-
hés, pyamajasjes, vlinderbroekjes
torseletjes en bustiers, die niet zijn
bedoeld om helemaal onder de kle
ding verstopt te houden.
Voor wie zich de luxe van echte
zijden foundation kan permiteren
is de bedrukte, elatische geweven
zijde, een nieuwtje.
persoon) is opgebouwd. De busreis
heen en terug kost 200 gulden. De
reis- en annuleringsverzekering
komt op 75 gulden. Het activitei
tenprogramma kost 40 gulden.
"Voor minder dan 250 gulden heb
je dus een maand onderdak. Niet
inbegrepen zijn een borgsom van
90 gulden die je bij aankomst moet
voldoen. Aan schoonmaakkosten
moet je bij vertrek vijftig gulden
betalen. En voor het bijstoken, wat
echt noodzakelijk is in de winter
maanden, moetje zeker op 100 gul
den per maand rekenen. Restau
rants zijn buiten het seizoen een
stuk goedkoper dan die in Neder
landse badplaatsen. Het eten in het
algemeen is iets goedkoper dan in
Nederland, zeker als je het op de
markt koopt. Maar bedenk dat de
.telefoon en de koffie duur zijn".
- Het gaat u niet om het geld,
zegt u. Waar gaat het wel om?
"Het stukje sociale bewogenheid
dat ik nodig had om mijn beroep
uit te oefenen is niet weg, gaat ook
niet weg. Ik verdien er geen rooie
cent aan; het kost alleen geld. Het
enige profijt dat ik ervan heb is dat
ik ook donateur kan worden".
- Er zijn meer verenigingen die
op ideële grondslag ouderen laten
overwinteren in Spanje.
"Dat weet ik. Met Zon zonder
zorgen en Uit boven zestig hebben
we contact gehad. We bekyken in
hoeverre we kunnen samenwer
ken. In ieder geval werken we el
kaar niet tegen".
Mevrouw H. Oorthuys, directeur
van het in Bussum zetelende Uit
boven zestig, is verheugd over de
komst van Nesiso. "We bijten el
kaar niet. Integendeel, we werken
in eikaars verlengde. Wij organise
ren geen overwinteringsreizen.
Maar we weten dat er een grote be
hoefte aan bestaat. Vooral aan
goed georganiseerde reizen waar
bij de mensen niet aan hun lot wor
den overgelaten en tegelijk niet
worden betutteld. Ik moet zeggen
dat het bij Nesiso degelijk in elkaar
steekt. En dat het zeker niet duur
Columbus voer uit naar het westen
omdat hij had begrepen dat de
wereld rond was en derhalve via
het westen het oosten en daarmee
de rijke peperlanden kon bereiken.
Er bleek echter een onbekend
werelddeel te liggen tussen Europa
en Indië en zo kwam hij niet in het
land van de zwarte en witte peper,
maar in dat van de rode peper van
het plantengeslacht capsicum.
De Spaanse veroveraars, te gast
aan het hof van de Azteekse
koning Montezuma, kregen daar
gerechten voorgezet met een
prachtige dieprode kleur die fraai
harmonieerde met de hun ook
onbekende goudgele mais. Maar
met een brandend hete scherpe
smaak, die prikkelde tot in de
haarwortels. Gerechten die
gekruid waren met de gemalen
vruchten van een mooie plant met
sappige groene blaadjes.
Het was de scheepsarts van
Columbus, Chanca, die de mooie
glanzend lakrode vruchten, die
deze hete specerij leverden, voor
het eerst vermeldt. En hy was ook
de man die de eerste planten en
zaden hiervan mee naar Europa
bracht. Men vond deze
capsicumplanten heel mooi in
Spanje en zetten ze in bloempotten
als versiering in de patio. Al waren
er ook toen al in Spanje
ondernemende koks die de
vruchten lieten drogen, ze
fijnstampten en als specerij
gebruikte.
Portugese kooplui zagen er handel
in, al was het maar ter vervanging
van de peperdure peper uit India
en namen de vruchten en zaden
mee naar de toenmalige grootste
specerijmarkt van Europa Venetië.
Daar verkochten ze ze aan Griekse
kooplui en die verhandelden ze op
hun beurt in Constantinopel aan
de Turken en aan de kooplui die
met lange karavanen heen en weer
reisden van de Middellandse Zee
tot aan India en nog verder langs
de oude zijderoute naar China, de
eindeloze karavaanwegen door
onherbergzame woestijnen en over
ijzigkoude bergpassen. Zo
brachten dezen de rode peper naar
het land van de zwarte peper.
In India wist men er zeer zeker
raad mee, de hevig scherpe rode
peper vond zyn weg in de pikante
specerijenmengsels, waarmee
vooral in Zuid-India de gerechten
worden gekruid. Ook in de ons
bekende kerrie zit immers scherpe
rode peper. En nog verder ging de
peper naar Indonesië waar men de
plant lombok ging noemen en
waar de fijngewreven rode
vruchten werden gebruikt in de
donkerrode hete sambal.
Columbus ging op zoek naar
zwarte peper, dank zij hem kwam
de rode peper van de Nieuwe
Wereld naar de peperlanden van de
oude. Ook bij de Turken in
Constantinopel kwamen de rode
peperplanten goed van pas.
Turken zijn niet alleen goede koks,
die uitstekend raad weten en
wisten met het nieuwe specerij in
hun fijne hoofdgerechten, hun
kruidige rijst en in alles wat ze zo
kunstig weten te vullen, van
mosselen tot aubergine, van
druiveblaadjes tot artisjokken.
Maar Turken houden ook van
tuinen.
Bulgarije dankt tenslotte zijn
rozenvallei, waar de rozen voor de
kostbare rozenolie groeien, aan het
zo beschaafde Turkse juk. Zo
werden dan overal, waar de
Turken de halve maan-vlag lieten
wapperen (Griekenland,
Joegoslavië, Bulgarije en tenslotte
ook Hongarije) de rode pepers
aangeplant. En in Hongarije was er
voor de rode peper die men daar
paprika noemde, een grote
toekomst weggelegd. Want de
Hongaren hebben haar
bedwongen en veredeld tot de fijne
aromatische specerij die wij
kennen als Edelsüss-paprika. Maar
dat is weer een ander interessant
verhaal.
WINA BORN
Wat gebeurt er met de Nederlandse
melk en de boter, die enkele landen in
het Verre Oosten weigeren? Dat is de
eerste vraag die je als consument stelt
bij de berichten over blikjes melk die
volgens de Filippijnen een te hoge doses
radio-activiteit bevatten. Afgekeurde
spullen zie je natuurlijk liever niet terug
in je eigen winkel.
De maatstaven die in dit land, evenals in
Singapore en Maleisië worden aange
legd, zijn zo streng dat er geen enkel pro-
Vanaf 1 november mogen er alleen nog
veilige ladders en huishoudtrappen in
de handel worden gebracht. De eisen die
het nieuwe warenwetbesluit stelt zijn
streng. Niet ten onrechte, want er gebeu
ren elk jaar in Nederland zo'n 28.000 on
gelukken met wat in dat besluit officieel
'draagbaar klimmaterieel' wordt ge
noemd. Schilderende doe-het-zelvèrs,
ramen zemende huisvrouwen, kinderen
die in een onbewaakt ogenblik een trap
of ladder opklimmen, ze leveren dag i
deugdelijke kwaliteit is, kan bellen naar
de Stichting Consument en Veiligheid
(06-0220.220, gratis nummer) om het te
checken. Gaat het om een ladder die vol
strekt betrouwbaar moet zijn, dan kun je
ook je licht opsteken by de Arbeidsin
spectie.
Als er eenmaal goedgekeurd klimmate-
riaal is aangeschaft, is het risico van een
ongeval nog niet helemaal geweken. On
veilig omgaan met een veilige ladder
kan alsnog een gebroken been óf een
dag uit gebroken benen op, of zelfs erger hersenschudding opleveren. Hoe je met
letsel.
Hoewel de veiligheidseisen op 1 novem
ber van kracht worden, mogen materia
len die daaraan nog niet voldoen tot 1
februari aanstaande worden verkocht.
De Stichting Consument en Veiligheid
houdt nu het hart vast: misschien gaan
handelaren die nog met ondeugdelijk
materiaal zitten die spullen tegen leuk
ogende prijsjes 'dumpen'. Hoewel dat
gevaar nou ook weer niet zó groot is,
aangezien alle bona fide fabrikanten hun
oprodukten allang hebben aangepast
aan de eisen, die overigens ook met hun
eigen inbreng tot stand zijn gekomen.
Wie er zeker van wil zijn dat de trap die
nog voor 1 februari wordt gekocht, van
klimmaterieel moet omgaan wordt op
enigszins ludieke wijze aangegeven in
de informatiefoldertjes uit de serie 'Kijk
op veilig' die gratis bij de stichting ver
krijgbaar zijn.
onder redactie van
Wim Fortuyn en Conny Smits
dukt uit Europa aan kan voldoen. Vol
gens de normen van de EG mag de stra
ling de 350 becquerel niet te boven gaan.
In Nederland wordt een maximum van
100 gesteld, terwijl de straling op het
ogenblik niet boven de 10 uitkomt, aldus
het ministerie van landbouw.
DMV-Campina in Veghel kreeg de me
dedeling dat in acht keer geconcentreer
de melkpoeder een straling van 22 was
gevonden. "Dat komt neer op 2,7 op het
normale produkt en dat is nauwelijks te
meten", aldus een woordvoerder van het
bedrijf. De coöperatieve condensmelk-
fabriek Friesland die met hetzelfde pro
bleem zit, zal de afgekeurde geconden
seerde melk in geen geval proberen te
slijten in een ander land. "Voor ons is
die melk besmet door de persberich
ten", zo reageerde een woordvoerder
van het Friese bedrijf. "Terughalen naar
Nederland zou veel te duur worden".
Wat er precies mee gebeurt, staat trou
wens nog niet vast.
'Beelschermbril' zou minder vermoeiend zijn.
De Brilmij heeft een speciale "beeld
scherm-bril" geïntroduceerd die het
werken met beeldschermen - en tv-kij-
ken - minder vermoeiend voor de ogen
moet maken. De leverancier claimt dat
de kunststofglazen de reflecties van pla
fondverlichting of daglicht tot een mini
mum terugbrengen en de UV-stralen bij
na totaal absorberen. Er zijn twee uit
voeringen: de "voorhanger" voor bril
dragers, en een complete bril voor niet-
brildragers.
In de praktijk blijkt dat licht blauw ge
kleurde brilleglazen hoofdzakelijk de re
flecties verminderen van de - vertikaal
invallende - plafondverlichting. Reflec
ties veroorzaakt door min of meer hori
zontaal invallend licht (van opzij of van
achter de gebruiker) worden niet of nau
welijks verminderd. En deze reflecties
bezorgen de beeldschermgebruiker de
meeste last, omdat in een professionele
werkomgeving de plafondverlichting al
is voorzien van effectieve reflectiewe-
rende roosters.
Maar het lijkt waarschy nlyk dat ie
mand die geen bril gewend is, meer hin
der heeft van de UV-werende bril dan
van ultra-violette straling zelf.
Veel samenwonende paren riskeren gro- De Consumentenbond raadt samenwo- tiebeëindiging en nog veel meer. Samenwoners komen overigens veelvul-
te problemen omdat ze geen samenle- nenden aan een contract op te stellen. Maar iedereen die op een andere manier dig in aanvaring met officiële instanties,
vingscontract of testament hebben ge- De bond toont in het blad Consumen- samenwoont, heeft bijna niets om op te- Dat blykt uit de 400 reacties die na een
maakt, maar vertrouwen op mondelinge ten-Geldgids aan dat het ontbreken van rug te vallen. Wanneer een van beiden oproep aan samenwoners by de Consu-
afspraken. Evenmin zyn er verzekenn- wettelijke regels en schriftelijke afspra- zou overlijden, heeft de ander een wei- mentenbond binnen kwamen. Zo kan de
gen gesloten of aangepast in verband ken zeer nare gevolgen kan hebben. Bij nig riante positie, aldus de bond. Die erft partner soms niet mee in het zieken-
met het samenwonen. Die problemen een huwelijk treedt automatisch een namelijk niets en moet mogelijk zelfs fonds, worden uitkeringen gekort of he-
kunnen zich by voorbeeld voordoen by verfijnd stelsel van regelingen in wer- het huis uit. Ook voor samenwoners die lemaal ingehouden en geven gemeenten
overlydenofals men met ruzie uit elkaar king over het woonrecht, het gezamen- uit elkaar gaan, is niets geregeld. Party- en andere instellingen voorrang aan ge-
gaat. lijk bezit, de aansprakelijkheid voor en hebben vaak zelf ook niets vastge- trouwden,
schulden, erfrecht, de manier van rela- legd.
