Steeds
Huisartsen roken meer
en sporten veel minder
Trailer met kunstwerken
van Belgisch kunstenaar
'Onnodige dierproeven
farmaceutische industrie'
Resultaten onderzoek dr. P. Lens:
VRIJDAG 17 OKTOBER 1986
LEIDEN
drie of vier vragen met 'ja'.
Huisartsen blinken in dit geval be
paald niet uit. De signalen die wij
hier krijgen hebben vaak met alco
hol te maken. Jarenlang sleept het
soms voort. Collega's en patiënten
weten het wel, maar houden hem
de handen boven het hoofd. Wat je
ziet is, dat zijn collega's hem hun
patiënten in de weekenddienst niet
durven toe te vertrouwen". "Ze
schakelen de telefoonbeantwoor-
der niet in. ze doen zelf de dienst.
De patiënten", zegt Lens, "zijn heel
tolerant. Gaan gewoon de volgen
de dag nog eens terug. De collegia
le verhoudingen tussen de artsen
onderling spelen een grote rol. Zo
van: 'Wij artsen moeten voor elkaar
zorgen'. En elkaar niet verlinken".
Een procent van alle artsen in
Nederland (2500) is verslaafd aan
morfine of iets dergelijks. Peter
Lens: "Je kunt hen niet vergelij
ken met een drugsverslaafde. Hij
hoeft niet te stelen. De arts kan de
morfine gewoon voorschrijven en
het vervolgens voor zichzelf ge
bruiken. Hoewel de controle tegen
woordig goed is. Zeker omdat veel
apothekers met computers werken
en in een oogopslag kunnen zien
waar het gebruik extreem hoog is".
Sancties
Nederland kent wel de kanelen
(Medisch Tuchtrecht) voor dit
soort gevallen. Maar er wordt
slechts zelden gebruik van ge
maakt. In Amerika is het allemaal
veel harder. Een arts loopt daar
zelfs de kans om zijn bul kwijt te
raken.
Peter Lens: "In de opleiding let
ik meestal op het gedrag van de
studenten. Als ik in de gaten heb,
dat iemand eigenlijk minder ge
schikt is voor de pataiëntenzorg,
dan zeg ik dat tegen hem. Op het
moment dat we met lichamelijk
onderzoek aan de gang gaan - dat
duurt ongeveer een maand - en een
student wenst daar onder geen be
ding aan mee te doen, nou. dan is
er wat mis. Na die maand is er een
eindbespreking en dan komt dat
wel aan de orde. Ook hier geldt het
weer: je kunt de student er alleen
maar op wijzen, sancties heb je
niet. Je kunt hem niet wegsturen.
Helaas merk je zoiets pas als de
student al een jaar of vier bezig is
met z'n studie."
Voor de 'zieke' (huis)arts en zijn
familie is er overigens een netwerk
van deskundigen (psycholoog,
psychiater, theoloog enz.) waarop
zij een beroep kunnen doen. Over
het hele land verspreid. Meestal, zo
is de ervaring van Lens, wachten
ze daar veel te lang mee.
Hij zegt: "Artsen die echt ziek
zijn berokkenen niet alleen zich
zelf schade, maar ook hun patiën
ten. Schade die aanzienlijk kan
zijn. Heeft de patiënt dat niet door,
dan loopt hij risico's. Denk nu niet
dat artsen aan de lopende band
gekke dingen doen. Helemaal niet.
Ik denk dat we praten over een op
de duizend artsen die écht ziek is".
De zieke arts en zijn praktijk. Pe
ter Lens zegt. dat artsen met een
grote (3000 patiënten) vaker ziek
zijn dan hun collega's die het met
minder patiënten willen stellen.
"Over het algemeen is hard werken
niet ongezond. Een arts houdt van
hard werken. Zestig uur in de
week is normaal voor hem. Hier
komt dus ook het probleem om de
hoek kijken waarom er zoveel
werkloze (huis)artsen zijn. Pas als
hij zeer hard moet werken komt de
gezondheid in het geding".
Maar niet alleen de gezondheid
van de arts. Zijn gezin komt in veel
gevallen tekort. Peter Lens: "In
veel artsengezinnen zie je dat de
partner ontevreden is met het be
staan. Romantische verhalen over
het beroep? Vergeet het maar. Het
is een afmattend beroep. Een groot
aantal gezinnen komt daarom in de
knel. Kinderen uit artsengezinnen
zijn heel lastig. Daar staan ze om
bekend. Toch zijn er relatief ge
sproken weinig echtscheidingen.
Niet meer dan in de normale sa
menleving. Het gebeurt nogal eens
dat men bij elkaar blijft, omdat een
scheiding grote financiële conse
quenties met zich meebrengt".
De huisarts neemt het met zich
zelf dikwijls niet zo nauw. Sport
bedrijven? 40 procent heeft zelden
tot nooit lichaamsbeweging, ter
wijl dit percentage bij de 'gewone
man' op 28 procent ligt. Minimaal
is hun aantal dat zich jaarlijks laat
controleren. Ze gaan wel trouw
naar de tandarts: 95 procent is de
score. De tandartsen zelf laten hun
gebit niet periodiek controleren.
Peter Lens constateert dat drie
kwart van alle huisartsen geen ei
gen huisarts heeft. "Ik vind dat dit
eigenlijk wel nodig is. Wat zie je
nu? De huisarts gaat zelf dokteren.
Dit leidt dan tot directe consulten
bij een - bevriende - specialist. Er
hebben ook meer ingrepen plaats.
Bij dè vrouw van een huisarts gaat,
om maar een Amerikaans voor
beeld te noemen, de baarmoeder er
sneller uit en hun kinderen raken
gauwer hun blindedarm kwijt, al
thans vlugger dan andere kinde-
Gistermiddag stond de trekker met oplegger met drie kunstwerken op het Stadhuisplein in Leiden. Kunstenaar
Lannonye (baard) praat met wethouder Kuijers. (foto Holvast)
Rijdende expositie door Benelux
LEIDEN - Met kunst de boer op.
Kunst bij de mensen brengen. Niet
bij een paar duizend mensen maar
bij een publiek van 4,5 miljoen
koppen groot. Hoe doe je dat?
De Belgische beeldhouwer Hen
ri Lannoye heeft er iets op gevon
den. Hij heeft drie van zijn monu
mentale beeldwerken op een
vrachtwagen gezet en rijdt daar
mee de hele Benelux door. 'Interci
ty-art' heeft de kunstenaar zijn pro
ject gedoopt waarmee hij gisteren
ook het Leidse stadhuisplein aan
deed. De Leidse wethouder van
cultuur, Kuijers, heette de Belgi
sche kunstenaar daar officieel wel
kom.
In totaal worden meer dan 300
steden bezocht en ongeveer 4500
kilometers afgelegd. Door een on
derzoeksbureau is berekend dat op
deze wijze zo'n 4,5 miljoen perso
nen van 15 jaar en ouder de rijden
de expositie te zien zullen krijgen.
Het is een rotsvaste overtuiging
LEIDEN - De bijzondere hoogle
raar dierproefvraagstukken dr. Tj.
de Cock Buning heeft ernstige kri
tiek op de rol van de farmaceuti
sche industrie, die naar zijn me
ning onnodig veel dierproeven ver
richt om niet werkelijk noodzake
lijke nieuwe produkten op de
markt te brengen. Dat zei hij van
middag tijdens de aanvaarding van
zijn ambt in Leiden. De industrie
overspoelt de markt volgens hem
met middelen die een kopie zijn
van al bestaande middelen of een
werking hebben gelijk aan al be
staande middelen.
De Cock Buning vindt dat de
overheid strengere eisen moet stel
len. Een nieuwe stof of middel zou
pas mogen worden toegelaten als
deze 20 procent aantoonbaar beter
is dan een al bestaand middel. On
der beter verstaat hij onder meer
minder bijverschijnselen, doeltref
fender en goedkoper. De verant
woordelijkheid voor de vooruit
gang van de gezondheidszorg ver
schuift daarmee van de industrie
naar de regering, aldus de hoogle-
Volgens hem werkt de eis van 20
procent niet alleen proefdierbespa-
rend. De industrie kan in een vroeg
stadium de haalbaarheid van haar
produkt inschatten. Zij kan haar
onderzoekspotentieel daarom rich
ten op een werkelijk veelbelovend
produkt.
Bovendien plaatsen De Cock Bu
ning kanttekeningen bij het nut
van dierproeven voor de farmaceu
tische industrie. Hij verwees naar
een aantal doorbraken in het on
derzoek naar hart- en vaatziekten
die werden verkregen door obser
vaties van patiënten. Ook kunnen
de resultaten van dierproeven niet
zonder meer worden vertaald naar
de mens. Omgekeerd komt soms
overigens het zelfde voor. Penicilli
ne was nooit op de markt gekomen
als het eerst was getest op marmot
ten.
Naast de bepalendè rol van de
overheid is het volgens de hoogle
raar de klinicus die in eerste in-
s nog steeds leeg. Molen de Put laat nog tot het
i het jaar op zich
(archieffoto)
molen wel af zijn. Die afspraak
met de bouwer is tamelijk hard".
Arie Verheij, de molenbouwer,
geeft als reden dat de Put er nog
niet staat dat het "toch niet zo
makkelijk is om zo'n molen te
bouwen. Ik kan niet zeggen dat
het nou zo tegenloopt, het gaat
eigenlijk wel aardig. In tijd gaat
het effe duren".
Moest aanvankelijk een 300
jaar oude eik als as van de molen
dienen, dat plan is inmiddels ver
anderd. De stichting, bang dat de
as al snel door houtworm zou
worden aangetast, besloot toch
maar een ijzeren as in de molen
te laten zetten. En dat houdt na
tuurlijk ook op. Maar Verheij is
tamelijk optimistisch: "Als het
allemaal goed gaat, gaan we hem
in december plaatsen". Per
vrachtwagen zal de molen in on
derdelen naar de houtzagerij van
Noordman worden gebracht.
Daar gaan de onderdelen op een
dekschuit over de Rijn naar het
Galgewater, waar hij dan zal wor
den geplaatst. De molen weegt
40 ton. "Hij staat dus gewoon op
z'n gewicht. Wegwaaien zal hij
niet gemakkelijk doen", grapt
Verheij.
Stantie moet experimenteren met
nieuwe stoffen. De industrie zou
hierop vervolgens kunnen inspe
len door een middel al dan niet in
produktie te nemen.
De Cock Buning spaarde in zijn
kritiek de opstelling van de over
heid in enkele zaken niet. Hij
noemde het inconsequent geen ex
tra geld beschikbaar te stellen voor
een extra cursus proefdierkunde
voor toekomstige dierexperimen
tele onderzoekers. Ronduit stui
tend noemde hij de beslissing van
het kabinet het centraal proefdier-
bedrijf van TNO aan een Ameri
kaans commercieel bedrijf te ver
kopen. Dat bedrijf heeft geen enkel
belang bij een inperking van het
aantal proefdieren, integendeel, al
dus de hoogleraar.
Dependance
'Springplank'
grotendeels
uitgebrand
LEIDEN - Een uitslaande brand
heeft er gistermiddag om 12 uur
voor gezorgd dat een lokaal en het
kantoortje in de dependance van
basisschool de Springplank aan de
Sumatrastraat in as werden gelegd.
De schade schat directeur W. Boer
op twee ton. De rest van het ge
bouw liep de nodige rook- en wa
terschade op.
De brand is ontstaan doordat 5
kinderen van 8 jaar op het speel
plein een zelf gebouwde hut in
vlam zetten. De takken en oude
bladeren waarmee de hut was ge
maakt gaven een groot knappe
rend vuur dat binnen de kortste
keren oversloeg naar de lokalen.
De kinderen hebben nog ge
poogd de brand te blussen door
emmers water uit de nabij gelegen
sloot te sjouwen. Toen dan niet
lukte zijn ze vlug naar huis gegaan.
Eén van de kinderen vertelde het
zijn vader, die zo vlug als hij kon
een kjjkje is gaan nemen. Na de ra
vage gezien te hebben, belde hij
onmiddellijk de brandweer, die
niet meer kon verhinderen dat een
deel van de school volledig uit
brandde.
Directeur Boer zegt dat alles in
het werk wordt gesteld om de kin
deren, die nu herfstvakantie heb
ben, maandag te kunnen onder
brengen in het hoofdgebouw van
de school. Twee klassen van de
Springplank en één van de Vrije
School waren in de drie lokalen tel
lende dependance gevestigd. Of de
kinderen inderdaad in het hoofd
gebouw kunnen worden opgevan
gen, hangt volgens Boer af van de
vraag of hij zo snel nieuw meubi
lair kan krijgen. De ouders van de
leerlingen worden waarschijnlijk
door een brief van de situatie op de
hoogte gesteld.
van Henri Lannoye dat het grote
publiek gevoelig is voor beeld
houwkunst, zeker wanneer het
kunstwerken betreft die door hun
grootse aanpak tot de verbeelding
spreken. Maar het grote publiek
kent volgens de Belgische kunste
naar nauwelijks de weg naar het
museum en daarom is hij met het
exposeren van zijn werk een ande
re weg ingeslagen om het contact
tussen publiek en kunst te kunnen
realiseren. Door middel van een
reizende tentoonstelling heeft de
kunstenaar de mogelijkheid zoals
hij hetzelf uitdrukt: "de verlamde
beeldende kunst doen opstaan en
laten wandelen tot aan de voordeur
van de burger".
De reis is begonnen op 17 sep
tember in Brussel en zal eindigen
in de woonplaats van de kunste
naar, Bornem, op 3 november aan
staande. In Leiden was de rijdende
expositie slechts kort te bezichti
gen. De vrachtwagen met 12 meter
lange opligger, compleet met
kunstwerken zo'n 25 ton zwaar,
stond maar twee uurtjes op de Vis
markt bij-het stadhuisplein.
Drie beelden die naar vorm en
onderwerp belangrijk zijn voor de
beeldhouwkunst van Henri Lan
noye worden op de reizende ten
toonstelling meegevoerd. 'De Moe
der' is een reusachtige steensculp
tuur (in blauwachtige steen, vijf
meter lang en 18 ton zwaar) waarin
Lannoyes zin voor grootheid het
meest tot uitdrukking komt. Met
zijn bronzen 'Autopiloot' symboli
seert hij het zelfvertrouwen van de
hedendaagse mens in de technolo
gische ontwikkeling. 'Decadentie'
daarentegen benadert de ontwor
telde mens in de twintigste eeuw
wiens degeneratie met allerhande
drugs leidt naar wanhoop en fatale
zelfvernietiging.
Verbaasde reacties, korte
schuchtere blikken en soms wei
nig fijnzinnige kwalificaties vallen
op te tekenen uit de zeldzame con
frontatie tussen het Leidse publiek
en de kolossale beelden. "Het Ne
derlandse publiek heeft meer het
hart op de tong dan het Vlaamse",
meent de Belgische kunstenaar.
"Kent u mijn moeder? Wel, die ziet
er veel gezonder uit dan dat beeld",
zo wordt hem onder meer toege
voegd. "Het is natuurlijk een ander
publiek dan naar het museum
komt", realiseert Henri Lannoye
zich. "Dat is ook het doel van de
rijdende tentoonstelling. Elke kun
stenaar heeft behoefte zijn werk te
laten zien aan zoveel mogelijk
Het aanschrijven van gemeen
ten, de hele organisatie heeft Lan
noye veel geld en tijd gekost. Meer
dan 4000 brieven heeft hij geschre
ven. "Maar het is absoluut de moei
te waard", zegt hij halfweegs zijn
de. De enorme kosten van de rij
dende expositie (230.000 gulden)
worden voor meer dan de helft ge
dragen door sponsors. Aan het pro
ject is bovendien een goed doel
verbonden. Eén van de kunstwer
ken 'Autopiloot' zal namelijk aan
de hoogste bieder verkocht wor
den. De opbrengst zal, na aftrek
van materiaalkosten, ten goede ko
men aan Unicef.
ADVERTENTIE
Td. 02508-1044. Showroom
open mo.i/mro. 10-17 uur.
i Vijfhuizen zitten de makers zelf.
Redactie: Wim Brands Annemiek Ruygrok
Vakman
In de notulen van de vergadering
van de werkgroep Pancras-Oost
kwamen we een nieuw begrip in
de Nederlandse taal tegen: om
gevingsvakman. Waar dat op
slaat? Enkele omgevingsvaklie
den hebben bij de gemeente een
opleiding gehad en nu werken zij
op proef in Pancras-Oost. Het is
de bedoeling dat zij allerhande
klussen gaan opknappen. De op
drachten daartoe lopen via de ge
meente.
Volgens gemeente-ambtenaar
Stigter is het de bedoeling om
het onderhoud in de wijken be
ter aan te pakken. "Het groen, de
verlichting en riolering, timmer
en metselwerk, het schoonhou
den en het straatwerk". Wie ko
men voor een dergelijke oplei
ding in aanmerking? "Jongens
die een paar goeie handen aan
hun lijf hebben". Buurtbewo
ners kunnen de vaklui aanklam
pen, wanneer ze ontdekken dat
iets kapot is of niet werkt. De lie
den zullen in de wijk een eigen
onderkomen krijgen. Aanvanke
lijk was gedacht aan het Ir.
Driessenplein, maar aangezien
dit binnenkort tot parkeergarage
wordt omgetoverd, wordt naar
een andere plek uitgekeken. Als
de proef in Pancras slaagt, zullen
ook Leiden-Noord. Groenoord
en de Slaaghwijk aan de beurt
komen. En over een tijdje zal de
hele stad over omgevingsvaklie
den beschikken. Nu ja, over een
tijdje. Volgens Stigter kan dat
nog wel een jaar of vijf tot tien
duren.
Alles zal in samenspraak met
de gemeentelijke afdelingen
gaan: de reinigingsdienst, riole
ring, groen e.d. Stigter: "Als
meer wijken dergelijke vaklie
den tot hun beschikking krijgen
zal er een coördinator dat werk
moeten zien te bundelen". Dat
wordt dus een 'omgevingsvak-
mancoördinator'.
De Put
Molen de Put, de standaardmo
len die op het bolwerk aan het
Galgewater zal komen, is nog
niet klaar. De leden van de stich
ting, die overigens om aan het
benodigde geld te komen voor
de bouw van de molen een loterij
hadden uitgeschreven, hadden
graag gezien dat de wieken van
de Put al op 3 oktober vrolijk
hadden gedraaid, maar dat was
ijdele hoop. Reinout van Gulick:
"Eigenlijk was dat geen reële
verwachting. En ach, echt drin
gend is het natuurlijk niet. Nie
mand is er kapot van als de mo
len er pas rond de jaarwisseling
staat. Het ziet er naar uit dat bin
nenkort met wat activiteiten op
het bolwerk wordt begonnen.
Tegen het eind van het jaar zal de
LEIDEN - Huisartsen heb
ben minder vertrouwen in
de medische macht, dan
'gewone' mensen. Met na
me jonge huisartsen mer
ken dat ze met 'twee linker
handen' de praktijk binnen
stappen. Kankerpatiënten
overlijden, oudere patiën
ten gaan dood. En zij kun
nen niets voor hen doen.
"Dat is een enorme ontgroe
ning voor zo'n arts", zegt dr.
Peter Lens van de faculteit
huisartsengeneeskunde van
de rijksuniversiteit in Lei
den.
door
Jan Westerlaken
Lens zegt dat het vertrouwen van
de wat oudere huisarts wel wat
groter is. Zij zoeken sneller een
medische oplossing. Ook voor
zichzelf. Omdat zij er vertrouwen
in hebben. De jonge huisarts kijkt
vaak eerst even de kat uit de boom
en wacht af wat de natuur doet al
vorens hij besluit een poedertje,
drankje of pilletje te verstrekken
"Er zijn enorme verschillen in
voorschrijfgedrag", zegt hij. "In
sommige streken van het land
schrijft de ene huisarts tien keer
zoveel medicijnen voor als een col
lega in de directe omgeving".
Peter Lens heeft de gezondheid
van de huisarts en diens leefwijze
uitgebreid onder de loep genomen.
Vragen die daarbij aan de orde
kwamen: alcoholgebruik, roken,
medicijngebruik, lichaamsbewe
ging, gewicht en bloeddruk. Om de
cijfers te kunnen vergelijken nam
hij als 'gewone' medemens de
tandarts. Hij beweegt zich in de
zelfde sociale klasse.
Over de resultaten zegt Peter
Lens: "Bij huisartsen komt minder
overgewicht voor dan onder de be
volking. Vier procent van de
huisartsen is te zwaar, bij de bevol
king ligt dat percentage op 13 pro
cent. Meer dan de helft van de 6500
huisartsen in Nederland rookt. In
dezelfde sociale klasse ligt dit be
duidend lager: 34 procent".
Slecht
De huisarts geeft hier een slecht
voorbeeld aan zijn patiënten.
"Soms", zegt Peter Lens. "rookt hij
in het bijzijn van een patiënt. En
dan kan het gebeuren, dat hij de
patiënt adviseert niet meer te ro
ken. Wat je nogal eens ziet is, dat
de patiënt zo'n advies gewoon aan
zijn laars lapt. De dokter rookt,
waarom hij niet?".
Opmerkelijk veel huisartsen
drinken alcohol. Peter Lens: "Ik
heb dat met vier vragen getest. Als
je er twee met 'ja' beantwoordt,
dan zit je al in de verdachte hoek.
Negentien procent van de
huisartsen behoort tot die catego
rie. Dat is aan de behoorlijk hoge
kant. Vijf procent beantwoordde
Onderzoeker P. Lens: "Huisartsen hebben minder vertrouwen in de me
disch macht dan 'gewone' mensen (foto Holvast)
