Vrouwen Greenham Common
hebben mysterieuze kwalen
Nobelprijswinnaar Wiesel:
'Stil en onverschillig
blijven is de grootste
zonde die bestaat'
Leger des
Heils in
Nederland
100 jaar
WOENSDAG 15 OKTOBER 1986
PAGINA 11
De vrouwen van het vredeskamp Greenham Common klagen
de laatste tijd over vreemde ziekteverschijnselen. Volgens de
vrouwen zouden hoofdpijnen, stoornissen in de menstruatie-
cyclus en misselijkheid veroorzaakt worden door bestralin
gen vanuit de Amerikaanse luchtmachtbasis. Volgens de
Britse pers is de fantasie van de activisten op hol geslagen
zijn. Maar steeds meer wetenschappers nemen de klachten
serieus. Over elektronische oorlogvoering en wat de doos van
Pandora opleverde.
Het vrouwenvredeskamp in Greenham is niet meer wat het geweest
is. Vijfjaar geleden werd Greenham het internationaal symbool van
de anti-kernwapenbeweging. Tientallen vrouwen zegen er na een
protestmars neer in het onverwoestbaar optimisme al kamperende
Groot-Brittannië nucleair-vrij te houden. In weer en wind, temidden
van ongedierte en regenval, dwongen ze respect af bij al degenen die
hetzelfde voor ogen stonden, maar thuis de centrale verwarming pre
fereerden. Het Pentagon en het Britse ministerie van defensie waren
niet onder de indruk. De wapens kwamen er. Vijfjaar later zitten de
nog, zii het met minstens 48 kruisraketten.
Inmiddels hebben de pers en de kernwapengeschiedenis het
deskamp rechts ingehaald. „Sadder and wiser" pasten de vrouv
zich aan. Zo spreken ze tegenwoodig liever van „verzetskamp" dan
van „vredeskamp". Ze zitten er natuurlijk nog primair voor de vrede,
maar hebben voor het gemak de Derde Wereld, voedseloverschot, het
milieu en andere kwesties die de raketten in populariteit voorbijge
streefd zijn, erbij gepakt.
Ook in praktisch opzicht is het
kamp niet meer wat het geweest
is. De caravans zijn allang ver
dwenen. Het is verboden om
wigwams en tenten op te zetten
of een kampvuur aan te leggen.
Elke dag, zelfs meer dan eens,
komen de deurwaarders routi
neus de bezittingen van de bewo
ners in beslag nemen. Als het
mee zit slagen de vrouwen erin
om, even routineus, hun potten
en pannen, stukken plastic en
slaapzakken uit de modder te
plukken, in kinderwagens naar
de grote weg te rijden, waar ze
buiten de jurisdictie van de deur
waarders vallen.
door
Lia van Bekhoven
De vrouwen hebben bewezen
dat met dit alles te leven is. Het is
de ervaring met een nieuwe, sub
tielere wijze van manipulatie,
waar ze minder goed tegen be
stand zijn. De meeste bewoners,
hun sympathisanten en een
handjevol wetenschappers, me
nen dat het vredeskamp sinds
kort bestraald wordt met elektro
magnetische golven. De^ge-fre-
kwentiestralingen, ook wel met
een Amerikaanse term „zap
ping" genoemd, zouden afkom
stig zijn van de Amerikaanse
luchtmachtbasis aan de andere
kant van het hek.
Miskramen
Kim Besly, tegen de 50, vredes
activiste van het eerste uur, heeft
85 schriftelijke verklaringen ver
zameld van vrouwen die de afge
lopen drie jaar merkwaardige
ziekteverschijnselen vertoonden
tijdens of na een bezoek aan
Greenham. De meest voorko
mende symptomen zijn: hoofd
pijn, misselijkheid, gezichts
stoornissen, moeite zich te con
centreren, verandering in de
menstruatiecyclus, miskramen
in een vergevorderde staat van
zwangerschap en een gestoord
spraakvermogen. Kim Besly on
dervond dat ze na een onderbre
king van ruim tien jaar weer be
gon te menstrueren.
Andere ervaringen zouden het
in een futuristische film van
Spielberg beter doen. „We heb
ben het een paar keer meege
maakt dat een pan met koud wa
ter begon te koken en vorig jaar
november werden enkele vrou
wen 's nachts wakker met ver
brande gezichten die later ook
vervelden", zegt Besly.
Dokter Rosalie Bertell, een in
ternationaal deskundige op het
gebied van stralingseffecten op
de gezondheid, deed vorig jaar
een aantal metingen in Green
ham Common. Ze noteerde ster
ke signalen op de plaatsen die de
vrouwen aanwezen, zij het dat
die allen binnen de officiële vei-
ligheidsgrenzen lagen. Bertell
concludeerde dat haar meterle
zingen en de ziekteverschijnse
len overeenkwamen met het
blootstaan aan een vorm van
elektromagnetische stralingen
op laag niveau. „Voor de goede
orde", warschuwt Besly, „het
gaat hier natuurlijk niet om stra
lingen zoals die vrijkomen bij het
exploderen van atoombommen.
Het gaat om het soort energie zo
als je dat aantreft bij magnetro
novens, bij radarsystemen en
elektriciteitsvoorziening"
Gevoelig
„Sommige vrouwen, die al lan
ger in Greenham wonen of er
vaak komen, zijn bijzonder ge
voelig voor 'zapping' geworden.
Ze kunnen aantonen wanneer
het 'aanstaat' en wanneer alles
normaal is. We hebben ook ge
merkt dat de stralingen heel spe
cifiek gericht zijn. Ze zijn merk
baar vanaf net boven het hoofd
tot onder de navel".
Tessa Livingstone, een neuro
loge, raadde evenals Bertell de
vrouwen aan medische onder
zoeken te ondergaan, hoewel
bloedproeven en dergelijke tot
nu toe niet tot afdoende resulta
ten geleid hebben. „Een van de
dingen die ik het meest overtui
gend vond was .de vrouw met wie
ik rond het hek liep die erg ge
voelig voor stralingen geworden
was. Ik had een veiligheidsmeter
bij me en als ze zei: 'het is heel
sterk hier', sloeg de meter uit.
Wanneer ze zei: 'hier is het veel
zwakker', deed de meter niets".
Kim Besly heeft het sterke ver
moeden dat de elektronische
oorlog met opzet tegen de vrou
wen gevoerd wordt. „Eind 1983
en begin '84, vlak nadat de eerste
kruisraketten arriveerden, was
er voortdurend een enorme le
ger- en politiemacht. Als je om
het hek liep, liep aan de andere
kant een solaat mee die je con
stant in de gaten hield. Aan onze
kant was er de politie. Eigenlijk
werd je nooit uit het oog verlo
ren. Van de ene dag op de ander
veranderde dat. Materieel en
manschappen verdwenen, ter
wijl de kruisraketten bleven. Wij
vroegen ons af wat de reden
daavoor was. Hadden ze mis
schien een ander middel bedacht
om ons op een afstand te hou
den?".
Toevallig
Anderen zijn sceptischer. Ian
Pitt, medeweker van het maand
blad Electronics Today, sluit niet
uit dat de vrouwen blootstaan
aan stralingen die het toevallige
gevolg zijn van een complex ra
darcommunicatiesysteem waar
de luchtmachtbasis mee werkt.
In dat geval worden niet alleen
de vredesactivisten, maar even
eens de omwonenden van de ba
sis bestraald.
In maart dit jaar publiceerde
de Guardian gegevens over een
nieuw militair veiligheidsysteem
dat gebruikt wordt om indrin
gers buiten de basis te houden.
De vrouwen zijn er regelmatig in
geslaagd om over het hek te
klimmen en zich uren, soms da
genlang als ongewenste en onge
ziene gast bij de Amerikaanse
militairen op de houden. BISS
(Base Installation Security Sys
tem) zal volgens een Amerikaan
se bron microgolven gebruiken
om onwelkome bezoekers op een
afstand te houden.
De bewoners van het vre
deskamp zijn het erover eens dat
de stralingen het hevigst zijn bij
verhoogde activiteiten als pro
testdemonstraties of wanneer de
poort van de basis opengaat om
de kruisraketten in de naburige
bossen te luchten. Wetenschap
pers en deskundigen als Ian Pitt
geven t<?e dat het lastig is aan be
wijsmateriaal voor de stralingen
te komen. „Het soort stralingen
de frekwenties, verschillen nogal
en het is moeilijk om beslag te
leggen op de juiste meetappara
tuur. Afgezien daarvan ont
breekt het hier aan wetenschap
pers die bekend zijn met „zap
ping" om de juiste conclusies te
trekken.
Gevaren
Hoewel er al een halve eeuw
gewerkt wordt met microgolfbe
straling, geniet het onderwerp in
Europa nauwelijks bekendheid.
Het „zapping"-bewustzijn in de
Verenigde Staten ligt veel hoger.
Het begrip 'microgolfvervuiling'
is er de laatste jaren aardig inge
burgerd. Onder druk van de pu
blieke opinie mogen er in de Ver
enigde Staten geen huizen ge
bouwd worden onder elektrici
teitskabels en is de bouw van
zenders voor kabeltv-netwerken
in bepaalde gebieden niet toege
staan. Al in de jaren '30 struikel
de het Amerikaanse leger over
aanwijzingen dat er mogelijk ge
vaar kleefde aan radarsystemen
voor de gezondheid van mensen.
Russische onderzoeken, die aan
tonen dat mensen die met micro
golfstralingen werkten staar
konden oplopen, werden in de
jaren '50 door de Amerikaanse
collega's hartelijk weggelachen.
Zowel in de Sowjet-Unie als in
de Verenigde Staten bepaalde de
militaire hiërarchie de experi
menten met microgolf. Ze waren
verantwoordelijk voor
het definiëren van de veilig-
heidsgrenzen. Die grens ligt in
de Sowjet-Unie duizend maal la
ger dan in de Verenigde Staten.
In de jaren '50 verplichtten de
Russen een ieder die bloot stond
aan een straling van 1 milliwatt
per vierkante centimeter, veilig-
heidsbrillen te dragen. In de Ver
enigde Staten bestond er voor
werknemers diedag-in dag-uit
bestralingen opliepen die tien
keer zo hoog lagen, geen enkele
voorzorgsmaatregel. Daar micro
golven onmisbaar zijn voor prak
tisch alle offensieve en defensie
ve wapensystemen, bleven vei
ligheidsmaatregelen en open
baarheid van gegevens de na-
tuurlijke slachtoffers van de kou
de oorlog.
Afluisteren
Een bizarre ontdekking in 1962
lichtte de eerste tip van de stra
lingssluier op. Een routineonder-
zoek in de Amerikaanse ambas
sade in Moskou bracht aan het
licht dat de Russen het gebouw
vanaf de overkant van de straat
bestraalden met lage-intensiteit
microgolven. Aanvankelijk werd
aangenomen dat de stralingen
dienst deden als afluistermecha-
nismen. Toen bleek dat de Rus
sen gebruik maakten van ver
schillende frekwenties, daagde
het vermoeden dat microstralen
gebruikt zouden kunnen worden
om het menselijk brein en ge
drag te beïnvloeden. Het Ameri
kaans onderzoek hiernaar, dat in
het geheim en zonder medewe
ten van het ambassadepersoneel
werd uitgevoerd, werd het Pro
ject Pandora genoemd.
Pandora begon de Russische
experimenten uit het verleden
serieus te nemen en te imiteren.
Vooral de testen die aantoonden
dat microgolven het centrale ze
nuwstelsel van resusapen aan
tast. Toen in 1975 de intensiteit
van de stralingen toenam, wer
den aluminium luiken aange
bracht voor de ramen van het
ambassadegebouw. Moskou
kwam onder de noemer „onge
zonde post", wat een salarisver
hoging van 20 procent voor het
personeel met zich meebracht.
Pas toen werd de werknemers
van de ambassade meegedeeld
dat zij jarenlang het slachtoffer
geweest waren van een elektro
nisch bombardement. Een bom
bardement dat volgens de Ame
rikaanse veiligheidslimiet, dat
immers duizendmaal hoger lag
dan het Russische, ironisch ge
noeg ongevaarlijk was.
Over de resultaten van bloed
proeven en chromosoomonder-
zoeken van het Amerikaanse am
bassadepersoneel in Moskou is
letterlijk jarenlang geredetwist.
Waar één wetenschapper abnor
maliteiten ontdekte, wist een an
der die weer te ontkennen. De
New York Times wist echter 26
februari 1976 te melden dat in de
jaren '60 en '70 drie ambassa
deurs, van wie er twee aan kan
ker overleden, bij de Sowjets een
protest hadden ingediend en dat
de huidige man in Moskou,
Stoessel, aan een zeldzame vorm
van bloedziekte leed. Een aantal
Amerikanen dat in die jaren in
Moskou diende, heeft rechtza
ken aangespannen tegen de staat
om schadevergoeding, die nog
steeds dienen.
Processen
En zij zijn niet de enigen. Oud
militairen, piloten en politieamb
tenaren willen via processen be
wezen hebben dat de Staat hen'
willens en wetens blootstelt aan
de gevaren van microgolfbestra
ling. De Amerikaanse gerechts
hoven kampen tegelijkertijd met
een toenemende stroom burgers
die protesteert tegen de bouw
van microgolftorens, satellietsta
tions en radio- en tv-zenders.
Joe Towne repareerde vroeger
radarinstallaties aan boord van
Amerikaanse spionagevliegtui-
gen. Volgens artsen is zijn staar
te wijten aan het blootstaan aan
microgolfbestraling. Tesamen
met 25 andere piloten die de toe
stellen vlogen, won hij een hand
zaam bedrag op voorwaarde zijn
claim buiten de rechtbank te
houden. De Wereld Gezondheids
Organisatie verklaarde in 1981
dat „blootstaan aan microgolven
leidt tot het verschijnsel van een
autonoom en gestoord centraal
zenuwsysteem... hoofdpijnen,
veranderde slaappatronen, pij
nen in de borst, veranderingen in
de menstruatiecyclus en aange
boren afwijkingen in pasgeboren
baby's".
In 1972 meldde een document
van het Amerikaanse ministerie
van defensie dat de regering een
microgolfwapen had getest, dat
omschreven werd als een uiterst
machtige „elektronische vlam
menwerper". En uit recentere in
formatie blijkt dat Amerikaanse
militairen bezig zijn met een pro
gramma dat lage-niveau micro
golfstralingen gebruikt als een
wapen orri er vijandige troepen
mee te desoriënteren en immobi
liseren. Amerikaanse legeroffi
cieren verwachten dat het onder
deel van de bestralingsoorlog
vóór het jaar 2000 een feit zal zijn.
door
Henk Dam
WASHINGTON - Het moet
van de meest paradoxale
ten in het leven van Elie Wiesel zijn
geweest. Daar stond hij, op het po
dium van de Roosevelt kamer in
het Witte Huis, waar hij zojuist de
hoogste eer had gekregen die de
Amerikaanse regering aan burgers
kan geven.
Hij had uit handen van president
Reagan de Gouden Medaille van
Verdienste van het Congres ont
vangen. Maar op diezelfde Reagan
kon Wiesel, met zijn achtergrond
en zijn overtuigingen, niet anders
dan bittere kritiek hebben.
Immers: Reagan had enkele da
gen eerder gezegd dat hij bij zijn
aanstaande bezoek aan West-
Duitsland ook naar de militaire be
graafplaats Bitburg zou gaan, waar
zich onder meer de graven van 47
SS'ers bevinden.
Eén dag eerder had Wiesel de
president voor de televisie horen
zeggen dat de Duitse soldaten die
op Bitburg begraven liggen, net zo
goed slachtoffers van de nazi's wa
ren als de joden die in de concen
tratiekampen waren omgekomen.
Wiesel, die zelf in Auschwitz en
Buchenwald had gezeten, en die in
de kampen zijn vader, moeder en
jongste zus had verloren, was woe
dend geweest over die uitspraken.
En nu moest hij de man die het ge
zegd had, bedanken.
En dat deed hij ook. Hij bedank
te Reagan voor de medaille, hij be
dankte via Reagan Amerika voor
de bevrijding, hij bedankte hem
voor zijn hulp aan Israël. Maar aan
het slot van zijn rede veranderde
hij van toon met een paar onverge
telijke regels.
Sprekend over Bitburg, zei hij:
"Mag ik u, meneer de president,
vragen ergens anders naar toe te
gaan? U hoort daar niet. U hoort bij
de slachtoffers van de SS te zijn. O,
we weten dat er politieke en strate
gische redenen zijn. Maar dit stijgt
boven politiek en diplomatie uit".
"liet gaat hier niet om politiek,
maar om goed en kwaad. En dat
moeten we nooit door elkaar halen,
want ik heb de SS aan het werk
gezien, en ik heb hun slachtoffers
gezien. Het waren mijn vrienden,
het waren mijn ouders, meneer de
president".
"Er was een graad van lijden en
eenzaamheid in de kampen die el
ke verbeelding te boven gaat. Van
de wereld afgesneden en geen mo
gelijkheid om te vluchten, zagen
zonen hoe hun vaders werden
doodgeslagen. Moeders zagen hun
kinderen sterven van de honger.
En er was Mengéle en zijn bende,
angst, isolatie, martelingen, gaska
mers, vlammen, vlammen tot aan
de hemel".
Wiesel zag lijkbleek toen hij uit
gesproken was. Sommigen van de
aanwezigen in de Roosevelt-kamer
schuifelden onrustig met hun voe
ten. Velen hadden de tranen in hun
ogen. Reagan liep met een strak ge
zicht op Wiesel af, gaf hem een
hand, en liep weg.
Later werd Wiesel gevraagd of
hij het niet moeilijk had gevonden
om de president moreel de les te
lezen. "Maar ik ben geen moralist",
antwoordde hij. "Ik ben een leraar.
Ik ben een verhalenverteller. Ik
heb woorden, niets anders. Alles
dat ik heb gedaan is hem een paar
woorden geven".
De woorden die Elie Wiesel (58)
de wereld heeft gegeven, hebben
zoveel indruk gemaakt, dat hij de
Nobelprijs voor de Vrede heeft ge
kregen. "Wiesel heeft een bood
schap voor de mensheid. Zijn
boodschap.is er een van vrede, ver
zoening en menselijke waardig
heid", aldus de Nobelprijs Com-
Daarmee worden letterlijk de
woorden van Wiesels biograaf Ro
bert McAfee Brown aangehaald,
die de schrijver, leraar en filosoof
ook de 'spirituele archivaris van de
holocaust' noemde, een etiket
waaronder hij nu algemeen be
kend is.
Wiesel werd op 30 september
1928 geboren in een gebied dat nu
tot Roemenië behoort. Zijn vader
was winkelier, en hij was het die
zijn zoon aanmoedigde Hebreeuws
te leren, en de moderne Hebreeuw
se literatuur te bestuderen.
Religieuze belangstelling werd
opgewekt door zijn moeder, die
hem leerde de Torah en de Talmud
te lezen. Haar vader, een chassidb
sche jood, ondersteunde die inte-"
resse verder en wijdde de jonge
Wiesel bovendien in in de chassidi
sche tradities van verhalen vertel
len.
Voor Elie Wiesel kwam in 1944
een eind aan zijn jeugd, toen alle
inwoners van de stad waarin hij
woonde, door de nazi's werden ge
deporteerd. Het gezin Wiesel
kwam in Auschwitz terecht, waar
de moeder en jongste zus van Elie
in de gaskamers omkwamen.
In 1945 werden Elie en zijn vader
naar Buchenwald gestuurd. Daar
stierf de vader aan uithongering en
disenterie. Na de bevrijding wilde
Elie naar Palestina gaan, maar
Britse immigratiebeperkingen
stonden dat in de weg.
De jonge man kwam uiteindelijk
in Parijs terecht, waar hij aan de
Sorbonne literatuur, psychologie
en filisofïe studeerde. Die studie
maakte hij niet af. In 1948 werd
Wiesel journalist, eerst voor een
Franse krant, later voor het Israëli
sche dagblad Yedioth Ahronot.
In 1956 was hij voor die krant op
reportage in New York, toen hij
dóór een taxi werd aangereden, en
een jaar lang half verlamd bleef.
Amerikaanse vrienden overtuig
den hem in die tijd van de wijsheid
de Amerikaanse nationaliteit aan
te vragen.
Zo bleef hjj in de Verenigde Sta-_
ten, waar hij aan een boek begon
dat in 1958 in Frankrijk als 'La
Nuit' en twee jaar later in de Ver
enigde Staten als 'The Night' uit
kwam. Dit boek over de holocaust
was het begin van een hele reeks
semi-autobiografische werken.
Uit vrijwel al Wiesels boeken
blijkt zijn centrale motivatie: de
noodzaak om te herinneren wat er
in de oorlog was gebeurd, de nood
zaak om te getuigen. "Stil en on
verschillig blijven is de grootste
zonde die er is", heeft hij wel eens
gezegd.
Ellie Wiesel, met vrouw en zoon, nadat bekend werd dat hij de Nobel
prijs voor Vrede had gewonnen. (foto ap>
Het Leger des Heils in Neder
land bestaat volgend jaar een
eeuw. De commissie 'Eeuwfeest
viering' heeft het feestprogram
ma in grote lijnen al klaar. Motto
van het feest zal zijn: 'Met hart en
hand 100 jaar leger des Heils in
Nederland'.
De officiële herdenkingsbij
eenkomst is op vrijdag 8 mei in
het Concertgebouw in Amster
dam. Een week daarvóór al, op
vrijdag 1 mei, wordt in Harlingen
de musical 'Voorwaarts Mars' ge
presenteerd. In het Jaarbeurs
congrescentrum in Utrecht
wordt op zaterdag 23 mei een
symposium gehouden met als ti
tel 'Christelijke identiteit en
dienstverlening - samenlevings-
beleid opnieuw voor de keuze'.
Op donderdag 28 mei is een na
tionale jongerendag gepland in
de Veluwehal te Barneveld.
Later in het jaar (september)
staat twee keer een tweedaags
congres voor medewerkers in
het maatschappelijk werk van
het Leger op het programma.
Dat wordt gehouden in 'De Blije
Werelt' in Lunteren. En in okto
ber nog een Europese conferen
tie over 'De verantwoordelijk
heid van het maatschappelijk
werk van het Leger in de moder
ne westerse maatschappij' (in het
Vormingscentrum te Lunteren).
De musical 'Voorwaarts Mars'
wordt in een aantal plaatsen uit
gevoerd, onder andere in Am
stelveen, Rotterdam, Middel
burg, Stadskanaal en Ede. De
slotmanifestatie ('Jubilate') van
het eeuwfeest zal zijn op zater
dag 17 oktober.
Gesprek op zondag. De oecu
menische gemeente in de Mere'n-
wijk in Leiden heeft een serie
zondagmorgengesprekken voor
bereid onder de titel 'Op zoek
naar een waardige samenleving'.
Ze worden gehouden op de zon
dagen 26 oktober en 2 en 9 no
vember om kwart over 11 in de
stilteruimte van het kerkelijk
centrum 'De Regenboog'. Mede
werker is dr. W. J. de Ridder. Hij
is verbonden aan de stichting
'Maatschappij en Onderneming'.
Op zondag 16 november zullen
de ervaringen met deze gesprek
ken worden uitgewerkt in een
themadienst, die om half 10 be
gint.
Vredes-studiedag. Komende
zaterdag houdt de Haagse vre
desgroep 'Geweldloze weerbaar
heid' in het gebouw 'Alden Eyck'
aan de Elandstraat 128 een 'vre
des-studiedag' over 'sociale ver
dediging - verdediging met een
menselijk gezicht'. Opzet van de
ze dag (van kwart over 10 tot half
5) is informatie te geven over
doel en middelen van sociale ver
dediging en een aanzet tot dis
cussie daarover.
Hans Wiebenga, voorzitter van
de 'Stichting Verbiedt de kruis
raketten' en vroeger kamerlid
voor de PSP, spreekt over socia
le verdediging vanuit menselijke
waardigheid en creativiteit. Phi
lip Everts, directeur van het In
stituut voor internationale Stu
diën in Leiden, belicht de - zijns
inziens - zeer beperkte mogelijk
heden van sociale verdediging in
het (inter)nationale veiligheids
systeem.
De Haagse vredesgroep werd
in 1983 opgericht. Ze is een plaat
selijk samenwerkingsverband
voor groepen als 'Centrum voor
geweldloze weerbaarheid', 'Kerk
en Vrede', 'Doopsgezinde Vre
desgroep' en 'Stichting voorlich
ting aktieve geweldloosheid'.
Geschiedenis
Bij de uitgeverij Kok in Kam
pen is een tweede herziene en
uitgebreide druk verschenen (f.
68,50) van het boek van professor
dr. A. J. Rasker 'De Nederlandse
Hervormde Kerk vanaf 1795 -
haar geschiedenis en theologie in
de negentiende en twintigste
eeuw'. Rasker (80) was van 1954
tot 1974 kerkelijk hoogleraar in
Leiden in de geschiedenis van de
Nederlandse Hervormde Kerk,
de christelijke ethiek en de theo
logie van het apostolaat.
De eerste druk van dit stan
daardwerk verscheen in 1974.
Motief van Rasker voor het
schrijven van dit boek was "dat
een enigszins omvattende be
schrijving van de geschiedenis
van de Hervormde Kerk en haar
theologie in de negentiende en
twintigste eeuw ontbrak, terwijl
de behoefte daaraan zeer groot
is".
In de tweede druk is een niet
gering aantal verbeteringen ver
werkt. Voor de periode van 1974
tot 1981 schreef Rasker, met ge
bruikmaking van goede advie
zen van een groot aantal collega's
en vrienden, een nieuw hoofd
stuk. Hoewel het feitelijk onmo
gelijk is hedendaagse geschiede
nis te schrijven, mag men de
schrijver dankbaar zijn dat hij
zijn belangwekkende boek op
deze manier heeft willen bijwer
ken.
Hervormde Kerk: beroepen
te Bergen op Zoom J. H. van
Hunnik Aalten, te Eemnes-Bui-
ten Th. Ouwerkerk IJzendoorn.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Hoogstede (West-
Duitsland, Altreformierte Kir-
che) P. J. van Rooyen De Bilt,
laatstelijk predikant bij de Pres
byteriaanse Kerk in Canada.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Tholen A.
van de Weerd Urk.
Dienstweigeraar. Een mili
taire rechtbank in Boedapest
heeft de rooms-katholieke
dienstweigeraar Joszef Peller tot
drie jaar gevangenisstraf veroor
deeld. Het vonnis was streng om
dat Peller zich niet door een ad
vocaat wilde laten verdedigen
maar als afgestudeerd jurist zelf
de verdediging op zich nam.
Hongarije kent geen regeling
voor dienstweigeraars. Wel mo
gen leden van bepaalde sekten
ongewapende legerdienst ver
vullen. Rooms-katholieke
dienstweigeraars moeten zich
voor een militaire rechtbank ver
antwoorden. Zij komen veelal uit
basisgroepen rond pater Gyoer-
gy Bulanyi.
Jodendom
Jodendom. De bisschoppen
conferentie van Latijns-Amerika
(Celam) doet in een geschrift
voorstellen om het onderwijs aan
de rooms-katholieke scholen
over het jodendom te verbeteren.
De bisschoppen willen speciale
aandacht voor het jodendom na
de moord op joden in de Tweede
Wereldoorlog en de oprichting
van de joodse staat in 1948. Daar
naast bijzondere aandacht voor
bepaalde bijbelgedeelten die
voor antisemitische propaganda
worden gebruikt.
De bedoeling van dit alles is,
duidelijk te maken dat joden
mensen zijn met een levende tra
ditie en een levend geloof. Vol
gens de Argentijnse rabbijn
Leon Klenicki van de beweging
tegen antisemitisme betekenen
de voorstellen van de bisschop
pen 'heel wat' voor de Rooms-
Katholieke Kerk in Zuid-Ameri-
ka. Nog steeds doen daar antise
mitische boekjes, afkomstig van
rechtse groeperingen, de ronde,
vertelde hij.
Synode. De synode van de
blanke Nederduits Gereformeer
de Kerk in Zuid-Afrika koos pro
fessor dr. Johan Heyns tot haar
voorzitter. De nieuwe voorzitter
sprak zich na zijn verkiezing uit
voor een 'proces van verzoening'
tussen de bevolkingsgroepen in
dit land.
Politieke oplossingen zijn, vol
gens hem, alleen mogelijk als ze
berusten op een nieuwe levens
houding. "De Nederduits Gere
formeerde Kerk heeft van God
de opdracht gekregen een bijdra
ge te leveren aan een nieuw
Zuid-Afrika", zei Heyns. Hij on
derwijst dogmatiek aan de theo
logische faculteit van de univer
siteit van Pretoria.
