Rumoerige opening Muziektheater
Veelbelovend begin Nat. Ballet
'Ithaka': weinig samenhang in 'zware' opera
Kwaliteit kunst bij rijksgebouwen groeit
WOENSDAG 24 SEPTEMBER 1986
KUNST
AMSTERDAM (GPD) - Met de
eerste tonen van de opera 'Ithaka'
is het Muziektheater in Amster-
darn gisteravond dan werkelijk ge
opend. Terwijl binnen de muziek
Ivan de opera weerklonk, werd bui
ten met blik en ciichéplaten van
het krakersblad Bluf! herrie ge
maakt. Een niet al te grote groep
tegenstanders van het Muziekthea
ter had zich daar voor de hekken
verzameld. Politie te paard zorgde
voor enige spanning, maar tot ech
te confrontaties kwam het niet. Er
waren dan ook aanzienlijke voor
zorgsmaatregelen getroffen. De
Mobiele Eenheid liep zich duide
lijk zichtbaar achter de hekken
warm en behalve bereden politie
was er ook rijkspolitie te water pa
raat. Op het dak van een pand aan
de overkant van het Waterlooplein
was door tegenstanders een licht
krant geïnstalleerd. Uiteindelijk
werd een jongen opgepakt, omdat
hij een steen wierp in de richting
van koningin Beatrix. Koningin
v Beatrix werd om veiligheidsrede-
nen via een achteringang het Mu-
ziektheater binnengeloodst. Ook
verschillende leden van het kabi
net, dat bijna voltallig aanwezig
was, hadden enige moeite onge
schonden de demonstranten te
passeren. Rudi van Dantzig, artis
tiek leider van het Nationale Bal-
let, kwam op de fiets en had ner
gens last van.
door
Ariejan Korteweg
Maar waren de première-bezoe
kers eenmaal binnen de hekken,
dan werd er goed voor ze gezorgd.
Een gratis dik boek over de wor
dingsgeschiedenis van het theater,
koffie met marsepein en door de
grote ramen van de foyers een hel
der zicht op de verrichtingen van
politie en demonstranten. "Kijk
dat geteisem toch eens", gromde
een bezoeker. "Ze zouden blij moe
ten zijn met zo'n prachttent".
De officiële uitnodiging bleek
voor verwarring te hebben ge
zorgd. 'Tenue de ville' had men ge
vraagd. Naar schatting de helft van
de mannelijke bezoekers kwam in
smoking, terwijl het andere deel
informeel gekleed ging.
Men werd geacht om een half
uur voor aanvang plaats te nemen,
opdat iedereen zou zitten als Hare
Méyesteit de zaal zou betreden. Alle
Koningin Beatrix en prins Claus bewonderen het interieur v
Kettings 'Ithaka' in première ging. Links op de foto burgemeester e
mwe operagebouw vlak vóór Otto Bij de opening van het Amsterdams Muziektheater hebben tientallen tegenstanders van de Stopera gister-
d Van Thijn. (foto anpi avond fel geprotesteerd. Er werd één arrestatie verricht.
tijd dus om op te merken dat vrij
wel alle plaatsen een goed zicht
bieden op het toneel. Dankzij de
opengewerkte orkestbak spelen de
musici niet langer in een volstrekte
anonimiteit. De door Peter Struyc-
ken uitgedachte golvende en waai
erende lichtpatronen, die het pla
fond van de zaal vullen, zijn impo
nerend, maar vergemakkelijken nu
niet direct het dooi nemen van het
programmaboek. De televisie-ca
mera's stonden zeer bescheiden
opgesteld.
Even voor acht uur sprak direc
teur Sinnige zijn welkomstwoord
voor een nog gesloten doek, waarin
hij zei dat dit eigenlijk zeventig of
tachtig jaar geleden door een van
onze voorouders had moeten wor
den uitgesproken.
Om precies acht uur ging het
doek op en kreeg men zicht op de
grootste toneelopening van het
land. Een gapende muil die indivi
duen leek te willen verslinden,
maar waarin groepen prachtig tot
hun recht kunnen komen. Dat
bleek wel tijdens de opera 'Ithaka'
van Otto Ketting, uitgevoerd door
de Nederlandse Opera, die overi
gens een gematigd enthousiast
onthaal vond. Al toonden regisseur
Franz Marijnen en decorontwerper
Santiago del Corral geen enkele
moeite te hebben het brede en
diepe toneel ten nutte te maken.
Na de pauze volgde 'Zoals Or
pheus' van Toer van Schayk, ge
danst door het Nationale Ballet.
Hoewel het publiek enthousiast
\tas, kon de bij premières gebrui
kelijke staande ovatie er niet af.
Kennelijk noodt deze zaal tot zitten
blyven.
Na afloop was er nog een infor
mele receptie met champagne. In
middels hielden op het Waterloop
lein betogers en politie nog steeds
stand. ME'ers in carré hielden een
groep demonstranten in bedwang,
die er zingend en met blikken ram
melend blijk van gaf niet blij te zijn
met het bouwwerk.
Het is vanaf de allereerste plan
nen rumoerig geweest rondom het
Muziektheater. Wat dat betreft was
het gisteravond een opening in
stijl.
'Zoals Orpheus':
Het Nationale Ballet met 'Zoals Or
pheus'. Choreografie, decor-, kostuum-
en lichtontwerp: Toer van Schayk. Mu
ziek: Igor Stravinsky, Christoph Willi-
bald Gluck en Markos Vamvakaris.
Gezien op 23 september in het Muziek
theater, Amsterdam.
AMSTERDAM - Het was
kelijk niet de bedoeling van het
Nationale Ballet dat Toer van
Schayk het openingsballet voor
het Muziektheater zou maken.
Maar Rudi van Dantzig raakte
overwerkt van alle bouwperikelen
en was niet bij machte om te cho
reograferen. En het ballet dat Hans
van Manen in zijn hoofd had was
technisch niet met een opera op
één avond te combineren. Dat Van
Schayk zodoende de eer te beurt is
gevallen, hoeft echter na het zien
van 'Zoals Orpheus' niet te worden
betreurd. Het is eeh prachtig bal
let, waarin dans, decor, licht en
muziek een hechte eenheid vor-
Als het doek opgaat is de toon
meteen gezet. Vier massieve, hoe
kige zuilen beheersen het podium.
Een meisje (gedanst door Jane
Lord) zit op een stoel achter een ta
feltje op en groot stenen platform
voor de zuilen. Aan de rand van het
platform zit een zwart vrouwtje. Zij
heeft uitzicht over de blauwe zee
en de rotsen aan de overkant. Een
beeld met de helderheid van een
schilderij van Magritte.
Een jongen (Wim Broecks) komt
op. Hij zet een radio aan en danst
de sirtaki. Heel intens, voor nie
mand anders dan zichzelf. Tot een
groep toeristen zijn eenzame dans
ziet en als de zoveelste attractie
van het programma opvat. Voor de
dansende jongen werkt de groep
toeristen als associatie met het
verleden, dat zich in de volgende
scène al ontvouwt. Het zonovergo
ten zeegezicht maakt plaats voor
^duisternis en dolende schimmen.
Op dat moment zet de muziek
van Stravinsky in en begint Van
Schayk zijn versie van het verhaal
van Orpheus te ontvouwen. De
Griekse mythe vertelt dat Orpheus
in de onderwereld op zoek gaat
naar zijn geliefde Eurudike en er in
slaagt de dodengod Hades met zijn
gezang zo te ontroeren, dat hij haar
mag meenemen, op voorwaarde
dat hij haar niet aankijkt voor ze
beiden weer in het land der leven-
'Amsterdam cultureel
beter dan Barcelona'
AMSTERDAM (GPD) - Met de
culturele manifestatie die Amster
dam in gedachten heeft rond de
Olympische Spelen van 1992, ligt
de hoofdstad straatlengten voor op
de belangrijkste kandidaat Barce
lona. Dat is de stellige overtuiging
van directeur Martij n Sanders van
het Concertgebouw. Sanders be
reidt met een werkgroep het cultu
reel programma voor dat Amster
dam in 1992 zal presenteren rond
die eventuele Spelen in de hoofd
stad.
Voor dat programma is in de be
groting een bedrag opgenomen
van ruim 30 miljoen gulden. Meer
dan tien keer zoveel als voor een
enkel Holland Festival.
den zijn. Orpheus kan zich niet be
heersen en raakt zo zijn geliefde
voor eeuwig kwijt.
Van Schayk volgt die mythe niet
op de voet, dat geeft dé titel van het
ballet al aan. Naast de dansende
jongen is er een man (Clint Farha),
die als diens evenbeeld in het do
denrijk, maar ook als diens rivaal
kan worden beschouwd. Want het
verhaal van Orpheus en Euridike is
evengoed het verhaal van een ver
loren liefde. Waarom die liefde te
loor kan zijn gegaan, wordt gesug
gereerd in een verkrachtingsscène,
begeleid door onverbiddelijk dreu
nen van dansers op stalen platen.
Die tweestrijd van de hoofdper
sonen, waarbij ze vaak letterlijk
aan eikaars ledematen trekken,
vormt het voornaamste bestand
deel van dit ballet. Zo is er een lyi-
sche pas de quatre, waarin ook Ha-
des (Alan Land) tracht de vrouw
voor zich te winnen. In de worste
lingen van de hoofdpersonen laat
Van Schayk zien hoeveel zeggings
kracht er met relatief kleine aan
vullingen op de klassieke techniek
kan worden bereikt. Hij is er in ge
slaagd zijn dansen een vanzelfspre
kendheid mee te geven, die harmo
nieert met de verwijzingen naar
Griekenland.
Maar ook de scènes voor de grote
groep zijn knap. Niet alleen door
het vernuftige gebruik van het de
cor, dat de dansers in staat stelt uit
de vloer te verrijzen of achter een
venster hoog boven de vloer te ver
schijnen. De ingewikkelde patro
nen in de massascènes zouden op
een kleiner podium misschien cha
otisch overkomen, maar vormen
nu herkenbare, zij het grillige ge
baren.
Uiteindelijk zit er voor de man
niets anders op dan met zichzelf de
rekening op te maken. Hij doodt de
jongen, en daarmee het deel van
zichzelf dat de vrouw niet kan los
laten. Dat beiden zich daarmee ver
zoenen, blijkt in de laatste scène.
De jongen schenkt hem zijn radio,
de vrouw wuift hem bemoedigend
vaarwel.
'Zoals Orpheus' is een veelbelo
vend begin voor het Nationale Bal
let in het Muziektheater. Toer van
Schayk heeft hiermee al iets laten
zien van de grote mogelijkheden
van podium en licht. Ook aan de
uitvoering was de inspirerende
werking van de nieuwe omgeving
af te zien.
ARIEJAN KORTEWEG
Fragment uit 'Zoals Orpheus' met Eyla Jeschke. Jane LordSilvia
Petranca en Susan Pond. (foto Jorge Fataurosi
Ithaka, opera van Otto Ketting op libretto van Kees
Hin en Otto Ketting. Uitgevoerd door De Neder
landse Opera, het Nederlands Operakoor en het Ne
derlands Philharmonisch Orkest. Muzikale leiding:
Lucas Vis. Regie: Franz Marijnen. Decor: Santiago
del Corral. Belichting: Steve Kemp. Wereldpremiè
re ter gelegenheid van de opening van Het Muziek
theater Amsterdam op 23 september. Herhalingen
op 26 en 29 sept. en op 2, 5, 8,11 en 17 okt.
AMSTERDAM - Het lijvige programma
boek van het Muziektheater biedt de bezoeker
uitvoerige informatie over wat hem te wachten
staat en dan nog is het moeilijk te verteren
kost, deze opera 'Ithaka' van Otto Ketting en
Kees Hin. Maar voor de bezoeker die zijn huis
werk niet heeft gemaakt, zal dit anderhalf uur
durende muziekstuk bestaan uit een reeks po-
diumbeelden zonder al te veel samenhang en
vooral ook zonder noemenswaardige dramati
sche ontwikkeling.
Niet zozeer gebeurtenissen als wel gedach
ten, herinneringen en droombeelden worden
hier aaneengeregen en verklankt. De hoofd
personen een journalist (een verlopen fotomo
del en een dito dichter) bevinden zich in de bar
van een vervallen hotel. Hier verschijnen in
flash-backs personen uit hun herinnering in
levende lijve ten tonele. Verder spelen een bar
dame en een dwerg een rol iri het geheel: zij
zijn niet van vlees en bloed en ook geen
droombeeld, maar staan op de drempel van
deze twee werelden als een soort poortwach
ters.
Enkele van de tien scènes uit deze introver
te, bijna metafysische opera blijken dan toch
nog uit wat tastbaarder operahout te zijn ge
sneden. Zoals wanneer het fotomodel Star -
een mooie lyrische rol van Ruby Hinds - zich
haar carrière herinnert als fotomodel en de
scène waarin dezelfde Star gedood wordt door
de dwerg. De rol van Star is in de opera degene
met de meeste dramatiek. De journalist (Henk
Smit) en de dichter (Maarten Flipse) zijn de
meeste statische rollen.
Het koor met zijn beschouwende en soms
interveniërende functie was boeiend bij elk
optreden, maar de mooiste rol van het geheel
vervulde toch het decor van het vervallen ho
tel op wel drie niveaus en met telkens weer
zich openende deuren van hotelkamers, waar
zich als in een verlicht venster een tafereel af
speelde en met als vondst het hobbelige pad
door de gebroken vensterruit naar het rijk der
schimmen.
De muziek van Otto Ketting beeldde nauw
gezet de wat lugubere en onwezenlijke sfeer
uit, die het podium beheerste. Maar ondanks
de vaak prachtige klanken was het moeilijk de
monotone cadans van de scenes in een gespan
nen aandacht te blijven volgen. Bij eenmalige
beluistering blijft deze opera dan ook een wat
teleurstellende ervaring.
MONICA SCHIKS.
Enthousiasme
voor Sinatra
MADRID (GPD) - Frank Sinatra
kan morgen op een warm ont
haal rekenen in Madrid. Een dag
voor zijn optreden in het Berna-
beu-stadion van Real Madrid is
al meer dan 80 procent van de
70.000 entreekaarten verkocht.
Het concert belooft ondanks het
astronomische honorarium van
Sinatra, (één miljoen dollar voor
een optreden), een flink finan
cieel succes te worden.
De prijzen van de entreekaar
ten variëren van 60 gulden voor
een staanplaatsje in de nok tot
maar liefst 850 gulden voor een
klapstoeltje vlak voor het po
dium. De organisatoren kregen
het zweet in de handen toen be
kend werd dat Sinatra vier con
certen in Las Vegas wegens
buikgriep had moeten afzeggen.
Maar gisteravond arriveerde Si
natra kerngezond in Madrid.
Minister Nijpels bekijkt de brochure met aan zijn rechterhand M.J. Lo-
schacoff directeur-generaal van de rijksgebouwendienst. (foto anpi
DEN HAAG (GPD) - Beeldende
kunst in én om rijksgebouwen
neemt in kwaliteit toe. Ook de ma
nier waarop wordt beslist over de
toepassing van kunst in de ge
bouwde omgeving is sterk verbe
terd. Dit heeft rijksbouwmeester
prof. ir. Tj. Dijkstra gisteren bij de
presentatie van de brochure
'Kunst bij rijksgebouwen 1978-
1985' in het Haags Gemeentemu
seum gezegd.
Het eerste exemplaar werd door
directeur-generaal ir. M.J. Loscha-
coff van de rijksgebouwendienst
aan minister Nijpels (volkshuisves
ting en ruimtelijke ordening) aan
geboden. Het boek beschrijft acht
jaar kunstopdrachten van de rijks
gebouwendienst in het kader van
de zogeheten percentageregeling
voor beeldende kunst. Deze rege
ling, die uit 1951 dateert, bepaalt
welk percentage bij een bouwpro
ject voor kunst beschikbaar. In de
brochure staat dat de Rijksgebou
wendienst - grootste opdrachtge
ver van Nederland - jaarlijks 50
grotere en kleinere opdrachten
verstrekt aan beeldende kunste
naars. Daarmee is een bedrag van
3,5 tot 5 miljoen gulden gemoeid.
Jarenlang is de relatie tussen ar
chitecten en beeldende kunste
naars slecht geweest. De kunste
naars hadden voornamelijk een
dienende functie; hun kunst be
stond vooral uit 'decoratieve aan
kleding'. Maar daar is verandering
in gekomen sinds daartoe aange
wezen kunstenaars bepalen welke
bouwprojecten voor kunst in aan
merking komen.
Volgens Dijkstra is er een steeds
betere relatie tussen kunstenaar en
bouwkundige gekomen. Maar, zo
betoogde de scheidende rijks
bouwmeester Dijkstra, het mag
ook niet zo zijn dat de kunstenaar
doorschiet en zich niets meer van
het bouwwerk of de omgeving aan
trekt en alleen maar op eigen gezag
te werk gaat. Wèl moet er steeds
sprake zijn van een avontuur,
waarin architect én kunstenaar ge
zamenlijk moeten geloven. Dijk
stra hoopte dat de brochure een
eerste stap is op weg naar een gro
tere openbaarheid en beter over
leg. De zeer informatieve brochure,
die veel fraai kleurenfoto's bevat,
geeft onder meer een beschrijving
van de 204 projecten die in de pe
riode 1978-1985 gereed zijn geko-
('Kunst bij rijksgebouwen 1978-1985',
Staatsuitgeverij 's-Gravenhage, prijs
39,50 gulden).
i The final countdown
Europe
i The way it is Bruce
Hornsby and The Range
I Walk this way Run
DMC
I I want to wake up with
you Boris Gardner
I Sing our own song UB
The lady in red Chris
de Burgh
Give a little love Ham
mond/West
Sweet freedom Mi
chael McDonald
Rage hard Frankie
goes to Hollywood
What's the colour of mo
ney Hollywood
Beyond
When I think of you
Janet Jackson
La France BZN
Every beat of my heart
Rod Stewart
Paranoirhia Art of
Noise
Camouflage Stan
Ridgway
Who's Johnny El De-
barge
Typical male Tina
14 (11)
15 (22)
16 7)
17 (23)
Turner
18 (28) Human Human Lea
gue
19 (24)
20 (20)
21 (17)
27
28 (34)
29 (31)
30 (32)
31 (39)
32 (18)
37
38
39 (40)
40
Zwijgen Het Goede
Doel
Find the time Five
Star
Move closer Marilyn
Martin
Bolero Fancy
Take my breath away
Berlin
Glory of love Peter Ce
tera
Ti sento Matia Bazar
Let's go all the way
Sly Fox
Ik wil altijd bij jou zijn
Corry Koos Alberts
Breaking away Jaki
Graham
Spanish heart Gerard
Joling
Ain't sorry nothing goin'
up but the rent Gwen
Guthrie
Come on home Every
thing but the girl
Holiday rap McMiker
G and DJ Sven
Girls and boys Prince
Dancing on the ceiling
Lionel Richie
Live and die OMD
Borrowed love SOS
Band
Stimmen im Wind Ju
liane Werding
Kisses in the moonlight
George Benson
When your heart is weak\
Cock Robin
Heartbeat Don John-
