'De procureur-generaal
is ook de Kop van Jut'
Interview
Rotterdam krijgt
Hollands grootste
brandwondencentrum
Synode over
aandelen
Shell en
Philips
Mr. H. Lagerwaard: ministers gaan,
departementen blijven
WOENSDAG 24 SEPTEMBER 1986
PAGINA 13
ROTTERDAM - Het Brandwon
dencentrum van het Rotterdamse
Zuiderziekenhuis, dat 1 oktober in
gebruik wordt genomen, wordt
met zijn 20 bedden gelijk het groot
ste in ons land. Hoewel Beverwijk
het bekendst is, heeft dat centrum
maar 12 bedden. Verder beschikt
alleen het katholieke ziekenhuis in
Groningen nog over een brand
wondenbehandelcentrum, dat 10
bedden telt. Samen nemen de cen
tra jaarlijks zo'n 400 patiënten op.
Ernstige verbrandingen behoren
tot de afschuwelijkste verwondin
gen die een mens kunnen overko
men, zo leert een folder van de ver
eniging van brandwondpatiënten.
De meeste brand-ongelukken ko
men in huis voor bij zeer jonge kin
deren en worden niet veroorzaakt
door vuur maar door omgegooide
thee- of koffiepotten. De ernstigste
gevallen van verbrandingen, met
tweede of -derdegraads verwon
dingen, gebeuren daarentegen bui
tenshuis op het werk.
door
Bas Hoppel
Jaarlijks overlijden meer dan 200
mensen aan de gevolgen van
brandwonden terwijl meer dan
4000 patiënten ervoor in een zie
kenhuis moeten worden opgeno
men. Alleen de ergste gevallen
kunnen in een brandwondencen
trum worden behandeld. Het
Zuiderziekenhuis in Rotterdam
beschikte al lange tijd over kleine
isolatietenten om mensen met
brandwonden te verplegen. De uit
breiding was noodzakelijk omdat
het Rotterdamse brandwonden
centrum, meer dan de andere twee,
juist patiënten uit de directe omge
ving opneemt. Ongeveer de helft
komt uit het eigen gebied terwijl
dit in Beverwijk slechts 8 procent
is en in Groningen ongeveer 25
procent. De brandgevaarlijke pe-
tro-chemische industrie in het
Rijnmondgebied is niet vreemd
aan die hoge score.
In het nieuwe Rotterdamse cen
trum, door medisch directeur Baat
'een ziekenhuis op zich' genoemd,
is niets aan het toeval overgelaten
om de patiënt in de meest optimale
omstandigheden te kunnen behan
delen en verplegen. Een korte
rondleiding, na 1 oktober absoluut
uit den boze vanwege het infectie-
gevaar voor de patiënt, maakt dat
duidelijk.
Infectie
de operatie-kamer en de intensive-
careboxen zelfs twintig keer per
uur. Op die manier hoopt men het
infectiegevaar voor de patiënten zo
klein mogelijk te houden. Een on
derdeel van die gewenste stei ilileil
is ook dat de matras waarop ei» pa
tiënt ligt bij ontslag uit het zieken
huis wordt weggegooid.
Verpleegkundigen kunrv ,i de
patiënt alleen via een lucht.-1 .is.
vlak voor z'n kamer, bereiken. Om
dat de luchtdruk in de kamer, net
iets hoger is dan in de ruimte ei
naast, kan de lucht alleen naar bui
ten stromen. Zo hoopt men te voor
komen dat eventuele besmette
lucht binnen het gebouw dc pa
tiënt kan bereiken.
Van bezoekers wordt verlangd
dat zij, opnieuw om de kans op be
smetting uit te sluiten, bij binr-
komst in een van de sluizen c m
overjas aantrekken. Dat is niet b
doeld als beschutting tegen i'
kou. Integendeel, in het geboo
heerst met een temperatuur w
graden en een relatieve vo' i 1
heid van 70 procent, een 'troi i
klimaat'. Toch kunnen patiën n
het onder die omstandighedei i n c
koud hebben. In dat geval ku:
ze zelf met een straalkacheltje bo
ven het bed de temperatuur n u
verder verhogen.
Volgens chirurg Boxma van het
Zuiderziekenhuis loopteen I r.md-
wondpatiënt niet alleen d- 'n
verwonding risico's. "In d< iste
plaats kan hij of zij door v ele
vochtverlies als gevolg v..u de
brandwond in een shock i 'and
raken. Het tweede gevaar i ui fee-
tie en het derde risico is uil; iting.
Dat laatste komt door het v. i lies
aan huid bij ernstige verbrandin
gen. Bij een gezond iemand regelt
de huid de lichaamstemperatuur.
Maar als de huid ontbreekt, rankt
de regeling van de temperatuur in
de war. Hierdoor zal uiteindeli jk de
stofwisseling toenemen, er ont
staat een verlies van calorn n <-n
dat betekent dat de patiënt
meer zou moeten gaan eten »n
veer het dubbele van een gru dr.
Maar iemand die ziek is. kn.jgt
geen hap door zijn keel. zo uit
putting kan ontstaan met n u_. lijk
ernstige gevolgen als longoni.sto
king en trombose".
Het ligt in de verwachting dat
het Rotterdamse brandwonden
centrum, dat in totaal 13.8 miljoen
gulden heeft gekost en begin vol
gend jaar officieel wordt geopend,
jaarlijks 150 patiënten zal opne
men. Door de vele extra voorzie
ningen kost een brandwondpatiënt
er per dag tussen de 1000 en 1500
gulden. Hij of zij is daarmee ruim
twee tot drie keer duurder dan een
'normale' ziekenhuispatiënt.
Eén van de 20 bedden in het Rotterdamse brandwondencentrum, dat o/>
1 oktober wordt geopend. (foto gpil
Op dinsdag 7 oktober zal de
gereformeerde synode een voor
stel bespreken om alle aandelen
in Shell en Philips te verkopen.
Dat voorstel komt van de syno
decommissie ('deputaten') voor
zending en werelddiakonaat.
Het is bedoeld als "dringend
signaal naar deze bedrijven om
hun beleid te wijzigen en zich
uit Zuid-Afrika terug te trek
ken".
De commissie voor zending en
werelddiakonaat beseft, dat in
vesteringen in Zuid-Afrika een
positieve invloed kunnen heb
ben op het beleid van de regering
daar. Westerse bedrijven kunnen
door hun beleid ten opzichte van
de zwarte werknemers een voor
beeld zijn voor andere. Ook kun-
zwarten door terugtrekking
investeringen zwaar worden
getroffen. Toch zijn, volgens de
gereformeerde deputaten. de na
delen van terugrekking klein
vergeleken met het voordeel dat
Zuid-Afrika dan niet langer eco
nomisch, technologisch en mo
reel wordt gesteund.
De gereformeerde commissie
roept alle bedrijven met belan
gen in Zuid-Afrika op hun inves
teringen terug te trekken, maar
zij richten zich in eerste instantie
op Shell en Philips, gezien de
grootte van de investeringen, de
strategische betekenis van hun
produkten en de leveranties aan
overheid, leger en politie.
Afstoting van eigen aandelen
in deze bedrijven betekent niet,
dat het de werknemers van Shell
en Philips kwalijk wordt geno
men bij deze bedrijven te
werken. "Een dergelijk besluit
betekent hoogstens een signaal
in hun richting dat zij binnen het
bedrijf zoveel mogelijk meewer
ken aan verandering van het be
leid inzake Zuid-Afrika". zeggen
de deputaten in hun voorstel.
(Het pensioenfonds van de Ge
reformeerde Kerken in Neder
land beschikt over ongeveer
f120 miljoen. Daarvan is f3,3
miljoen belegd in aandelen en
obligaties van Shell en Philips).
Ook in andere kerken staan de
beleggingen in bedrijven met be
langen in Zuid-Afrika ter discus
sie. De hervormde synode zal
zich er in november mee bezig
houden. De evangelisch-lutherse
synode gaat richtlijnen maken
voor de beleggingen. En 'Justitia
et Pax Nederland' zal de rooms-
katholieke bisschoppen voor
stellen doen om te kunnen mee
werken aan versterking vanuit
Nederland van de economische
druk op Zuid-Afrika.
Schillebeeckx
Het Vaticaan heeft enkele
opvattingen van de Nijmeegse
emeritus-hoogleraar theologie
dr. Edward Schillebeeckx over
het priesterambt veroordeeld als
"niet in overeenstemming met
de leer van de Rooms-Katholieke
Kerk". Gisteren gaf kardinaal Jo
seph Ratzinger, hoofd van de Va
ticaanse congregatie voor de ge
loofsleer. een verklaring daar
over uit. De paus hechtte aan de
ze verklaring zijn goedkeuring
Ratzinger verwerpt vooral de
stelling van Schillebeeckx dat in
bepaalde gevallen leken in de eu
charistie kunnen voorgaan. Deze
en andere gedachten zijn te vin
den in het boek 'Kerkelijk ambt.
Voorgangers in de gemeente van'
Jezus Christus', dat in 1980 ver
scheen.
De Westduitse curiekardinaal
betreurt het, dat Schillebeeckx -
in afwijking van wat hij had ge
zegd - in zijn latere boek 'Plei
dooi voor mensen in de kerk.
Christelijke identiteit en ambten
in de kerk' (1985) de kwestie van
de 'buitengewone bedienaars
van het ambt' niet opnieuw aan
de orde heeft gesteld en niet
heeft gecorrigeerd. "In dat twee
de boek heeft Schillebeeckx wel
iswaar geen afstand genomen
van het Vaticaanse document uit
1983 over het priesterambt, maar
er ook geen instemming mee be
tuigd".
Schillebeeckx heeft te weinig
rekening gehouden met de le
vende traditie van de Rooms-Ka
tholieke Kerk, zegt Ratzinger in
zijn verklaring. "Bovendien is al
le uitleg van de bijbel onderwor
pen aan het oordeel van de
kerk".
In de verklaring wordt niet ge
rept van enige maatregel tegen
Schillebeeckx. Een Vaticaanse
functionaris zei nog, dat de beris
ping aan het adres van de gepen
sioneerde hoogleraar niet moet
worden opgevat als een straf. Het
is veeleer de bedoeling, rooms-
katholieken te waarschuwen dat
het Vaticaan sommige geschrif
ten van deze theoloog onjuist
acht.
Joden en moslims
In moslimkringen in Neder
land is voorzichtig positief gerea
geerd op het voorstel een over
legorgaan op te richten voor jo
den en moslims. Directeur R.
Naftaniël van het Centrum voor
Informatie en Documentatie Is
raël pleitte begin dit jaar voor
een gesprek tussen joden en
moslims op basis van gelijkwaar
digheid. Ook in de joodse ge
meenschap in Nederland is, vol
gens Naftaniël, "een en ander
wakker geworden".
Rabbijn E. van Voolen van de
liberaal joodse gemeente in Arn
hem verwacht eind oktober con
crete stappen. Er zullen voorlo
pig alleen mensen op persoonlij
ke titel voor de gesprekken wor
den uitgenodigd. "Eerst moet
een vertrouwensbasis worden
gekweekt", zei Van Voolen.
Alleen religieuze vragen ko
men aan de orde, geen politieke.
Rabbijn Van Voolen: "Als reli
gieuze minderheden hebben wij
elkaar genoeg te vertellen. De jo
den kunnen als oudere minder
heid de moslims helpen om we
gen te vinden voor het verkrijgen
van hun rechten. De problemen
waarop moslims in Nederland
stuiten, bijvoorbeeld het vrij krij
gen op religieuze feestdagen, zijn
wij in het verleden ook tegenge
komen".
Vakbonden. Delegaties van
het Christelijk Nationaal Vakver
bond en de Raad van Kerken
spraken gisteren in Amersfoort
met elkaar over het belang van
vakbondsvrijheid in de ontwik
kelingslanden. In een brief aan
onder andere de Raad van Ker
ken had het CNV kritiek gele
verd op - wat het noemde - het
eenzijdige steunbeleid van de
kerkelijke organisaties voor me
definanciering ICCO en Cebemo
en.de interkerkelijke adventssac-
tie Solidaridad. Volgens het
CNV dreigen door een 'zwart-
wit-analyse' van de verhoudin
gen in de Derde Wereld de niet-
linkse vakbonden uit de boot te
vallen.
De CNV-delegatie vond, dat de
kerken zich over de situatie in de
ontwikkelingslanden beter moe
ten laten inlichten. Ze moeten
proberen te voorkomen, dat de
ene onderdrukking wordt ver
vangen door de andere.
Door meningsverschillen tu
sen de kerken en het CNV ov
internationale kwesties was Ik
overleg tussen de afdeling 'kerk
en ontwikkelingssamenwerking'
van de Raad van Kerken en het
CNV volledig vastgelopen. Het
CNV is bereid opnieuw met de
sectie van de Raad van Kerken
om de tafel te gaan zitten, maar,
zei CNV-secretaris A. Hordijk,
dan moet de sectie niet proberen
"de kern van de zaak via ideolo
gische discussies te omzeilen".
De Raad van Kerken, zo is giste
ren afgesproken, zal nu het ini
tiatief nemen tot voortzetting
van het overleg met het CNV.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Vlaardin-
gen W. van Sorge Rijnsburg.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Rotterdam-cen
trum J. Mijnders Veenendaal.
"Ik heb heel wat ministers meegemaakt in mijn loop
baan bij het Openbaar Ministerie. En ik moet zeggen, ik
ben ze allemaal trouw gebleven. Verschillen? Ach, er
waren misschien wat nuances. Maar ministers vertrek
ken en departementen blijven."
De Amsterdamse procureur-generaal mr. H. Lager
waard gaat op 1 oktober op 64-jarige leeftijd met VUT.
Hij wordt opgevolgd door oud-minister mr. J. de Rui
ter. Gewapend met ironie, pragmatisme („Dat wordt
steeds erger") en een stevig relativeringsvermogen
heeft Lagerwaard 39 jaar vol gemaakt binnen ons ver
volgingsapparaat, het Openbaar Ministerie (OM).
De vijf procureurs-generaal die ons land kent vormen
een belangrijke schakel tussen de praktijk van het
strafrecht en het beleid op het ministerie. Zij zijn hoofd
van het OM in hun ambtsgebied, met onder zich de
verschillende hoofdofficieren van justitie en tegelijk
vormen ze gezamenlijk een trait-d'union naar de minis
ter en de politiek en zijn daardoor ook beleidsinstru
ment.
"De functie van procureur-gene
raal dreigt te verpolitieken. Nu
volgt een oud-minister mij op.
Dal kan toeval zijn, maar ik vrees
dat in het vervolg steeds iemand
uit de politiek wordt uitgekozen
omdat hij, hoe zeg je dat, kabi-
netsvriendelijk is, in de pas loopt
met het regeringsbeleid of omdat
hij onderdak moet worden ge
bracht. Zo gaat het toch ook
soms met de keuze van commis
sarissen van de koningin tegen
woordig."
door
Inge Crul
De scheidende procureur-ge
neraal van Amsterdam, mr. La
gerwaard, is typisch een "pro-
dukt" van het Openbaar Ministe
rie. Hoewel z^ker niet afkerig
van kleur bekennen, al jaren be
wust PvdA stemmend („ik ben
geen lid omdat ik niet van de par
tijcultuur houd"), vreest hij toch
een te zwaar stempel van de poli
tiek op het strafrecht.
De directe bemoeienis van de
politiek met het strafrecht vindt
hij gevaarlijk. "Er is toch een be
paalde mate van onafhankelijk
heid in de vervolging. Ik heb al
tijd grote waarde gehecht aan het
feit dat het Openbaar Ministerie
verbonden is aan een rechtbank
of hof, aan onze vervolgingstaak
binnen de strafrechtspleging.
Dat zie ik allemaal een beetje in
het nauw komen".
Zijn opvattingen stammen dui
delijk uit de praktijk van de
rechtspleging die hij. sinds 1947
kent toen hij begon als "volon
tair ten parkette" in zijn ge
boortestad en woonplaats Haar
lem. Hij is groot geworden met
het werk op de zittingen, de
dronken rijders, de winkeldief
stallen. de eerste hasj- en hen
nepzaken in de jaren zestig en la
ter de heroïnezaken, de burenru
zies, inbraken, vechtpartijen en
moorden.
In 1972 werd hij advocaat-ge
neraal in Amsterdam, de "offi
cier van justitie" in beroepsza
ken bij het gerechtshof ("Goede
jaren waren dat, vooral door de
uitstekende samenwerking met
het hof'), in 1980 procureur-ge
neraal in de hoofdstad. De tijd
van de zittingen was voorbij, er
kwam ruim zes jaar van beleids
matig werk en contacten met
"Den Haag."
Procureur-generaal: "Speer
punt en Kop van Jut" zegt hij.
Een begerenswaardige functie?
Zo zag hij het in '80 niet. "Het
was noch eigen keuze, noch roe
ping. Ik werd gepolst en 'heb
toen gezegd dat ik eigenlijk
graag hoofdofficier van justitie
wilde worden in Haarlem. Dat
zou de minister welwillend mee
wegen. Een dag later werd ik ge
beld met de mededeling dat het
ambt van procureur-generaal
voor me open lag."
Welletjes
Op zijn 64ste is h« het zat.
Waarom niet nog een jaartje vol
gehouden? "Het is welletjes.
Noem het maar een mengeling
van gezondheidsredenen en on
vrede. van bezorgdheid over de
kwetst." Hij buigt het hoofd. "Ja,
en natuurlijk heeft de tragische
dood van Hans Kok me ge
schokt, dat spreekt voor zich".
Na het onderzoek van de rijks
recherche naar het optreden van
de politie gelastte minister Kort
hals Altes een gerechtelijk voor
onderzoek. Wilde Lagerwaard
dat? "In de kranten heeft gestaan
dat de minister dat besluit in
overleg met het OM nam. En met
die tekst heb ik me verenigd. In
overleg dus, en niet na overleg".
Verbitterd
"Ik heb gehoord dat sommigen
- wellicht ter ontlasting van hun
eigen geweten - beweren dat ik
verbitterd weg zou gaan. Dat is
beslist niet zo. Waarom zou ik?
Die lange reeks van jaren die ik
afsluit met dit ambt in Amster
dam waren zeer boeiend en af
wisselend en hebben me vooral
ook veel voldoening gegeven. Ik
heb in al mijn contacten prettig
en open samengewerkt, zowel
met het openbaar ministerie, als
met de politie en rijksrecherche.
Maar ik vind het nu tijd worden
weg te gaan voor ze me "ver
kalkt" gaan noemen."
"En dan, ik wil ook wel eens
een weekeinde of een avond vrij
zijn. Of ik het zal missen? Som
mige dingen wel. Ik ben nu aan
het onthechten. Ik zal weer op de
bus moeten wachten na al die ja
ren van dienstauto's. Ik weet niet
eens hoe een strippenkaart
werkt. Nee, serieus: ik zal zeker
alle ontwikkelingen met grote
belangstelling blijven volgen en
ik zal vooral de achtergrondin
formatie missen, de wetenschap
hoe alles reilt en zeilt, het alge
mene inzicht". De macht, of was
het de invloed? "Ach - die moet
je toch ook weer niet overschat
ten".
(■ichting die strafrecht én maat
schappij inslaan."
Het hele strafrechtelijke be
drijf roept bij hem de suggestie
op van veel gepraat over niets.
Onder de plannenmakerij ligt de
naakte werkelijkheid van steeds
meer taken en minder geld. "Ik
heb het gevoel dat ik zit te kijken
naar de nieuwe kleren van de
keizer".
Hij zoekt naar woorden om zijn
bezorgdheid gestalte te geven.
"Het strafrecht wordt steeds on
geloofwaardiger. Ik maak me
zorgen als ik zie dat er mensen
worden weggezonden door het
gebrek aan cellen, als ik merk
dat we verdachten indelen in A-,
B- en C-categorieën om ze in
volgorde van zwaarte vast te
kunnen houden. We blijven ac
cepteren dat we vonnissen niet
kunnen executeren, dat we de
dreigementen van ons strafrecht
niet kunnen waarmaken, dat die
lui van "balletje, balletje" bij
voorbeeld niet kunnen worden
vastgezet, dat in zaken die grote
ergernis en onrust bij de bevol
king veroorzaken het strafrecht
niet goed kan optreden. Er zijn
veel plannen, veel bezigheden, er
wordt hard gewerkt, maar het re
sultaat blijft schamel".
Lagerwaard stond in de tijd
waarin hij nog in zittingen op
trad nooit bekend als een man
die overdreven zware straffen
eiste, eerder als iemand die
(voprzien van een gezonde dosis
realiteitszin) de gedachte van
strafrechtshervormers in prak
tijk bracht. Is dat pad verlaten?
Hij zucht. "Laten we nou eerst
maar eens geloofwaardiger wor
den, het bestaande systeem goed
toepassen, dan kunnen we daar
na weer eens gaan praten over
zin en doel van het strafrecht".
Lijkt dan opeens wat positiefs te
ontdekken: "Een vrucht van die
bezuinigingen is wel dat je prio
riteiten moet stellen. Je ontkomt
niet aan keuzes. Natuurlijk heeft
zwaar lichamelijk geweld voor
rang boven het vernielen van
tramhuisjes, maar je moet wel al
lebei kunnen aanpakken. Dat
laatste is trouwens ook een so
ciaal probleem".
'Bijbel'
Niet alle heil komt van het
strafrecht, met name kleine cri
minaliteit kan ook in samen
spraak met gemeentebesturen,
winkeliers, organisaties en der
gelijke langs andere wegen wor
den aangepakt. Dat stond al in
het jaarverslag van de pg's over
1981. Auteur van dit thema, dat
zo dankbaar werd opgepakt in de
"bijbel" van justitie, het plan "sa
menleving en criminaliteit": de
staf van de procureur-generaal in
Amsterdam. Lagerwaard: "Toen
kon alleen veel meer. waren nog
maar de beginsymptomen van
de crisis zichtbaar".
De vijf pg's komen drieweke
lijks bijeen om de "richtlijnen"
voor de vervolging af te spreken.
Lagerwaard ziet de PG-vergade-
ring onder andere als een sluis
van en naar de politiek. Van hem
wordt gezegd dat hij het "linkse"
geluid is binnen die vergadering.
Terwijl hij aan de ene kant huive
rig is voor de invloed van "de"
politiek op het vervolgingsbeleid
en verpolitieking van het ambt
van procureur-generaal ("de ver
wording van het ambt'1 zegt hij
zelfs op een gegeven ogenblik)
vindt hij tegelijk dat politieke
stromingen wel moeten kunnen
doorklinken in de PG-vergade-
ring. "En dat hoeft een vriend
schappelijke samenwerking ze
ker niet in de weg te staan!"
„Dat progressieve geluid moet
blijven klinken. Het gaat tenslot
te wél om een derde deel van de
bevolking! En je moet ook be
denken dat de vijf pg's de top
vormen van een OM waarin naar
mijn schatting de laatste jaren
veel meer dan vroeger progres
sief denkenden rondlopen."
Hoe dat geluid klinkt is, zo zegt
hij, moeilijk aan te geven. "De le-
gitimatieplicht...misschien is dat
een goed voorbeeld. Als daar
over nou discussie zou komen
dan zou ik fel tegen zijn. Ik wens
niet op straat te worden aange
sproken om me te legitimeren.
Dat doet me teveel aan de Duitse
tijd denken. Maar los daarvan:
het treft zwakke groepen, junks,
vreemdelingen, die makkelijk te
herkennen zijn. Daarin sta ik aan
hün kant, dat zal wel des PvdA's
zjjn".
Eën incident pikken we ten
slotte uit de veelheid aan zaken
in zijn ambtstermijn: de dood
van de Amsterdamse kraker
Hans Kok. Reactie van de schei
dende procureur-generaal, fel
opeens: "De minister had er wel
gelijk in dat de zaak te vroeg naar
buiten is gekomen. Maar dat een
groot deel van de pers toen als
een strontkar over ons heen is
gereden, niet gehinderd door
enige kennis van zaken en het
toen gretig getoonde wantrou
wen in mijn officieren en rijksre
cherche, dat heeft me diep ge-
