'Sterrenwacht Leiden staat
in Amerika in hoog aanzien'
'Projecten automatisering
lopen geen enkel gevaar'
Pastoor Schnieitprijs voor dr. Ewine van Dishoeck:
Computerschaak bij het
Centraal Rekeninstituut
WOENSDAG 10 SEPTEMBER 1986
LEIDEN
Ewine van Dishoeck kreeg een belangrijke prijs vanwege haar baanbrekende wetenschappelijke bijdragen op
het gebied van de sterrenkunde
nen aan de universiteit - een groep
waaruit dan uiteindelijk toch enke
le briljante vrouwelijke weten
schappers tevoorschijn kwamen",
constateert ze ietwat spottend".
Zelf heeft ze nog nooit gemerkt
dat ze achtergesteld werd. "Ik
word gewaardeerd om mijn weten
schappelijk werk. Een voordeel is
nu nog dat je opvalt. Je bent niet
één van de velen en daarvan kun je
profijt hebben".
Heldere hemel
Op de vraag wat ze nu precies
beoogt met haar studie is ze heel
eerlijk. "Ik ben niet opgeleid om
huisvrouw te worden. Dat houdt
in, dat ik een groot deel van mijn
leven met deze wetenschap bezig
zal en wil zijn. Dat houdt niet in dat
ik geen gezin zou kunnen of mogen
stichten. Er zal een periode komen
dat ik niet de volle tijd honderd
procent met de wetenschap zal
kunnen bezighouden. In die tijd
zal ik er wel het beste van zien te
maken. Inderdaad, dat vereist soe
pelheid van een instelling. Hoewel
we in Nederland nog niet zover
zijn, heb ik toch hoop dat het me
op deze manier lukt".
"Echt onbevangen naar een ster
renhemel kijken wij natuurlijk niet
meer. Wel gefascineerd. Tim en ik
hebben natuurlijk maar een half
woord nodig om elkaar op dat ge
bied te begrijpen".
Als de verslaggever constateert
dat er in Nederland nog maar wei
nig romantische nachten zijn, weet
ze onmiddellijk wat daarmee
wordt bedoeld. Ze vertelt dat de
sterren aan de Nederlandse hemel
steeds moeilijker waarneembaar
zijn, omdat het door het licht van
de vele steden nog maar nauwe
lijks donker wordt. "In Amerika
klagen de gebruikers van de grote
telescopen in de buurt van de ste
den daar regelmatig over. Na een
jarenlange strijd heeft de stad San
Diago uiteindelijk gekozen voor de
juiste natriumlampen als straatver
lichting. Dé oplossing voor een hel
dere sterrenhemel".
Reactie op tekort van dik negen miljoen:
LEIDEN - Door haar echtgenoot
Tim de Zeeuw kwam dr. Ewine F.
van Dishoeck in aanraking met de
sterrenkunde. Een fascinerend ge
bied dat na haar doctoraalexamen
scheikunde haar grote interesse
kreeg. Inmiddels studeert ze ver
der in Amerika aan de Harvard
University in Boston en wordt ze
internationaal gezien als een auto
riteit op het gebied van interstellai
re chemische processen, de mate
rie tussen de sterren. Vorige week
keerde ze even terug naar de basis,
de Leidse universiteit, om de Pas
toor Schmeitsprijs in ontvangst te
nemen.
door
Saskia Stoelinga
"Ik was zeer verrast deze prijs te
krijgen. Zij is pas twee keer toege
kend en ik had de indruk aan we
tenschappers die al meer hadden
gedaan dan ik. Ook vind ik het
leuk dat het dit keer niet voor puur
sterrenkundig werk is. Mijn terrein
ligt toch meer in het randgebied
van de scheikunde en sterrenkun
de".
Van Dishoeck. 31 jaar, slaagde in
1980 aan de Leidse universiteit met
lof voor het doctoraalexamen
scheikunde. Vier jaar later promo
veerde zij in Leiden cum laude in
de sterrenkunde. Vanaf 1984 werkt
zij in Harvard en is zij de eerste Ne
derlandse vrouw die door de Har
vard Society of Fellows werd be
noemd als Junior Fellow.
LEIDEN - Bij het centraal reke
ninstituut aan de Wassenaarseweg
80 wordt dit en het volgende week
einde het Nederlands kampioen
schap computerschaak gehouden.
Tijdens dit kampioenschap binden
15 schaakprogramma's van eigen
bodem met elkaar de strijd aan.
Het centraal rekeninstituut is bei
de weekeinden gratis toegankelijk
voor het publiek. Bezoekers heb
ben trouwens de mogelijkheid om
zelf te spelen tegen commerciële
schaakcomputers.
Het kampioenschap is georgani
seerd door de Computers Schaak-
"Ik bestudeer de scheikundige
processen die zich in de ruimten
tussen de sterren afspelen. Ik zie
die ruimten als een groot laborato
rium waar de condities zo anders
zijn dan op aarde, dat deze voort
durend nieuwe vraagstellingen en
problemen oproepen. Het is er erg
ijl en verder erg koud (233 graden
Celcius beneden nul)".
Via haar vriend (later echtge
noot), sterrenkundige dr. Tim de
Zeeuw, raakte ze in de ban van de
hemellichamen. Een promotie-on
derzoek, waarin zowel de sterren
kunde als de scheikunde aan bod
zouden komen, was haar liefste
wens. Door de Leidse hooggeleer
de, professor H.J. Habing, werd ze
naar Harvard gestuurd, omdat daar
een expert (professor A. Dalgarno)
op dit gebied zat. En zo gebeurde
het dat Van Dishoeck na haar pro
motie in Leiden, kon terugkeren in
Harvard. Een zinsnede uit het jury
rapport geeft waarschijnlijk aan
waarom: "Haar weloverwogen on
derzoekslijn en grote vaardigheid
openen nieuwe perspectieven op
een terrein dat astrochemie ge
noemd zou kunnen worden".
Bureaulamp
Ze heeft in Harvard een volledi
ge onderzoeksbaan, waarbij ze de
ene keer met puur scheikunde en
de andere keer met puur sterren
kunde bezig is. Ook trekt ze er re
gelmatig op uit om waar te nemen.
De bergtelescopen die staan opge
steld in de Andes in Chili heeft ze
meerdere malen bezocht.
vereniging Nederland (CSVN). Het
is de zesde keer dat dit evenement
wordt gehouden. Het reken-insti
tuut is beide weekeinden op zater
dag geopend van 09.00 tot 14.00 uur
en van 15.00 tot 20.00 uur. 's Zon
dags is het open van 13.00 tot 18.00
Volgens de organisatoren is een
computer-schaaktoernooi interes
santer dan een gewoon toernooi.
Bezoekers hoeven geen stilte in
acht te nemen en zijn vrij om de
apparatuur te bekijken en om met
de deelnemers over hun - zelf ont
wikkelde - schaakprogramma's te
praten.
Om een beetje een indruk van
haar onderzoek te geven, knipt ze
de bureaulamp aan die de ster
moet voorstellen. Daarvoor hangt
een denkbeeldige wolk met ver
bindingen zoals moleculen. "Door
de absorptie van het licht - om
maar eens wat te noemen - kan ik
ontdekken wat voor een moleculen
erin zitten, hoe je de moleculen
kunt gebruiken als thermometer
en wat de condities zijn voor zo'n
wolk. Het belang daarvan is dat we
steeds verder kunnen gaan in de
beschrijving van de ruimte tussen
de sterren. Tot dusver hadden we
alleen globale modellen. Die kun
nen nu worden ingevuld, waardoor
we meer gaan begrijpen van pro
cessen als stervorming. Want uit
die wolk worden uiteindelijk nieu
we sterren gevormd. We hopen
ooit het proces vanaf de geboorte
tot en met de evolutie te kunnen
beschrijven".
Het is ook haar wens om dit on
derzoeksgebied uit te breiden en te
ontwikkelen in Nederland. "Juist,
omdat ik denk dat dit gebied van
groot belang wordt als de Europe
se satellieten hun werk gaan doen.
De plaatjes die daar vandaan ko
men zijn zo interessant, zijn zo de
taillistisch, dat ze mijn onderzoek
een heel eind vooruit kunnen hel
pen. Maar dan moet ik wel gegron
de kennis hebben van de werking
van de moleculen en dat ben ik nu
aan het uitzoeken".
Vrouwelijk aanzien
Van Dishoeck is ervan overtuigd
dat een wetenschapper zoveel mo
gelijk internationale contacten
moet leggen om verder te komen.
"In Amerika is op mijn vakgebied
veel te leren. Ik profiteer daarbij
van het hoge aanzien dat de Leidse
sterrenwacht heeft". Ze noemt na
men als Oort, Van de Hulst, hoog
leraren die bij de internationaal
vermaarde Leidse sterrenwacht
lange tijd de toon hebben aangege-
Met enige trots zegt ze dat ze een
groot gedeelte van de promovendi
van de Leidse sterrenwacht op be
langrijke posten in Amerika tegen
komt. "De laatste drie vrouwelijke
sterrenkundigen die in Nederland
zijn gepromoveerd, hebben alle
drie een betrekking gekregen aan
een Amerikaanse universiteit. Bui
tengewoon goed zijn ze". Van Dis
hoeck laat zichzelf hierbij even
buiten beschouwing.
"Het is daar zo anders dan in Ne
derland", mijmert ze verder. "Er is
een enthousiasme en gedreven
heid die je maar zelden onder Ne
derlandse wetenschappers tegen
komt. Er is ook meer competitie, je
moet vechten om te kunnen be
staan. De universiteiten zijn hier
veel meer beschermd. Er is weinig
koppeling tussen beloning en pres
tatie. In Amerika moetje bijna van
jaar tot jaar proberen geld te krij
gen voor je onderzoek".
Hoewel ze na dit verhaal ver
klaart dat voor beide systemen iets
te zeggen is, moet ze eerlijk beken
nen dat ze zich op dit moment goed
thuis voelt in Harvard. Er is slecht
één probleem: echtgenoot Tim zou
wat dichterbij moeten wonen. Het
lot wilde dat Tim de Zeeuw, na hun
gelijktijdige promotie in 1984, als
research fellow bij het Institute for
Advanced Study in Princeton,
werd uitgenodigd. Ook een mooie
kans, maar dit betekent in praktijk
450 kilometer reizen om elkaar
eens in de twee weken in de armen
te kunnen vallen. Niet onoverko
melijk, maar op de lange duur
noemt ze zo'n huwelijk geen aan
beveling. "Omdat ik nog maar aan
het begin van mijn carrière zit is
dat allemaal niet zo erg: het groot
ste deel van de tijd gaat toch op aan
de wetenschap", zegt ze berustend.
Verwend
Ook Van Dishoeck is het opge
vallen dat er nog maar betrekkelijk
weinig toonaangevende vrouwen
in de natuurwetenschappen zijn.
"Zeker in Nederland. Ik krijg hier
de indruk dat de meisjes al op de
lagere school worden klaarge
stoomd voor kunstgeschiedenis,
een taal of rechten, terwijl er uit
eindelijk in de natuurwetenschap
pen veel leukere mogelijkheden
voor vrouwen zijn. In Frankrijk en
Italië is de verhouding mannelijke/
vrouwelijke studenten in de na
tuurwetenschappen nu ongeveer
fïfty-fifty".
Een verklaring waarom Neder
land zo achtergebleven is op dit ge
bied zoekt ze allereerst in de 'ver
wende' positie van de Nederlandse
vrouw. "We 'hoeven' hier niet zo
nodig te werken". Een andere oor
zaak noemt ze de gemengde scho
len. In de katholieke landen zijn er
nog steeds de specifieke meisjes
scholen. De meisjes hoeven daar
niet tegen de jongens op te boksen
en kiezen gewoon waar ze goed in
zijn en raken spontaan geïnteres
seerd in de natuurwetenschappen.
Ook zag je dat de mannen in die
landen doorstroomden naar de be
ter betaalde banen: jurist of arts, en
de vrouwen zich tevreden moesten
stellen met de minder betaalde ba-
LEIDEN t— De automatiseringspro
jecten aan de Leidse universiteit
lopen geen enkel gevaar. "Alle pro
jecten die zijn begonnen gaan ge
woon door. Ook in 1987". Met deze
mededeling kwam een woordvoer
der van het college van de bestuur
van de Rijksuniversiteit Leiden
vanmorgen.
Vorige week was er enige beroe
ring ontstaan omdat in hel univer
sitaire weekblad Mare was 'uitge
lekt' da't het bestuur drie miljoen
gulden, die door de minister was
bestemd voor automatiseringspro
jecten. wilde gebruiken om een te
kort van 9,4 miljoen op het perso
neelsbudget in te lopen. Het ver
wachte tekort wordt nu volgens de
woordvoerder afgedekt met de
door het ministerie verkregen gel
den voor 1987 en wellicht 1988.
De woordvoerder van de univer
siteit liet ook weten dat de minister
in 1987 geen specifieke gelden
meer voor automatiseringsprojec
ten toewijst. "We. krijgen dan één
bedrag, dat het bestuur naar eigen
goeddunken moet verdelen over
de hele universiteit".
Collegelid, mr. G.J. Jansen,
meldde in de universiteitsraad af
gelopen maandag overigens dat
hét tekort, dat vermoedelijk is ont
staan in het eerste half jaar van
1986, te wijten is aan problemen bij
het Rijkscomputercentrum. "De
Losgebroken
paard zorgt
voor paniek
LEIDEN - Een van de paarden van
de paardetram is gistermiddag op
het Stationsplein losgebroken en
op hol geslagen. Het paard draafde
als een bezetene via de Maresingel
naar de Morsweg, waar hij bij een
hek tot stilstand kwam. Op dat mo
ment kon de koetsier en eigenaar,
een 31-jarige man uit Uithoorn, het
beest grijpen en tot bedaren bren
gen.
De paardetram rijdt als attractie
van de Leidato tot en met donder
dag door de stad.
Leidato
ontvangt
25.000ste
bezoeker
LEIDEN - Het bestuur van de Lei
dato heeft gistermiddag de 25.000s-
te bezoeker verwelkomd. Het was
mevrouw Van Benten uit Hoogma-
de. Zij kreeg uit handen van Leida-
to-secretaris Jan van Zijp de 'Lei-
dato-pul' en een bos bloemen. Bo
vendien werden haar enkele ca
deaus toegestopt door verschillen
de standhouders. De organisatoren
van de Leidato verwachten de
50.000ste bezoeker zaterdag te kun
nen verwelkomen, als de huidige
trend in bezoekersaantallen zich
tenminste blijft voortzetten.
maandelijkse rapportage ontbrak.
Het is voor ons dan zeer moeilijk
om het in de hand te houden", al
dus Jansen die ook verklaarde nu
wel over een maandelijkse rappor
tage te beschikken.
Inmiddels zijn er wel maatrege
len getroffen. De personeelsbud
getten van de faculteiten genees
kunde en letteren staan onder cu
ratele. En ook voor de faculteiten
wiskunde en natuurwetenschap
pen en sociale wetenschappen
geldt dat vacatures niet meer auto
matisch worden opgevuld.
Koudenburg
overleden
LEIDEN - W. Koudenburg, direc
teur verpleging van het Acade
misch Ziekenhuis Leiden, is afge
lopen nacht na een kortstondige
ziekte plotseling overleden in zijn
woonplaats Driebergen. Kouden
burg is 39 jaar geworden. Hij was
sinds 1 oktober 1984 in dienst van
het AZL.
Koudenburg is op 8 december
1946 geboren in Rotterdam. Na zijn
verpleegkundige opleiding bij het
academisch ziekenhuis Utrecht
werd hij in 1971 benoemd tot assis
tent hoofdverpleegkundige, bij dit
ziekenhuis. In 1974 werd hij hoofd
van de verpleegkundige dienst van
het ziekehuis Oudenrijn in Utrecht
en in 1981 directeur van het
Zuiderzee-ziekenhuis in Rotter
dam. Koudenburg laat een vrouw
en twee kinderen achter.
W. Koudenburg.
Nostalgie
Waar ooit de paardetram door de
Leidse straten kletterde, razen
nu auto's en zwaar busverkeer.
Maar tijdens evenementen viert
de nostalgie hoogtij en worden
'glippertjes', postkoetsen en zelfs
de oude paardetram van stal ge
haald.
De organisator van de Leidato
en een standhouder op die huis-
houdtentoonstelling hebben bij
Stalhouderij Jacob van den
Broek een paardetram, getrok
ken door twee paarden, gehuurd.
Vandaag en morgen rijdt die van
elf uur 's ochtends tot 's middags
vijf uur van de Garenmarkt naai
de Groenoordhallen en terug. Ie
dereen kan gratis meerijden en
instappen kan vrijwel op elk mo
ment want die .twee pk maken
zo'n vaart niet.
Met kloppend hart waagden
wij ons gisteren ook in de paar
detram temidden van het ver
keer. Op de Breestraat onstond
vanzelfsprekend meteen een fik
se file, die aan de gezichten te
zien niet door de gemotoriseerde
weggebruikers werd gewaar
deerd.
Het was kennelijk nog wat
wennen. Het zou te ver voeren
om de paardetramgebruikers te
vergelijken met anderhalve man
en een paardekop. maar véél
meer was het niet. Een echtpaar
met zijn zoontje en een mijnheer
die zijn vut-periode met deze er
varing wilde verrijken. Later
zouden bij het stadhuis nog twee
dames opstappen. Rennend wa
ren zij op de tram afgelopen:
"Pfff, hadden we hem bijna nog
gemist. En we zijn er speciaal
voor naar de stad gekomen".
Natuurlijk laat ook een paard
de natuur de vrije loop en de
tram was nog niet de Breestraat
opgedraaid, of er vielen een stuk
of wat vijgen onder de gevloch
ten staart van het linkerpaard
("Hy is jarig vandaag", grapte Jo
han van den Broek) vandaan.
"Kijk Johan, hang er een plastic
zakkie onder. Dan heb je drop-
pies", aldus de vader van het jon
getje die speciaal uit de Meren-
wijk naar de Garenmarkt waren
getogen om de eerste rit mee te
kunnen maken.
Voor koetsier Jacob van den
Broek was het mennen van de
paarden door de drukke binnen
stad een fluitje van een cent.
Maar wat wil je ook? Het is zijn
dagelijks werk. En elke zondag
rijdt hij met zijn paardetram een
uurtje of twee door de binnen
stad van Amsterdam. Aan boord
bevinden zich dan leden van de
'Happy Family', een sekte, die
zich op zondagen kennelijk op
een dergelijke manier wenst te
vermeien. "Ze draaien onderweg
een blowtje en na twee uur zet ik
ze weer af'. Happy waarschijn
lijk.
Pasje
Een nieuw statussymbool doet
sinds enige tijd opgang: een sim
pel pasje, waarmee je door het
ganse land en zelfs door een
groot deel van de wereld kunt
trekken zonder één cent op zak.
Sommige mensen zijn heel
trots op die pasjes. Ze openen
met een quasi-nonchalant gebaar
een speciale portefeuille wan
neer de ober in een restaurant
om de afrekening vraagt en laten
een trits van dergelijke pasjes
zien. "Welke 'card' accepteert
u?" is dan de vraag en de ober zal
er een aanwijzen.
Aan de pasjes-reeks, voorna
melijk afkomstig van bankinstel
lingen. doet nu het gewone be
drijfsleven ook mee. Bij bepaal
de warenhuizen kun je zo'n pasje
bestellen en wanneer je daar in
kopen doet hoef je dat alleen
maar te laten zien. Het bedrag
van de aanko.op wordt dan van
zelf van je bankrekening afge
schreven.
En alsof dat nog niet genoeg is,
komt er nu in Leiden en omge
ving een 'shopping card'. Wie als
klant van bepaalde winkels die
kaart bestelt, krijgt op vertoon
van het pasje een korting op de
aangekochte artikelen.
Welke winkels zijn aangeslo
ten, is nog niet bekend, want Lei
den wordt nog 'opgestart' zoals
de organisatoren van de shop
ping card dat noemen. Maar als
het goed uitpakt zullen zo'n vier
honderd winkeliers zich aanslui
ten. I
De bedoeling v
i systeem
is dat winkels klanten trekken
die anders nooit in de winkel
zouden komen. "Het werkt in
Alkmaar en omgeving waar we
nu een maand of tien met dit sys
teem werken erg goed", aldus M.
Groeneveld van de shopping
card.
Wie zo'n kaart wil hebben kan
die eerst drie maanden op proef
krijgen. Bevalt het, dan betaalt
de klant 22,50 gulden per jaar lid
maatschap. Ook de winkelier
moet dokken om bij shopping
card te worden aangesloten: een
eenmalig inschrijfgeld van 75
gulden en een contributie van
125 gulden per jaar.
Overigens hebben dieven de
pasjesrage ook al ontdekt. On
langs werd bij een inbraak in
'Leiden een flinke hoeveelheid
van die kaarten meegepikt. Als
slachtoffer ben je dan goed in de
aap gelogeerd, want die winke
lierspasjes kunnen in vele geval
len niet worden jgeblokkeerd.
Groeneveld: "Dat is vervelend,
maar niet rampzalig. De dieven
kunnen alleen de korting bin
nenslepen. Want met die pas kun
je niet op rekening kopen. Daar
over zijn we wel in onderhande
ling met de Postbank. Maar
zover is het nog niet".
Tuintje
Kom een Nederlander aan zijn
tuintje en hij springt in de eerste
de beste boom van nijd. Een tuin
is heilig. En zeker een volkstuin.
Wie daar kritiek op heeft, kan de
wind van voren krijgen. Toch is
secretaris Monteba van Turnver
eniging Oostvliet aan de VI iet -
weg dik tevreden met het jury
rapport van het Algemeen Ver
bond van Volkstuinders Vereni
gingen in Nederland. Want al
had de jury enige aanmerkingen,
de 243 tuinen daar zien er zo
mooi uit, dat zij de eerste prijs
hebben gewonnen van de lande
lijke complexen keuring. Het is
voor het eerst dat een Leidse ver
eniging die eerste prijs wint, dus
er krullen daar minstens 243 neu
zen van trots. Op 25 oktober zal
de grote wisselbeker worden uit
gereikt.
Het gaat hier om gemengde
tuinen: een deel is siertuin, een
ander deel heeft fruitbomen en
groente. Dat de jury is gevallen
over het feit dat hier en daar nog
al aanzienlijke stukken gazons in
de tuinen zijn gelegen, daar is
Monteba echter niet over te spre
ken: "Dat gaan we aanvechten.
Dat is raar, die kritiek. Als men-
sen het mooi vinden een groot
gazon te hebben, dan laten wij ze
daar vrij in". Maar dat het schil
derwerk van énige huisjes vol
gens de jury voor verbetering
vatbaar is, dat is Monteba met
hem eens: "Daar hebben die
mensen al voor op hun duvel ge
kregen". En groenbedekkers in
de boshoeken, een suggestie van
de jury, daar hadden ze bij Oost-
vliet al zélf aan gedacht: "Die ko-
meh er. In het najaar worden die
geplant. We gaan daar vooral va
rens zetten".
Wedden dat de tuintjes van
Oostvliet dan volgend jaar weer
in de prijzen vallen? Monteba
zelf is daar heel voorzichtig over:
"Eerst de beste van Leiden wor
den. Dan pas kunnen we volgend
jaar weer meedoen met de lande
lijke wedstrijd".
