Prins loopt
niet langer
'op eieren'
Douane: Mies tot op de dubbele bodem uitzoeken
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1986
Prins Claus viert vandaag zijn zestigste
verjaardag. Te zijner ere wordt vanavond in de
Amsterdamse Nieuwe Kerk een feestconcert
uitgevoerd. Wars van uitbundig vertoon als hij
is, blijft het daarbij. Ruim eenentwintig jaar
geleden kwam Claus von Amsberg naar
Nederland. Zijn huwelijk met (toen)
kroonprinses Beatrix vormde de aanleiding
voor heftige rellen. De uit Duitsland
afkomstige Claus werd met zeer veel argwaan
tegemoet getreden; vorig jaar erkende hij
openlijk "zeer" daaronder te hebben geleden.
Inmiddels geldt de echtgenoot van koningin
Beatrix in dit land als een gewaardeerd
Nederlander. Een portret van een self
made-ontwikkelingsdeskundige.
door Rian van Kuppenveld
Als hij op straat loopt, is dat bijna
een politieke daad, als hij binnen
blijft zitten ook. Er zijn weinig men
sen die zich het delicate van zijn po
sitie zó duidelijk beseffen als prins
Claus zelf. Ruim vijfjaar geleden zei
de echtgenoot van de koningin dat
hij zo min mogelijk naar buiten pro
beerde te treden; anno 1986 zijn de
tijden veranderd en prins Claus zelf
ook.
Tijdens staatsbezoeken is de prins een
steeds belangrijker rol gaan spelen en
zijn eigen mening over bepaalde onder
werpen steekt hij niet langer onder stoe
len of banken. De prins is zich voortdu
rend bewust van zijn constitutionele po
sitie die bepaald wordt door het gegeven
dat de koning (en in de praktijk zijn fa
milie) onschendbaar is en de ministers
verantwoordelijk. Maar deze ministerie
le verantwoordelijkheid is voor de prins
niet langer een veredelde dwangbuis.
De omzichtigheid die Claus in het
verleden zo vaak kenmerkte, is voor een
groot deel verdwenen. De prins loopt
niet langer 'op eieren'. Uit zijn eigen be
schrijving van z'n werkzaamheden
blijkt duidelijk zelfvertrouwen. De
hoofdmoot van het werk ligt in de ont
wikkelingssamenwerking. De prins is
bijzonder inspecteur-generaal voor ont
wikkelingssamenwerking. In die laatste
functie houdt hij zich vooral bezig met
het beoordelen van ontwikkelingspro
jecten en -programma's, bekijkt of het
geld goed en effectief wordt besteed en
of de projecten wel aan hun doelstelling
beantwoorden.
Lading
Over zijn adviseursfunctie zei de prins
vorig jaar in het blad 'Vice Versa' dat die
uiteraard ook een politieke lading heeft.
Maar "er is altijd iemand verantwoorde
lijk voor de daden van een lid van het
koninklijk huis en dat is de minister. Als
de huidige minister voor ontwikkelings
samenwerking bang was geweest dat ik
gekke dingen zou gaan doen, zou ze
(Eegje Schoo was nog aan het bewind,
red.) mij niet hebben benoemd".
Claus lijkt er zich steeds meer van be
wust te worden dat zijn positie niet al
leen nadelen heeft ("Wij staan wat in
spraak betreft op de onderste ladder van
de maatschappij"), maar ook voordelen.
Over de mogelijkheid zelf te doen aan
voorlichting en bewustwording over
ontwikkelingssamenwerking, zei de
prins tegen 'Vice Versa': "Ik kan in toe
spraken m(jn mening geven en hopen
dat dat door de schrijvende pers, radio
en televisie wordt overgenomen. Zonder
de media bereik ik niet meer mensen
dan het gehoor dat toevallig in een zaal
zit. Veel belangrijker is echter het pure
feit dat ik mij bezighoud met ontwikke
lingssamenwerking. Naar buiten toe
maakt dat duidelijk dat het hier naar
mijn mening om een van de belangrijk
ste wereldproblemen gaat".
En: "Overal waar ik kom, komt ont
wikkelingssamenwerking aan de orde.
De mensen kennen mijn belangstelling
en beginnen erover en anders doe ik het
zelf wel".
Als een selfmade-ontwikkelingsdes-
kundige schroomt prins Claus er ook
niet prikkelende uitspraken te doen. Zo
zei hij over de politiek van de Europese
Gemeenschap om haar grenzen te slui
ten voor veel produkten uit de Derde
Wereld en eigen produktie-overschotten
tegen lage prijzen op de wereldmarkt te
gooien: "Dumping, als de lelijke zuster
van de domme broer Protectionisme, is
een euvel dat wij moeten uitbannen.
Veel ontwikkelingslanden zijn er de du
pe van, wanneer wij landbouwover
schotten op de wereldmarkt gooien en
hierdoor de prijsvorming zodanig beïn
vloeden dat het voor vele landen niet
meer lonend is te exporteren. Voor ons
zijn het overschotten welke wij door
draaien of dumpen. Voor hen zijn het le
vensnoodzakelijke exporten. Maar wat
is het geval: de inkomsten dekken vaak
de kosten niet meer. De EG moet zich
dat aantrekken. Anders geven wy met
de ene hand, wat wij met de andere hand
weer terughalen".
Sympathie
De actie 'Eén voor Afrika' had de dui
delijke sympathie van de prins, maar hij
plaatste er wel een kanttekening bij: "Ik
heb met dergelijke acties geen moeite.
Maar mijn punt is dat ontwikkelingssa
menwerking ondanks alle goede bedoe
lingen tijdens zo'n actie weer in de hoek
van de naastenliefde wordt gedrongen,
van het uitsluitend helpen van mensen
in nood. Dat is begrijpelijk, maar ont
wikkelingssamenwerking is meer".
Claus' zorg voor de wereld, die naar
zijn mening 'één' moet zijn of 'geen',
komt ook voortdurend tijdens staatsbe
zoeken aan de orde. Sinds hij weer volop
in de running is, treedt de prins zeer re
gelmatig zelfstandig op. Tjdens het
staatsbezoek aan Noorwegen zei hij
daarover "Mijn vrouw kan niet alles
doen. De voorbereidingen kosten haar
erg veel inspanning. Ik heb een stuk van
het werk overgenomen. Het maakt het
voor mij ook interessanter. Ik vind het
een waardevolle verandering".
Prins Claus houdt tijdens die bezoe
ken meestal een of meer redevoeringen
en of het nu gaat over de winning van
olie in de Noordzee of over de mogelijk
heden van het Nederlandse bedrijfsle
ven in India, steeds komt de ontwikke
lingsdimensie aan de orde.
Iets wat de prins samen met (toen nog)
prinses Beatrix in 1969 opzette en waar
hij sinds 1984 het voorzitterschap van
heeft, is de Stichting Biowetenschappen
en Maatschappij. Deze stichting houdt
zich bezig met zaken als abortus, eutha
nasie, kunstmatige inseminatie en invi-
tro fertilisatie (reageerbuisbabies). Men
wil actuele en toekomstige ontwikkelin
gen op het gebied van de bioweten
schappen signaleren en de meningsvor
ming daarover bevorderen.
Interview
Angst dat de mens wordt overvallen
door nieuwe ontwikkelingen, waarvan
hij zelfs geen notie had dat ze op komst
waren, was de achtergrond van de op
richting, zo liet prins Claus in een inter
view met NRC-Handelsblad weten. "De
kern is eigenlijk: moeten we alles wat we
kunnen, biologisch-technisch ook doen?
Wij willen dat men zich afvraagt, zodra
het over bepaalde technologische, biolo
gische of wat voor ontwikkelingen ook
gaat: wat zal de invloed zijn op de
mens?"
Bij de oprichting van de stichting
speelde zeer sterk mee dat Nederland
een democratie is. Claus: "Echte demo
cratie betekent: mondige mensen die op
zoveel mogelijk terreinen ook van de
technische, biologische en chemische
ontwikkelingen op de hoogte zijn. Als je
de mensen wilt informeren, als je eraan
wilt bijdragen dat de democratie aan
waarde wint, dan is dat al een politieke
daad".
"Alles wat je in het openbaar doet, is
immers politiek. Je hebt politiek met
een kleine p en met een grote P. De
stichting is politiek met een kleine p,
maar ze wil de politiek met een grote P
beinvloeden. Wij zijn een pressiegroep
ter bevordering van discussie. Sommige
mensen vinden het misschien helemaal
niet leuk dat wij bepaalde zaken aan de
orde stellen. Daarom moeten wij onze
onafhankelijkheid van welke pressie
groep dan ook, en ook van de overheid,
tot elke prijs beschermen".
De man die het na zijn aankomst in
Nederland tot een tweede natuur maak
te om zich in woord en gebaar van elke
stellingname te onthouden, roept nu on
bekommerd tijdens de Jaarvergadering
van de Financierings-Maatschappij voor
Ontwikkelingslanden dat hij zich van
commentaar op het beleid zal onthou
den, maar wel een aantal wensen heeft.
Vijf wel te verstaan. Nummer drie luidt,
samengevat: „Met voldoening heb ik ge
lezen dat u aandacht schenkt aan wat ge
noemd wordt de 'culturele dimensie'.
Mijn wens is het dat u dit voornemen in
de praktijk brengt".
"U mag mijn wensen zo in de prulle-
bak gooien! Maar nog even luisteren!".
De prins van wie iedereen drie jaar ge
leden vond dat hij meer verdiende dan
een plaats op de tweede rü, heeft zich
een positie vooraan verworven.
De douane wordt steeds onzichtbaarder.
Controle op papier en via de computer. De 400
jaar bestaande dienst is bezig het moment van
controle te verschuiven naar het inpakken en
uitpakken. Want de handel is de motor van
Nederland en die moet zo soepel mogelijk
draaien. Oponthoud aan de grens moet tot een
minimum worden beperkt. De pungelaar, de
smokkelaar met de zak, bestaat niet meer.
Maar gesjoemeld wordt er nu op een heel ander
en veel breder vlak. De grens is in alle
opzichten vervaagd. Daarom werkt de douane
in het hele land. Met als eeuwig hoofddoel de
dubbele bodem te doorgronden.
door Pieter van de Vliet
Een vlucht uit Londen. Vooral za
kenlieden, zelfde soort pakken,
identieke koffertjes. Daartussen een
boomlange neger. De douane in de
aankomsthal van Schiphol laat hem
ongemoeid. J. Voortman, plaatsver
vangend hoofd sectie toezichthou
dende dienst op de luchthaven, legt
uit dat dit te maken heeft met het
"klantvriendelijke" werken van de
douane. "Als we juist hem er uit
zouden pikken zou hij zich gepakt
kunnen voelen. Vooral sinds de an-
ti-discriminatiewetten zijn we er erg
voorzichtig mee".
Maar het wil natuurlijk niet zeggen dat
elke gekleurde eenling omstuwd door
blanken ongemoeid Nederland kan bin
nenstappen. "Als we het gevoel hebben
dat hij contrabande bij zich heeft, gaat
z'n koffer heus wel open. Maar hem al
léén eruit halen doen we niet. Dan ne
men we er een paar reizigers tegelijk
apart". Dus tevens wat bleke Engelsen
bijvoorbeeld.
Hoewel het in tegenstelling tot de
vrachtafhandeling fiscaal gezien om een
betrekkelijk klein geldelijk belang gaat
is de reizigerscontrole op de luchthaven
voor de douane toch geen bijkomende
bezigheid. Het is arbeidsintensief. Per
etmaal zijn er zo'n veertig douaniers in
de aankomsthal in de weer. Hoe effectief
hun werk is, is niet te zeggen. Want je
weet niet wat er doorslipt. Dus weet je
ook niet hoeveel je eigenlijk pakt.
"Twintig kilo heroïne is veel, maar is het
erg veel?", vraagt Voortman zich af. Met
getallen moet je altijd voorzichtig zijn,
zeker als je het totaal niet kent.
De douaniers pakken wel alles wat
niet door de beugel kan. Zelfs enkele
grammen hasjiesj. Want, mag het in Ne
derland op zak hebben van zo'n kleine
hoeveelheid hasj slechts een overtreding
zijn, het invoeren ervan is strafbaar. Het
is een misverstand te denken datje daar
mee wel door de Nederlandse douane
komt. "Wij pakken ze. Wat politie en jus
titie met ze doen is hun zaak".
Gespartel
Een etage hoger, in de vertrekhal, stor
ten drie rijkspolitiemannen zich glij
dend over de gladde tegelvloer op een
van diefstal verdachte junk. Hij verzet
zich heftig. Pas na veel gespartel slagen
de politiemannen er in hem de hand
boeien om te doen. Om hem in bedwang
te houden grijpen ze hem in het haar.
trekken z'n hoofd achterover en voeren
hem af. Zulke dingen zul je de douane
op Schiphol niet zien doen. Die staat, on
gewapend, representatief te wezen.
Douanier Biondina vraagt beleefd
doch beslist of meneer er bezwaar tegen
heeft als hij even in diens koffer kijkt.
Dat gebeurt achter een schot, een beetje
weg van de andere reizigers. En ook in
andere opzichten gaat het discreet toe.
Schijnbaar vluchtig gaat de hand door
de koffer zonder dat er ook maar iets van
z'n plaats gaat. Het overhoop halen van
bagage is er niet bij. Dat zou de douanier
een berisping opleveren, verzekert
Voortman. Geen intieme zaken als bus
tehouders en slipjes die opzichtig in de
lucht worden gehouden zoals elders op
de wereld soms douaniers doen. In een
poging zich te vermaken ten koste van
de reiziger of gewoon om hun macht te
misbruiken.
"Waar we op letten? Dat kan een
vlucht uit Guatamala zijn. Of eentje uit
Gran Canaria. In het eerste geval zal de
aandacht zich vooral op drugs richten en
in het tweede op sigaretten en drank",
zegt Voortman. Hij is pas met vakantie
naar dit zonnige oord geweest. "Het is er
goedkoper dan in de tax free shops hier
op Schiphol. Nee, zo goedkoop zijn die
shops niet". H j kan het weten, want één
van de taken van de douane op Schiphol
is aan de hand van de instapkaarten te
controleren of de daarop genoteerde
hoeveelheden tax free artikelen corres
ponderen met de kassarollen van de
shops. De douane is onverbiddelijk:
over de ontbrekende hoeveelheden
("meestal een administratieve slordig
heid") moeten de shops belasting beta
len.
Boetes
De Koninklijke Marechaussee, na
drukkelijk wél met pistool, controleert
de paspoorten, kijkt op de terminal, die
in de plaats kwam van de dikke boeken
met namen, of je niet bent gesignaleerd;
zo'n anderhalf miljoen aan achterstallige
boetes incasseert ze jaarlijks op die ma
nier. De marechaussee heeft verder tot
taak er op te letten dat er geen illegalen
binnenkomen. Met al die andere instan
ties die voor controle en veiligheid op de
luchthaven zorgen Ijkt het een makkie
voor de douane. Maar niets is minder
waar, bezweert Voortman. Er wordt een
heleboel werk gedaan dat de reiziger
niet ziet, bjvoorbeeld het controleren
van de bagage voordat ze op de band
komt. "Maar we kr jgen er vooral op het
gebied van de milieubescherming taken
b j. Sinds Nederland vorig jaar als 91-ste
land het verdrag van Washington teken
de, is de handel in een groot aantal met
uitsterven bedreigde planten en dieren
verboden. Terw jl voor een aantal kwets
bare soorten de handel beperkt is".
Dat moet je natuurljk wel allemaal
weten: wat helemaal niet mag en wat al
leen mag met een vergunning. Tot die
laatste categorie behoren papegaaien,
kraanvogels, landschildpadden, reu
zenslangen, koraal, orchideeën en cac
tussen. In de vertrekhal is een tentoon
stelling ingericht van door de douane in
beslag genomen planten en dieren (op
gezet, of onderdelen ervan). Van ivoren
snuisterjen tot hele olifantspoten en
-tanden toe. Terwjl uit de begleidende
tekst bljkt dat er pogingen zjn onder
nomen levende slangen en apen met de
handbagage Nederland binnen te krij
gen.
'Wandelstok'
Een ander verboden souvenir dat on
langs in beslag is genomen was een
"wandelstok", bij nader inzien een de
gen met een paraplu-achtig handvat. En
een paar schoenen. Ze bleken, net als in
James Bond-films, vlijmscherpe pinnen
in de neus te bevatten. Die er als stilet
to's uitschieten als je met de hak op de
grond stampt. Maar net zo goed komt
een bouwdoos van een "net echt" speel
goedpistool het land niet in. De wapen
wetgeving in ons land is streng. Zo'n
speelgoedding zou voor dreiging kun
nen worden gebruikt en is derhalve ver
boden.
De chef recherche ("mijn naam hoeft
niet in de krant") legt uit welke procedu
re er wordt gevolgd bij het opsporen van
verdovende middelen. "Wij houden al
tijd in de gaten waar de vliegtuigen zijn
opgestegen. Verdovende middelen kun
je verwachten als het een vlucht van bui
ten Europa betreft. Wat we ons ook altijd
afvragen: waarom wordt goedkoop spul
per vliegtuig verzonden en niet ver
scheept wat veel goedkoper? Waarom
is het zo duur verpakt? Het is een combi
natie van factoren die er soms toe leidt
dat de dubbele bodem wordt door
grond".
Als de koffers uit de bellies van de
vliegtuigen komen, gaan ze naar de ba
gagekelder waar de twee hasj-honden af
en toe aan het snuffelen gaan. Af en toe,
want het zoeken naar verdovende mid
delen hebben ze als spel geleerd. Als je
een kind verplicht voortdurend te spe
len, gaat-ie ook dreinen. "Het is heel
vermoeiend voor de hond", zegt de chef
recherche van de douane op Schiphol.
"Langer dan twintig minuten achtereen
houdt hij niet vol". Hij heeft liever niet
dat de hond wordt gefotografeerd. Je
moet zo'n dier niet onnodig belasten,
vindt de rechercheur. Een hasj-hond is
immers ook maar een hond.
Douane: "Ook figuren met enkele grammen hasj pakken wij, wat de poli
tie met ze doet moet zij weten". koto anpi
Prins Claus: "Overal waar ik kom, komt ontwikkelingsamenwerking aan de orde. De mensen kennen mijn belangstelling, beginnen erover en anders
doe ik het zelf wel". ifoto a
