'Geheimhouding was grote fout' Protestactie snel beëindigd Oud-LDM-directeur De Jong over drinkwater affaire: WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1986 LEIDEN COMMENTAAR LEIDEN - 'Ik heb eigenlijk maar één grote fout gemaakt. Dat was toen ik mijn medewerkers vroeg de onderzoekers van het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieuhy giëne (RIVM) alleen iets over de versnelde zuivering te vertellen als die er gericht naar vroegen. Deden ze dat niet, dan moesten mijn medewerkers de zaak maar stil houden. Toen die gerichte vragen wèl kwamen, is er niet op geant woord. Dat is fout geweest en daar neem ik de verantwoor delijkheid voor". Geheimzinnigheid en vertrouwen. Dat is waar de kwestie om draait over het op non-actief stellen van directeur C. de Jong van de Leid- sche Duinwatermaatschappij. Hij de kant gezet omdat hij het vertrouwen tussen het bedrijf de hoogte" gebeurd. Want nu tasten ze mijn goede naam aan. En dat wil ik rechtzetten". Hij voegt er aan toe dat bij de LDM zelf open en vrij over de zaak werd gesproken. "Al le personeelsleden waren ervan op enerzijds en de inspectie volksgezondheid en de raad commissarissen anderzijds hebben geschonden. De Jong de Maar waarom dan die geheimzin- ran nigheid tegenover de 'buiten- :ou wacht'? 'Aan de inspectie heb ik destijds niet hebben verteld dat hij, vanaf niets verteld, omdat er geen risi- 1978 of 1979, af en toe oppervlakte water direct naar de nazuivering voerde als hij met een watertekort door Wim Wegman kampte. Normaal wordt dat opper vlaktewater eerst in de duinen ge filterd. De Jong zou volgens de in spectie 'onnodige en vermijdbare' risico's hebben genomen. Iets dat De Jong ontkent. Hij meent dat hij zich altijd aan de wettelijke eisen heeft gehouden. Bewust werden genomen. Kijk, ik niet gelukkig met die maatregel, begrijp me goed, maar het was een goede tijdelijke oplossing. Ik han delde geheel volgens de wettelijke normen. En ik hoef de inspectie al leen in te schakelen als er risico's werden genomen. Ik heb een eigen verantwoordelijkheid. Bovendien, ik moet ook op de kosten letten. Een kubieke meter water kost nu 51 of 52 cent. Het Haagse water, dat ik anders had moeten gebruiken om het tekort aan te vullen, kost om en nabij de 1,10 gulden. Die kosten moeten de afnemers uitein delijk betalen". Actiegroepen Dat onderzoekers van het RIVM geheimzinnig deed over deze snelde zuivering. Maar niet tegen had een nogal opmerkelijke reden. De Jong: "De milieubeweging de raad van commissarissen. De vraagt al jaren drinkwater op de toenmalige raad was al in 1977 op verkorte manier te zuiveren om het de hoogte gebracht dat deze moge- duinmilieu te behouden. Maar die lijkheid bestond. En hij heeft hij de verkorte zuivering wilde ik eigen- huidige president-commiss wethouder Fase, er mondeling dedelingen saris H.J. Bouterse had het in de notulen kunnen lezen. "En ook Bleijie - een Leids CDA lijk helemaal niet. het was een noodmaatregel. Ik voorzag echter gedaan. Commis- problemen als ik actiegroepen zou 1977 vertellen dat we die versnelde zui vering niet wilden doorvoeren ter wijl we haar tegelijkertijd in nood- ze zaak tijdens de vergaderingen van de raad van commissarissen aan de orde is geweest". "Maar of ze het al dan niet be wust wisten, kan ik niet zeggen. Ik vind echter wel dat maals, dat is mijn grootste fout ge weest. We hadden hun geen infor matie mogen onthouden". De hele kwestie kwam uiteinde lijk aan het licht nadat uit het on derzoek van het RIVM bleek dat suggereren dat ik hen informatie het gehalte organische stoffen be- heb onthouden, ze voorzichtig moeten zijn. Ze moeten dan goed natrekken of dat ook inderdaad trekkelijk hoog was. De raad commissarissen heeft vervolgens om opheldering gevraagd aan de Dodekop (1) In de straat heerst bedrijvigheid. Op het dak van één van de wo ningen ook: kunstenaar Ed. Vijs- ma probeert namelijk op het dak van zijn lesruimte aan de Middel stegracht een spandoek te beves tigen waarop staat te lezen dat er in de 'Kleine Academie' een ex positie van leerlingen is. "Is me niet gelukt", zegt de docent even later in het mooi verbouwde les lokaal dat ooit werd gebruikt door de Leidsche Duinwater maatschappij. Aan de muur hangt het werk van 32 cursisten. Vorig jaar organiseerde Vijsma ook al een dergelijke tentoonstel ling. Dat beviel hem zo goed dat hij niet terugdeinsde voor een herhaling. "Het werk is bijna altijd figura tief', vertelt Vijsma, terwijl we langs de schilderijen wandelen. "Abstractie - dat begrijpen de meeste leerlingen niet. Dat be doel ik overigens niet negatief; het is een feit. Bij sommige men sen zie je iets doorbreken. Kijk maar naar dat schilderij van een jas. Het blijft een jas, het is een figuratief schilderij, maar toch ook weer niet helemaal. Er is iets met de vorm gedaan: kijk je goed, dan zie je dat het lijkt alsof er iemand in die jas zit". "Niet alle mensen die mijn 'academie' bezoeken beschikken over talent. Van talent ga ik dus ook niet uit als ik begin. Enthou siasme moet er wel zijn. En in het verlengde daarvan: de drang om verder te komen. De man die dat schilderij heeft gemaakt is een goed voorbeeld". Vijsma wijst naar een schilde rij waarop je twee joodse man nen ziet die met elkaar in ge sprek zijn. "De schilder heeft als voorbeeld een foto uit de krant genomen. Niet bepaald origineel, ware het niet dat hij een stapje verder is gegaan. Op de foto ont brak namelijk een arm; de cur sist heeft vervolgens z'n eigen arm geschilderd om de afbeel ding compleet te maken. Geen schokkend experiment, maar toch wel een voorbeeld van voor zichtig je scala van mogelijkhe den uitbreiden". Dodekop (2) Nadat hij de brand in een nieuw shaggie heeft gejaagd, zegt Vijs ma dat hem eigenlijk niet veel meer voor ogen staat dan de cur sisten een aardige, leerzame tijd te bezorgen, "zonder de intentie dat er zich in hun gelederen op eens een grote kunstenaar be vindt. Staat die wel op, dan ben ik natuurlijk blij, maar ik loop niet voortdurend rond met die hoop". "Wat ik wil is eigenlijk simpel en ingewikkeld tegelijkertijd: mensen leren dat ze ook op een andere manier naar de dingen kunnen kijken. Schildert iemand een paard, dan zal ik bijvoor beeld zeggen: die poten kloppen niet, ga nu eens een keer naar een weiland en bestudeer een tijdje een paard. Ja, maar zo'n paard staat nooit stil, antwoordt zo'n man dan misschien. Geeft niet, blijf kijken, net zo lang tot- ie stilstaat op je netvlies". "Wat ik vaak merk is dat men sen vergeten dat schilderen een kwestie is van al je zintuigen ge bruiken. Is iemand bezig met een stilleven, dan moet hij niet met een afstand nemen van de voor werpen. Loop eerst maar eens naar voren om die appel in je hand te nemen, gooi 'm een keer tje in de lucht en begin dan pas. Sommige mensen zullen dit on zin vinden, maar die maken waarschijnlijk ook nooit een stil leven". Nee, aan z'n eigen werk komt Vijsma door al dat lesgeven bijna niet meer toe. "Het afgelopen jaar was ik vijf avonden in de week bezig met lesgeven. Ik was in die tijd ook van plan om een serie etsen te gaan maken, maar helaas: geen tijd. Je kunt dan wel proberen om alle 'gaten' in de dag te gaan gebruiken vtiör die werkzaamheden, maar zo ie mand ben ik niet. Wil ik etsen, dan moet dat ononderbroken doorgaan". "Gelukkig heb ik wel een alter natief gevonden, een tegenwicht voor het lesgeven. Schrijven. Een uur schrijven geeft me wel bevrediging, dan hoef ik niet meteen zes uur door te gaan". Vijsma vertelt even later na enig gemonkel - "Moet ik dat nou zeg gen?" - dat hij al een tijd bezig is aan een misdaadroman. "Het boek is voor driekwart af en gaat over een schilderes die dood wordt aangetroffen. De vraag is natuurlijk: is zij vermoord?" "Het schrijven van dat boek vond - en vind - ik een aangena- De Jong geeft toe dat hij tegen- door LDM-medewerkers niet al te over de 'buitenwacht' een beetje wijs mochten worden gemaakt. raadslid - kan zich iets van Tleze situaties tóch toepasten. Vandaar zaak herinneren. Hoewel ik met hem buiten de vergaderingen van de raad er nooit over heb gespro- het reilen en zeilen van het bedrijf ken. Daaruit blijkt toch wel dat de- kwamen doorlichten. En nog- directie. Tijdens die bewuste com missarissen-vergadering kon De Jong wegens persoonlijke omstan digheden niet verschijnen. Wel kwam een medewerker. Hij nam de opdracht om niet al te veel te vertellen tegenover de buiten wacht, wat al te letterlijk en draai de volgens De Jong om de zaak heen. "Daardoor kreeg de raad van commissarissen het idee dat er heel wat aan de hand was en dat ze knoeierijen op het spoor waren ge komen. Tijdens een tweede verga dering vlak daarna, op 25 juni, heb ik het geval uitgelegd. Maar dat werd geen rustig gesprek. Mij werd verweten dat ik door achterhouden van informatie aan de RIVM, de LDM had opgezadeld met onnodi ge, miljoenen kostende investerin gen. Dat was aanvankelijk ook de reden waarom ze me op staande voet wilden ontslaan", zegt De Jong. "Het lukte me niet de raad van commissarissen ervan te overtui gen dat de investeringen die de RIVM noodzakelijk achtte al lang van de baan waren. En dat die bo vendien niets met het aanvoeren van oppervlaktewater hadden te maken". Wel slaagde hij erin dui delijk te maken dat wanneer hij ogenblikkelijk vertrok, de voorbe reidingen voor een aantal noodza kelijke projecten ernstig zou stag neren. "Vandaar dat ik nu tot 1 ja nuari 1987, wanneer ik met de vut ga, als adviseur mag aanblijven". Organisch De miljoenen-investeringen die de RIVM zou hebben geëist, be treffen het stopzetten van de zoge noemde open waterwinning. De Jong: "Het grootste deel van onze waterwinning in de duinen ge beurt met een van de directe bui tenlucht afgesloten systeem. Al leen aan het eind daarvan, vlak voor de nazuivering, komt het wa ter terecht in een open kanaal. En het ongezuiverde oppervlaktewa ter werd 'toevallig' ook naar dat open kanaal gevoerd. Onder meer omdat het gehalte aan organische stoffen in het drinkwater hoog was, wilde de RIVM dat de winning van water in dit kanaal zou worden stopgezet. Ook op het laatste stuk zou een miljoenen kostend gesloten sys teem moeten worden aangelegd. "De raad van commissarissen meende nu dat het organisch ge halte in het winningskanaal zo hoog was omdat ik er oppervlakte water naar toe had gevoerd. En het zal best zo zijn dat het water daar iets slechter is geweest dan nor maal duinwater. Maar dat kan niet aan de organische stoffen hebben gelegen. Die worden door de dui nen namelijk ook niet gefilterd". "In elk geval", gaat De Jong ver der, "had ik in een gesprek met het RIVM die maatregelen allang van tafel gepraat. Ik had uitgelegd dat door de aanleg van een gesloten systeem het organisch gehalte niet afneemt. En dat was het RIVM met mij eens. Dus die investeringen hoefden helemaal niet te worden gepleegd". De Jong betreurt overigens de manier waarop de raad van com missarissen de hele kwestie naar buiten heeft gebracht. "Dat had op een veel elegantere manier ge kund. Nu word ik beticht van het achterhouden van informatie aan de raad van commissarissen. Iets dat ik helemaal niet heb gedaan". Belazerd Wethouder Fase vindt dat De Jong aan één belangrijk punt te ge makkelijk voorbij gaat: hij heeft in elk geval de inspectie niet ingelicht en daardoor het vertrouwen tussen inspectie en bedrijf geschonden. Ze erkent, wat ze overigens al eer der heeft gedaan, dat De Jong haar 'iets' heeft verteld over de kwestie. "Maar hij deed dat op zo'n terloop se manier, dat ik niet de indruk kreeg dat er wat bijzonders aan de hand was. Hij stelde dat het een methode was die al jaren werd toe gepast" Maar volgens De Jong was er toch ook niets bijzonders aan de hand? Waarom niet gewacht op de beschikking, zodat hij in een be roep daartegen zijn eventuele ge lijk kom bewijzen? ADVERTENTIE Fase: "Wat dat punt van de dis cussie betreft, zit De Jong op een volstrekt ander spoor. Het gaat er om dat de inspectie zich belazerd voelt omdat hij de maatregel in het geniep heeft doorgèvoerd. Wat geeft de inspectie de zekerheid dat hij het niet nog een keer zou doen? Het was een vertrouwenskwestie geworden". Over de 'weinig elegante' manier waarop de raad van commissaris sen de kwestie openbaar heeft ge maakt, zegt Fase: "We wilden de zaak aanvankelijk op een later tijd stip bekend maken, als de maatre gelen waren getroffen. Dat bleek echter onmogelijk te zijn. De zaak kwam in een stroomversnelling na dat het ministerie van volkshuis vesting. ruimtelijke ordening en milieu dreigde de zaak buiten ons openbaar te maken. Toen hebben we de brief aan de gemeenteraad geschreven en een persconferentie, gehouden", aldus Fase. De affaire rond directeur De Jong van de Leidsche Duinwatermaatschappij heeft de geloofwaardigheid van dit bedrijf geen goed gedaan. Al meer dan zeven jaar heeft de LDM in tijden van waterschaarste een deel van het drinkwater geproduceerd door opper vlaktewater direct naar de nazuive ring te voeren. Normaal wordt alle water eerst gefilterd in de duinen. De Jong vond het nodig dat deze nood maatregel tegenover de 'buitenwacht' verborgen werd gehouden. Die geheimzinnigheid heeft hem nu de kop gekost. En waarom heeft hij daar nou eigenlijk zo geheimzinnig over gedaan? Als die maatregel in derdaad geen kwaad kon, iets waar De Jong nog steeds heilig van over tuigd is, had hij hem normaal bekend kunnen maken. De Jong deed zo mysterieus om zich de milieugroepen van het lijf te houden. Die pleiten al jaren voor ver mindering van de water-infiltratie in de duinen. Een vreemd argument van de voormalige LDM-directeur. Het publiek hoort bij iets belangrijks als de drinkwatervoorziening volledig geïnformeerd te worden over nood maatregelen. Dat groeperingen mo gelijk munt kunnen slaan uit die infor matie, is van later zorg. De directeur mag dan onaanvaard bare fouten hebben gemaakt, ook de raad van commissarissen heeft ge faald. Bij de toezichthoudende rol van deze raad kunnen grote vraagtekens worden geplaatst. Zeker nu is geble ken dat De Jong de noodmaatregel al meer dan zeven jaarlang toepaste, het hele bedrijf ervan op de hoogte was en hij bovendien enige leden van de huidige raad van commissarissen er iets over had verteld. Van commissarissen mag niet wor den verwacht dat ze op de hoogte zijn van elk detail van de drinkwaterpro- duktie. Maar blindelings vertrouwen op geruststellende mededelingen van de directeur, is een ander uiterste. Had de raad van commissarissen zijn toezichthoudende rol goed vervuld, dan had hij de - misschien wat ter loops gedane - opmerkingen van De Jong eerder en kritischer onder de loep genomen. Directeur De Jong is nu op non-aö- tief gesteld omdat hij het vertrouwen tussen inspectie en bedrijf heeft ge schonden. Maar de commissarissen die op de hoogte waren van de nood maatregel (of op de hoogte hadden kunnen zijn) en niets deden, hebben de geloofwaardigheid van de LDM evenzeer aangetast. Gouws (foto Holvast Kunstenaar Ed. Vijsma met een kunstn me bezigheid. Ik heb er ook re search voor gedaan. Wat wist ik van het politiewerk af? Niets. Daarom heb ik een paar bezoe ken gebracht aan het bureau, heb gepraat over het oplossen van moorden, en zowaar: ik mocht ook een tijdje voor crimi neel spelen". Vijsma bedoelt dat ze hem even hebben opgesloten. Vijftien minuten slechts, want de kunste naar blijkt last te hebben van claustrofobie. Alleen om die re den al hoeft niemand bang te zijn dat hij ooit iets crimineels zal on dernemen. "Ogenschijnlijk heeft" mijn schrijven niets met schilderen te maken", besluit Vijsma, "maar dat ligt toch anders: indirect zet ik namelijk mijn gedachten over schilderen op een rijtje". Een boektitel heeft hij trouwens al. "Ik heb de naam genomen van een rood/paarse verbinding die vroeger werd gebruikt als dek laag van een schilderij. Een mooie naam". Dodekop. (De expositie is tot en met zon dag te bezichtigen, van tien tot vijf uur. op donderdag ook van zeven tot negen uur 's avonds. Middelstegracht 38a.) Bloemenlijn De schefflera? "Deze week de schefflera, een kamerplant die behoort tot de fa milie van de klimop. De plant komt in het wild voor als struik of middelgrote boom van soms wel zo'n vijfentwintig meter hoog". Kwekers zijn er in ge slaagd om de die wildgroei "te rug te kweken tot een aantrekke lijke kamerplant van ongeveer drie meter", zo gaat de informant verder. Nog een feit: de schefflera mag in de zomer best buiten worden gezet - "nooit in de felle zon" - maar dan moet de eigenaar wel één keer per dag met een gieter vol water langskomen. In de win ter is het weer anders: dan is één keer per week voldoende. Wie geeft er nou telefonisch in formatie over een plant die bijna niemand in Nederland kent? Het in Leiden gevestigde Bloemen bureau Holland; sinds enige tijd proberen ze telefonisch de bloe metjes buiten te zetten. Elke dag kan men opbellen (070-262311) om geïnformeerd te worden over het wel en wee van verschillende bloemen en planten. Om de week wordt het bandje verwis seld. Hoe is de respons tot nu toe? "Per week bellen er ongeveer 1200 mensen op", vertelt Marijke Rethans van het Bloemenbureau Holland. "We hopen dat de bloe menlijn over een paar maanden zo bekend is dat het er 2500 per week zijn". Waarna ze vervolgt "We zijn zo optimistisch omda de lijn volgens,ons in een behoe te voorziet. Daarom zijn we ten slotte ook begonnen met het pro ject. We werden regelmatig opge beid door mensen die informatie wilden hebben, over een plant zich afvragen ééns een corso "Als die mensen nu de lijn bel len dan worden ze op hun wen ken bediend: eerst is er een praatje over een plant of een bloem en daarna worden alle, evenementen van die week opge somd". Welke plant wordt er volgende week onder de loep genomen? "De nereine, een bloem" De ne- reine? Nooit van gehoord. (Vervolg van pagina 1) LEIDEN - De politie heeft van morgen maar enkele minuten no dig gehad om de ongeveer vijftig actievoerders, die voor de deuren van de Lokhorstkerk stonden, weg te sjouwen. Met wat duw- en trek- werk werden de actievoerders naar het eind van de Pieterskerkstraat gebracht. De congresgangers, waaronder de Zuidafrikaanse pro fessor John Gouws, konden toen ongestoord binnenlopen. Volgens de organisatoren heeft Gouws gisteren bij aanvang van de conferentie over Sir Philip Sidney duidelijk verklaard tegen de apart heid te zijn. Volgens de actievoer ders heeft hij slechts gewezen op een verklaring van zijn universi teit. de Rhodes universiteit in Zuid-Afrika, dat.blank en zwart de gelgenheid moet krijgen weten schap te beoefen; "Van zulke dood doeners kénnen wij er meer". Hel college van B en W distantieert zich van van het optreden van de Zuidafrikaanse hoogleraar John Gouws. Dit heeft zij geantwoord op de vragen van PPR-raadslid Van Lint. "Optreden in het open baar in van Zuid-Afrikanen die zich niet ondubbelzinnig en duide lijk tegen apartheid uitspreken vinden wij niet passend". Voor de actievoerders ïs het daarom onbegrijpelijk dat de bur gemeester de politie toch toestem ming heeft gegeven om tegen de actievoerders op te treden. De hou ding van het college van bestuur van de Leidse universiteit wordt door de actievoerders ronduit laf genoemd. "De universiteitsraad heeft zich vorig jaar al uitgespro ken tegen de apartheid en een voorstander getoond van een cul turele boycot". Het college van bestuur laat ove rigens in een brief weten dat het college een vraag om ruimte voor het congres niet heeft gehono reerd. Voor de rest hebben zij geen bemoeienis met dit congres omdat de werkgroep Thomas Brown in- Van Sprundel directeur bibliotheek LEIDEN - Drs. E.A.P. van Sprun del is benoemd tot directeur van de Leidse Openbare Bibliotheek. Hij is op dit moment directeur Steun punt Volwassenen Educatie in Al melo. Van Sprundel zal op 1 december zijn werkzaamheden als opvolger van de heer De Caluwé aanvangen. stituut - volgens het college geen instelling van de universiteit is, doch een werkverband van een aantal in de vakgroep Engelse taal werkzame wetenschapsbeoefena- Hoewel de doopsgezinde en re monstrantse broederschap hebben laten weten de apartheid radicaal af keuren, heeft de kerkeraad toch gemeend de Lokhorstkerk voor het congres af te staan. De volgen de verklaring wordt daarvoor gege ven: "Daar de organisatie van het congres niet in handen is van een Zuidafrikaanse instelling maar van de Leidse universiteit en het thema naar de kerkeraad heeft begrepen geen enkel verband houdt met de politieke situatie in Zuid-Afrika. acht de kerkeraad de verhuur aan de universiteit gerechtvaardigd". De actievoerders beleggen mor genavond in het Volkshuis een avond over het apartheidssysteem in Zuid-Afrika. De organisatoren van het congres hebben laten we ten bereid te zijn om met vijf actie voerders te praten over de gerezen problemen. De actievoerders gaan hier niet op in. "Wij willen met z'n allen de discussie aangaan. En daai moet ook professor Gouws bij aan wezig zijn. Volgens organisatoi prof. Van den Berg kan Gouws dat na alle onrust van de afgelopen da gen niet meer aan. Gewonden bij botsing Hoge Rijndijk LEIDEN - Twee gewonden waren gisteravond het gevolg van een botsing op de Hoge Rijndijk tussen een vrachtwagen en een personen auto. De personenauto, bestuurd door een twintigjarige Leidenaar, reed uit parkeerstand de rijbaan op. De vrachtwagen had de weg voor hem vrijgemaakt door een strook naar links uit te wijken. Waar de vrachtwagenchauffeur, een 44-jarige man uit Alphen aan den Rijn, niet op had gerekend was dat de personenauto keerde om de andere kant op te gaan. Een bot sing was het gevolg. De twee inzit tenden van de personenauto, de bestuurder en zijn even oude echt genote, werden met borstklachten naar het Diaconessenhuis ge bracht. De personenauto werd to taal vernield. Op de kruising Hooigracht-Nieu we Rijn deed zich gisterochtend een botsing voor tussen een brom fiets en een auto. De 19-jarige Leid se bromfietser reed op de Hooi gracht dóór rood licht. Hij botste tegen de de rechterzijkant van de auto van een 31-jarige Leidenaar. De bromfiets werd zwaar bescha digd en ook de auto liep een flinke deuk op. Niemand raakte gewond.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 3