Hamburg: kolos met bijna duizend man personeel
Rod Stewart in Ahoy: te veel
billen, te weinig hartstocht
Traangas voor Russische dansers
Deutsches Theater speelt
visitekaartje Cox Habbema
WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1986
PAGINA 23
Operagebouw New York ontruimd
WASHINGTON (GPD) - Een
traangasgranaat heeft gisteravond
al na vijf minuten een einde ge-
door
Henk Dam
maakt aan een voorstelling van de
Russische Moiseyev dansgroep in
het gebouw van de Metropolitan
Opera in New York.
De bom ontplofte met een luide
knal achter in de orkestbak. De or
kestleden konden niet veel anders
doen dan weggaan, waarop de Rus
sische dansers zonder muziekbe
geleiding nog enige tijd doordan
sten.
Even later moest evenwel de ge
hele - uitverkochte - zaal worden
ontruimd toen de scherpe lucht
zich door het gebouw verspreidde.
Van de 4000 aanwezigen liepen er
zeker twintig aandoeningen aan
ogen of luchtwegen op.
Persbureaus in New Yox^c wer
den direct na de aanslag gebeld
door mensen die zeiden namens de
militante groepering Joodse De
fensie Liga te spreken en die de
verantwoordelijkheid opeisten.
Een van hen zei dat de bom was
geplaatst omdat „de Sovjets hier
met een cultureel propaganda-of-
fensief naar toe komen, zodat de
Amerikanen denken dat zij (de
Russen) zo slecht nog niet zijn. Wij
willen de Sovjets laten weten dat
zij daarin niet zullen slagen tot de
drie miljoen Russische joden zijn
bevrijd".
Een officiële woordvoerder van
de Liga sprak echter gisteravond
laat betrokkenheid van zijn organi
satie by de aanslag tegen, „hoewel
we het van harte met de actie eens
zijn".
De Moiseyev balletgroep heeft
voor vanavond weer een voorstel
ling in hetzelfde gebouw in New
York op het programma staan.
Films Lang in Brazilië gevonden
SAO PAULO (AFP) - In het film
museum van Sao Paulo in Brazilië
zijn kopieën teruggevonden van
twee sinds 1945 vermiste films van
de Duitse regisseur Fritz Lang.
Naar het dagblad 'A Folha de
Sao Paulo' berichtte gaat het om
de films 'Kampfende Herzen' en
'Das Wandernde Bild'. De echtheid
van de films is vastgesteld door
Walter Seidler, restaurateur van
het filmmuseum van West-Berlijn.
'Kampfende Herzen' en 'Das
Wandernde Bild' zijn speelfilms
die door Lang zijn gemaakt tussen
1921 en 1922. Ze zullen worden ge
restaureerd en vermenigvuldigd
en in juli 1987 voor het eerst wor
den vertoond op een internationale
filmmanifestatie in West-Berlijn.
Aan 'Das Wandernde Bild' ont
breekt zestig meter film, dat is tien
minuten projectie.
'Kampfende Herzen' is een lief
desdrama rond vier mannen die te
gelijkertijd de heldin, gespeeld
door Carola Tölle, het hof maken.
Een van de mannenrollen wordt
gespeeld doorde acteur Rudolf
Klein Rogge, de 'Doktor Mabuse'
van dezelfde regisseur.
Vijf films van Fritz Lang worden
nu nog vermist.
1(1) Sing our own song - UB
40
2(5) Sweet freedom - Michael
McDonald
3 4) Who's Johnny - El De-
barge
4 2) Ti sento - Matia Bazar
5(3) Holiday rap - Mc Miker
G and DJ Sven
6(7) Let's go all the way - Sly
Fox
i 7 (12) The way it is - Bruce
Hornsby and the Range
8(8) Move closer - Marilyn
Martin
9 (11) Every beat of my heart -
Rod Stewart
10 (10) The lady in red - Chris
de Burgh
11 6) Nasty - Janet Jackson
12 9) Papa don't preach - Ma
donna
13 (22) The final countdown -
Europe
14 (16) Borrowed love - SOS
Band
15 (21) Paranoimia - The Aret
of Noise
16 (23) I want to wake up with
you - Boris Gardner
17 (13) What have I done for you
lately - King MC
18 (17) Dancing on the ceiling -
Lionel Richie
19 (14) Lessons in love-Level 42
20 (15) The Edge of Heaven -
Wham
21 (26) La France - BZN
22 (31) Bolero-Fancy
23 (18) Hunting high and low -
AHA
24 (27) Oh People - Patti Label-
le
25 (20) Close to Perfection - Mi-
quel Brown
26 (38) Glory of Love - Peter Ce
tera
27 (19) My favorite waste of ti
me- Owen Paul
28 Give a little love - Albert
Hammond!Albert West
29 Find the time-Five Star
30 (37) Hollandse Rep - Haagse
Harry IHollandseveldse
Hendrik
31 (24) I can't wait - Nu Shooz
32 Girls/Boys - Prince and
the Revolution
33 (39) Waiting to see you - Dan
Hartman
34 (36) Do yadoya- Samantha
Fox
35 Typical male - Tina
Turner
36 (30) Dreamtime - Daryl Hall
37 (25) Disco samba - Two Man
Sound
38 Sally - Carmel
39 What's the colour of mo
ney - Hollywood Beyond
40 (35) Ratsmodee - Danny de
Munk
(Stichting Ned. Top 40)
dige, bijna driehonderd jaar oude
opera-traditie, waaraan illustere
namen verbonden zijn als die van
Telemann, Handel, Mattheson en
Mahler. Het gebouw in de Grosze
Theaterstrasze, oorspronkelijk uit
1827. had eerst 2800 plaatsen. Het
werd in de Tweede Wereldoorlog
zwaar getroffen en na wederop
bouw pas in 1955 heropend.
De 90 procent bezettingsgraad in
1985-'86 gold niet alleen de opera,
maar ook de dansvoorstellingen
van het bij de Staatsopera horende
Hamburger Ballet onder leiding
van John Neumeier. Daarnaast
werden de opvoeringen van kleine
opera's door de eigen experimente
le opera-studio Stabile eveneens
druk bezocht (dit seizoen acht pro-
dukties op het speelplan).
Maar hoe gezond de Hamburger
Opera er ook uit moge zien, er is
geen reden de ogen te sluiten voor
de problemen in de nabije toe
komst, problemen die bij tal van
andere grote muziektheaters in de
wereld opdoemen. Amsterdam
krijgt er ongetwijfeld ook mee te
maken, zeker als de nieuwigheid
van de Stopera er een beetje af is
en Rotterdam en Opera Forum
zich dieper hebben vastgebeten in
hun aanspraken op de subsidie-
koek.
Voor 1983-'84 had de opera in
Hamburg een budget van 72,4 mil
joen D-mark (ca. 83 miljoen gul
den), waarvan 53,9 miljoen mark
opgehoest werd door de Stadstaat
Hamburg (Er is een vriendenkring
van particulieren die bepaalde pro
jecten mee-financiert, en Philips
Hamburg heeft in 1985 één miljoen
D-mark geschonken voor de op
voering van de Faust van Gounod).
Maar zo'n overheidssubsidie van
pakweg 62 miljoen gulden heeft
binnen de begroting van stad en
staat Hamburg te maken met een
toenemende concurrentie van an
dere subsidieposten, vooral op cul
tureel gebied natuurlijk.
Wegwerptheater
De vraag rijst, of zulke enorme
bedragen naar de maatstaf van
kosten-baten nog zinvol besteed
genoemd kunnen worden. Niet
lang geleden werd die vraag voor
gelegd aan de eerder genoemde
Christoph von Dohnanyi. Deze ziet
een soort 'wegwerptheater' voor
zich, waarin de mensen hun eigen
tijd herkennen en leren begrijpen
en aanvaarden. Dat betekent: wèg
van de zucht naar perfectie om
daardoor een breder repertoire te
kunnen bieden. Als men te weinig
produceert is de kans op het bui
tengewone kleiner. Op het eind
van de 19e eeuw waren twintig pre
mières voor een operagezelschap
heel normaal, tegenwoordig haalt
men er amper vier of vijf.
Er zou sneller, veelvuldiger en
veelzijdiger moeten worden gepro
duceerd, vindt Von Dohnanyi. Dan
zouden ook weer meer mensen de
moed hebben nieuwe opera's te
schrijven en dan zou een gezel
schap het gauw afleren iedereen
dol te maken met elke première
van een nieuw werk. Muziek en
theater moeten niet voor de eeu
wigheid gemaakt worden. Ideeën
die nu opgeldt doen kunnen voor
een volgende generatie verouderd
zijn. En de superperfecte muziek
uitvoeringen op grammofoonpla
ten (a la Von Karajan), gemaakt
voor de 'eeuwigheid', zijn eigenlijk
heel vervelend. Zij zijn het die het
operabedrijf kapot dreigen te ma
ken.
Ondanks de fabriek-achtige om
vang is de Hamburger Opera veel
meer dan alleen maar onderdeel
van een cultuurvoorziening als
'glijmiddel' (de term is van onze
minister Brinkman) voor de im- en
exportbelangen van de 1,6 miljoen
tellende Hanzestad.
Daar staan de artistieke ambities
van intendanten als Von Dohnanyi
en Liebermann garant voor. Chef
dramaturg Peter Dannenberg
maakt met trots gewag van de vele
opdrachten die zijn bedrijf sinds
het initiatief van Liebermann in
1959 verstrekt. De jongste was de
toonzetting van Goethe's Die Lei
den des jungen Werthers door
Hans-Jürgen von Bose die in fe
bruari in Hamburg gaat.
werk en het herontdekken van ver
geten opera's. Zo heeft Von Doh
nanyi sinds 1981 drie opera's van
Von Zemlinsky boven water ge
haald en opgevoerd, waaronder
twee eenakters op teksten van Os
car Wilde en Der Kreidekreis uit
1933 van Klabund. Van het laatste
werk zal de Hamburger Opera van
af 20 november zes voorstellingen
geven in het nieuwe Amsterdamse
Muziektheater. Ook Amadis van
Johann Christian Bach was een
herontdekking. In Hamburg be
leefde deze opera in 1983 haar eer
ste opvoering sinds 200 jaar, maar
nu met moderne beeldprojectie op
de decors!
Twee slotvragen aan chef-drama
turg Peter Dannenberg: Waarom
ziet men de voorstellingen van de
Hamburger Opera bijna nooit op
tv? Antwoord: „Omdat onze voor
stellingen niet te betalen zijn en de
tv kennelijk andere prioriteiten
heeft. Mortier in Brussel heeft zijn
tv-optredens ook moeten afbre
ken".
Hoe kijkt men in de Duitse ope
ra-wereld aan tegen het nieuwe
Muziektheater in Amsterdam?
Dannenberg: „Wij denken dat de
Nederlandse Opera eindelijk een
belangrijke plaats zal gaan inne
men tussen de grote muziekthea
ters in de wereld".
'Senecas Tod' van Peter Hacks door
het Deutsches Theater. Met: Eber-
hard Esche, Karin Gregorek, Klaus
Piontek, Kolf Ludwig, Otto Meilies
e.a. Regie: Cox Habbema. Decor:
Carl von Appen. Gezien op 2 septem
ber in de Stadsschouwburg, Amster
dam.
AMSTERDAM - Op de een of
andere manier klinkt de aankon
diging nogal zwaar: het Oostduit-
se toneelgezelschap Deutsches
Theater speelt 'Seneca's dood'
van Peter Hacks. Wat echter het
meest opvalt, is de relativerende,
welhaast humoristische toonzet
ting; en dat ondanks de niet ge
ringe moeilijkheidsgraad van
taalgebruik en filosofisch getinte
inhoud. Wie zich enige moeite
wil getroosten om die barrière te
nemen, krijgt een indrukwek
kend stuk teksttoneel voorge
schoteld, waarnaar het gewoon
leuk kijken en vooral luisteren is.
'Senecas Tod' toont de laatste
dag van de staatsman, filosoof en
schrijver Seneca, die op bevel
van keizer Nero, wiens opvoeder
hij is geweest, tot zelfmoord
wordt gedwongen. Belangrijk
om te laten zien is volgens de
schrijver, hoe Seneca zijn 'Hal-
tung', dat wil zeggen zijn hou
ding, waardigheid, zelfbeheer
sing, waarover hij regelmatig
heeft geschreven, nu zelf met de
dood voor ogen waarmaakt. De
zekerheid over het naderen van
de dood, die in feite ons aller eni
ge zekerheid is, leidt tot een aan
tal beschouwingen over leven en
dood, waarin bijvoorbeeld ons
tijdsbesef vaak een rol speelt. Zo
vraagt Seneca's bediende zich af:
"Als het leven kunst is - welk
kunstwerk meet men naar zijn
omvang?"
Deze filosofische laag wordt op
de eerste plaats gerelativeerd
door een specifiek dichterlijk
taalgebruik met ingewikkelde
zinstructuren en een zeer na
drukkelijke dictie met een on
verwacht komische uitwerking.
Daarnaast zijn er de ontmoetin
gen met de stenen sjouwende
metselaar, uitgever Maximus, re
denaar Flavus en echtgenote
Paulina, waardoor het gesprek
soms plotseling over trivialere
onderwerpen als lawaaioverlast,
geld, geslachtsziekten en on
trouw gaat.
Op 23 september wordt het Muziektheater geopend,' het
grootste gebouw voor de podiumkunsten van ons land. Het
Nationale Ballet en de Nederlandse Opera hebben er een
onderdak gevonden, binnen- en buitenlandse gezelschap
pen van naam en faam zullen er te zien en te horen zijn.
Een bouwwerk op 3075 palen, dat plaats biedt aan 1689
toeschouwers.
Voor Nederland is het Muziektheater, in de volksmond
nog steeds Stoperagenoemd, een uitzonderlijk gebouw. In
West Europa zijn echter wel vergelijkbare gebouwen te vin
den. Zoals het Scala in Milaan, De Munt in Brussel, de
Opera in Parijs, het Coliseum in Londen en de Hamburg i-
sche Staatsoper.
Onze buitenlandse correspondenten gingen ter plekke kij
ken. Vandaag het eerste deel van een serie over de Muziek
theaters in Europade Hamburgische Staatsoper.
HAMBURG (GPD) - In getallen
uitgedrukt ziet de 'Hamburgische
Staatsoper' er uit als een fabriek:
een budget van tussen de 80 en 90
miljoen gulden, 135 solozangers en
-zangeressen op de ensemblelijst,
85 vaste koorleden, een eigen or
kest van 130 musici, een eigen bal
let van circa 80 mensen plus twee
studiogroepen voor kleine opera's.
Alles bij elkaar een personeelsbe-
door
Paul Bollen
stand van 950 mensen. En de zaak
loopt gesmeerd, want het vorige
seizoen gaf in de grote zaal van
1675 plaatsen een bezettingsgraad
van 90 procent te zien. Een be
trouwbare kern van een kritisch
publiek, goed geschoold door de
rijke opera-historie van de stad,
maakt een programmering van
hoog gemiddeld niveau mogelijk.
Maar er zijn in de operawereld
ook mensen die verder kijken. In
Hamburg was het Christoph von
Dohnanyi die, na 17 jaar intendant
geweest te zijn, in 1984 naar het
Cleveland Orchestra in de VS ver
trok. Hij meent dat het beeld van
de grote muziektheaters in de we
reld economisch en artistiek op
den duur grondig zal veranderen
en ook zal moeten veranderen. Zijn
ideaal is: een veel goedkoper, min
der bureaucratisch en efficiënter
bedrijf, dat aanzienlek flexibeler
en slagvaardiger kan opereren („Ik
wilde een gebruikte auto hebben,
maar dat veroorzaakte een hoop
gedonder. Voor het decorum dien
de ik in een nieuwe wagen te rij
den").
De verlichte ideeën van Von
Dohnanyi hebben hem niet alleen
vrienden bezorgd. Al in Frankfurt
was hij met anderen begonnen het
gangbare repertoire van zijn 'slech
te reputatie te bevrijden'. Hij
bracht een nieuwe vorm, een nieu
we stijl en esthetiek, die meer in
overeenstemming is met onze tijd
van elektronische beeldmiddelen
en computers. Een voorstelling
van Puccini's Turandot bijvoor
beeld zag er allesbehalve 19e
eeuws uit. Maar in Hamburg was
niet iedereen daarvan gediend en
Von Dohnanyi raakte zowel bin
nen als buiten verwikkeld in hefti
ge discussies, dikwijls ook ruzies.
Uiteindelijk is hij vertrokken, na
dat een rijke particulier voorge
steld had zijn contract tot 1987 te
betalen om de Hamburger 'droom-
intendant' Rolf Liebermann uit Pa
rijs terug te halen.
Dat lukte pas na het fiasco met
Kurt Horres, die na drie maanden
weer verdwenen was. De 75-jarige
componist Liebermann aanvaard
de in 1984-'85 zijn tweede ambtspe
riode in Hamburg. In de jaren 1959-
1973 had hij, met een perfect ge
voel voor de sensatie van het nieu
we, veel premières gegeven, maar
nimmer de vingers gebrand aan de
traditionele opera.
Ballet
Hamburg heeft een eerbiedwaar-
Rod Stewart in de Ahoy.
Rod Stewart band. Band: Jim Cre-
gan en Robin Le Mesurier (gitaren),
Tony Brock (drums), Charlie Harri
son (bas), John Corey (gitaar en toet
sen), Kevin Savigar (toetsen), Nick
Lane (trombone), Jimmy Roberts
(saxen) en Micahei Cichowicz (trom
pet). Ahoy Rotterdam, 2 september.
Herhaling vanavond.
ROTTERDAM - De introductie
tape voor het optreden is nog al
tijd dezelfde: The Stripper, een
klassiek stukje schetter-de-tet
dat in provinciale nachtclubs
wordt gebruikt als achtergrond
muziek als het laatste lapje tex
tiel valt. Rod Stewart heeft altijd
iets vulgairs gehad in zijn optre
den. Er is geen rocker die zich
tijdens zijn optreden zo vaak om
kleedt.
Tijdens zijn huidige tournee is
het opnieuw niet anders, en kan.
hij het lonken en het exhibitio
nisme op het podium niet laten.
Zo flitst hij tijdens Do ya think
I'm sexy geraffineerd een rood
jackje open zodat een t-shirt met
de woorden No sex zichtbaar
wordt. Of toont hij zijn met strak
ke leren broek bespannen billen
veelvuldig aan het intens meele
vende publiek.
Rod Stewart is een 41-jarige
Schot die in de herfst van zijn in
middels ruim twintigjarige car
rière is beland, maar zelfs dan
nog vlammend kan toeslaan.
Zijn onlangs uitgebrachte acht
tiende elpee Every Beat of My
Heart behoort tot het kleine aan
tal integere platen dat hij de laat
ste tien jaar heeft uitgebracht.
Op deze langspeler zijn de snelle
nummers optima forma aange
scherpt en doet de subtiele pro-
duktie met mooi koperwerk en
fraaie vocale arrangementen de
rest.
De elpee is een verademing
voor wie Stewart een warm hart
toedraagt, al was het maar omdat
zijn carrière, beginnend in de op
bloei van de Britse blues halver
wege de jaren zestig, door de
bank genomep zoveel mooie mu
ziek heeft opgeleverd. Er zijn
weinig rockers die met zoveel
smart over liefde kunnen zingen
als hij; er zijn er nog minder die
met hun eigen vermogens zo
vaak een loopje hebben geno-
Wie zoekt naar echte roots is
bij Stewart aan het verkeerde
adres, daarvoor staat hij als voca
list teveel onder de invloed van
zijn jeugdhelden Otis Redding,
Marvin Gaye en Wilson Pickett.
Maar hij bezit wel een soort pa
thetiek die op de beste momen
ten prachtige concerten kan op
leveren. Vaak is Stewart niet ge
negen om zijn ware aard te to
nen. Met zijn straatjochie-achtige
branie heeft Rod meermaals zijn
eigen professionalisme versja
cherd.
Een flink aantal platen bewijst
dat, en helaas is de huidige tour
geen uitzondering op deze ge
woonte. De nieuwe elpee wordt
nauwelijks geciteerd, zodat een
greatest hits-show ontstaat die
nauwelijks afwijkt van zijn door
snee-repertoire. Geen mooie bla
zersarrangementen, niks fraaie
meerstemmige koortjes. In de
snelle songs marcheert Stewarts
uiterst professioneel opererende
band nog wel adequaat, maar in
de covers leidt de routine tot
domme kopieerdrang. Zo wordt
'Green Onions' van Booker T.
The MG's verkracht, Redding's
'On the Dock of the Bay' gerui-
neerd.
Als Stewart zich laat verleiden
tot nodeloos gepronk leidt dat
tot een concentratieverlies dat al
le onderdelen van zijn show aan
tast, hoezeer zijn vaste fans ook
door hem in vervoering kunnen
worden gebracht. Zijn inzetten
in ballads ('You're in my Heart',
'Maggie May', 'Danny Whitten's'
I don't wanna talk about it') zijn
ditmaal hinderlijk onzuiver. En
zelfs in zijn beste groove-num-
mers ('Infatuation', 'Passion')
laat hij kansen schieten om als
nog het concert naar zijn hand te
zetten.
Op de valreep heft Rod Ste
wart nog even Vera Lynn's We'll
meet again aan. Ongetwijfeld.
Laten we hopen dat ie dan min
der billen en meer hartstochtelij
ke vervoering toont.
JOHN OOMKES
Seneca in gesprek met de metse
laar. Scène uit 'Senecas Tod' van
het Deutsches Theater uit de DDR
(foto p.r.)
Op zich al is het interessant om
een gerenommeerd gezelschap
als het Deutsches Theater, het of
ficiële staatstheater in de DDR,
eens aan het werk te zien. Het
voor deze produktie gekozen
taalgebruik doet Nederlandse
oren aanvankelijk wel wat ou
derwets aan, maar getuigt onmis
kenbaar van een groot vakman
schap en past bij de opzet van dit
tekstgeoriennteerde stuk zonder
noemenswaardige handeling.
Tevens is een aardige bijkom
stigheid, dat de regie op naam
staat van Cox Habbema, die
sinds twee dagen de nieuwe di
recteur van de Amsterdamse
Stadsschouwburg is. 'Senecas
Tod' (met in de hoofdrol haar
echtgenoot Eberhard Esche) als
visitekaartje van Cox Habbema?
Het zou zeker niet misstaan -
overigens is het haar eerste regie
bij dit gezelschap geweest en in
middels zes jaar oud. Maar het
schijnt toeval te zijn; dit gastop
treden vindt namelijk plaats in
het kader van een Nederland-
DDR-manifestatie, die deze
maand in Amsterdam wordt ge
houden. Zelf schreef Cox Habbe
ma enige tijd geleden in het Hol
lands Dagboek van NRQ/Han-
delsblad: "Wedden dat niemand
gelooft dat zelfs ik niet zo snel
kan manipuleren?"
WIJNAND ZEILSTRA
