Compact Disc een
echte bestseller
Digitaal audiodeck
moet even wachten
Kijken in de keuken van de omroep
Paradepaardje van Firato
Donderdag 28 augustus 1986
PAGINA 21
In RAI 160
stands vol
elektronica
De elektronica-tentoonstelling
Firato 1986 in het RAI-complex
in Amsterdam is voor het pu
bliek geopend van vrijdag 29
augustus tot en met zondag 7
september. De openingstijden
zijn op werkdagen van 10.00 tot
17.00 en van 19.00 tot 22.00 uur.
Op zaterdag en zondag alleen
van 10.00 tot 17.00 uur.
De toegangsprijs bedraagt
f 12,50 per persoon. Voor jonge
ren onder de 12 jaar, houders
van een Pas-65 en tevoren aan
gemeld groepsbezoek f 10.
Voor mensen die de Firato al
leen tussen 19.00 en 22.00 uur
bezoeken gelden prijzen van
f 10, respectievelijk f7,50 per
persoon. De Nederlandse
Spoorwegen hebben een voor
delige Trein-Toegangsregeling
(TT) vanaf vrijwel alle stations
in Nederland.
In totaal 160 standhouders
exposeren in de RAI. In totaal
bezetten zij 46.000 vierkante
meter. De vorige Firato in 1984
werd bezocht door bijna
327.000 bezoekers.
De RAI ligt vlakbij het NS-
station Amsterdam RAI (zeven
minuten lopen), dat met de
Schiphollijn vanuit Leiden snel
te bereiken is.
AMSTERDAM WSÊM
Samenstelling:
Bram van Leeuwen
Bijdragen:
Hugo van der Heem
Een van de kleinste CD-spelers. Deze is
appraatje is buiten bruikbaar dankzij t
n Technics en is bovendien voorzien v
i oplaadbare batterij.
gestuurde AM/FM-tuner met 10
voorkeurstoetsen heeft inge
bouwd.
Voor het gebruik van beide klei
ne apparaatjes is men thuis aange
wezen op een losse netvoeding. Er
is echter een draagtas te verkrijgen
met daarin ruimte voor een vlakke,
oplaadbare batterij, die onder het
apparaatje geschoven wordt. Daar
mee kan men 5 uur lang CD's spe
len, onafhankelijk van het lichtnet.
Gebruikt men alleen de tuner (het
radiogedeelte), dan neemt dat nog
minder stroom en is de speeltijd
langer. Het apparaat onthoudt 16
zenders, 8 middengolf- en 8 FM-
stations.
Beide spelers zijn volwaardige
Hi-Fi-apparaten met een speciale
regelbare koptelefoon-uitgang. Zo
wel Mitsubishi als Pioneer biedt
voorts de CD-wisselaar aan. Men
kan ook tot zo'n 32 verschillende
nummers 'programmeren' uit de
voorhanden zijnde plaatjes. In de
wisselaar van Mitsubishi passen
vijf discjes, in die van Pioneer zes.
Technics, Sony en Philips bieden
daarnaast nog professionele CD-
spelers aan voor discotheken en
studio's die de mogelijkheid bie
den om op elk gewenst moment of
in elk gewenst muziekstuk op de
juiste passage te starten.
CD-ROM
Nog imponerender - maar voor
het publiek niet erg doorzichtig en
spectaculair - zijn de verdere ont
wikkelingen die door de CD-tech-
niek mogelijk zijn geworden. In
principe bestaat een Compact Disc
uit een plaatje met een ontzagwek
kend grote opslagcapaciteit van
computertekens.
Uitgedrukt in letters en cijfers
gaan er bijna 150.000 bedrukte A4-
velletjes, in vaktermen 600 Mega
byte - op het plaatje.
Men spreekt in dit geval van CD-
ROM, waarbij ROM staat voor
Read Only Memory, naar bepaalde
chips die ook in computers voor
komen. Vertaald: een geheugen
waarin men alleen kan lezen. Het
CD-ROM is te vergelijken met een
computerschijfje. Nadeel is dat
men niet zijn eigen gegevens kan
optekenen op de Compact Disc,
maar voordeel is het feit dat zo on
gelofelijk veel gegevens op de CD
te vangen zijn.
Dat maakt de CD-ROM by uit
stek geschikt als massamedium
voor encyclopedieën, woordenboe
ken en databanken waar heel veel
namen (alle telefoonaansluitingen
in Nederland) of bijvoorbeeld aard
rijkskundige gegevens (Tele-Atlas
en CARIN) zijn opgeslagen. Via de
computer kan men die gegevens
razendsnel opzoeken en bundelen.
Mitsubishi komt op de Firato met e
schijfjes bevatten en dat betekent ee
onderbreking.
n CD-wisselaar. De cassette kan vijf
kleine vijf uur muziek zonder enige
Kijken in de keuken van de om
roep blijft voor veel Firato-be-
zoekers een aparte attractie. Dat
kan net als in andere Firato-jaren
in het Congrescentrum, dat voor
de gelegenheid aan de tentoon
stellingshallen is vastgeplakt. De
NOS, de gezamenlijke omroe
pen, de Wereldomroep, Europa
Televisie en de PTT laten er zich
in de kaart kijken.
Dat gebeurt onder een gewij
zigd visitekaartje. Heette het in
vorige jaren 'Omroep Wonder
land', voor de Firato 1986 luidt de
nieuwe naam 'Studio Hilver
sum'. De Studio's zyn daadwer
kelijk uit het Gooi meegenomen.
Voor wat de televisie betreft con
centreert alles zich in de Grote
Zaal op de begane grond, waar
het publiek dagelijks repetities
De radio staat op verschillende
plaatsen. Overstelpende belang
stelling heeft elke Firato weer de
discjockey-tafel van Radio 3,
waarachter de presentatoren
rechtstreeks hun populaire uur
tjes verzorgen. Bij fraai weer ver
plaatst het Radio 3-circus zich dit
keer zelfs naar buiten.
Een loffelijk streven, ongetwij
feld afgekeken van de Funkaus-
stellung in West-Berlijn, die an
dere immense elektronica-ker-
mis. Daar gebeurt al jaren van al
les en nog wat in de open lucht.
Op de eerste verdieping nog
een radiostudio, die van Radio 1
Schuin er tegenover maakt de
Divisie Radio Faciliteiten van de
NOS muziekprogramma's met
behulp van Compact Discs. Ze
worden via een klein FM-zender-
tje over de hele Firato in stereo
rondgestrooid (95,2 MHz.), zodat
de standhouders hun apparaten
optimaal kunnen demonstreren.
Het grootste deel van Amster
dam kan er thuis gratis van mee
genieten.
Maar 'Studio Hilversum' is
meer dan zuiver studio-bezoek.
Alle zendgemachtigden hebben
er een stand, het NOS-radiopro-
gramma Hobbyscoop verkoopt
er bandjes met cirkelzaaggelui
den die computerprogramma's
blijken te zijn, het Omroepmu
seum toont er radio's van onze
grootouders en de Teletekst-re-
dacteur tikt er het laatste nieuws
op de beeldbuis.
In een speciale 'educatieve
straat' op de eerste verdieping
geven de RVU, de Nederlandse
Omroep Televisie, Teleac en Fe-
duco informatie over hun nieu
we lespakketten.
Televisie
De televisie laat wat speciale
grappen zien, op het gebied van
film- en video-montage. Op een
andere plek staat een nagebouw
de set van het NOS-Journaal.
waar de bezoeker tegen een blau
we achtergrond mag gaan zitten.
Via een elektronische schakeling
die chroma-key heet, zit hij op de
monitor plotseling tegen heel an
dere achtergronden.
Voor de technische fijnproever
nog twee tips om in 'Studio Hil
versum' te gaan bekijken: de af
deling Onderzoek en Ontwikke
ling van de NOS toont hoe steeds
naar nieuwe technieken wordt
gezocht om de kwaliteit van de
uitzendingen te verbeteren. Hoe
is het mogelijk dat Evert van
Benthem rechtstreeks op de buis
komt terwijl hij door een dood-
verlaten streek van Friesland
schaatst? En hoe kan het dat de
Tour-verslaggever direct vanaf
de motor zijn verhaal op de Ne
derlandse radio krijgt?
In de Middenzaal ten slotte is
de SVEM neergestreken. De Stu
dio voor Verbosonie en Elektro
nische Muziek laat het publiek
kennis maken met de aller
nieuwste digitale/analoge tech
nieken.
De Compact Disc wordt waarschijnlijk hèt paradepaardje van de komende Firato. De
audio- en videohandel is verrukt over deze bestseller die de branche min of meer uit het
plop heeft gehaald. Dit jaar zullen er in ons land zo'n 2,5 miljoen CD-spelers worden
verkocht en dat is evenveel als in de drie voorafgaande jaren. Voor 1987 zijn de verwach
tingen nog optimistischer: wellicht een verdubbelling ten opzichte van dit jaar.
Op de Firato worden tal van nieu- f 600 maar ook dure tot f 3000 die ren zijn, zodat een CD in elke wille-
Iwe CD-spelers gepresenteerd. Er allerlei trucjes kennen, afstandsbe- keurige volgorde kan worden afge-
zijn goedkope van rond de f 500 tot diening hebben en te programme- speeld.
Dan zijn er de draagbare CD-spe
lers, die men byna een 'Walkman'
zou kunnen noemen. Ze zijn er na
melijk met draagtasjes en ultra-
platte, oplaadbare batterijen. De
apparaten zijn inmiddels zo stoot
vast geworden dat je er zonder be
zwaar mee op de fiets kunt sprin
gen. Diezelfde apparaten worden
ook als speler in de auto gebruikt,
omdat de muziek daar ook door
hobbels en kuilen kan ontsporen.
Sony en Technics claimen alle
bei de allerkleinste draagbare CD-
speler ter wereld te maken. Het
verschil is slechts een millimeter of
zo, in het voordeel van Technics.
De SL-XP5 van Technics is bijna
2,3 cm hoog en net geen 13 cm diep
en breed. De SL-XP8 is 2,8 cm
hoog. Ter vergelijking: een CD'tje
meet 12 cm.
Laser-aftaster
Voor beide typen heeft men een
nieuwe laser-aftaster moeten ont
werpen, die uiteraard ultra klein is.
Het verschil tussen het ene ma
chientje en het andere is dat men
in de laatste ook nog een digitaal
De trekpleister die de Firato aan de
neus voorbij ziet gaan om allerhan
de industriële en commerciële re-
j denen is de digitale audio cassette
recorder. Of men wil de nog steeds
populaire audio-cassetterecorder
niet in de wielen rijden, of de in
dustriële wereld is het nog niet
eens over de norm die wordt ge
hanteerd voor Digital Audio Tape
I (DAT). De primeur zal nu waar
schijnlijk naar de Berlijnse Funk-
ausstellung gaan die volgend jaar
wordt gehouden.
I Digital Audio Tape heeft een cas
sette nodig die ongeveer ligt tussen
de musi- of compactcassette en de
i microcassette voor aicteer-appara-
S ten. Desondanks zou men daar
urenlang op kunnen opnemen met
een volstrekt vergelijkbare kwali-
I teit als we inmiddels gewend zijn
van de Compact Disc. De normen
voor het digitaal optekenen van ge
luid zijn daaraan zelfs ontleend. Al-
I thans bij een systeem dat mogelijk
de overhand zal krijgen.
Maxi-single op CD
In april of mei volgend jaar zullen
de eerste maxi-singles op CD wor
den uitgebracht. Dat werd gisteren
door Philips meegedeeld tijdens
een persconferentie op de Firato.
De schijfjes zullen in de winkel 18
tot 20 gulden gaan kosten. Voor
maxi-singles op het 'oude' vinyl
wordt nu 10 tot 14 gulden betaald.
Philips verwacht dat de top
klasse CD's de komende jaren niet
veel goedkoper zullen worden. De
prijs zal tussen de 40 en 50 gulden
blijven hangen voor een uur mu
ziek. Wel zullen de komende jaren
zogenaamde 'middenklas' CD's op
de markt verschijnen met opnamen
die ouder zijn dan een jaar of vijf.
De prijs daarvan komt rond de 30
gulden te liggen.
Zoals gebruikelijk de laatste ja
ren is er weer een aantal impor
teurs dat niet op de Firato is verte
genwoordigd. Ze wyken uit naar
hotels in de naaste omgeving om
zo toch nog een graantje mee te
pikken van de grote toeloop die het
RAI-evenement trekt.
Zo nemen in het Crest-hotel
Audioimport, AudioVorm, Hepta
en MvM Etude hun intrek, terwijl
Audiac, Dynaudia, Heres Audio,
Sound Guided, Translator en Tran-
stec in Novotel neerstrijken.
Hun alternatieve presentatie
loopt van 29 augustus tot en met 4
september en kent dezelfde ope
ningstijden als de Firato. Overi
gens hebben verschillende van de
ze importeurs wel verwijsstandjes
in de RAI voor het serieuzere luis-
terwerk.
Wie helemaal ontbreekt is Ac-
coustical, die het bekende Deense
merk Bang Olufsen voert. B&O
heeft onlangs een nieuw muziek
centrum gelanceerd. Het heet Beo
center 9000 waarin versterker, AM-
en FM-tuner zijn ondergebracht
naast een cassetterecorder en CD-
speler.
De vormgeving is - zoals van B
O verwacht kan worden - laag
en vlak. Het geheel is vrij gedurfd
uitgevoerd: in glas en aluminium.
Links en rechts van de centrale
console bevinden zich de twee au
tomatisch openende aluminium
paneeltjes waarachter de cassette
recorder en CD-speler schuil gaan.
De paneeltjes openen en sluiten
zich als men de recorder of com
pact disc-eenheid kiest via de
knoppen.
Het Beocenter 9000 heeft'n op af
stand bedienbare aan- en uitscha
kelmogelijkheid ingebouwd. Hij
kan ook een eenheid vormen met
de TV's van hetzelfde merk. Men
bereikt via luidsprekers en verster
ker van de audio-installatie een
veel betere weergave (met toonre
gelingen). De combinatie is in de
cember leverbaar.
Personal Audio is de verzamelnaam voor een heleboel kleine, draagbare
spulletjes, die in de open lucht luistervreugde verschaffen zonder dat
anderen er hinder van hebben.
De grote doorbraak op dat gebied was een paar jaar geleden de Walk
man, de kleine cassettespeler van Sony. Dit Japanse concern brengt dit
jaar meer Walkmans dan ooit. Een ervan is de Sun-Walkman (foto onder),
een apparaat dat op daglicht draait een geen stroom vraagt, mits de zon
tenminste schijnt.
Er is wel een soort buffer-batterij beschikbaar, wanneer men plotseling
een tunnel ingaat. Sony brengt ook éen haarband radio (foto boven), met
name geschikt voor de jogger. Hij is opgehangen aan een 'zweetband' en
zo dun als de 'kredietkaart' radio, die ook alweer een jaar of wat op de
markt is.
Compact Discs zijn er op de Firato in vele uitvoeringen te zien. Voor in
de huiskamer al dan niet met afstandsbediening, voor in de auto. En ook
portables zoals deze van Philips.
Satelliet-tv
Wie aan de keuze die het kabelnet
biedt niet voldoende heeft kan zich
op de Firato oriënteren op de aan
schaf van apparatuur voor de ont
vangst van satellietzenders. Er zijn
diverse ontvangstschotels te zien en
het bedrijf Nipshagen uit Amers
foort heeft zelfs een speciale satel
lietontvanger ontwikkeld.
In het apparaat zit een micro
computer waarmee onder meer
bandbreedte, geluidskanaal en sa
tellietpositie kunnen worden vast
gelegd. In totaal kunnen 29 zenders
worden geprogrammeerd, terwijl
met de hand op nog eens 800 kana
len kan worden afgestemd.
Wat u niet op de Firato te zien krijgt
Voorlopig zijn er twee systemen
voorgesteld. Een met een roteren
de en een met een stationaire kop.
Verder zijn er verschillende moge
lijkheden op het punt van de be
monsteringfrequenties, de lengte
van het digitale woord en is men
het kennelijk ook nog niet eens of
het twee- of vierkanaals weergave
wordt en welke snelheid de casset
te zal krijgen.
Mogelijk dat deze verwarring
ook reden voor uitstel is geweest.
Sommige fabrikanten hebben ge
leerd van de puinhoop die de drie
(vier als je 8 mm meerekent) ver
schillende video-systemen hebben
geschapen.
Een ander argument was ver
moedelijk dat met het gebruik
van weliswaar dure metaalband
het maken van evenwaardige ko
pieën van een CD-plaatje maar al te
gemakkelijk wordt. En dat zal de
toch al gehavende grammofoon
platen-industrie, die de prijs van
de CD maar al te graag hoog houdt,
niet erg leuk vinden.
Op dit moment zijn er al wel digi
tale band-systemen. Allemaal uit
Japan, die werken met videoband.
Sony en Technics hebben een spe
ciaal apparaat dat geluid in video
trillingen omzet en dan met een ge
wone videorecorder in zeer hoge
kwaliteit is vast te leggen. Sony en
Pioneer hebben bovendien een 8
mm-videorecorder, die van huis uit
ook digitaal geluid kan vastleggen.
De kwaliteit is echter lang niet te
vergelijken met die van de CD. Het
gaat meer om een medium dat heel
veel (16 uur!) muziek kan vastleg
gen op een betrekkelijk beschei
den videobandje.
Er is nog een nieuwtje dat niet op
de Firato te zien is. En dat is een
draaitafel die gewone grammo
foonplaten niet meer met een
naald afspeelt maar met twee (voor
stereo) laserstraaltjes. Het Ameri
kaanse weekblad Newsweek heeft
die ontwikkeling onthuld, die het
mogelijk maakt het conventionele
medium (zonder slijtage dit keer)
nog in lengte van jaren te gebrui
ken.
Deze Laser Turntable kost nu
nog iets van 2500 dollar. Hij maakt
gebruik van het gereflecteerde
licht dat terugkomt van de (linker
en rechter-) groefwand. Bovendien
zou de laserstraal zich weinig aan
trekken van de uitgesleten gedeel
ten van de groef.
Het bedrijf dat op het lumineuze
idee is gekomen om zo'n soort
draaitafel te maken is Fin al Tech
nology uit Sunnyvale, in - hoe kan
het ook anders - de Chip-vallei van
Californië.
