'Marathon is niet per se slecht'
Rendieren ook
bedreigd door
radio-activiteit
Uniek onderzoek wijst uit dat marathon lichaam beschadigt, maar:
»-V ?5-
Beslag op
rekening
Goerees
opgeheven
DINSDAG 5 AUGUSTUS 1986
PAGINA 11
SÊÈSÊS
.,,1111111
w
-*** 4ur
Een beeld van de looprage in Nederland: de massale start van de halve marathon van Egmond aan Zee. Een inmiddels al klassieke
loop waaraan ook vele nationale en internationale toppers meedoen. (foto anp>
In de Verenigde Staten lijkt de
hardlooprage wat over zijn hoog
tepunt heen, maar in Nederland
groeit het toch al imposante le
gioen van joggers, trimmers en
lange-afstandlopers nog altijd.
Volgens een recent onderzoek
trekken 2,5 miljoen Nederlan
ders van tijd tot tijd de loop
schoenen aan en een kwart mil
joen zegt dagelijks te trainen. El
ke dag opnieuw daveren bijna
700.000 mensen over bospaden,
trottoirs en asfaltwegen, en de fa
natieke trimmer kan elk week
einde opnieuw kiezen uit tiental
len lopen. Voor de organiserende
verenigingen vaak een welkome
aanvulling van de clubkas.
Hoewel het overgrote dèel het
na een paar kilometer wel voor
gezien houdt (90 procent loop 16
kilometer per week of minder),
neemt het aantal mensen dat hal
ve en hele marathon - en zelfs
meer - loopt gestaag toe. Nog on
langs werd een 24-uursloop geor
ganiseerd, waarbij de winnaar
meer dan 200 kilometer aflegde.
Lopers die voor 100 kilometer of
meer per week hun hand nog
nauwelijks omdraaien, zijn bij el
ke atletiekvereniging wel te vin
den. Een van de bekendste halve
marathons van Nederland, de
Haagse City-pier-cityloop, groei
de in luttele jaren uit van een
evenement voor enige honder
den tot een loopfestijn dat in
april 15.000 deelnemers telde.
Ook de hele marathon, zoals die
van Rotterdam en Amsterdam,
trekken duizenden deelnemers.
door
Sjaak Smakman
Dat hardlopen gezond is,
wordt ons regelmatig onder de
neus gewreven. Niet alleen de
meeste lichaamsfuncties verbe
teren, hardlopen geldt ook als
middel om geestelijk te ontspan
nen. Bij dat alles blij ff een vraag
nog altijd onbeantwoord: geldt
dat allemaal ook voor de legen
darische marathon van 42,195 ki
lometer. Pheidippides, de bood
schapper die deze afstand zijn
naam gaf door de ruim 35 kilo
meter van het plaatsje Marathon
naar Athene hardlopend af te
leggen om de Griekse overwin
ning op de Perzen te melden, viel
na aankomst in elk geval dood
neer. Wie ziet hoe heden ten dage
veel marathonlopers (ook) meer
dood dan levend over de finish
komen, kan zich nauwelijks
voorstellen dat de marathon ge
zond is.
Aanwijzing
De medische wereld heeft nog
altijd geen antwoord. Er zijn wel
onderzoeken gedaan naar de ef
fecten van zware lichamelijke
belasting, maar de marathon is
daarbij eigenlijk nooit specifiek
aan de orde geweest. Een 'door
braak' vormt daarom een groot
scheeps onderzoek van weten
schappelijk medewerker Eugene
Janssen van de universiteit van
Maastricht. Ook de onlangs be
kend geworden voorlopige resul
taten - het eindrapport laat nog
wel tot eind '87 op zich wachten -
geven het definitieve antwoord
niet. Maar het experiment, waar
bij Janssen in anderhalf jaar 115
vrijwilligers klaarstoomde voor
de marathon, geeft wel aanwij
zingen.
De belangrijkste, zij het op
zich niet verrassende conclusie
van Janssen: "Op zich kan een
marathon lopen wel ongezond
zijn, maar dat is vooral afhanke
lijk van de getraindheid en trai-
ningsopbouw van de deelnemer.
Als de training goed is, kun je
een marathon goed en verant
woord lopen. Het lichaam wordt
weliswaar zwaar overbelast,
maar als je na afloop het lichaam
voldoende tijd geeft om zich te
herstellen kan het wel".
De opzet van het onderzoek is
uniek te noemen. Het was er niet
zozeer op gericht om uitsluitsel
over de 'marathonvraag' te ge
ven, maar vooral om de reacties
van het lichaam te meten na lan
ge duurbelasting. Janssen, die
zelf 16 marathons heeft gelopen
en als snelste tijd 2.27 liet note
ren, kwam daarbij al snel op het
idee om de marathon als uit
gangspunt te nemen. Het is een
van de meest extreme vormen
van overbelasting en bovendien,
verwachtte hij, zou de magische
klank van de marathon wel ga
rant staan voor voldoende vrij
willigers. Die verwachting kwam
ruimschoots uit. In een adverten
tie riep hij vrijwilligers op om on
der deskundige begeleiding -
Janssen heeft trainerscursussen
van de KNAU gedaan, begeleidt
de toploopster Wilma Rusman,
adviseert Klaas Lok en werkt bij
de universiteit in de vakgroep
humane biologie - te trainen voor
de marathon. Binnen twee we
ken meldden zich 500 mensen
aan. Na een eerste selectie, alleen
in principe ongetrainden moch
ten meedoen, ging Janssen met
115 mensen aan de slag.
Schade
Hij geeft toe dat, om vanuit het
niets mensen in anderhalf jaar
een marathon te laten lopen, ei
genlijk te snel is. "Ik zou ook nie
mand aanraden om dat op eigen
houtje te gaan doen. Maar omdat
ik een gemakkelijke ingang had
bij de sportpolikliniek van het
Annadal-ziekenhuis in Maas
tricht voor directe medische bij
stand en de trainingen gaf, durf
de ik het wel aan. Ook al omdat
ik zelf 16 marathons heb gelopen
en zo de nodige ervaring had op
gedaan". Uiteindelijk hebben 80
van hen de afgelopen maanden
een marathon uitgelopen in tij
den van rond de 3,5 uur. Zeker
voor debutanten uiterst verdien
stelijke prestaties, waarbij Jans
sen aantekent dat de meesten
hun première als marathonloper
beleefden in marathons die on
der tamelijk ongunstige weers
omstandigheden werden gehou
den. In Rotterdam bijvoorbeeld
was het extreem koud, in Am
sterdam stormde het. "Als het
weer beter was geweest, hadden
de meesten toch wel een kwar
tier of 20 minuten sneller gelo
pen", meent hij.
Gedurende de anderhalf jaar
werden tijdens twee tussensta
tions, wedstrijden van 15 kilome
ter in maart/mei '85 en 25 kilome
ter in september/oktober '85, me
tingen gedaan. In de week voor
en na de wedstrijd werden een
inspanningstest, bloedproeven
en spierbiopten gedaan. Daarbij
werd een miniscuul stukje spier
weefsel weggenomen voor on
derzoek in het laboratorium. Bij
deze afstanden bleken geen be
schadigingen in de spier op te
treden.
Anders werd dat bij de mara
thon. Veel marathonlopers zeg
gen dat de wedstrijd pas echt
moeilijk wordt na 30 kilometer.
De gangbare medische verkla
ring is dat het lichaam na onge
veer twee uur hardlopen door
zijn 'natuurlijke.energiereserve'
in de vorm van glycogeen heen
is. Daarna schakelt het lichaam
over op de verbranding van vet
ten, waar meer energie en zuur
stof voor nodig is: de 'man met
de hamer' slaat dan onverbidde
lijk toe. Het onderzoek van Jans
sen brengt daar een nuancering
op aan. Ook vóór die 30ste kilo
meter verbrandt het lichaam
naast glycogeen al vetten, maar
die verhouding verandert naar
mate de hoeveelheid glycogeen
minder wordt. "En op een gege
ven moment is die voorraad hele
maal op", constateert Janssen.
Lichamelijke afwijkingen blij
ken vooral op de laatste 12 kilo
meter van de marathon op te tre
den. Metingen rond de 40ste kilo
meter wezen op spierbeschadi-
gingen op celniveau. Er treden
beperkingen in de spieren op bij
de energietoevoer, en het spier
weefsel gaat in toenemende mate
enzymen 'lekken'. De celwanden
gaan gedeeltelijk of geheel kapot
waardoor de enzymen weglek
ken. Dat geeft het effect van een
ontsteking. Ook het regelmecha
nisme van het lichaam (de hor
moonhuishouding) heeft nogal
wat te verduren op het einde van
de marathon. De testosteronspie-
gel blijkt flink te dalen. Testoste
ron is niet alleen het mannelijk
heidshormoon bij uitstek, het re
gelt ook de opbouw van eiwitten
in het lichaam.
Training
Op zichzelf zi.'jn alle bevindin
gen van Janssen niet echt nieuw:
"Dat spieren bij extreme inspan
ning enzymen lekken en dat die
dan in de bloedbaan komen, was
op zich bekend Het is ook be
kend dat die beschadigingen op
treden in het laatste deel van de
marathon. Maar daaruit kun je
nog niet de conclusie trekken dat
marathonlopen ongezond is. Wel
moet je na afloop van zo'n wed
strijdje lichaam de tijd geven om
te herstellen", aldus Janssen. In
de praktijk betekent dat volgens
hem ongeveer een week rust zon
der of bijna zonder trainingen.
Daarna een tijdje rustig aan.
"Dat kan natuurlijk ook pro
bleemloos, want de loper was
goed getraind en dat verdwijnt
niet zomaar", aldus Janssen.
Rust is niet alleen belangrijk
na een marathon, maar ook bij de
training. In dat verband heeft hij
nogal wat kritiek op de trainings-
opbouw van de gemiddelde lo
per, waarin juist het herstel vaak
ontbreekt. De meesten trainen te
veel en te hard. Die constante
overbelasting van het lichaam
leidt vaak tot slepende blessures:
"Veel lopers trainen veel te hard:
te vaak en te snel over te lange
afstanden. Velen doen trainin
gen die relatief een zwaardere
belasting vormen dan een wed
strijd voor een topatleet. Maar je
kunt ook weer niet zeggen dat
die training saai of vervelend is.
Ook niet of die training nu juist
heel leuk is. Dat hangt maar net
van het individu af'.
De voorlopige conclusies van
het onderzoek leveren, bena
drukt Janssen herhaaldelijk,
geen eenduidig beeld over het
marathonlopen op. "De lichame
lijke processen zijn uiterst ge
compliceerd". Ook van het offi
ciële eindverslag over ongeveer
anderhalf jaar hoeft het ant
woord niet verwacht te worden,
zegt hij. Duidelijk is eigenlijk al
leen dat marathons een zo extre
me belasting vormen dat in het
lichaam beschadigingen optre
den. Anderzijds lijkt het lichaam
zich daarvan met voldoende rust
te (kunnen) herstellen. En wat
die beschadigingen betreft, rela
tiveert Janssen: "Op elk feestje
zijn mensen die teveel drinken.
Dat levert ook beschadigingen
op, wat ze wel merken aan de ka
ter die ze de volgende dag heb
ben. Maar ik zou de mensen de
kost niet willen geven die er geen
druppel minder om drinken".
In Nederland moesten de koeien
op stal omdat het gras radio-actief
was besmet door de ramp met de
kerncentrale in Tsjernobil. Ook in
Noord-Europa raakte het gras, of
beter gezegd het mos, vervuild.
Veel erger dan hier zelfs. Maar de
tienduizenden wilde rendieren, die
verspreid leven in de Noorse ber
gen, konden moeilijk op stal wor
den gezet. Nu wordt de wilde ren
dierstand bedreigd. Want vorige
week besloot de regering in Oslo
18.000 dieren af te laten maken.
Ook in Zweden, waar ze vooral
worden gefokt voor de consump
tie, is besloten 40.000 dieren te la
ten afslachten.
door
Gerard Dielessen
De radio-activiteit heeft eind
april, begin juni in grote delen van
midden-Noorwegen en Zweden
verscheidene soorten vegetaties
besmet waarvan de rendieren le
ven. Tienduizenden reinsdyr (zoals
ze daar worden genoemd) zijn het
slachtoffer geworden van het onge
luk in de Sowjet-Unie. In Neder
land (waar de radioactieve besmet
ting overigens veel minder was
dan in grote delen van Scandina
vië) kon Winsemius de koeien nog
net op tijd op stal laten zetten. Dat
ligt daar natuurlijk wel ietsje an
ders.
De Hardangervidda in centraal
Noorwegen is één van de zwaarst
getroffen gebieden. Er leven op dit
moment zo'n 15.000 wilde dieren in
dit gebied, dat daarmee het belang
rijkste in de wereld is, waar wilde
rendieren leven. De populatie wis
selt sterk. In deze eeuw leefden er
rond 1930 slechts tussen de 2000 en
3000. Het hoogste aantal werd (met
behulp van vliegtuigen) geteld in
1965: 26.000. De verwachting is dat
het aantal door de besmetting weer
fors zal worden uitgedund en dat
het decennia zal duren voordat er
weer sprake is van een behoorlijk
natuurlijk evenwicht.
Afgeslacht
De Noorse regering besloot vori
ge week in elk geval dat er in het
hele land 18.000 dieren afgeslacht
moeten worden omdat een te hoge
concentratie radioactiviteit in hun
vlees is vastgesteld. Woordvoeder
G. Brathen van het milieudeparte
ment zei verder dat het vlees van
dieren die in het jachtseizoen (eind
augustus en september) worden af
geschoten niet verkocht zal mogen
worden.
Brathen: "Op dit moment is een
^onderzoek gaande in hoeverre de
rendierpopulaties in de verschil
lende districten zijn aangetast. In
het ene gebied is de radio-actieve
fall out erger dan in het andere".
In Zweden, waar de rendieren
vooral door de Samen (scheld
naam: Lappen) worden gefokt
voor consumptie, moeten in het
najaar 40.000 worden geslacht. Zo
wel in Noorwegen als Zweden zijn
in de bergen hoeveelheden radio
activiteit aangetroffen in korst
mossen die soms 40.000 bequerel
per kilo bedragen. In het rendier-
vlees kwam 1000 tot 1500 bequerel
per kilo terecht terwijl slechts 300
bequerel is toegestaan.
In Noorwegen zijn de problemen
in feite ernstiger dan in Zweden
omdat hele wildé rendierpopula
ties worden bedreigd. Op korte ter
mijn omdat er zoveel afgemaakt
moeten worden, maar ook voor de
lange duur worden ze bedreigd
omdat het voedsel (rendier- en
korstmos) nog wel even besmet
blijven. De rendierfokkerijen in
Zweden zullen zeker enige tijd no
dig hebben om zich te herstellen.
Veel langer duurt het voordat de
dieren zich in het wild hebben her
steld en het juiste evenwicht weer
hebben gevonden.
Brathen hoopt dat er nog genoeg
mensen over blijven die straks
toch de bergen in willen. "Want,
wat er ook gebeurt, er moeten ren
dieren worden afgeschoten om op
z'n minst de populaties in even
wicht te houden. En wat er nu ex
tra bijkomt. Maar nu er nauwelijks
geld mee is te verdienen staan de
jagers natuurlijk niet in de rij".
Hij verwacht een schadepost van
ruim 500.000 gulden. Voor zover de
rendieren eigendom zijn van een
herder wordt die schadeloos ge
steld.
"Toch heb ik eerlijk gezegd meer
te doen met de Samen (Lappen) in
Tryndelag, een gebied ten noorden
van Trondheim. Die zijn volstrekt
afhankelijk van de rendieijacht.
Daarvoor zal de regering zeker wat
moeten doen. Voor de jagers op
bijvoorbeeld de Hardangervidda
en in Jotunheimen is het een leuke
bijverdienste. Voor de Samen zijn
de consequenties veel erger".
Samen en rendieren leven al eeu
wen lang samen. In Noord-Europa
volgen de nomaden de dieren. Ze
leveren voedsel en kleding. Ver bo
ven de poolcirkel, waar 's winters
overdag temperaturen van min
veertig normaal zijn, leven in Noor
wegen, Zweden, Finland en de
Sovjet-Unie nog ongeveer dertig
duizend Samen. De rendieren van
deze groepen zijn volgens Brathen
niet getroffen. De gedupeerde
stam huist wat verder naar het
zuiden in Tryndelag.
Het is niet voor het eerst dan de
Samen last hebben van een opruk
kende beschaving. In de jaren zes
tig raakten door Russische atoom-
proeven gTote delen van Noord
Scandinavië besmet met fall out-
resten. Vooral het rendiermos, een
zeer langzaam groeiend plantje,
nam de radioactiviteit op. Via de
rendieren kwam het uiteindelijk
bij de Samen zelf terecht. Maar
veel keus hadden de Samen niet.
Bedreiging
In de onherbergzame toendrage-
bieden is het mos het enige be
schikbare voedsel. Omdat het
plantje er jaren over doet een paar
centimeter hoog te groeien hebben
de Samen uitgestrekte gebieden
nodig om hun dieren te laten gra
zen. En als die vlaktes dan ook nog
eens niet bruikbaar zijn betekent
dat in feite een regelrechte bedrei
ging voor de mensen zelf. In dit ge
val dus voor de nomaden uit Tryn
delag. Brathen kon nog niet zeggen
welke maatregelen de regering van
staatsminister mevrouw Gro Har
lem Brundtland denkt te nemen
om het voortbestaan van de paar
honderd Samen veilig te stellen.
Als je voor het eerst naar Scandi
navië reist, hoop je er eigenlijk een
beetje op een rendierkudde tegen
te komen. Het zou leuk zijn. Soms
duurt het jaren. Soms staan ze plot
seling voor je neus. De kans op die
laatste mogelijkheid wordt steeds
minder reëel.
Het saldo op de rekeningen
van het Zwolse evangeliste
nechtpaar is bijna nihil. Daarom
hebben de Anne Frank-stichting,
het Auschwitz-comité, het Cen
trum voor Informatie en Docu
mentatie Israël, het Overlegor
gaan van Joden en Christenen in
Nederland en enkele particulie
ren besloten, het beslag op hun
rekeningen op te heffen. Zij zoe
ken nu naar andere juridische
middelen om de Goerees te
dwingen, zich aan het vonnis van
de Zwolse rechtbank te houden.
Vorige maand werd voor een
bedrag van f 20.000 beslag gelegd
op de rekeningen die in 'Evan',
het evangelisatieblad van de
Goerees, worden vermeld. Hier
mee werd uitvoering gegeven
aan het vonnis in kort geding,
dat de genoemde organisaties en
enkele particulieren vorig jaar te
gen het echtpaar hadden aange
spannen.
De rechtbank verbood het
echtpaar, de nummers 10 en 12
van het blad 'Evan' nog langer te
verspreiden. Daarin wordt ver
band gelegd tussen de kruisiging
van Christus en de jodenvervol
ging. Bij iedere overtreding geldt
een dwangsom van f 1000 met
een maximum van f 100.000.
Eind juni bleek, dat de verboden
nummers opnieuw op grote
schaal werden verspreid. Dat
was voor de eisers in kort geding
de reden om over te gaan tot be
slaglegging op de rekeningen
van de Goerees.
De heer R. Naftaniël van- het
Centrum voor Informatie en Do
cumentatie Israël heeft de in
druk dat er zeer weinig giften bij
de Goerees binnenkomen. De
twee rekeningen waarop beslag
was gelegd worden nog steeds in
'Evan' aanbevolen.
Begin dit jaar liet het echtpaar
Goeree weten, dat het een nieu
we stichting had opgericht,
'Evangelieverspreiding' geheten,
om te voorkomen dat het werk
door bankbeslag onmogelijk zou
worden gemaakt.
Kloosterorgels
De rooms-katholieke Klok
ken- en Orgelraad vreest, dat een
deel van de kerkelijke cultuur
verloren gaat als niet voldoende
aandacht wordt besteed aan het
orgelbezit van kloosters.
Evenals een aantal parochie
kerken hebben veel kloosters in
de laatste tien jaar hun poorten
moeten sluiten. Daarbij zijn her
haaldelijk waardevolle orgels
verdwenen. Drs. Ton van Eek te
Voorburg, lid van de genoemde
raad, veronderstelt, dat dit niet
de bedoeling was van de betrok
ken religieuzen. Vooral als het
historisch en artistiek waarde
volle orgels betreft, moet dit wor
den voorkomen.
"Vaak kent men de waarde van
zo'n instrument niet en wordt
men niet deskundig voorgelicht
over de betekenis ervan. Ook is
er soms sprake van valse infor
matie, met de bedoeling bijvoor
beeld om pijporgels voor een
habbekrats op te kopen en er zelf
later goed geld van de kunnen
maken". Schrijft Van Eek in het
blad van de religieuzen. Ook
komt het voor, dat de nieuwe ei
genaar van een verlaten klooster
geen oog heeft voor de schoon
heid van een orgel en het dan
maar opruimt.
De Klokken- en Orgelraad, een
instantie voor alle bisdommen,
geeft advies bij de aanschaf en
verkoop van kerkorgels. Zonder
kosten wil hij raad geven als een
kloostergemeenschap haar pand
verlaat en de toekomst van het
orgel onzeker is.
Jongerencatechese. De
NCRV heeft een vierdelige serie
gemaakt over 'jongerencateche
se', die in september op het
scherm komt. De eerste drie afle
veringen zijn op 2, 9 en 16 sep
tember, de laatste op 23.
De serie is bestemd voor ieder
die zich bezighoudt met jonge
rencatechese of zich hierbij be
trokken voelt. De bedoeling is,
problemen én nieuwe ontwikke
lingen op dit gebied te signaleren
en een handreiking te bieden aan
kerkelijke gemeenten die op
Evangelist
Leiden. Zondag 17 augustus
krijgt de Leidse hervormde ge
meente een evangelist in de per
soon van de heer W. H. Hendriks.
In een dienst in de Marekerk die
om 5 uur begint zal hij tot zijn
werk worden ingeleid. Zijn
werkveld omvat de wijkgemeen-
ten Kooi-Pniël en Marewijk.
De hervormde Bond voor In
wendige Zending op Gerefor
meerde Grondslag heeft deze
aanstelling mogelijk gemaakt.
Ds. L. Westland te Amersfoort
van deze bond is dan ook voor
ganger in de dienst, samen met
de Leidse predikanten E. M.
Pannekoek (Kooi-Pniël) en S.
Meijers (Marewijk).
Tachtig. Maandag 18 augus
tus hoopt professor dr. P. Smits
80 jaar te worden. Hij was van
1965 tot 1976 hoogleraar in de so
ciologie van de godsdienst aan
de Leidse universiteit. Daarvóór
was hij buitengewoon hoogle
raar in de kerkelijke sociologie.
Smits is eerst hervormd predi
kant geweest in Havelte, Hui-
zum, Enschede en Den Haag.
Een artikel van zijn hand over
het begrip 'verzoening' in het
vrijzinnige blad 'Kerk en Wereld'
bracht hem in 1959 in conflict
met de hervormde synode. Ge
volg was, dat hij niet meer mocht
preken, naar het officieel heette
omdat hij een gesprek met de sy
node had geweigerd. Smits zelf
vatte het op als 'leertucht'. In
1971 werd hij toch in zijn rechten
hersteld, hoewel er geen gesprek
was geweest.
Een paar jaar geleden bedank-
t'e dr. Smits voor de Hervormde
Kerk en voor de Vereniging van
Vrijzinnige Hervormden. Zijn le
vensovertuiging had zich in reli
gieus-humanistische zin ontwik
keld en dat achtte hij onverenig
baar met een vrijzinnig-christe
lijk etiket.
Hervormde Kerk: aangeno
men het beroep van de synode
tot luchtmachtpredikant W. F.
Kruis Veenendaal (laatstelijk
christelijk gereformeerd predi
kant).
Kernwapens. Oud-bisschop
Kurt Scharf van de Evangelische
Kerk in Berlijn pleit er in een
verklaring voor, dat West-Ber-
lijn, naar het voorbeeld van Oost-
Berlijn, toetreedt tot de bond van
steden in de wereld die vóór af
schaffing van kernwapens zijn.
Hij gaf die verklaring uit ter gele
genheid van de herdenking van
de atoombom op Hiroshima op 6
augustus 1945.
Een dergelijke aaneensluiting
van steden in Oost en West kan
de supermachten ertoe brengen,
via de stap van kern wapen vrije
zones te komen tot een wereld
zonder kernwapens, zegt Scharf
in zijn boodschap.
