■■■1
is
Wie niet wil roken is slecht af
Gestage uittocht van
blanken uit Z.-Afrika
■■Hl
'In Nederland heeft de roker nog steeds het alleenrecht'
Achtergrond
Lof voor
veel
goeds
bij IKON
VRIJDAG 1 AUGUSTUS 1986
PAGINA 13
DEN HAAG - „Meneer, zou u uw
sigaret uit kunnen doen? Ik heb
er namelijk last van". De niet-ro-
ker die deze onschuldige vraag
ooit eens gesteld heeft, weet dat
het antwoord soms van heel wat
minder onschuldige aard is. In
Arnhem werd een meisje na een
verzoek om niet te roken in el
kaar geslagen, in Groningen
kwam een medewerkster van het
Regionale Ziekenfonds Grongin-
gen op straat te staan, omdat ze
niet tegen rook kon, en een ge
meenteraadslid in Oosterhoek
kreeg te horen dat ze dan maar
op de gang moest gaan staan. Ro
ken wordt nog steeds als een
recht beschouwd, waar de niet-
roker zich bij neer moet leggen.
Stella Blankers, de ontslagen
ziekenfondsmedewerkster, is
aan haar ogen geopereerd en die
raken hevig geïrriteerd als er in
haar buurt gerookt wordt. Dat
ook de speciaal voor haar aange
legde afzuiginstallatie daar niet
tegen helpt, kan er bij haar werk
gever niet in.
door
Runa Hellinga
Wettelijk kan een niet-roker
zich nergens op beroepen, want
Nederland loopt op het gebied
van de anto-rookwetgeving fors
achter bij andere landen. „In de
ontwikkelde wereld zijn we in
dit opzicht een onderontwikkeld
gebied", zegt J. Nelissen, woord
voerder van de Stichting Volks
gezondheid en Roken, „We pra
ten nu al tien jaar over een Ta
bakswet, maar die is er nog
steeds niet. In Nederland denkt
de roker nog steeds dat hij het
alleenrecht heeft. In andere lan
den is die mentaliteit dankzij het
feit de de overheid daar in heeft
gegrepen, omgeslagen".
„Niet-rokers vinden het hier
nog steeds heel moeilijk om voor
hun recht op te komen. In de
Verenigde Staten is dat heel an
ders. Daar mag niet worden ge
rookt in openbare gebouwen en
als iemand wel een sigaret op
steekt, zie je ook meteen dat
mensen erop af gaan om te zor
gen dat hij hem weer uitmaakt.
Laatst stak iemand een sigaar op
in de niet-rokersafdeling van een
Amerikaans vliegtuig. Dat heeft
toen een nood-landing gemaakt
in London. Hier vinden mensen
dat onbegrijpelijk, maar daar is
roken echt niet meer de norm".
Intolerant
Kom daar in Nederland
om. De niet-roker stuit
melijk op onbegrip en wordt er
steevast van beticht intolerant te
zijn. Het roken verbieden zou on
democratisch zijn. Toch vormen
rokers slechts een minderheid
van de bevolking, en niet eens
zo'n grote: van de 15 miljoen in
woners van ons land roken er 4,5
miijoen.
Zelfs daar waar de niet-roker
duidelijk in zijn recht staat,
krijgt hij dat beslist niet zomaar.
Een van de weinige plaatsen
waar roken verboden is, is de
niet-rokenafdeling van de trein.
Wie daar regelmatig zit, komt
ook regelmatig mensen tegen die
er toch eentje opsteken. Wie zo'n
roker verzoekt om weg te gaan,
krijgt vaak een agressief ant
woord en zal zich een volgende
keer twee maal bedenken.
Door werkgevers wordt het al
dan niet roken nog steeds be
schouwd als iets dat mensen op
een afdeling zelf maar uit moeten
maken. De wetgeving verbiedt
roken alleen als er explosiege
vaar is. Maar er zijn maar weinig
bedrijven die zelf pogingen on
dernemen hun personeel ervan
te overtuigen dat ze met de be
langen van hun niet-rokende col
lega's rekening moeten houden.
Bij DAF in Eindhoven heeft de
bedrijfsgeneeskundige dienst
vorig jaar een actie gehouden om
het roken te matigen. Via de af
delingshoofden is geprobeerd
om per afdeling afspraken te ma
ken. Daarnaar gevraagd begint
de public relationsman van het
bedrijf te lachen: „Afspraken? Ik
weet van niets. Trouwens, ik wil
de er net een opsteken".
Toen de Rabo-bank vorig jaar
haar nieuwe hoofdkantoor open
de, liet het bedrijf onderzoeken
welk deel van de medewerkers
voor maatregelen tegen roken
zouden zijn. Dat bleek een ruime
meerderheid, 70 procent. Ook
een groot deel van de rokers was
ervoor dat er iets gebeurde. Con
crete maatregelen zijn er deson
danks nog niet genomen.
„Dat een deel van de rokers
ook voor maatregelen zijn, is niet
zo gek", zegt Nelissen, „Die heb
ben er namelijk zelf ook last van
rook in de kamer. In de rook die
in de lucht komt, zitten een aan
tal stoffen die een roker via de
sigaret niet binnenkrijgt en waar
hij ook last van krijgt. Ammo
niak bijvoorbeeld. Dat werkt op
de ogen en op de neusslijmvlie-
zen en veel rokers vinden dat
heel vervelend".
Rookverbod
Met een echt rookverbod stem
men rokers echter maar zelden
in. Voor de gewone niet-roker is
dat al vervelend, maar wie op
medische gronden niet tegen ro
ken kan, ziet zijn sociale leven
behoorlijk inkrimpen. Stella
Blankers is niet de enige werk
neemster die in de problemen is
gekomen wegens rokende colle
ga's op het werk. Er lopen op dit
moment nog een paar zaken van
werknemers die hun werk niet
goed kunnen doen vanwege de
rookoverlast.
Ook op andere terreinen kan
het leven heel moeilijk worden.
Cafés en discotheken zijn taboe
voor mensen die echt niet tegen
de rook kunnen. Een bezoek aan
het postkantoor is een kwellende
aangelegenheid. En ook politiek
actief zijn wordt erg moeilijk.
Dat ondervond het Ooster-
hoekse PSP-gemeenteraadslid
Matty Siersma. Ze had een lon
gaandoening en moest van haar
specialist rokerige ruimten mij
den. Tijdens vergaderingen
wordt vaak veel gerookt en haar
eerste reactie was dan ook om te
stoppen met het raadswerk.
Toen vond ze het eigenlijk van
den gekke dat niet-rokers (de
meerderheid van de bevolking
dus) op die manier uitgesloten
worden van de politiek tenzij ze
zich bij het roken neer (kunnen)
leggen.
Een verzoek tot een rookver
bod viel bepaald niet in goede
aarde. De burgemeester verge
leek het met een blinde: voor één
blinde maak je toch ook geen
raadsstukken in braille. Een
raadslid vroeg zich af of er echt
wel een medische noodzaak was
en een ander beet haar woedend
toe: „Móeten we wijken voor
haar, laat haar maar op de gang
gaan staan". Het rookverbod
kwam er uiteindelijk, maar pas
nadat ze onder alle boze reacties
in snikken uit was gebroken.
Spelbreker
Een vaak gehanteerd argu
ment tegen een rookverbod in
openbare ruimten, op de arbeids
plaats en in vergaderzalen is dat
de meeste rokers toch wel zo
vriendelijk zijn om niet te roken
als hen erom gevraagd wordt. Nu
kennen rokers zichzelf blijkbaar
slecht, want een verzoek om te
matig roken wordt steevast ge
honoreerd met een blauwge-
dampte ruimte.
Een verzoek om een eenmalig
rookverbod voor de betreffende
avond stuit vaak op verzet en
zelfs men ermee instemt: de niet-
roker krijgt er op den duur ge
noeg van altijd als 'spelbreker' te
worden bekeken en afhankelijk
te zijn van de goedwillendheid
van de rokers die vinden dat zij
zich opofferen terwille van zijn
asociale wens van een rookvrije
ruimte.
Niet alleen in de Verenigde
Staten, ook in andere landen
heeft de overheid inmiddels er
kend dat het gedwongen meero
ken eigenlijk een onverantwoor
delijke zaak is. In Canada is ro
ken op het werk verboden. Ook
alle openbare gebouwen zijn
rookvrij. Datzelfde geldt voor
een aantal staten in de Verenigde
Staten. Het Amerikaanse leger
heeft onlangs ook een rookver
bod afgekondigd in alle ruimten,
inclusief de woonruimten. Ro
kers kunnen alleen nog terecht
op een aantal daarvoor aangewe
zen plaatsen.
In Singapore staat op het ro
ken van een sigaret in een open
bare ruimte een boete van 5.000
Singapore dollars, ongeveer
7.500 gulden. In Zweden kregen
de nabestaanden van een man
die longkanker had opgelopen
door de rook van zijn collega's
onlangs een forse schadevergoe
ding toegewezen.
Eer het in Nederland zover is,
zal het nog wel een tijdje duren.
In de Tabakswet wordt wel een
rookverbod in openbare ruimten
voorgesteld, maar men wil eigen
lijk geen boete invoeren voor
mensen die zich daar niet aan
houden. Nelissen: „Roken heeft
in ons land toch nog steeds het
imago van de stoere jongen, het
wilde leven. Wie rookt is fantas
tisch. Daar begint, door de pro
paganda tegen roken wel lang
zaam verandering in te komen,
maar zolang de overheid de wet
geving niet aanpast, zal de roker
blijven denken dat hij in zijn
recht staat".
'Als je niet tegen de rook kan, ga je maar op de gang staan'.
JOHANNESBURG - Gestaag
trekken de blanken weg uit Zuid-
Afrika. In de maand mei 1354, met
de bedoeling er nooit meer terug te
keren. Dit betekent een dagelijks
gemiddelde van 44 personen. Daar
tegenover stond de komst van ge
middeld 17 immigranten per dag.
Over de hele maand mei zijn er in
totaal 826 mensen meer uit Zuid-
Afrika vertrokken dan er binnen
kwamen. De meimaand van vorig
jaar liet nog een winst van 519 im
migranten zien ten opzichte van
het aantal dat toen Zuid-Afrika
verliet. Aldus blijkt uit de laatste
cijfers die door het Zuidafrikaanse
Centrale Bureau voor de Statistiek
zijn verspreid.
door
Ruud de Wit
Als men de cijfers over de eerste
vijf maanden van dit jaar bekijkt,
wordt het nog duidelijker hoezeer
er een trend is ontstaan om Zuid-
Afrika vaarwel te zeggen. Zesdui
zend honderd en veertien mensen
keerden in deze periode Zuid-Afri
ka de rug toe, terwijl 3131 immi
granten het land binnenkwamen.
Het netto-verlies bedroeg dus 2983
personen.
Klimaat
Hoewel het Bureau voor de Sta
tistiek geen nadere aanduiding
geeft over het ras van de emigran
ten, mag worden aangenomen dat
ze nagenoeg allemaal blank zijn,
waarvan de meeste waarschijnlijk
over een niet-Zuidafrikaans pas
poort beschikken. 37,4 pet van de
emigranten gaat naar het Verenigd
Koninkrijk en 32,3 pet naar Austra
lië, een land dat graag geschoolde
Zuidafrikaners opneemt en dat
qua klimaat meer in het verlengde
ligt van wat de blanke Zuidafri
kaan gewend is.
Tot begin vorig kaar kwamen er
altijd meer blanken als immigrant
Zuid- Afrika binnen, dan er ver
trokken. De directeur van het
Zuidafrikaanse ministerie van bin
nenlandse zaken, Gerrie van Zyl,
heeft inmiddels zijn bezorgheid
uitgesproken over het grote aantal
geschoolde personen en gekwalifi
ceerde beroepskrachten, dat zich
onder de emigranten bevindt. „Ik
maak me des te meer zorgen, om
dat ik verantwoordelijk ben voor
het aanzoeken van nieuwe arbeids
krachten wanneer de economie
weer aantrekt", aldus Van Zyl, die
blijkbaar nog enig optimisme heeft
over de economische toekomst van
Zuid-Afrika. De Zuidafrikaanse
ambassades in het buitenland zou
den zich trouwens op dit moment
actief bezighouden met het werven
van geschoolde en ervaren be
roepskrachten, met name op de
terreinen waar in Zuid-Afrika een
tekort bestaat.
Onder de personen, die over de
eerste vier maanden van dit jaar
Zuid- Afrika verlieten, waren 162
ingenieurs, 27 medici en tandart
sen, 79 accountants, 95 opvoed
kundigen en leerkrachten en 161
hooggeschoolde administratieve
krachten en managers. Tekenend
is ook, dat de meeste emigranten
een leeftijd hebben tussen de 25 en
35 jaar. Dit zijn dus personen, die
in Zuid-Afrika een opleiding heb
ben gehad, maar geen zin hebben
om er ook een professionele voort
zetting aan te geven.
Conclusie
Over de achtergronden van de
snel-groeiende emigratie is geen
statistisch materiaal beschikbaar.
Uit gesprekken met ambassade-
woordvoerders kan echter worden
geconcludeerd dat het niet zozeer
de politieke problemen zijn die
mensen doen besluiten te vertrek
ken, maar veel eerder de economi
sche. Andere redenen zijn de toe
genomen internationale isolering
van Zuid-Afrika, de langdurige
dienstplicht voor mannen en de
nieuwe nationaliteitswet die dui
zenden personen met een buiten
lands paspoort voor de keus heeft
gesteld ook de Zuidafrikaanse na
tionaliteit aan te i
Een woordvoerder van het Zuid
afrikaanse ministerie van buiten
landse zaken, die anoniem wil blij
ven, zei desgevraagd, dat de poli
tieke problemen in het land wel de
gelijk een essentiële rol spelen bij
de gestegen emigratie: „Toen wij
de noodtoestand afkondigden,
hebben we ingecalculeerd, dat we
ons nog verder internationaal zou
den isoleren en dat mensen om die
reden weg zouden gaan. Aan de an
dere kant weten we ook, dat veel
mensen weg willen gaan vanwege
de aanhoudende onlusten. We ho
pen dat we met de noodtoestand
de rust en orde kunnen herstellen,
waardoor potentiele emigranten
weer vertrouwen krijgen in hel
land en dus blijven".
Veel vraag
Ook de ambassades en consula
ten in Zuid-Afrika meldden een
toenemende vraag naar informatie
over de mogelijkheden om te emi
greren. Het aantal pasoortaanvra-
gen is in sommige gevallen - Au
stralië, Groot-Brittannië - vertien
voudigd. De Nederlandse vice-con
sul in Johannesburg, Theo Sieden-
burg bevestigt dit. „Elke dag krij
gen we circa 25 telefoontjes of ko
men er mensen om inlichtingen
vragen. Soms zijn dat er wel 50.
Aan de ene kant zijn dat mensen
die over de Nederlandse nationali
teit beschikken en inlichtingen
willen over de mogelijkheden van
hun repatriëring, over de sociale
uitkeringen in Nederland en de
werkgelegenheid daar. Maar we
krijgen ook veel Zuidafrikaners
aan de balie die met een verre Ne
derlandse voorouder op de prop
pen komen en vragen of ze daaraan
het Nederlanderschap kunnen ont
lenen".
Siedenburg voegt er aan toe, dat
niet iedereen die om informatie
vraagt, ook direct vertrekt. Hij be
schouwt het meer als een garantie
voor de toekomst. Zelfheeft hij bij
internationale verhuisfirma's gein-
formeerd en daar niet kunnen op
maken dat Nederlanders4 massaal
vertrekken. De meeste emigranten
zijn Engelssprekend en gaan naar
Amerika, het Verenigd Koninkrijk
en Australië. Wel was hem opge
vallen dat de verhuisfirma's mel
ding maakten van grote aantallen
blanke Zuidafrikaners van joodse
afkomst die naar Israël emigreren.
Volgens de vice-consul is het
moeilijk om vast te stellen hoeveel
Nederlanders daadwerkelijk ver
trekken. „Mensen met een Neder
lands paspoort die geld hebben en
willen vertrekken, doen dat ge
woon, zonder zich af te melden.
Nederlanders in het buitenland
zijn verplicht zich bij de ambassa
des en consulaten te laten registre
ren, maar bij de recente verkiezin
gen voor de Tweede Kamer, waar
voor het eerst ook de in het buiten
land verblijvende Nederlanders
mochten stemmen, merkten we
hoe weinig van hen geregistreerd
zijn".
Maar dat er meer Nederlanders
vertrekken dan het land binnenko
men, is zeker: „Je kunt zeggen, dat
hier in Johannesburg en ook in
Kaapstad, naar ik heb vernomen,
een mogelijk vertrek het gesprek
van de dag is. In Pretoria waar de
meer conservatieve en oudere Ne
derlanders wonen, die zich veel
meer hebben geïdentificeerd met
de blanke Afrikaner, zal dat wat
minder zijn. Maar ik ben ervan
overtuigd, dat wat wij weten,
slechts het topje van de ijsberg is",
aldus Siedenburg.
Gereformeerd rapport:
De IKON (Interkerkelijke Om
roep Nederland) verdient lof
voor de gedurfde manier waarop
hij duidelijk maakt wat de ker
ken bezighoudt.
Dat staat in een tweejaarlijks
rapport van de gereformeerde
synodecommissie voor de IKON
aan de synode van deze kerk. Die
zal het rapport in oktober be
spreken. De gereformeerde af
gevaardigden in de IKON heb
ben kritiek op de 'misplaatste be
strijding van IKON-program-
ma's' in de kerken.
De andere kant van de medail
le is, dat directie en medewer
kers soms vergeten dat de IKON
moet registreren en informeren.
"Bij tijd en wijle wekt de IKON
de indruk een eigen boodschap
te willen uitdragen, hetzij door
zich in uitzendingen scherp te,
profileren, hetzij door het laten
opdraven van bij voorkeur duch
tig afwijkende figuren". "Maar
tegenover heel wat berispelijks
staat veel meer goeds".
In een nota over ontwikkelin
gen inzake lokale en regionale
omroep merkt de commissie op,
dat dit medium nieuwe perspec
tieven opent voor de plaatselijke
kerken, door zijn kleinschalig
heid, zijn herkenbaarheid en de
mogelijkheid tot deelneming van
plaatselijke gemeenten. De syno
de wordt voorgesteld, kerkera
den in overweging te geven om
samen met andere kerken depl te
nemen in lokale en regionale om
roep.
Kerken worden dan wel ge
dwongen hun 'geloofstaal' en
hun praktijk te richten op de ge
seculariseerde samenleving. De
commissie verwacht van het
deelnemen aan lokale of regiona
le omroep ook stimulansen voor
nieuwe vormen van gemeente
zijn. "Het zal een nieuw bewust
zijn kunnen oproepen van de be
tekenis van het gemeente-zijn in
de plaatselijke samenleving".
Twee obstakels ziet de gerefor
meerde commissie: de kosten en
het feit dat lokale programma's
tot nu toe alleen via de kabel zijn
te ontvangen. Maar dat laatste
lijkt praktisch oplosbaar als de
PTT ook FM-frequenties aan lo
kale omroep toewijst.
Welkom
Deze maand kunnen drie
plaatselijke kerken een nieuwe
predikant welkom heten.
In hervormd Alphen aan den
Rijn doet op zondag 10 augustus
ds. A. Jonkman uit Musselkanaal
intrede (Adventskerk, half 7). Ds.
Chr. J. Gall uit Den Haag zal hem
in de morgendienst (half 10) be
vestigen.
Ook hervormd Woubrugge
krijgt die dag weer een predi
kant: kandidaat C. A. van 't Hof
uit Leiden. Ds. A. J. de Jong uit
Leiden zal hem 's morgens (10
uur) bevestigen. De intrede van
ds. Van 't Hof is 's middags om
half 3.
De gereformeerde kerk van
Oegstgeest moet nog wachten
tot 24 augustus; dan komt ds. H.
R. Plomp uit Ouderkerk aan de
Amstel. De bevestiging door
prof. dr. H. N. Ridderbos uit
Kampen en intrede zijn in één
dienst. Die begint om 5 uur.
Hillegom. De hervormde
predikant A. Th. Rothfusz zal op
zondag 10 augustus om half 10 in
de gereformeerde kerk 'De
Hoeksteen' te Hillegom samen
met de Hongaarse predikant
Miklós Kocsev voorgaan in de
dienst. Ds. Kocsev is dat week
einde gast in Hillegom. Daar be
staat al enkele jaren een 'Honga-
rije-contact', dat relaties onder
houdt met ds. Kocsev en zijn ge
meente.
Gospel-gala. Onder de titel
'Gospel-gala in de regio' organi
seert een Apeldoomse stichting
in samenwerking met de NCRV
een tiental concerten in novem
ber, gericht op promotie van Ne
derlands talent. De top van de
Nederlandse gospelmuziek gaat
dan gezamenlijk op tournee. On
der de plaatsen waar de tour in
ieder geval komt zijn ook Alphen
aan den Rijn en Rijnsburg.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Oostvoorne kandidaat
mevrouw L. M. van Prooyen-
Schuurman.
Paus naar Montblanc
Als de weersomstandighe
den het toelaten, zal de paus op
zondag 7 september Europa's
hoogste berg (4800 meter boven
de zeespiegel), de Montblanc,
aandoen, dit ter gelegenheid van
het feit dat 200 jaar geleden voor
het eerst'een mensenvoet de top
beroerde. De paus bezoekt die
dag de plaats Aosta. Kan het niet
met een helicopter, dan zal de
paus per kabelbaan naar een
hoogte van 3471 meter worden
gebracht. Het is mogelijk, dat hij
zelf nog een kleine 100 meter
klimt.
De paus wil daar aan gidsen en
toegestroomde gelovigen zijn
apostolische zegen geven en een
boodschap richten tot de jeugd
van Europa, 's Middags zal hij in
Aosta een openluchtmis opdra
gen.
In pktober gaat de paus vier
dagen naar Frankrijk voor bezoe
ken aan onder andere Lyon en
Annecy en de oecumenische
kloostergemeenschap in Taizé.
Vrouw. De Zweedse minister
voor kerkelijke zaken, Bo Holm-
berg, vindt, dat het nu maar eens
afgelopen moet zijn met de dis
criminatie van de vrouw in de
Lutherse staatskerk. De sociaal
democratische regering zal daar
toe haar steentje bijdragen door
voortaan alleen nog bisschoppen
aan te stellen die de wijding van
de vrouw tot een kerkelijk ambt
niet afwijzen.
Leningen. De drie grootste
banken in Zwitserland hebben
de oproep van de zending van de
Zwitserse Evangelische Kerk om
geen leningen meer te verstrek
ken aan Zuid-Afrika afgewezen.
Rassendiscriminatie is niet goed,
zeggen zij, maar zulke maatrege
len zijn ongeschikt om die te
overwinnen.
Zwitserse banken behoren tot
Pretoria's belangrijkste crediteu
ren. Eind 1984 hadden zij voor
4,5 biljoen Zwitserse franken aan
leningen uitstaan.
Boete. Een 28-jarige zende
ling uit Nieuw-Zeeland is in Ma
leisië veroordeeld tot een dag
hechtenis en een boete van f900
wegens het kwetsen van de reli
gieuze gevoelens van een mos
lim. In Kuala Lumpur had hij
een zakenman aangesproken,
waarbij hij zich liet ontvallen, de
islam een valse godsdienst te
vinden en de koran niet hoog te
schatten.
In Maleisië is de islam staats
godsdienst. Meer dan de helft
van de bevolking behoort ertoe.
Hoewel vrijheid van godsdienst
in de grondwet staat, zijn pogin
gen om moslims tot een ander
geloof te bekeren verboden.
Eén op de vijf. Uit het zojuist
verschenen rooms-katholieke
jaarboek blijkt, dat één op de vijf
Amerikanen rooms-katholiek is.
Los Angeles is met 2,6 miijoen
gelovigen het grootste bisdom
van de Verenigde Staten. In to
taal zijn daar
katholieken.
