Herstel na bosbrand
duurt een jaar of vijf
'Are de Tiiomph' 150:
monument van praalzucht
Landschap alsof er een atoombom is gevallen
Kardinaal
van Praag
kapittelt
regering
PAGINA 12
DONDERDAG 3' JULI 1986
"Het is een landschap als
of er een atoombom geval
len is. Overal zie je zwarte
geblakerde bomen met
kale takken de lucht in
steken en daaronder is de
bodem zwart en kaal",
vertelt een toerist die on
langs ooggetuige was van
de gigantische bosbrand
die de Spaanse Pyreneeën
teisterde. Het was slechts
een van de vele branden
die jaarlijks in Zuid-
Frankrijk en Spanje woe
den. Bosbranden beteke
nen een gigantische eco
nomische schade, maar de
natuur betaalt de grootste
tol voor de onvoorzichtig
heid van de toerist of de
kwaadaardigheid van de
pyromaan.
door
Runa Hellinga
"De schade die een bosbrand
veroorzaakt, wordt voor een
groot deel bepaald door de snel
heid waarmee de brand woedt.
BÜ een mistral, een harde wind
zoals die tijdens de brand in de
Pyreneeën waaide, vliegt het
vuur over het landschap heen.
Daardoor is het veel moeilijker te
bedwingen, maar de schade die
zo'n brand aanricht is veel opper
vlakkiger dan wanneer hij lang
zaam voortkruipt", zegt P.J.
Steltman van Staatsbosbeheer.
Toch duurt het zeker zo'n vier.
vijf jaar eer de natuur zich weer
hersteld heeft van de klap. "Alle
kruiden en lage struiken zijn ver
woest. De dieren zijn omgeko
men of gevlucht en komen de
eerste jaren niet terug, omdat de
stoffering van het landschap to
taal weggevallen is".
De bomen hebben bij een snel
le brand meestal niet de grootste
schade opgelopen. Al zijn ze vol
komen geblakerd en zit er geen
naald of blad meer aan, meestal
heeft het stelsel van sapbanen,
dat het leven van een boom be
paalt, het wel overleefd. Dan lo
pen de takken na twee, drie jaar
weer uit, al blijft de kruin de eer
ste tijd nog wat iel.
Pioniers
Maar de bodemvegetatie is
over het algemeen volkomen
weggevaagd. De natuur heeft
echter een enorme wil om te
overleven en het duurt dan ook
niet lang eer de eerste planten
zich weer laten zien. Eerst ko
men de pioniers, de mossen en
algen die niet veel meer eisen
dan wat vocht. En dan keren de
andere planten terug. De zaden
daarvoor worden soms over dui
zenden kilometers door de wind
aangevoerd. Steltman: "Binnen
vijf jaar zie je overal weer jonge
boompjes opschieten".
Na een brand verandert sa
menstelling van de plantenwe
reld in een bos. Door verbran
ding ontstaat koolstof. Sommige
planten zijn daar dol op -in som
mige derde wereldlanden ver
brandt men bewust stukken bos
om aan vruchtbare akkers te ko
men- maar veel van de oorspron
kelijke plantesoorten houden er
helemaal niet van en keren pas
terug als de grond weer wat ar
mer is geworden.
Ontsnappen
Voor de dierenwereld is een
brand nog een veel grotere ramp.
Een bosbrand gaat razend snel.
Een hardlopend mens kan het
vuur niet voorblijven en alleen
de grotere en snellere dieren we-
Een bosbrand op de Veluwe, in de 2
opgaan.
ten meestal te ontsnappen. Al
leen als het vuur hen op een of
andere manier insluit, zijn ze red
deloos verloren. Dat gebeurt
vaak als een vuur op meerdere
plaatsen tegelijk wordt aangesto
ken. Steltman: "Er worden ei?
genlijk zelden verkoolde resten
van grote dieren gevonden. Maar
langzame dieren als egels kun
nen zich niet redden. Muizen en
•konijnen kruipen vaak weg in
hun holen en worden dan door
de rook verstikt".
Vogels kunnen zich vaak
vliegend redden, maar vooral vo
gels die op de grond broeden,
blijven vaak veel te lang op hun
nest zitten en kunnen dan niet
meer op tijd wegkomen. Een
brand woedt veel sneller in de
boomtoppen dan op de grond en
tegen de tijd dat de grond vogels
willen vluchten, is er vaak al een
dak van vuur boven hun hoofd.
Broeden
De dieren keren pas terug naar
een bos als de vegetatie weer op
gang is gekomen. Eerst de lagere
soorten, de insecten en wormen.
In hun kielzog komen de insecte
netende vogels. Zolang de vege
tatie nog laag is en er geen moge
lijkheid is om hoger te nestelen,
leven er alleen soorten die op de
grond broeden. Zodra de gewas
sen boven de anderhalve meter
opschieten, komen ook de ande
re vogels terug.
Na een jaar of vier vijf is er ook
voor de zoogdieren weer vol
doende te eten te vinden in het
bos en komen zij ook weer terug.
Op dat moment kun je zeggen
dat een bos zich van de brand
heeft hersteld.
Een groot probleem in bergge
bieden zoals de Pyreneeën is ero
sie: het wegspoelen van de aarde
zodra die niet meer door wortels
vast wordt gehouden. Daardoor
wordt plantengroei in de toe
komst onmogelijk. Volgens
Steltman is dat gevaar na eën
bosbrand niet zo groot, omdat de
wortelstelsels van de bomen niet
zijn aangetast en dé bomen zich
meestals vrij snel weer herstel
len: "Er zijn daar ieder jaar grote
branden. Als daardoor erosie zou
ontstaan, zou er al lang niets
meer van het gebied over zijn".
Pyromaan
Bosbranden ontstaan zelden
spontaan. Een blikseminslag kan
wel eens de oorzaak zijn, maar
meestal is er sprake van opzet of
slordigheid van mensen. In
Frankrijk en Spanje worden
branden heel vaak bewust aan
gestoken. Grondspeculanten
proberen zo aan grond te komen
in een natuurgebied waar anders
niet gebouwd mag worden, her
ders steken een bos aan omdat
het jonge groen dat daarna op
komt, beter voedsel voor hun
kudden is en af en toe loopt er
ook een pyromaan tussendoor
die vuur gewoon mooi vindt.
Volgens Steltman is er in Ne
derland zelden sprake van opzet,
naar schatting in 10 tot 15 pro
cent van de gevallen. De meeste
branden zijn te wijten aan on
voorzichtige toeristen en re
creanten. "Mensen zijn nog
steeds slordig met hun sigaretten
en het barbecuen in de open
lucht heeft de laatste jaren een
enorme vlucht genomen. Men
sen realiseren zich niet dat een
vonk in droog gras al voldoende
is om een brand te veroorzaken.
Vaak merk je dat te laat, omdat
het vuur zich eerst onder de be
groeiing doorvreet en dan plotse
ling hoog opvlamt".
Sappig
De piek van bosbranden ligt,
anders dan de meeste mensen
denken, niet in de zomer, maar in
het vooijaar. Dan is het oude
gras na de vrieskou van de afge
lopen winter extra droog en is er
nog geen sappig jong groen uit
gelopen. "De paas- en pinkster
weekenden zijn voor ons be
rucht". Bosbranden in de zomer
richten over het algemeen wel
meer schade aan. Het vuur plant
zich sneller voort, omdat de bo
men dan heel droog zijn.
Ondanks het gevaar van bran
den heeft Staatsbosbeheer het de
laatste jaren opgegeven om ro
ken en vuurstoken in bossen te
verbieden. Vroeger werd er in
hele droge tijden wel eens een
rookverbod afgekondigd, maar
dat werkte vaak averechts:
"Mensen rookten toch en als ze
dan een boswachter aan zagen
komen, gooiden ze hun branden
de sigaret zo in de de struiken".
Barbecuen
Ook het barbecuen wil men
niet helemaal verbieden, juist
om te vermijden dat mensen het
stiekem gaan doen. Daarom wor
den er speciale plaatsen aange
wezen, waar mensen mogen bar
becuen. Om die plaatsen aan
trekkelijk te maken, zijn er ta
fels, banken, prullebakken en
speelterreinen.
En verder probeert men de re
creant via voorlichting duidelijk
te maken, dat vuur in een bos
echt gevaarlijk kan zijn. „Maar
de beste ervaring hebben we
toch met permanente bewaking
vanuit de lucht. We vliegen con
stant met kleine vliegtuigjes. Dat
is kostbaar, maar dat is een bos
brand ook. En nu worden de
meeste branden in de kiem ge
smoord".
PARIJS - Anderhalve eeuw gele
den werd de Parijse Are de Triom-
phe met vlaggen, wimpels en fan
fare door Louis Philippe - de 'bur
gerkoning' - in gebruik gesteld.
Zelden had een vijftig meter hoge
triomfpoort zo weinig direct nut
als deze 'Are', die in onze dagen
door 600.000 bezoekers per jaar be
klommen wordt.
door
Rudolph Bakker
Door keizer Napoleon aanvanke
lijk bedacht, was de poort bij zijn
inwijding het monument van Fran
se veroveringszucht en bleek pas
achteraf dat de namen die ze daar
aan levend houdt, herinneren aan
de laatste overwinningen die Fran
se legers ooit behaalden.
Sinds 1920 rust onder de Are de
Triomphe de onbekende soldaat
van de Eerste Wereldoorlog. Vanaf
dat moment werd de Are het cen
trum van nationale rouw. De Are
de Triomphe is een poort waar nie-
mand onderdoor rijdt. Hij staat
buiten het verkeer en is vooral de
cor. Zoals zovele monumenten die
de mens groter willen doen schij
nen dan hij is, wordt de Are aan
vaardbaarder naarmate je er verder
van af staat.
Iedere ochtend om half zeven
verschijnt er een nog niet helemaal
uitgeslapen delegatie van oud-strij
ders bij de des nachts sluimerende
eeuwige vlam, om die nieuw leven
in te blazen. De gaskraan wordt
weer helemaal open gezet en een
trompetter blaast de 'Sonnerie aux
morts'. Deze plechtigheid is afge
keken van de Britten.
Willekeurig
Heel wat bezoekers van de Are
vragen naar de naam van de 'onbe
kende soldaat', die er na wereld
oorlog 1 ter ruste werd gelegd.
Toch is het echt waar dat niemand
weet hoe hij heet. Twee jaar na het
eind van de oorlog kregen negen
regionale commandanten op
dracht 'op een willekeurige plek in
hun gebied, die geheim diende te
blijven, de stoffelijke resten op te
graven van een soldaat waarvan de
identiteit niet kon worden vastge
steld'. Wat wel boven iedere twijfel
verheven diende te zijn, was dat
deze stoffelijke resten de Franse
nationaliteit bezaten.
In negen kisten werden de lijken
naar Verdun gebracht, waar een ze
kere Augüste Train mocht aanwij
zen wie van deze negen onbeken
den voor de menselijke eeuwig
heid onder de Are de Triomphe
zou rusten. Auguste's vader was in
de oorlog omgekomen en hij koos
de zesde kist, nadat hij de cijfers 1,
2 en 3 bij elkaar had opgeteld. Zijn
vadere diende in het 132ste regi
ment.
Op wapenstilstandsdag 1920
werd de kist onder de Are de
Triomphe neergelaten. Sindsdien
is ze middelpunt van heel wat
plichtmatige ceremonieën, waarbij
de president van de republiek zich
met zijn officiële staatsgasten een
minuut zwijgend rond de vlam op
stelt, daarbij minder denkend aan
de eerste wereldoorlog dan wel aan
middelen om een derde tegen te
gaan.
Een jonge kunstenaar baarde
enige tijd geleden opzien door op
de vlam onder de Are een ei te bak
ken in een koekepan. Onbekend
bleven merendeels de namen van
34 wanhopigen, die zich in de loop
van de jaren vanaf het dak van de
Are te pletter hebben gestort.
Nog tijdens het bewind van Lo-
dewijk XV was er over gedacht op
de toen buiten de stad liggende
heuvel een monument te plaatsen.
Eerst werd deze 'Colline du Roule'
vijf meter afgetopt en de daarbij
vrijgekomen aarde gebruikt voor
het egaliseren van wat later de
Champs Elysees zou zijn.
Olifant
Vervolgens werd een eerste plan
verworpen een 'triomfale olifant'
op de heuvel te zetten, die een
beeld van de koning op zijn rug
diende te torsen. Nog tijdens de re
volutiedagen kwam een concours
tot stand, waarvan alle dertien in
gezonden projecten verworpen
werden, waaronder de plaatsing
van een zuil met een zonnewijzer
voor overdag en een verlichte klok
voor als het donker was.
Na zijn overwinning bij Auster-
litz wilde Napoleon in 1806 iets gi
gantisch op de heuvel, dat aan zijn
heldenfeiten zou herinneren. Twee
jaar werd er aan de fundamenten
gewerkt, waarvoor een gat van
acht meter diep gegraven moest
worden. Pas toen stiet men op ste
vige bodem, die ten overvloede
met gigantische stenen werd be
legd.
Vier jaar later was er nog niet
veel moois te zien op de 'Colline du
Roule' en bij de intocht van Napo
leon aan de zijde van zijn bruid Ma
rie-Louise werd inderhaast een
maquette van hout en linnen opge
richt, die vagelijk aan een triomf-
poort herinnerde.
Pas in 1823 werd er voor het eerst
weer wat gerommeld aan het pro
ject. Aan de macht was toen Lod-
wijk XVIII, een na de revolutie in
zijn eer herstelde Bourbon. De pa-
rijzenaars spraken spottend over
'de enige metselaar van de Are de
Triomphe'. Inderdaad was het met
selwerk pas in 1831 gereed. Een
jaar eerder had de eerste zelfmoor
denaar zich van de steigers naar
beneden geworpen. Zijn naam
bleef wel voor de geschiedenis be
waard.
Ruzies
Onverwachte moelijkheden
doemden op toen besloten werd de
namen van enige honderden gene
raals - naast die van 128 gewonnen
veldslagen - in het steen van de
Are te beitelen. Nadat op 29 juli
1836 (nu anderhalve eeuw geleden)
burgerkoning Louis Philippe de
Arc had ingewijd, duurde het nog
tot 1895 voor de laatste ruzies met
de families van generaals waren
beslecht. Er stonden toen 660 na
men op de wanden van de Are. Ze
staan er nog en niemand weet meer
wie er achter de meeste van die na
men schuil gaan.
Het laatste grote probleem rond
de Are werd nooit opgelost. Dat
was de vraag wat er bovenop
moest worden gezet. Achtereen
volgens was er sprake van een ze
gekar met zes paarden, of van de
keizer zelf, gezeten op een berg
veroverde geweren, van een ster,
een kroon, een vrijheidsbeeld en
de olifant van de Bastille.
Tenslotte gebeurde er niets en zo
is het ook gebleven. Voor kunsthis
torici van belang zijn de friezen,
die de wanden van de Are versie
ren. Heel wat van deze afbeeldin
gen zijn absoluut uit de tijd. Toch
zijn er bij die in de historie van de
beeldhouwkunst een mijlpaal heb
ben betekend, zoals onder meer de
'Marseillaise' van Francois Rude.
In 1919 vloog de piloot Godefroy
onder de Are door om er tegen te
protesteren dat er bij de viering
van de nationale feestdag, de veer
tiende juli, geen aandacht werd be
steed aan de 100.000 doden die er
alleen al in de toen nog prille lucht
macht waren gevallen.
Sindsdien rouwt Frankrijk elk
jaar om alle doden die er uit paam
van zijn nationale defensie geval
len zijn. Daarbij zijn sinds kort, en
na aanvankelijk gewetensonder
zoek, ook weer betrokken de ge
sneuvelden van verloren koloniale
conflicten als die in Indochina en
Algerije.
Voor de politici verplicht deel
van het parcours bij elk staatsbe
zoek, blijft de Are de Triomphe
voor de 600.000 toeristen per jaar
de grootste moderne triomfboog
van de wereld, vol namen en beel
den die in de herinnering weinig
meer oproepen.
En is ze kunsthistorisch met het
al even holle Pantheon een voor
beeld van dictoriale praalzucht, zo
als die pas weer gemeengoed werd
met Mussolini's fascistenkunst en
de magistrale hersenschimmen
van Hilter's lijf-architect Albert
Speer.
Vergeleken bij de kunst van dé
Franse koningen, blijft de Are de
Triomphe de triomf van een parve
nu. Ze laat zich dan ook gemakke
lijk op verkleinde schaal in koper
gieten, om vervolgens als souvenir
- al dan niet uitgerust met zandlo
per of thermometer - aan de toeris
ten te worden gesleten.
De Are verlicht door het vuurwerk van de 14e juli.
Een voorstel tot verruiming
van de abortuswet was voor kar-
dinaal-aartsbischop Tomasek
van Praag reden om bij de Tsje-
choslowaakse regering scherp te
protesteren. Het voorstel maakt
abortus in de eerste twaalf we
ken van de zwangerschap moge
lijk zonder dat de vrouw precies
aangeeft waarom zij dat wil.
De kardinaal houdt de rege
ring voor, dat zij als regering van
een 'overwegend katholiek land'
respect moet hebben voor de
'principiële katholieke houding'
dat het ongeboren leven onaan
tastbaar is. Hij beroept zich ook
op 'talrijke acties van Tsjechoslo-
waakse burgers' tegen het wets
voorstel. Zo eisten 6500 Slowa-
ken in een petitie een volksraad
pleging over het wetsvoorstel.
Kerkelijke kringen in Bratisla
va verwachten, dat de acties van
burgers tegen het voorstel zullen
toenemen nu de kardinaal er zijn
steun aan heeft gegeven.
Tegen Zuid-Afrika. De
Evangelische Kerk in Duitsland
spreekt zich in een verklaring die
gisteren in Hannover werd gepu
bliceerd uit vóór economische en
politieke maatregelen tegen
Zuid-Afrika. "Economische
maatregelen behoren tot het ge
ringe aantal resterende middelen
waarmee het buitenland èen
vreedzame verandering in Zuid-
Afrika kan bevorderen". Het
kerkbestuur, dat unaniem de
verklaring ondertekende, vindt
afwijzing van maatregelen niet
langer te verdedigen, gezien het
mislukken van de vele politieke
pogingen.
Een voorstel van de Evangeli
sche Kerk is, het culturele ak
koord met Zuid-Afrika pas te
vernieuwen als de apartheid is
.afgeschaft. Ook zou er een eind
moeten komen aan de door de
staat gegarandeerde verzekerin
gen voor exporten naar dit land.
Andere voorstellen zijn dat de re
gering maatregelen van de Euro
pese Gemeenschap in de wetge
ving verwerkt, het geldende wa
penembargo tegen Zuid-Afrika
'zeer ruim' uitlegt en de verkoop
verbiedt van hoogwaardige elek
tronische technologie.
De Duitse kerk roept Westduit-
se ondernemingen met vestigin
gen in Zuid-Afrika op, hun filia
len voorlopig niet uit te breiden.
De banken wordt gevraagd, geen
leningen te verstrekken aan de
Zuidafrikaanse regering of aan
ondernemingen die geheel of ge
deeltelijk eigendom zijn van de
staat.
De opvattingen van de Duitse
kerk inzake Zuid-Afrika zijn de
laatste tijd duidelijk radicaler ge
worden. Oorzaak zijn de ontwik
kelingen in Zuid-Afrika zelf. Ook
speelt hierin mee, dat bisschop
Martin Kruse nu voorzitter is van
het kerkbestuur. Hij was vóór
deze benoeming voorzitter van
de commissie Zuid-Afrika van
de Duitse kerk.
Luthersen
Het 'uitvoerend comité' (be
stuur) van de Lutherse Wereld
bond staat positief tegenover de
wens van de Evangelisch-Lu-
therse Kerk in Nederland om ac
tief deel te nemen aan het Sa-
men-op-weg-proces van her
vormden en gereformeerden. Se
cretaris-generaal dr. Gunnar
Staalsett van de Wereldbond
deed in de vergadering van het
comité in München verslag van
zijn bezoek in januari aan de Ne
derlandse kerk.
De lutheranen in Nedérland
hebben het niet gemakkelijk.
Volgens de persdienst van de
Wereldbond telt de kerk hier
26.000 leden. De gemeenten wor
den kleiner en de financiële mid
delen lopen terug. Staalsett ver
klaarde, dat de Nederlandse lu
theranen eraan hechten, binnen
'Samen op weg' hun karakter te
behouden. "Het lutherse erfdeel
zou binnen de nieuwe protes
tantse unie gewaarborgd moeten
blijven, evenals de met Rome op
gebouwde contacten", zei Staal
sett. "Zij kunnen zowel theolo
gisch als liturgisch een belangrij
ke inbreng leveren bij een toe
komstig samengaan".
De Nederlandse lutheranen
willen ook in de toekomst be
trekkingen onderhouden met de
Lutherse Wereldbond. Op hun
verzoek zal een medewerker van
de Wereldbond als adviseur bij
het proces van eenwording wor
den betrokken.
Gesprek voor IKON-tv. Op
de vrijdagavonden 29 augustus
en 5 september zal de IKON-tv in
twee delen een gesprek uitzen
den tussen de gereformeerde
hoogleraar ethiek H. M. Kuitert
en de rooms-katholieke oud-
hoogleraar E. Schillebeeckx.
'Gesprek tussen twee vuren' is
de titel van deze programa's. De
Leidse hoogleraar godsdienstwe
tenschap dr. L. Leertouwer zal
de discussie leiden.
De IKON vergelijkt dit pro
gramma met het gesprek van dr.
C. F. Beyers Naudé uit Zuid-Afri
ka en de Duitse theologe Doro-
thee Sölle, dat vorige zomer
werd uitgezonden. Kuitert en
Schillebeeckx zullen met elkaar
praten over hun religieuze en
theologische achtergronden en
over de gevolgen die zij daaruit
trekken voor hun politiek den
ken en handelen.
De bekende joodse bij beige-
leerde professor P. Lapide hoopt
van 9 tot 15 november in Neder
land te zijn voor een lezingen
tournee. Het samenwerkingsver
band van de hervormde, gerefor
meerde, christelijk-gereformeer-
de en vrije-evangelische Israël-
organen heeft hem daartoe uitge
nodigd. Ook in 1984 en 1985 was
Lapide op hun uitnodiging in
ons land.
De eerste lezing is op zondag
avond 9 november in de Nieuwe
Kerk te Amsterdam. De andere
'lezingen zijn in Utrecht en Gro
ningen (11 en 13 november).
Predikanten uit de vier kerken
kunnen inschrijven voor een
theologische conferentie met
professor Lapide in 'Kerk en We-
reld' te Driebergen (10 en 11 no
vember) en het vormingscen
trum 'Drieklank' te Zeegse (12 en
13 november).
Don Bosco. Uitgaande van
het centrum 'Jongeren op weg'
te Assel (Hoog-Soeren) zal van
vrijdag 10 tot en met zondag 19
oktober een reis worden ge
maakt naar de streek waar Don
Bosco is geboren en heeft ge
werkt: Noord-Italië en Turijn. De
tocht - speciaal bestemd voor
jongeren van 17 tot 25 jaar - is
georganiseerd in verband met de
honderdste sterfdag van de
priester Don Bosco in 1988.
Don Bosco heeft naam ge
maakt door zijn belangeloze in
zet voor de jeugd, vooral de arm-
sten. Het centrum 'Jongeren op
weg' is een van de activiteiten
van de 'Salesianen van Don Bos
co'. Zij ontlenen pog altijd hun
inspiratie aan deze figuur.
Voor wie er meer van wil we
ten is hier het adres: 'Jongeren
op weg', Pomphulweg 106, AN
Hoog Soeren, telefoon 05769-201.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Langerak
M. Biewenga Zoetermeer.
