Wereld van Jezus toeristische trekpleister
Heilig Land Stichting 75 jaar
ZATERDAG 5 JULI 1986
GEESTELIJK LEVEN
Rondleidingen
Om een en ander voor de on
wetende leek te verduidelijken
werden er rondleidingen ge
houden. Hiervoor was in 1922
de congregatie van de paters
Montfortanen aangetrokken,
waartoe ook pater Kiewe be
hoort. „We zijn een congrega
tie, wat betekent dat we meer
naar buiten gaan. Dit in tegen
stelling tot een orde in een ab
dij. Die leeft meer besloten".
Pater Kiewe trekt nog eens
aan de sigaar, „We gingen ertoe
over evangelieverhalen uit te
beelden. Maria en Jozef hadden
geen plaats in de herberg ge
vonden, dus kwam er een her
berg, weet je wel. Jozef was
timmerman, en er kwam een
woonhuis met een werkplaats
voor een timmerman. Zo ook
met de herders. Er moest daar
om een schaapskooi worden
gebouwd".
Tot 1940 bleven de paters zo
lustig doormetselen. Maar door
de Tweede Wereldoorlog en de
schaarste aan bouwmateriaal in
de eerste naoorlogse jaren trad
er voor langere tijd stagnatie op
in de uitbouw van het open
luchtmuseum. Daar kwam pas
weer schot in toen het museum
het na 1970, na het inwinnen
van deskundige adviezen, over
een andere boeg ging gooien.
Het werd een volwaardig
openluchtmuseum van de bij
bel. En met succes. De nieuwe
opzet bleek zo goed aan te
Uw gastheer: pater Kiewe.
slaan, dat het in de tweede helft
van de woelige jaren zestig wat
ingezakte bezoekersaantal snel
weer klom en momenteel, op
jaarbasis, meer dan 100.000 be
draagt.
Via Orientalis
Veel van de voorwerpen die
op verschillende plaatsen in
het museum te zien zijn, heeft
pater Kiewe uit Azië en Afrika
meegenomen. Pater Kiewe: „Ik
maakte reizen over land en
over zee naar het Midden-Oos
ten. We gingen dan bijvoor
beeld eerst naar Thessaloniki
in Griekenland. Vandaar sta
ken we over naar Turkije en
reisden we via Damascus naar
Jeruzalem. Over Beiroet ging
het dan weer terug. Nu is dat
niet meer mogelijk".
Maar niet alleen spullen uit
het bijbelse Oosten dragen er
toe bij het museum te verrijken
en zo authentiek mogelijk te
maken. Zo staat er een kadas
tersteen, die een exacte kopie is
van het origineel in het Parijse
Louvre. En medewerkers van
de Katholieke Universiteit be
kijken ontwerpen voor huizen
en de inrichting ervan en geven
daar hun kritiek op.
Het resultaat mag zich dan
ook laten zien. En dit is nergens
zo duidelijk als in de „Straat
van het Oosten", de Via Oriën-
talis. In een aantal huizen
wordt daar geprobeerd de be
langrijkste culturen en hun
godsdiensten te presenteren
die in het oude Midden-Oosten
een rol hebben gespeeld. „Je
kunt ze,„ zegt de pater, „niet af
doen met „dat zijn heidenen".
Ze zijn toch allemaal bezig ge
weest met zoeken naar God".
Cultuur en religie gaan in de
verschillende huizen van de
Via Oriëntalis dan ook altijd
hand in hand. Zo is de Romein
se villa enerzijds versierd met
wereldse fresco's en is er een
triclinium nagebootst, waar le
vensgrote poppen aan de dis
aanliggen. Anderzijds staat er
in een verloren hoekje een al
taar met huisgoden opgesteld.
Bovendien lachen uit diverse
nissen afbeeldingen van Ro
meinse goden als de baardige
Neptunus, de frivole Venus en
de moederlijke Ceres de bezoe
ker toe.
Wat strenger ziet het er in de
andere huizen uit. Hier ligt de
nadruk meer op godsdienstige
schilderingen en afbeeldingen.
Zoals in de Egyptische woning,
waar goden met hondekoppen
staan afgebeeld, of het Griekse
onderkomen waar een goud
kleurige kopie van een beeld
van de godin Pallas Athene is
opgesteld.
Het meest in het oog sprin
gend zijn wel de schitterende
maquettes, die in de verschil
lende huizen van de Via Oriën
talis kunnen worden bewon
derd. „We zijn druk doende ze
aan te vullen. Maar dat duurt
lang. Eén maquette, daar
werken we wel een heel jaar
op", zei een terecht trotse pater
Kiewe.
(foto GPD)
Zo staat er, kloppend tot in
de kleinste details, een kamer-
grote kopie van de wereldbe
roemde Akropolis. Verder is er
een maquette te zien van de ter-
rassentempel van koningin
Hatshepsut, volgens kenners
een van de mooiste bouwwer
ken van het oude Egypte. En in
het Assyrisch-Babylonische
huis vangt de aandachtige be
zoeker een glimp op van de
welbekende hangende tuinen.
Oecumenisch
Het huidige, algemeen kerke
lijk karakter kwam ook tot ui
ting tijdens de herdenking in
de Cenakelkerk op het terrein
van de Heilig Land Stichting.
Daar sprak onder anderen dr.
Okke Jager, docent aan de ge
reformeerde Theologische Ho
geschool in Kampen.
Pater Kiewe verwacht, dat
het museum ook in toekomst
scharen bezoekers zal blijven
trekken. En hij hoopt dat daar
ook mensen uit niet-kerkelijke
hoek bij zullen zijn. Zaak is dan
wel, dat ze zich niet laten af
houden door het bijbels karak
ter van het gebodene.
Pater Kiewe: „Mensen
schrikken wel eens van het
woord heilig. Er zijn er die den
ken, dat ze hier worden omge
turnd. Ik kan verzekeren, dat
dat niet het geval is. Bij de
grenzen van Israël staat een
bord met Welcome to the Holy
Land. Vandaar ook, dat wij
Heilig Land Stichting heten,
heel eenvoudig".
HEILIG LAND STICHTING (GPD) - „Het is jammer dat ons treintje niet overal kan
komen. Het rijdt bijvoorbeeld niet langs de Hof van Olijven en de Calvarieberg. Toch
heel belangrijke episodes uit het leven van Jezus. Maar willen we ook daar rails
aanleggen, dan kost ons dat zo'n acht ton. En dat geld hebben we niet". Aldus op de
halteplaats Sion een sigarenrokende pater Kiewe, sinds 1970 directeur van de „Hei
lig Land Stichting", het bijbels openluchtmuseum bij Groesbeek dat 75 jaar bestaat.
De tramlijn is een recente aan
winst van het zich op 45 hectare
uitstrekkende museum. Twee
jaar geleden is met de aanleg
van het trcyect begonnen. In
middels ligt er in totaal zo'n
1600 meter rails en zijn er zes
stations. Bejaarden en mensen
die slecht ter been zijn, voor
wie het treintje in eerste instan
tie bedoeld is, kunnen nu uit
stappen bij Nazareth, Jericho
of Jeruzalem. „Allemaal bijbel
se namen, die willekeurig geko
zen zijn", zegt pater Kiewe.
In de zestien jaar dat deze pa-
ter-directeur de scepter zwaait
over het „Heilig Land-in-minia-
tuur" is de tramlijn niet de eni
ge nieuwigheid. Zo kwam er in
1978 een Via Oriëntalis bij,
werd in 1979 het uit de eerste
jaren stammende dorp Naza
reth met nieuwe huizen en
werkplaatsen uitgebreid, en be
gon in 1985 de bouw van een
vissersdorp aan de oevers van
het meer Tiberias.
Samen met twaalf medewer
kers heeft pater Kiewe een vol
le dagtaak aan het runnen van
het museum. In het seizoen, dat
van Pasen tot 1 november
loopt, moeten de jaarlijks
100.000 bezoekers uit alle wind
streken goed onthaald worden.
Daarvoor zorgen boekjes in
vier talen, een tweetal restau
rants en het boemeltje voor de
minder validen.
„We willen", zegt pater Kie
we, „de wereld terugbrengen
waarin Jezus heeft geleefd. De
bijbel kan voor ons vandaag de
dag nog zo actueel zijn. Op 45
hectare willen we die wereld
herscheppen. Als we iets kun
nen overbrengen van het evan
gelie, dan zijn we al een heel
eind".
Heilig graf
De Heilig Land Stichting, nu
een uniek museum in de lom
merrijke heuvels tussen Nijme
gen en de Duitse grens, had bij
de start in 1911 een heel ander
karakter. Het geesteskind van
pastoor en later monseigneur
A. Suys (1870-1941) was in eer
ste instantie bedoeld voor de
Heilig Hart-devotie, die eerder
al had geleid tot de bouw van
de Sacré Coeur in de Parijse
wijk Montmartre en de oprich
ting van een basiliek in de
Brusselse voorstad Koekel-
berg.
Een dergelijk bouwwerk
stond monseigneur Suys ook
voor ogen, toen hij uitgestrekte
terreinen aankocht tussen Nij
megen en de acht kilometer
verderop gelegen plattelands
gemeente Groesbeek. Onder de
artistieke leiding van kunste
naar Piet Gerrits, die zelf enke
le jaren in het Heilige Land had
gewoond, werd met de bouw
van een basiliek begonnen.
Echter, door de reusachtige
sommen die er voor het kerkge
bouw nodig waren, bleef het bij
de bouw van fundamenten en
voorportaal, nu een informatie-
tentoonstellingsruimte.
Andere onderdelen van Suys'
plan - reconstrueren van de ge
wijde plaatsen van het Heilig
Land - werden wel, zij het ge
deeltelijk, gerealiseerd. Zo
kwam er in 1915, tussen het
groen van de Gelderse loofbos
sen, een aantal kruiswegstaties
met de nu nog bestaande Cal
varieberg en het Heilig Graf.
Andere oosterse „monumen
ten" werden daar geleidelijk
aan toegevoegd: het paleis van
landvoogd Pontius Pilatus, de
geboortegrot van Jezus en be
doeïenen-tenten. zoals rond
trekkende nomaden die twee
duizend jaar geleden in het
Midden-Oosten moeten heb
ben gebruikt.
Uiteraard is de Heilig Land Stichting rijk aan poorten. De bijbelverhalen zijn dat ook. (foto gpdi
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10
mevr. Keur (Groningen), 11.45 oec. stud-
.dienst; Marekerk 10 niet bekend, 5 ds.
Christ (Eek'en Wiel); Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds. Bouhuys; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 10 ds. Hortensius
doop; Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds.
Pannekoek herv.-geref dienst in de Pe-
trakerk; Bevrijdingsk. (Montgome-
rystr.) 10 dr. W. v.d. Zwaan; Vredesk.
(Burggravenl.) 10 ds. Nauta; Waalse
kerk (tijdelijk Rapenburg 6) 10.30 pas
teur Ribs; jeugdkapel Bevrijdingskerk
10; Wijk 'Stevenshof zie na geref. kerk.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Panne-
koek, dovendienst 10.30 hr. Storm; Ou
de Vest 10 ds. Rijksen (Sassenheim);
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. 10 dr. Van der Zwaan, 5 ds. Hor
tensius; bejaardenhuis Groenhoven 10
ds. Bakker (Veenendaal); Meren wijk zie
herv. gem.; Wijk Stevenshof, gebouwtje
'Dijkhof (Rijndijk) geen opgave; Geref.
K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Houtman.
ds. Room; Chr. Geref. K. (Steenschuur
9.30 - - - - - -
(N.
(Utrech
.kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30; Evang-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert; Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10 ds.
Koek; Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 hr.
Schipper (Lisse); Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 10 br. Dikkes; Evang.
gem. Merenwijk ('De Harlekijn', Regen
boogpad 2) elke zondag 10.30; Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw-
.singel 21) geen dienst; Evangeliecen-
trum-Pinksterbew. J. Maasbach-We-
reldzending (aula Noachstr. 2) 10 evang.
Zijlstra, 7.30 evang. Paul Olson (Ver.
Staten), 9 juli 8 evang. Zijlstra Zijlsingel
2; Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. Eiker
bout; Leger des Heils (hoek Vestestr./
Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8; Ze
vendedag-adventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten) elke zat 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst. Christelijke
Wetenschap: Genootschap der Vrien
den (Quakers) Rapenburg 6 10.30. Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) geen
opgave; Rooms-Kath. K. Haagweg zat.
7, zo. 9 en 10.45; Herensingel zat. 7. zo.
9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-V.schoten)
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30; Steenschuur zat.
7. zo. 8.30, 10. 11.30, 6 en 7 (lof); Boshui-
zerkade zat. 7. zo. 9.30 en 11; Lammen-
schansweg zat. 7. zo. 9 en 10.30; Haarl-
.straat zat. 7. zo. 9.30,10.45 en 12.15; Me
renwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie
Zoeterwoude).
den (Alphen a.d. Rijn); Chr. Geref. Kerk
9.30 dienst des Woords, 7 ds. Rietveld;
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 9.30 kand. Rietveld
(Woerden), 6.30 ds. v.d. Kamp gez.
dienst; Kruiskerk 9.30 ds. v.d. Broeck
(Bodegraven); Opstandingskerk 9.30
dra. Broeijer-Bogers (Utrecht), 6.30 ds.
Room (Zeist); G. Herderkerk 9 en 7 ds.
Verheul; De Bron 10.30 Verheul, 6.30 ds.
Nieuwenhuis;
Oudshoornse kerk 10 ds. Bakoven
(Leiden); Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
kand. Noorlander (Bergambacht), 6.30
kand. Prins (Driebruggen); Geref. Kerk
Mar.kerk 9.30 kand. Dijkhuizen
(A'dam), 6.30 zie Adventskerk; Salv-
.kerk 9.30 ds. Drost (Rijswijk), 6.30 ds.
Dijkstra (Bussum); Geref. K. Vrijg. (aula
chr. techn. school) 9.30 en 5 ds. Room;
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds M. de Jong, 4.30 br. Woensdregt;
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Van der
Meij; Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 4; Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10
ev. Leidekker. 6.30 ds. J. v.d. Zeeuw,
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 ds. Veenstra, geen avonddienst;
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 A. v.d. Hoorn; Pinkster
gem. (school Batestein 16) 10; Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7, laatste zondag
van de maand 5 u. gezinsdienst; Re-
monstr. Kring (Van Mandersloostr. 36)
geen dienst; Rk Kerk: Bonifaciusk. zat.
7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat 7. zo. 9 en
10.30; De Bron zat 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Boer; Geref./Herv. Gem. (dorpshuis
'De Tas') 10 ds. Spaans (Oegstgeest); Ge
ref. Gem. 9.30 en 6.30 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Wieman H. Doop, 6.30 ds.
Geertsema (Zwijndrecht); Salv.kerk
9.30 ds. Kielder (Vianen), 6.30 ds. De
Groot ('s Grevelduin-Capelle); Bethl-
.kerk 9.30 hr. Burger, 6.30 ds. Wieman;
Geref. Kerk 9.30 mevr. Van Keulen-
Schaafsma (Haarlem), 6.30 ds. W.A. v.d.
Berg; Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30
ds. Veldman, 3 ds. v.d. Haar; Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 lees
dienst; Evang.-Luth. Gem. 9 ds. Van
Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 ds. v.d. Pol, 5 ds. Pronk (Doorwert)
gez. dienst in geref. kerk; De Stek'9.30
ds. Graafland (Nagele-Tollebeek); Ge
ref. Kerk geen opgave; Chr. Geref. Kerk
9.30 ds. Leendertse (Den Haag), 3 ds.
Loonstra (Oud-Beijerland); Geref. Gem.
9.30 leesdienst, 7 ds. Boogaard.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
en 6.30 ds. Z. de Graaf; Geref. Kerk 9.30
en 5 ds. Van der Woude (Wassenaar); Rk
Kerk: dorp zat. 7, zo. 10.30; Anker zat. 7,
zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7. zo. 10.
Hervormde kerk
i Hoogmade.
(foto Wim Dijkman)
HILLEGOM: Herv. Gem. en Geref.
Kerk ('Hoeksteen') 9.30 en 7 ds. Roth-
fusz; Chr. Geref. Kerk 10 leesdienst, 5
ds. Aarnoudse (Sassenheim); Rk Kerk:
Mart zat. 7, zo. 9.30 en 11Jozefk. zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds. A.
J. de Jong (Leiden); Ontm.kerk 10 H.
Doop ds. Van 't Ende (Wateringen), 6.30
ds Aarents; Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Van Breevoort, 5 ds.
Koster; Rk Kerk zat 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Van Meijeren 6 ds. Drieber
gen; O. Kerk 8.30 en 10 ds. Sjollema, 6
ds. Van Meijeren; Ichthusk. 10 ds.
Schuurman, 5 ds. Vroegeindeweij;
Pniëlk. 9.30 ds. Hovius, 6 ds. Sjollema;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Ver
meulen, 6 ds. Hovius; Overduin 14.15
ds. Van den Beid; De Hoeksteen dienst
in Duitse taal 9.30 pfarrer Wattjes; Herv.
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Fredenkdreef 15) 10 ds. Van 't Hof
(Noordwijkerhout); Geref. Kerk Vr.kerk
9.30 ds. Koster, 5 ds. Kersten; Triumfa-
tork. 9.30 ds. Kersten, 5 geen dienst; Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 5.30 ds. Hei-
da; Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-ma-
vo) 9.30 en 7 kand. Boshuyzen; Chr. Ge
ref. K. 10 en 5 ds. Slagboom; Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 hr. T.
Kroon; Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5;
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5;
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45; On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
br. Stam (Geleen) HA.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN.
Herv. Gem. 10 ds. Hemmes (Oegst
geest), 7 ds. Gesink (Sassenheim); Ge
ref. Kerk 10 mr. Vreugdenhil, 7 ds. Ge
sink.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10.30 en 6.30 ds. Ste-
geman; Hoofdstr. 10 ds. Knorth; Schep-
pingsk. 9 ds. Stegeman; Elis.ziekenhuis
10 rector Vijftigschild; Bapt.gem. (wyk-
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schüt; Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 7
ds. Aalders (Woubrugge); Rk Kerk zat.
7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en
7 ds. Van 't Hooft; Pauluskerk 10 ds.
Keuning (Noordwijk); Geref. Kerk 10
HA en 7 ds. Boswijk; Geref. K. Vrijg.
9.30 en 4.30 ds. Borgdorff; Ned. Geref.
Kerk (Salvatori) 10 ds. Vos. 7 ds. Hoo-
gendoorn samen met Chr. Geref. Kerk;
Geref. Gem. 10 en 4 ds. A.M. den Boer;
Evangeliegemeente (Ooievaarstr. 27a)
9.45 J. v.d. Berg; Rk Kerk: Agathakerk
zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7.
kerk 11 ds. Bach (Amsterdam); Ned.
Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen dienst;
Evang.gemeente 'Shalom' Zeereep 10
nam.; Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Bin
nen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
ds. H. van Vliet (Alphen a.d. Rijn) ge
zinsdienst; Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Wül.kerk 10 prof. v.d. Berg; Paulus
kerk 10 ds. Kooman; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10 ds. Van Leeuwen (Lochem);
Geref. Kerk 9.30 en 4.30 dienst; Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. SchUderschool)
9.30 en 4.30 leesdienst; Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 br. Zielhuis, 4 ds.
M.R. v.d. Berg HA; Van Wijckerslooth 4
ds. Rijksen; Endegeest 10 ds. Friede-
rich; Volle-evangeliegem. (Gem.cen
trum) 4. Rk Kerk Willkerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
8.30 en
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte;
Geref. K. geen opgave; Remonstr.
Gem. geen dienst; Rk Kerk zat. 7, zo.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, H. Doop, 6.30 ds. Van Doorn
(HUversum); Geref. Kerk 9.30 ds. Stroes
(Niewerkerk a.d. IJssel; Chr. Geref.
Kerk 9.30 dienst des Woords, 2.15 ds. De
Romph, (Noordeloos); Remonstr. Gem.
geen dienst;. Evang. gem. (Kruispunt,
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaff HA; Geref. Kerk 9.30
ds. Broer (Ter Aar); Rk Kerk zat. 7, zo. 9
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
vicaris Lagendijk (Leiden), 7 hr. Van
Kamp (Beverwijk); Geref. Kerk 9.30 hr.
Volkers (Amstelveen), 6.30 ds. Rijper
(A'dam); Chr. Geref. Kerk 9.30 lees
dienst, 14.30 ds. Bijkerk (Delft); Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Geu
ze, 7 ds. Wegerif (Nieuwkoop); Geref.
Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds. Warner
(Utrecht).
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of
St. Jeroensk. (Binnen) 10 kand. Fieg-
gen, 7 ds. Elgersma; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. Ruitenberg H. Doop; De Rank (Golf
baan) 10 hr. Burger; Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 ds. Elgersma, 7 ds.
Biemond (Moerdijk); Vinkenl. (Binnen)
10 ds. Van Houten (Soest); Stichtings-
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.
9.30 ds. De Vree (Leimuiden), 7 ds. Van
de Kamp; Chr. Geref. K. 9.30 dienst des
Woords, 2.15 ds. Bouw;
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
iuskerk 9.30 hr. Bakker (K
Van Niel; Bethelkerk 9.30
(Nieuwkoop); Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds. Baayen, 5 ds. Baas (Sassen
heim); Imm.kerk 9.30 hr. Brouwer (Kat
wijk, 7 ds. Kersten (Katwijk); Mar.kerk
9.30 ds. Oegema (Valkenburg), 5 ds.
Baayen; Geref. Kerk Vrijg. 10 ds. Breen,
5.15 leesdienst; Chr. Geref. K. 9.30 en 5
dienst des Woords; Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 br. Vork (Heerde)
HA; Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds.
Germans, 7 ds. Keuning (Noordwijk);
Geref. Kerk 9.30 ds. Baas, 7 ds. Keu
ning; Chr. Geref. K. 10 en 7 ds. Aarnoud
se; Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) geen
dienst; Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.
Geref. Kerk 9.3Q kand. De Bruin
(Nieuwkoop), 6.30 ds. Wattel (Hoofd
dorp); Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en
12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 A.
Spaans (Katwijk), 6.30 dr. C. Vermeu
len; Geref. Kerk 9.30 ds. Spaans, 6.30 ds.
Vermeulen; Geref. K. Vrijg. 9-30 en 4 ds.
Heida; Kapel Marinevliegkamp 10.30
ds. Verseput.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds.
Hemstede (Leiderdorp); Geref. kerk 10
ds. De Jong; Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem.
Dorpskerk 10 en 7 ds. v.d. Schoot; Hulp
en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Honig;
Herv. evang. op geref. grondslag (Lucas-
college, Beeth.laan) 9.30 en 4.30 ds.
Stoutjesdijk; Geref. Kerk 9.30 ds. Vlijm,
7 zie herv. kerk; De Ontmoeting 9.30 ds.
De Zwart; Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10
en 5 ds. Blokland; Aulagemeenschap
Noordhofland zie dienst in de 'Onmoe-
ting; Rk Kerk Laurkerk zat. 7, zo. 11; M.
Godskerk. zat. 7, zo. 9.30; Kerk van En
geland (British school in The Nether
lands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem.
Brugk. 9.30 ds. Ten Voorde (Nieuw Ven
nep), 5 ds. Exalto (Benthuizen); Hoek
steen 9.30 ds. Van Eijk (Gouda), 6.30 ds.
Elburger (Rijssen); Bethelk. 9.30 ds. Nij-
enhuis (Kooten), 5 ds. Oosterom (Kam
pen); Imm.kerk 9.30 ds. Kalkman (Hil
versum); Geref. Kerk Kruisk. 9 ds. De
Moor, 5 drs. Koning-Polet; Ontm.kerk
10.15 ds. De Moor; Remonstr. Gem.
geen dienst.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk
10 dr. Frederikse (Ermelo), 4.30 ds
Poort (Oisterwijk); Kievietk. 10 ds. v.d
Kamp (Samen-op-weg); Messiask. 10 ds
Hartzheim (Scheveningen); Dorpscen
*"—19.30 kand. Verweij (A'dam); Geref
burg);
dr. Mei
Hjenng.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Heymans (Alphen a.d. Rijn), 6.30 kand.
Koning de Gans (Bergsenhoek); Geref.
Kerk 9 ds. v.d. Bos (Gouda), 6.30 dr. v.d.
Kooi (Leimuiden); Ned. Prot Bond (De
Wijk) geen opgaaf; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr.
De haan; Geref. Kerk 9.30 hr. Schreu
der, 7 hr. De Haan.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10
prof. Berkhof; Rk Kerk St. Jan zat. 7.30,
zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30
jsenga, 6.3<
(Katwijk); Geref. Kerk 9.30 ds. Scholten
(Woerden), 6.30 ds. Van de Bos (Gouda);
Remonstr. Gem. geen dienst.
