Botha rekent op negatieve
reactie van het buitenland
Thatcher onder grote druk
vanwege Zirid-Afrikabeleid
Huiszoeking bij Wallraff
Witte Huis verduidelijkt:
Salt-2 bestaat niet meer
Honderden arrestaties onder noodtoestand
WARNECKE MODË
'n Persoonlijke Zaak
Onenigheid in EG over
vermindering rookgassen
VRIJDAG 13 JUNI 1986
BUITENLAND
PAGINA 7
Pieter Botha: noodmaatregelen
noodzakelijk (foto anp)
nationale gemeenschap", aldus de
bisschop.
Tutu zei ook, dat hij ondanks het
uitroepen van de noodtoestand zal
doorgaan met het houden van een
herdenkingsdienst op 16 juni a.s.,
wanneer de Soweto-opstand tien
jaar geleden wordt herdacht: „Ik
moet de kwestie natuurlijk nog
met mijn mensen opnemen, maar
ik denk dat we gewoon zullen
doorgaan. Ik heb al vaker gezegd,
dat ik niet van plan ben - en zeker
niet op dit moment - om aan we
reldlijke autoriteiten toestemming
te vragen wanneer, waar en hoe ik
tot god zal bidden".
Eerder op de ochtend arresteer
de de politie ruim honderd vrou
wen en kinderen uit het zwaar ge
troffen Crossroads, toen zij voor
het parlementsgebouw protesteer
den. De vrouwen en kinderen gin
gen op de grond zitten maar wer
den met harde hand verwijderd.
Toen de politie de blanke deken
King van de Anglicaanse kerk
trachtte te arresteren, wierpen de
vrouwen zich op de agent, die har
de klappen kreeg. Iedereen werd
vervolgens in arrestantenwagens
afgevoerd. Ook een ITN-televisie-
team werd gearresteerd en een ta
pe die zij hadden volgeschoten van
het incident, werd geconfisceerd.
Dit alles gebeurde voordat de
noodtoestand publiekelijk bekend
was geworden.
KAAPSTAD - Honderden vooraanstaande geestelijke leiders, vakbondsbestuurders en
anti-apartheidsstrijders zijn gisteren in Zuid-Afrika gearresteerd, nadat de regering om
middernacht de noodtoestand had afgekondigd.
Een stoet van politiewagens en pantservoertuigen sluit het eucomenisch centrum in Durban af. De Zuidafri-
kaanse politie deed in het hele land invallen in kantoren van kerkelijke instellingen. (foto api
LONDEN - De Britse premier
Thatcher, die zich tot dusver
steeds nadrukkelijk tegen econo
mische sancties tegen Zuid-Afrika
heeft uitgesproken, is onder zware
druk komen te staan om toch tot
maatregelen over te gaan door een
gisteren gepubliceerd rapport van
een Gemenebest-commissie.
door
Henk Dam
De commissie, bestaande uit ze
ven vooraanstaande staatslieden
uit Gemenebest-landen, werd in de
herfst van het vorige jaar opgericht
om na te gaan of en hoe een eind
zou kunnen worden gemaakt aan
de Zuidafrikaanse apartheidspoli
tiek.
De groep is tot de conclusie ge
komen dat de Zuidafrikaanse rege
ring in dit stadium niets voelt voor
onderhandelingen ter beëindiging
van de grote problemen in het
land. Economische maatregelen,
aldus het rapport, zyn nu nog de
enige weg die voor ons open staan.
Zonder die sancties specifiek te
noemen, zegt het rapport in niet
mis te verstane bewoordingen:
„Als dergelijke maatregelen niet
worden genomen, zouden er in
Zuid-Afrika wel eens miljoenen
mensen kunnen omkomen tijdens
een bloedbad zoals dat sinds de
Tweede Wereldoorlog niet meer is
voorgekomen".
Die conclusie zet de Britse pre
mier onder zware druk. De Geme
nebest-commissie werd destijds
ingesteld bij wijze van compromis
tussen die landen die direct ingrij
pende economische maatregelen
tegen Zuid-Afrika eisten, en Groot-
Brittannië, dat daar niet voor voelt.
Twee overwegingen spelen daar
bij voor de regering-Thatcher een
rol. In de eerste plaats is een aan
zienlijk deel van haar eigen Con
servatieve Partij tegen dergelijke
sancties. Meer dan 70 conservatie
ve leden van het Lagerhuis hebben
de afgelopen dagen al een motie
getekend die zich tegen elke sanc
tie uitspreekt.
Engeland heeft bovendien grote
handelsbelangen in Zuid-Afrika.
Britse bedrijven en overheden
hebben investeringen ter waarde
van 40 miljard gulden in Zuid-Afri
ka lopen, en de jaarlijkse export
naar het land is 4 miljard gulden
waard. Meer dan 150.000 banen
zouden in Engeland verloren gaan
bij vergaande sancties.
Premier Thatcher wilde gisteren
in het Lagerhuis, op vragen van le
den van de oppositie, dan ook niet
beloven dat de Britse regering de
voornaamste aanbeveling van het
Gemenebest-rapport zal opvolgen
en dus tot sancties zal overgaan.
Volgende week zal in het Lager
huis over Zuid-Afrika worden ge
debatteerd. Het is echter niet erg
waarschijnlijk dat minister Howe
(buitenlandse zaken) dan al wél
met een concrete reactie op het
rapport van de Groep van Zeven
zal komen.
Die reactie zal er zeker moeten
zijn als de Gemenebest-landen in
augustus in Londen vergaderen.
Dan zal duidelijk moeten worden
in hoeverre Engeland alsnog be
reid is tot economische sancties
over te gaan.
Politieke waarnemers in Londen
wijzen er in dit verband op, dat
veel zal afhangen van de houding
van de Verenigde Staten. Als presi
dent Reagan sancties zou afkondi
gen, kunnen Engeland en enige an
dere aarzelende Europese landen
niet langer achterblijven, aldus de-
De zogenaamde 'veiligheidstroe
pen' krijgen door de algehele
noodtoestand uitgebreide be
voegdheden. Tot de 'veiligheids
troepen' worden gerekend: de 'ge
wone' politie, de transport-politie,
de gevangenisbewaking en het le
ger. Al deze personen kunnen zon
der kennisgeving of machtiging
een plaats betreden 'en maatrege
len nemen die zij nodig achten om
de openbare orde te handhaven'.
door
Ruud de Wit
In grote lijnen bevat de noodtoe
standsregeling, zoals die gisteren
in de staatscourant werd gepubli
ceerd, dezelfde maatregelen als
welke in juli vorig jaar werden af
gekondigd, alleen gelden ze nu
voor het hele land. De persbreidel
is nu verder aangescherpt.
De noodtoestand omvat een
groot aantal maatregelen die speci
fiek tegen de pers zijn gericht. Het
is verboden om nog langer televi
siebeelden, foto's of tekeningen te
maken van iedere vorm van 'onlus
ten', of daarvan radiotapes op te
nemen. Dit geldt ook voor vergade
ringen, boycotacties, stakingen of
openbare geweldpleging.
Iedereen die zich hieraan schul
dig maakt voor gebruik in Zuid-
Afrika zelf of daarbuiten, zal kun
nen worden veroordeeld. De maxi
mumstraffen die op een overtre
ding staan, zijn 10.000 rand boete
of 10 jaar gevangenisstraf.
Verder kan iedereen die volgens
de noodtoestand gearresteerd
wordt, zonder meer voor twee we
ken worden vastgehouden. De mi
nister van wet en orde kan, zonder
dat hij aan iemand verantwoording
verschuldigd is, de periode van
hechtenis voor onbeperkte duur
verlengen.
Inmiddels zijn er honderden per
sonen overal in het land opgepakt,
maar het is onduidelijk of hun na
men gepubliceerd mogen worden.
Tot de arrestanten behoren, naar
wordt vernomen, in ieder geval
vooraanstaande geestelijken als de
secretaris-generaal van de Katho
lieke Bisschoppenconferentie, va
der Makhatswa en dominee Frank
Chicane, de mogelijke opvolger
van dr. Beyers Naude als secreta
ris-generaal van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken.
In een toespraak tot het drieka-
merparlement, welke 'live' werd
uitgezonden, zei president P. W
Botha, dat hij tot de noodmaatre
gel had besloten, nadat zijn veilig
heidsadviseurs hem hadden over
tuigd, 'dat de veiligheid van de re
publiek op het spel staat': „Omdat
ik van mening ben, dat de bestaan
de wetten van het land niet in vol
doende mate garanties bieden om
de staatsveiligheid te garanderen
en de openbare orde te handhaven,
heb ik besloten de algehele
noodtoestand uit te roepen, die
ook zal gelden voor de 'zelfregeren-
de staten' (de zogenaamde thuis
landen)".
Botha wijdde in zijn rede breed
uit over de consequenties van het
uitroepen van de noodtoestand:
„Wij kunnen rekenen op een direc
te negatieve reactie door het bui
tenland, wat gevolgen zal hebben
voor onze financiële positie". Bo
tha noemde met name die van de
nationale munteenheid, de rand,
die de afgelopen week tot een ab
soluut dieptepunt is gedaald en
mogelijke verdere economische
sancties tegen Zuid-Afrika.
Volgens de president is echter de
staatsveiligheid belangrijker dan
toegeven aan buitenlandse druk.
Hij beschuldigde opnieuw het
ANC, het UDF en vooral de Zuid
afrikaanse Communistische Partij
ervan uit te zijn op het creëren van
een gewelddadig revolutionair kli
maat: „Ik wil iedereen in de rest
van de wereld verzekeren, dat wy
niet zullen toelaten dat in Zuid-
Afrika in eenzelfde situatie zal te
rechtkomen als wat is gebeurd in
Vietnam, Angola, Nicaragua, Cam
bodja, Afghanistan en Iran. Wij zul
len niet toestaan dat onze erfenis
van meer dan driehonderd jaar on
nodig op het altaar van chaos en
vernietiging wordt opgeofferd".
Crossroads
Door de noodtoestand is het voor
vele critici van de apartheid nu on
mogelijk geworden te reageren.
Maar in Kaapstad riep bisschop
Desmond Tutu toch op tot een on
middellijke ingreep door de rest
van de wereld. De toekomstige
aartsbisschop van de Anglicaanse
kerk was er eerder op de dag in ge
slaagd om een gesprek tot stand te
brengen tussen de leiders van de
strijdende partijen in de krotten
wijk Crossroads.
Tutu bracht voor een tweede
keer een bezoek aan Crossroads
waar hij met zo'n 50 plaatselijke
leiders sprak. Op een persconfe
rentie na afloop zei hij, dat er een
wapenstilstand was overeengeko
men totdat verdere besprekingen
zouden hebben plaatsgevonden.
Verdere mededelingen wilde hij
niet doen vanwege het delicate ka
rakter van de problematiek.
Tutu reageerde als volgt op het
uitroepen van de noodtoestand:
„Volgens mij hebben wij de afgelo
pen jaren steeds een noodtoestand
gehad. Ik bedoel, de politie van
Zuid-Afrika heeft al zulke verre
gaande bevoegdheden, dat ik ver
baasd ben dat ze er nog meer wil
len". Volgens Tutu toont het uit
roepen van de noodtoestand aan,
dat de regering al heel lang geen
controle meer heeft op de gebeur
tenissen in het land.
Hij weigerde met zoveel woor
den opnieuw op te roepen tot eco
nomische sancties: „Ik vraag me
wel af, waar de rest van de wereld
nog langer op wacht. Is men van
plan net zolang te wachten, totdat
de situatie in Zuid-Afrika echt op
een tragedie uitloopt? De enige
manier om een armagedon te voor
komen is een ingreep van de inter-
Buitenland kort
Afghanistan
Het Europees Parlement heeft
gisteren de twaalf EG-landen opge
roepen de verschillende Afghaanse
verzetsgroepen te erkennen als
'zijnde in staat om het Afghaanse
volk te vertegenwoordigen'.
In een resolutie riep het Europar
lement de EG tevens op de huma
nitaire hulp aan de rebellen op te
voeren en Russische soldaten die
zijn gedeserteerd uit eenheden in
Afghanistan en zich in het Westen
wensen te vestigen 'te redden en
een toevluchtsoord te bieden'.
De resolutie werd aangenomen
met 218-33 en 19 onthoudingen.
Het regime in Kaboel veroordeelde
de resolutie onmiddellijk als in
menging in de binnenlandse aan
gelegenheden van Afghanistan.
Zweedse premier
Premier Ingvar Carlsson van
Zweden heeft de reis die hij later
deze maand zou maken naar Peru
om veiligheidsredenen afgezegd.
Het besluit is genomen omdat de
moord op zijn voorganger Olof Pal-
me nog niet is opgehelderd. Carls
son, die Palme opvolgde nadat de
ze op 28 februari op straat was
doodgeschoten, zou in de Peruaan
se hoofdstad Lima het driedaagse
congres van de Socialistische In
ternationale bijwonen.
Walvisvangst
De Internationale Walvisvaart
Commissie heeft na een langdurige
impasse een compromis bereikt
over de afgifte van vergunningen
ten behoeve van de walvisvangst
voor wetenschappelijke doelein
den.
De afgevaardigden van de 40 lan
den die in de commissie zijn verte
genwoordigd, namen een resolutie
aan met de aanbeveling dat rege
ringen worden beperkt in het afge
ven van dergelijke vergunningen.
Daarnaast worden zij verplicht toe
zicht uit te oefenen op het weten
schappelijke karakter van de vang
sten.
Panama
De commandant van de Paname
se strijdkrachten, generaal Manuel
Antonio Noriega, is betrokken bij
drughandel, wapensmokkel, spio
nage en het witwassen van geld.
Dat hebben de New York Times en
NBC-televisie gemeld.
Generaal Noriega wordt alge
meen gezien als de machtigste man
van Panama, een land dat van
groot belang is binnen het Ameri
kaanse veiligheidsbeleid. De Ti
mes meldde dat de Amerikaanse
autoriteiten de illegale activiteiten
van Noriega door de vingers zien.
zolang hij bereid is het Amerikaan
se leger en de CIA alle vrijheid te
geven om in het land te opereren.
GRONAU (AP) - De Westduitse minister van wetenschap Heinz Riesenhuber heeft gisteren in Gronau de eerste
Duitse installatie voor de verrijking van uranium officieel in gebruik gesteld. Tien maanden geleden werd al
met de produktie van verrijkt uranium begonnen. Demissionair minister VanAardenne woonde de opening bij.
Het bedrijf in Gronau wordt geexploiteerd door het Nederlands-Duits-Britse consortium Urenco, dat al instal
laties heeft in Almelo en Capenhurst (Groot-Brittannie).
De officiële opening van de installatie in Gronau (Rheinland-Westfalen) ging gepaard met demonstraties van
tegenstanders van kernenergie.
De politie greep in door demonstranten met een chemisch middel in het gezicht te spuiten. (foto anp»
ADVERTENTIE
EXCLUSIEVE MODE
EXTRA LAAG GEPRIJSD BIJ WARNECKE MODE
Een groot deel van onze schitterende mode-collectie kreeg 'n
ander prijskaartje, voor onze bekende merkkleding betaalt u nu
dus verrassend weinig geld. Signaleer het persoonlijk. Maar
haast u wek Want uw mode-speciaalzaak heeft van elk model
slechts een paar stuks
Kleiweg 12. Gouda. Tel. 01820 - 11123
Breestraat 151-153. Leiden. Tel 071-124586
BONN - De Westduitse recherche
heeft gisteren een inval gedaan bij
de schrijver Günter Wallraff. Docu
menten en met een verborgen ca
mera gemaakte films werden in be
slag genomen. De politie van Keu
len deed dit op verzoek van de jus
titie in de deelstaat Beieren.
door
Hans Hoogendijk
Daar had de door Wallraff ont
maskerde koppelbaas Vogel een
klacht ingediend. In andere West
duitse deelstaten had de in Ober--
hausen wonende Vogel geen been
aan de grond gekregen met zijn
klachten.
De schrijver van de bestseller en
gelijknamige film 'Ik, Ali' was bui
tengewoon verontwaardigd. Hij
heeft op zijn beurt een aanklacht
ingediend. „Dit is volslagen onbe
grijpelijk. Ze hebben nóg een keer
een kopie in beslag genomen die ik
hen al vrijwillig had gegeven. De
film draait in de bioscoop, dus ie
dereen kan zien wat ik heb ge
filmd. Ik zie hier een of ander voor
wendsel in, of misschien hoopten
ze wel op een toevalstreffer".
Nadat de schrijver had gehoord
dat er ook invallen waren gedaan
bij de producer en de regisseur van
de film 'Ik, Ali', stelde hij dat de
politie-invallen lang tevoren waren
voorbereid. „Het voorwendsel was
geluidsbanden en films in beslag te
nemen. Maar die zyn niet geheim.
Alles wat ik heb gedaan kan ieder
een in de bioscoop zien".
"De aanleiding voor deze inval
len was een klacht van de man die
in het boek Adelaar wordt ge
noemd, een van de kleinere men
senhandelaars in het hele uitbui-
tingsgebeuren. Maar deze man
(Vogel - red.) doet niets zonder dat
hij van anderen opdracht heeft ge
kregen. Dus moet er meer achter
zitten".
De producent van de film, Peter
Kleinert, was in een gesprek met
de Westduitse televisie duidelijker.
Hij zei hij onder meer: „Als de poli
tie hier het originele materiaal zou
hebben gevonden, dan hadden de
bij het proces betrokkenen dit be
wijsmateriaal mogen bekijken. Dat
had betekend dat Vogel, zijn advo
caten of de groten die achter hem
staan, waaronder misschien wel de
staalgigant Thyssen, de orginelen
zouden kunnen bekijken. Daarna
hadden zij geweten of Wallraff nog
meer belastend materiaal had, of
dat het gepubliceerde alles was. En
dat zou van doorslaggevende bete
kenis kunnen zijn bij de aanstaan
de processen rond Vogel en Thys
sen".
De in het Roergebied zetelende
multinational Thyssen is een van
de bedrijven die door Wallraff is
ontmaskerd als profiteur van door
koppelbazen ingehuurde buiten
landse en Westduitse werknemers.
Via de koppelbaas Vogel heeft
Wallraff aan den lijve ondervonden
hoe sociaal onbeschermde werkne
mers worden uitgebuit. Later klom
hij op tot privé-chauffeur van Vo
gel.
WASHINGTON (AFP/AP) - Het
Witte Huis heeft gisteren gezegd
dat het Salt-2-verdrag 'niet meer
bestaat', hoewel president Reagan
woensdag nog zei dat de VS zullen
blijven streven naar een wapenbe-
heersingsakkoord met de Sowjet-
Unie.
Reagan werd woensdagavond op
zijn persconferentie gevraagd wat
Salt moet vervangen en waarom de
beslissing om zich er niet meer aan
te houden nu werd genomen. 'Dat
is nu niet gebeurd,' antwoordde de
president. 'Ik heb gezegd dat we
nog een paar maanden hebben
waarin we gaan proberen ze te be
trekken bij de dingen waar ze zelf
over hebben gepraat en dat is een
definitief wapenbeheersingspro-
gramma.'
Toen Larry Speakes, Reagans
persoonlijke woordvoerder, werd
gevraagd wat de president daar
mee bedoelde, zei hij dat er niets
was veranderd sinds de regering
op 27 mei zei dat de VS zich niet
langer gebonden achten aan Salt-2,
in verband met vermeende Russi
sche schendingen van het verdrag.
'Het Salt-verdrag bestaat niet
meer,' zei Speakes. 'Als wij in de
toekomst stappen ondernemen op
het gebied van wapenbeheersing,
zal dat om andere redenen zijn dan
het Salt-akkoord.'
Het Salt-2 verdrag werd in 1979
getekend door de toenmalige Rus
sische partijleider Brezjnev en de
Amerikaanse president Carter. Het
verdrag werd door de, Amerikaan
se senaat nooit getekend, maar bei
de partijen hielden zich er wel aan.
De commissie van buitenlandse
zaken van het Amerikaanse Huis
van Afgevaardigden heeft gisteren
met 29 tegen 11 stemmen een reso
lutie aangenomen waarin presi
dent Ronald Reagan gevraagd
wordt het Salt-akkoord te blijven
naleven.
Onder de voorstemmers waren
vier van de 17 Republikeinen die
telt. De resolutie
heeft een niet-bindend karakter.
Het Europees Parlement heeft
gisteren de Verenigde Staten ver
oordeeld wegens het opzeggen van
Salt-2.
Het Parlement nam met overwel
digende meerderheid een resolutie
aan die 'de gevaren verbonden aan
het Amerikaanse besluit om Salt-2
te verbreken sterk veroordeelt' en
waarschuwde voor verdere escala
tie van de wapenwedloop. De reso
lutie werd met 219 tegen 22 stem
men aangenomen.
LUXEMBURG (ANP) - Minister Winsemius van milieubeheer is er als
voorzitter van de milieuraad van de Europese Gemeenschap donderdag
in Luxemburg niet in geslaagd zijn collega's op een lijn te krijgen over
een regeling ter vermindering van de luchtverontreiniging door grote
stookinstallaties.
Na een urenlang debat heeft hij zijn pogingen een compromis te berei
ken moeten opgeven. Het onderwerp, dat al drie jaar lang een punt van
discussie is onder de milieu-ministers van de Gemeenschap, is verscho
ven naar de volgende vergadering in november aanstaande.
Oorspronkelijk lag er een voorstel van de Europese commissie, het
dagelijks bestuur van de Gemeenschap, ter tafel om de uitstoot van zwa
veldioxide door energiecentrales, raffinaderijen en andere grote vuur
haarden in 1995 met 45 procent en in het jaar 2005 met 60 procent te
verminderen.
Wegens de te hoge kosten van rookgasreiniging weigerde Groot-Brit-
tannië met het door de overige EG-lidstaten gesteunde voorstel akkoord
te gaan.
