'Wat ik voel ga ik doen'
Robbedoes weer Franse aangelegenheid
Jong zijn
in Israël
kortweg
achtergrond
Boekje over
breakdance,
graffiti en
andere trends
WOENSDAG 11 JUNI 1986
PAGINA 19
PAGINA VOOR JONGEREN
Eindredactie Bert Paauw
Telefoon 071 - 144941, toestel 242
Waldheim
De Oostenrijkers hebben zich
weinig aangetrokken van de in
ternationale protesten tegen
één van hun presidentskandida
ten en de 67-jarige Kurt Wald
heim afgelopen zondag met rui
me meerderheid tot hun eerste
burger gekozen. Over Waldheim
doen al geruime tijd verhalen
de ronde over een minder fraai
oorlogsverleden. Zelf doet hij
die verhalen af als leugens en
laster, maar het is wel duidelijk
geworden dat Waldheim - ooit
secretaris-generaal van de Ver
enigde Naties - het één en ander
over zijn verleden heeft verzwe
gen. In diverse landen lopen on
derzoeken naar het nazi-verle
den van Waldheim. De Israëli
sche regering is zelfs zo boos
over de verkiezing van Wald
heim dat zij haar ambassadeur
uit Oostenrijk heeft teruggeroe
pen.
In enkele stripbladen, die net
zijn verschenen, worden deze
maand een paar pittige zaken
aan de orde gesteld. Het Strip
schrift gaat in zijn jongste num
mer in op de perikelen bij de Bel
gische francofone uitgever Du-
puis, die onlangs naar het Waalse
Charleroi is verhuisd. Het strip
maandblad Wordt Vervolgd
(Casterman) stelt Bommels hei
ligheid aan de kaak.
Op 20 mei verscheen een extra
op de toekomst gericht nummer
(2510) van het weekblad Robbe
does. Het is een wat slordig ge
drukt nummer met een ongelijk
matige bladspiegel. Als grap laat
Terence zien hoe 'vroeger' een
stripverhaal werd gemaakt, met
in onbruik geraakte attributen
als potlood, penseel en schrijf
stift. Dat gaat 'nu' allemaal per
computer, zoals blijkt uit het
computer getekende verhaal
Shatter van Michale Saenz en
Peter B. Gilles.
Proefkonijn
Zonder dat ze het beseffen
fungeren jaarlijks duizenden
patiënten in Nederland als
proefkonijn bij medische expe
rimenten. Dat heeft de Consu
mentenbond gezegd. Volgens
die bond komen buitenlandse
onderzoekers zelfs speciaal
naar Nederland om experimen
ten te doen die in hun eigen land
zijn verboden. Vooral op kan
kerpatiënten zou nogal eens het
één en ander worden uitgepro
beerd. Een bepaalde behande
ling wordt dan gepresenteerd
als een mogelijkheid om bij
voorbeeld amputatie te voorko
men. De patiënt geeft vervol
gens z'n toestemming.
Met een mengeling van verba
zing, ergernis en afgrijzen zat
Nederland bijna twee jaar gele
den voor de buis te kijken naar
het spektakel rond de onder
gang van de RSV. Ruim 3 mil
jard gulden overheidssteun
bleek in een bodemloze put ge
gooid, duizenden mensen kwa
men op straat te staan, en mi
nister Van Aardenne (economi
sche zaken) bleek de Tweede
Kamer te hebben voorgelogen
over de RSV. Vuurwerk genoeg
dus toen een parlementaire
commissie onder voorzitter
schap van CDA-kamerlid Van
Dijk de ondergang van het Rijn-
schelde-Verolmeconcern tot op
de bodem ging uitzoeken.
Een van de hoofdrolspelers
was de voormalige RSV presi
dent-commissaris De Vries. Hoe
verder het onderzoek vorderde,
hoe meer opschudding er ont
stond over de oud-RSV-topman.
De Vries werd uiteindelijk zelfs
beschuldigd van meineed, lie
gen tegenover de commissie ter
wijl hij onder ede stond. Een he
le zware beschuldiging, want
voor meineed kun je in Neder
land jaren de cel indraaien.
De Vries kon zonder rekenin
gen te overleggen tonnen onkos
tenvergoedingen incasseren. Op
een keer zou hij zelfs 648.000
gulden dubbel hebben gedecla
reerd: zowel bij RSV als bij het
bouwbedrijf' Bredero, waarvan
hij directeur en commissaris
was. Volgens De Vries was dat
allemaal overdreven. Hij had
dat per ongeluk gedaan en toen
de fout was ontdekt, had hij dat
bedrag netjes teruggestort op
een rekening van Bredero.
Maar dat was volgens de on
derzoekscommissie niet waar.
De rekening waarop de RSV-
topman dat geld had terugge
stort, was namelijk helemaal
niet van Bredero. Hij stond wel
op naam van het bouwbedrijf,
maar De Vries was de enige die
daarvan geld kon opnemen. Het
was dus eigenlijk een privé-re-
kening en De Vries had dat geld
in feite helemaal niet terugge
geven. De Vries had dus gelo
gen, vond de commissie. En zo
werd De Vries beschuldigd van
meineed.
Vorige week heeft de rechter
toch in het voordeel van De
Vries beslist. Die vindt dat de
omstreden Bredero-rekening
wel degelijk een zakenrekening
was, en geen privé-rekening. En
dus heeft De Vries die 6,5 ton in
derdaad netjes teruggegeven en
daar helemaal niet over gelo
gen, aldus de rechter. Commis
sievoorzitter Van Dijk vond dat
maar een vreemde uitspraak.
De officier van justitie ook,
want die heeft besloten om nu
naar een hogere rechter te stap
pen. Het muisje De Vries krijgt
zo toch nog een heel lang staar
tje.
SJAAK SMAKMAN
Har Brok en Rob van Eyck zijn
voor Stripschrift gaan praten
met Jos Wauters, uitgever bij De
Standaard in Antwerpen en in
het stripvak begonnen bij Du-
puis.
Robbedoes is zijn zelfstandige
positie ten opzichte van zijn
Francofone tegenvoeter Spirou
kwijt geraakt. Jos Wauters heeft
zich destijds sterk willen maken
voor een Nederlandse inbreng in
Robbedoes, dat nu weer geredu
ceerd is tot een uit het Frans ver
taalde Spirou. Die beëindiging
van de zelfstandigheid had een
economische oorzaak. „De nieu
we aandeelhouders die in de run
ning waren om het Dupuiscon-
cern te kopen, wilden graag slui
tende balansen", vertelt Jos
Wauters.
„Robbedoes draaide toen met
een verlies van pakweg drie mil
joen gulden en dat is behoorlijk
wat, samen met Spirou. Het lag
voor de hand dat dit gemeen
schappelijke verlies op beide
weekbladen intern verminderd
kon worden door terug te keren
tot de oude formule, waarin Rob
bedoes gewoon weer strips uit
Spirou in Nederlandse vertaling
ging brengen. Terug naar de ene
ware schaapsstal dus".
Nieuw talent
Wauters (en hij niet alleen) was
b|j Robbedoes op zoek naar
nieuw talent, dat een verfrissing
zou moeten betekenen. Zo trok
hij Gerrit de Jager aan. Naar zijn
mening dient er ook aan de toe
komst te worden gedacht, want
de coryfeeën worden oud, hun
produktie vermindert begrijpe
lijkerwijze. Als hoofdredacteur
van zo'n stripblad kun je bijvoor
beeld niets meer doen met een
Franquin, Lambil of Berck. En
wanneer Wauters naar Neder
land kijkt, constateert hij dat een
uitgever als Van Wulften („die
voor zover ik weet door iedereen
in Nederland verguisd wordt")
baanbrekend werk heeft gedaan.
Volgens hem zou hij eens een
prijs moeten hebben. „Hij heeft
de euvele moed gehad om wat
minder bekende jongens bij de
kraag te pakken (en hij heeft ze
waarschijnlijk méér dan hen lief
is bij de kraag gepakt!), maar hij
durft wel. Hij heeft een goede
staat van dienst voor de Holland
se strip, dat is een feit".
Waarbij haast onvermijdelijk
de naam van de Leidenaar Eric
Schreurs valt, die ook in Frank
rijk populair blijkt te zijn. Er zal
altijd een soort scheiding blijven
tussen Nederlands en Frans,
stelt Wauters vast, maar in die
scheiding komt er een soort ver-
modernisering.
Het afstoten van het Neder
landse katern van Robbedoes is
volgens Robbedoes-redacteur
Erwin Cavens niet alleen een
geldkwestie geweest. „Men wei
gerde botweg na te gaan wat het
effect van zulke Nederlandse
strips op de Franse markt zou
zijn. Ze vonden het niet nodig
om te kijken of een strip als Bie-
bel op die markt succes zou kun
nen hebben. En werk van Studio
Arnhem of Peter de Smet, dat
vonden ze ook niet nodig".
„Deze situatie is sinds de over
name nog geaccentueerd. De
nieuwe directie denkt alleen
Frans, leeft Frans, ziet alleen
Frans en leest alleen Frans. En
Nederlands...? Ze weten dat het
bestaat, maar verder. Als ik mor
gen een nummer zou uitbrengen
waarin ik alle strips in het Turks
heb laten letteren, zal niemand
dat van de directie opmerken".
„Ze zijn er bijvoorbeeld ook
van overtuigd dat ze in Charleroi
heel makkelijk Nederlandstalig
personeel kunnen krijgen. Ter
wijl Charleroi midden in Wallo
nië ligt. Desnoods halen ze ze uit
de kolenmijnen of zo. Charleroi
is ook de stad met het allerhoog
ste percentage zelfmoorden. Mis
schien dat ze daarom de Neder
landstalige redactie overplaatsen
naar die stad. Een 'natuurlijk'
verloop van het personeel...".
Bommel
In Wordt Vervolgd - Caster
man dus - gaat Martijn Daalder
in op eerder in dit blad geuite
kritiek op Marten Toonder. Bom
mel was in 1967 onbetwist het
vlaggeschip van de Nederlandse
strip en misschien wel de eerste,
échte strip voor volwassenen op
het Europese continent, consta
teert Martijn Daalder. Bij Bom
mel draait het „om twee elemen
ten, twee pretenties: de prenten-
tie van satire en die van litera
tuur. En beide pretenties zijn
slechts tot op zekere hoogte
waargemaakt".
Toonder had een scherp oog
voor de verhoudingen in de Ne
derlandse samenleving. „In
Bommel wordt een onovertrof
fen beeld gegeven van Neder
land onder druk van de naoor
logse vooruitgang". Het was naar
zijn mening te merken dat Toon
der in 1965 naar Ierland vertrok.
Toonder was het contact met het
vaderland verloren, de kwaliteit
van Bommel sloop achteruit.
Sprekend voorbeeld van het ver
val is het Boekenweekgeschenk
uit 1982 De Andere Wereld, ken
merkend voor de latere Bom
mels: „Adequaat getekend, bril
jant geformuleerd èn een slecht
verhaal". Een Bommelstrip is
bovendien voorspelbaar.
Volgens Martijn Daalder is wat
blijft de pretentie dat Bommel li
teratuur zou zijn, „een L pretentie
die overigens vooral afkomstig is
van Bommelfans en -weten-
schappers". En Martijn Daalder
concludeert: „Als beeldverhaal
is Bommel niet bestand tegen de
tand des fijds".
Stripschrift, losse nummers f6,
Wordt Vervolgd f6,95. De bladen
zijn verkrijgbaar bij de stripspe
ciaalzaken en diverse boekwinkels.
FRANS KEIJSPER
Oud-RSV-topman De Vries -
zakenrekening of privérekening?
(foto ANP)
Breakdance en electric boogie,
wie kent deze vormen van bewe
gen inmiddels niet? Geen enkele
video-clip schijnt zonder te kun
nen. Maar in werkelijkheid is er
niet zo veel van bekend. Waar
komt het vandaan en wat heeft
het te maken met andere trends,
die soms zomaar uit het niets lij
ken op te komen.
Een instelling, met een naam
van een hele mond vol (Lande
lijk Ondersteuningsinstituut
Kunstzinnige Vorming), heeft
een boekje uitgegeven over
breakdance, electric boogie,
maar ook andere eigentijdse ver
schijnselen zoals hip hop, graffi
ti, rappen en disco. In dit boekje,
dat 'Duizend schijnen' heet,
wordt geprobeerd die verschijn
selen te plaatsen in een soort
sub-cultuur. Voor club- en buurt
huiswerkers en danslerarén is
het bovendien handig, omdat er
in wordt uitgelegd hoe je bijvoor
beeld een cursus breakdance
kunt opzetten.
Breakdance is in de beginjaren
zeventig ontstaan in New York.
Volgens het boekje 'Duizend
schijnen' heeft onder meer ook
het Brown-dansen, van de Ame
rikaanse zanger/danser James
Brown, er een beetje aan ten
grondslag gelegen. En een
'schijn' is de term die breakdan-
"Just write down Israël is beauti
ful", grijnst Sharon Kletter. Ze is
zestien jaar, woont in Israël en
was enige tijd geleden met haar
even oude landgenoot Barak
Mats Kevich op bezoek in Neder
land, alwaar ze onder meer Lei
den en Alphen aandeden. Samen
vormen zij één van de in totaal 39
duo's Israëlische jongeren die op
uitnodiging van het ministerie
van onderwijs van Israël overal
ter wereld scholen bezoeken om
daar over hun land te vertellen.
"Want daarover bestaan nog veel
misverstanden", aldus Sharon.
Israël mag dan heel mooi zijn,
zoals Sharon geschreven wenst
te zien, maar zij en Barak leven
tevens in een land dat geken
merkt wordt door oorlog en ge
weld. Vanaf de stichting van de
staat in 1948, is het land constant
verwikkeld geweest in oorlogen,
bijna-oorlogen en conflicten aan
de grens. De oorzaken hiervan
zijn legio en ingewikkeld. Heel
kortgezegd komt het erop neer
dat de joden en de Palestijnen el
kaar al vanaf de helft van de vori
ge eeuw in de haren zitten over
wie nu eigenlijk recht heeft op de
macht in Israël. En ondanks vele
gewelddadige botsingen (niet al
leen in het land zelf maar ook
met de omringende Arabische
landen als Egypte en Syrië, die
Israël als staat niet eens erken
nen) en evenzovele internationa
le bemiddelingspogingen, slagen
de joden en de Palestijnen er
maar niet in zich met eikaars
aanwezigheid te verzoenen.
Sharon en Barak hebben dus
niet anders meegemaakt dan dat
hun land in moeilijkheden ver
keert. En ook de jongeren pluk
ken daarvan uiteraard de wrange
vruchten. B(j voorbeeld voor wat
betreft de dienstplicht, die geldt
tot de jongeren allang niet meer
jong zijn. Niet alleen Barak maar
ook Sharon moet, zodra ze acht-
cers gebruiken voor hun reeksen
bewegingen.
Uit éen interview met Fonsy,
lid van de Haagse breakdance-
groep The Individuals blijkt
enigzins hoe de dansers zelf te
werk gaan. "Ik improviseer van
uit een aantal strakke schijnen,
die ik onder de.knie heb, Ik bedenk
geen 'choreografie: vooraf. Dat
vergeet ik toch maar. Wanneer ik
dans komen de bewegingen van
zelf; wat ik voel ga ik doen. Het is
net een verhaal", vertelt Fonsv.
Graffiti wordt in 'Duizend
schijnen' tot op zekere hoogte
vergeleken met breakdancen.
Zoals de sterdanser de choreo
grafie bepaalt, neemt de meester
tekenaar de beslissingen als het
om graffiti gaat. Ook graffiti
moet als stroming binnen een ze
kere straatcultuur worden ge
zien, doceert het boekje.
Interessant is om te lezen dat
deze vorm van kunst (laten we de
discussie over vandalisme en be
kladden maar laten voor wat-ie
is) de reclamewereld en druk
kers driftig inspireert bij de ont
wikkeling van nieuwe lettervor
men: de earthquake-letter, hot-
dog-letter, saloon-letter, de bub
ble-letter en de gepantserde let
ter.
Het versieren van metro's ge
beurt meestal 's nachts, zo staat
te lezen. Er wordt gekeken of er
voldoende verf is, of de kleuren
bij elkaar passen, wie voor zak
lantaarns en dergelijke moet zor
gen. Zelfs een vluchtplan wordt
opgezet. Wat spijtig wordt echter
vastgesteld det het in Nederland
toch vaker blijft bij het spuiten
van (schuil)namen en het 'echte'
werk hier minder vaak voor
komt.
Dat is in grote lijnen wat te le
zen is in 'Duizend schijnen', dat
al met al een boeiende, zij het
wat oppervlakkige, blik op de ge
schetste sub-cultuur biedt. Wie
sterk is geïnteresseerd in deze
verschijnselen kan het boek aan
schaffen. Wie wil leren break
dancen moet daarvoor niet dit
boek kopen. Hooguit de buurt-
werker of dansleraar die zich wil
oriënteren op deze trends en er
wellicht wat mee wil doen".
'Duizend schijnen!' is te bestel
len door 25 gulden te storten of
over te maken op postrekening
Een breakdancer, gesignaleerd
in de Breestraat tijdens de bra
derie van enkele weken geleden.
(foto Fred Rohde)
RAYMOND PEIL
fioezo moeilijk «et klttwi vtaa&t-ie no&...
m coed bij? mie cvoot voor mijn WW Sf
blootje «sarde bruiloft van tante Sashla
Sharon Kletter (rechts) en Ba
rak Mats Kevich uit Israël op be
zoek in Nederland. 'Over ons
land bestaan veel misverstan
den'. (foto Holvast)
tien is, in militaire dienst. Barak
drie jaar, Sharon twee. "Meisjes
krijgen wel een uniform, maar
geen wapens", zegt ze. "Die ko-
men in het leger terecht als bij
voorbeeld piloot of secretares
se". Bij die twee, respectievelijk
drie jaar houdt het echter niet
op: elke jongen moet tot hij 55 is
elk jaar vier tot acht weken als
reservist dienen, elk meisje moet
dat tot haar 34e jaar.
Omdat alle aandacht steeds is
gericht op de 'nationale zaak',
kent Israël een hoop problemen
waarvoor geen of onvoldoende
oplossingen worden aangedra
gen. Zo is er een grote kloof tus
sen arm en rijk, zjjn er veel te
weinig voorzieningen voor de be
jaarden en kent Israël in de ste
den nogal wat woningnood. Het
onderwijs daarentegen is cr wel
goed geregeld. Het Israëlisch on-
derwijssysteem lijkt op dat in
Nederland, zo hebben Sharon en
Barak tijdens hun bezoek ge
leerd. "Kinderen gaan bij ons
eerst naar de kleuter- en dan naar
de lagere school, van hun zes-,
de tot hun twaalfde jaar", verteit
Barak.
De leerplicht geldt voor kinde
ren van vijf tot zestien jaar, ter
wijl er voor kinderen tussen de
veertien en achttien jaar die de
lagere school niet met goed ge
volg hebben doorlopen, speciale
cursussen worden georgani
seerd. Ouders hebben net als in
Nederland de keus uit openbare
en godsdienstige (joodse of Ara
bische) scholen. In Israël hoeven
ze daar echter niets voor te beta
len: de staat neemt alle kosten
voor zijn rekening. Het middel
baar en wetenschappelijk onder
wijs is niet gratis; ook in Israël
wordt gewerkt met het systeem
van de studiefinanciering (stu
diebeurs).
Wat het sociale leven van de
jongeren in Israël betreft: veel
jongeren zijn volgens Sharon en
Barak actief in politieke jonge
renbewegingen.'Zelf zijn ze dat
niet; Sharon behoort wel tot een
padvindersgroep. Uitgegaan
wordt er niet in de mate die wij
kennen. "Cafees zoals hier, ken
nen we niet", geeft Barak daar
voor een reden. Volgens Sharon
zijn er in de steden wel veel dis
cotheken, ook met het oog op de
toeristen, waar Israël het voor
haar economie voor een groot
deel van moet hebben. Wat Israël
niet kent is een grote diversiteit
aan televisie- en radio-omroe
pen: er is maar één officiële om
roep en één televisiezender.
Waarop, gelukkig, vindt Sharon,
naast alle politiek ook plaats is
ingeruimd voor videoclips, welk
programma zich in grote belang
stelling van de jeugd mag ver
heugen: "Het is harstikke popu
lair".
SIMONE VAN DRIEL
(WORDT VERVOLGD)
