Weer veldslag
in Crossroads
Succesvol bankier opvolger Sinowatz
Explosie in Belgisch lab
voor nucleair onderzoek
Vernietigend rapport NASA
Duizenden zwarten slaags
FS straffen Noorwegen
vanwege walvisvangst
DINSDAG 10 JUNI 1986
BUITENLAND
PAGINA 7
KAAPSTAD - Bij nieuwe onlusten tussen zogenaamde 'witdoeke' en 'comrades' in en
rond de krottenwijk Crossroads nabij Kaapstad zijn gisteren ten minste 14 personen om
het leven gekomen. Bij de gevechten zouden ruim 11.000 mensen betrokken zijn geweest.
Evenals een maand geleden zijn er
honderden krotten afgebrand. Na
de gevechten van vorige maand
waren reeds 30.000 inwoners van
Crossroads dakloos geworden.
door
Ruud de Wit
De problemen in Crossroads bra
ken een maand geleden uit toen
zwarte 'witdoeke' - een benaming
die zij te danken hebben aan hun
witte hoofd- en armbanden - aan
vallen uitvoerden op jonge zwarte
radicalen, de zogenaamde 'comra
des'. Tijdens de gewelddadighe
den, welke twee weken aanhielden
en waarbij de politie en het leger
zich afzijdig hielden, werden zeker
44 personen gedood.
Inzet van het geweld tussen de
'witdoeke' en de 'comrades' is de
macht over Crossroads. De 'wit
doeke', die zich gesteund voelen
door de Zuidafrikaanse regering,
verzetten zich tegen de links radi
cale 'comrades', vooral ook omdat
deze weigeren te verhuizen naar
Khayelitsha, een in opdracht van
de regering gebouwde nieuwe
woonwijk, die evenwel veel verder
van Kaapstad ligt dan het ver
trouwde Crossroads.
De reden waarom de Zuidafri
kaanse politie en het leger niet in
grijpen, ligt voor de hand. Door de
massale brandstichting in de krot
ten van de 'radicalen' worden de
'comrades' wel gedwongen naar
Khayelitsha te vertrekken en door
de 'Witdoeke' te steunen wordt be
reikt wat jarenlange vruchteloze
onderhandelingen niet" konden
realiseren.
Bij het geweld dat gisteren op
nieuw uitbrak, kwamen circa 3500
zwaarbewaoende 'witdoeke' te
staan tegenover 8000 'comrades'.
En hoewel de politie zegt van alles
te hebben gedaan om te verhinde
ren, dat de 'witdoeke' zouden op
treden tegen de 'comrades', slaag
den de eersten er toch in om het
laatste bolwerk van de 'comrades',
het kamp KTC, in vlammen te
doen opgaan. In de strijd die hier
op uitbrak en waarbij de 'witdoe
ke' hun aanhang van" overal samen
brachten, werd aan beide kanten
van allerlei wapens gebruik ge
maakt, waaronder messen, speren,
benzinebommen, knotsen alsmede
pistolen en mitrailleurs.
Hulpverleners, die naar de direc
te omgeving van Crossroads waren
toegestroomd na de onlusten van
vorige maand, moesten vluchten
voor het nieuwe geweld. „De ko
gels vliegen alle kanten op", zei
een van hen, een sociaal werker
van de Universiteit van Kaapstad.
Het 'Zolani'-vluchtelingenkamp
was het eerste doelwit van de 'wit
doeke'. De plaatselijke opvanghal
alsmede twee Rode Kruis-tenten
gingen in vlammen op. Na het ge
weld van de vroege ochtend werd
een grote politie- en legermacht
rond Crossroads samengetrokken.
Twee helikopters vlogen aan
houdend over de brandende krot
ten. Verslaggevers en hulpverle
ners werd daarna iedere toegang
tot de wijk ontzegd. Volgens
geestelijken en verslaggevers heb
ben de 'veiligheidsstroepen' niets
gedaan om het geweld van de 'wit
doeke' te voorkomen.
Hendrickse
De aanhoudende onlusten in
Crossroads en elders in het land
vielen samen met een speciale ses
sie van de Nationale Veiligheids
raad, het belangrijkste overlegli-
chaam dat de Zuidafrikaanse
grondwet kent. Hierin hebben be-
MOL (GPD/DPA/AP) - In het nu
cleaire onderzoekscentrum in het
Belgische Mol, op 25 kilometer ten
zuiden van Eindhoven, heeft zich
gisteren een ontploffing voorge
daan in een ventilatie-systeem. Er
is volgens de directie geen radio
activiteit vrijgekomen en niemand
heeft gevaar gelopen.
De explosie gebeurde in een la
boratorium waar geprobeerd
wordt het radio-actieve tritium,
een isotoop van waterstof, te ont
trekken aan water. Dat tritium is
daarbij in lage concentraties aan
wezig. Het mankement ontstond in
het ventilatie-systeem van de appa
ratuur die daarbij wordt gebruikt.
In dat. systeem komen echter
geen radio-actieve stoffen voor, zo
is medegedeeld. In Mol staan enke
le kleine nucleaire reactoren voor
wetenschappelijke doeleinden. De
afgelopen weken hebben zich in
twee kerncentrales in Doel bij Ant
werpen lekkages voorgedaan,
waarbij wel radio-actief water vrij
kwam.
De bevolking van de Westduitse
Bondsrepubliek moet in de ko
mende vijftig jaar rekenen op een
extra stralingsdosis van tussen de
150 en 200 millirem als gevolg van
het kernongeluk in Tsjernobil. Dit
Veel leukemie
in omgeving
kerncentrale
LONDEN (DPA/AP) - In de na
bije omgeving van de kerncen
trale van Dounreay in het noor
den van Schotland komt tien
maal zo vaak leukemie voor als
in de rest van het land.
Tussen 1979 en 1983 werden
onder jonge mensen tot 25 jaar
die op een afstand van maxi
maal 12 kilometer van de cen
trale wonen, vijf gevallen van
leukemie gevonden, terwijl dat
statistisch minder dan een hal
ve keer zou mogen zijn voorge
komen.
'Zonder twijfel komt er rond
Dounreay een groot aantal ge
vallen van leukemie voor, het
geen toeval zou kunnen zijn,
maar dat is statistisch gezien
zeer onwaarschijnlijk,' zei dr.
Mike Heasnan, de directeur ge
zondheidszorg in het gebied.
De kans dat het cijfer zich toe
vallig voor zou doen is 1 op
10.000. De centrale in Dounreay
is een prototype van een snelle
kweekreactor en opwerkings
fabriek.
blijkt uit een gisteren door het mi
nisterie van wetenschappen in
Bonn gepubliceerde voorlopige
schatting van de gevolgen van het
ongeluk voor de Bondsrepubliek.
In hetzelfde tijdvak bedragen de
doses natuurlijke straling tussen
de 7.500 en 20.000 millirem.
Het ministerie heeft het over
doorsneecijfers en wijst op de re
gionale verschillen waar het de ex
tra straling betreft. Volgens het
kernonderzoekscentrum in Karls
ruhe en het genootschap voor stra-
lings- en milieuonderzoek bewe
gen de cijfers zich rondom 10 milli
rem in de minst belaste en 500 in
de meest belaste gebieden.
Wat de eventuele uitwerking van
de stralingsbelasting bij het ont
staan van kanker aangaat, ver
klaarde het ministerie van weten
schappen dat in de Bondsrepu
bliek jaarlijks ongeveer 150.000
mensen aan kanker overlijden. Dit
is ongeveer 20 procent der sterfge
vallen. Een eenmalige belasting
van korte duur met 1.000 millirem
betekent verhoudingsgewijs een
verhoging van dit gemiddelde bin
nen 30 jaar van 20 tot 20,3 procent.
De gevolgen van relatief geringe
re stralingsdoses over een langere
periode zijn daarentegen nauwe
lijks onderzocht.
Hamm
Uit de door helium gekoelde
reactor in Hamm-Uentrop komt
volgens de Groenen nog steeds ra
dio-activiteit vrij. De partij heeft
gisteren in Düsseldorf een onaf
hankelijk meetrapport openbaar
gemaakt, waaruit blijkt dat de ra
dio-activiteit in de bodem gestegen
Levenslang
voor 17
mafia-leden
PALMI (AP/AFP/DPA) - Na een
tien maanden durend proces heeft
een rechtbank in het Italiaanse
Palmi gisteren zeventien leden van
de Mafia tot levenslange gevange
nisstraf veroordeeld. De overige
van de 110 aangeklaagden kregen
straffen van maximaal 61 jaar of
werden vrijgesproken.
De zeventien leden van de Mafia
opereerden in de Zuiditaliaanse
provincies Reggio Calabria, Catan-
zaro en Cosenza. Zij werden be
schuldigd van 27 moorden, vijf
ontvoeringen, zestien pogingen tot
moord, afpersing en andere misda
den.
PURE
MALT
iWHISKY
lil
I 12 years old A
MALMO (AP) - De Verenigde Sta
ten hebben afgelopen maandag op
de jaarlijkse vergadering van de In
ternationale Commissie voor de
Walvisvaart (IWC) strafmaatrege
len aangekondigd tegen Noorwe
gen. Het land houdt zich volgens
de Amerikanen niet aan het door
de IWC ingesteld moratorium op
de walvisvangst. De conferentie in
Molmö werd bijgewoond door 41
landen en door waarnemers van de
meeste milieu-organisaties, waar
onder Greenpeace en het Wereld-
natuurfonds.
Amerikaanse bronnen bij het
congres hebben verklaard dat mi
nister van handel Malcolm Baldri-
ge in Washington een voorstel voor
sancies bij president Reagan heeft
ingediend. Reagan heeft drie
maanden de tijd om het congres in
te lichten over mogelijke stappen
tegen Noorwegen.
De Amerikaanse maatregel zou
kunnen betekenen de Noorse sche
pen hun visrechten in alle Ameri
kaanse wateren zouden kwijtra
ken. Indien de maatregel tegen
Noorwegen van kracht wordt loopt
ook de export van vis, voorname
lijk zalm, sardines en garnalen ter
waarde van 350 miljoen dollar ge-
Noorwegen heeft al gezegd de
walvisvangst niet helemaal stop te
zullen zetten en dreigde met het
IWC te breken als de maatregel van
kracht wordt. De teruglopende
walvisvangst in Noorwegen be
droeg dit seizoen de helft van vorig
jaar. Desalniettemin, verklaarden
milieu-deskundigen, zaten bij de
laatste vangst zeker 400 bedreigde
dwergvinvissen meer.
Eerder werden dergelijke stap
pen tegen de Sowjet-Unie geno
men en Japan loopt nu eveneens
het risico door strafmaatregelen
getroffen te worden. Japan jaagt in
halve de voorzitter, president P. W.
Botha ook een aantal ministers zit
ting, te weten die van buitenlandse
zaken, defensie, justitie, wet en or
de en binnenlandse zaken, alsme
de de hoofden van de verschillen
de veiligheidsdiensten en de op
perbevelhebbers van leger en poli
tie.
De Nationale Veiligheidsraad
kwam bijeen, nadat vorige week
pogingen van de minister van wet
en orde, Louis le Grange, om een
aantal wijzigingen in de bestaande
veiligheidswetten door het drieka-
merparlement te drukken, waren
mislukt.
Opvallend was, dat de minister
zonder portefeuille, de leider van
de Arbeiderspartij, de belangrijk
ste fractie in het kleurlingenparle-
ment, Allan Hendrickse, ook bij de
vergadering van de Nationale Vei
ligheidsraad was uitgenodigd. Vo
rige week spraken zowel het kleur
lingen- als Aziatische parlement
zich uit tegen de wetswijzigingen
van Le Grange.
Algemeen wordt aangenomen
dat Le Grange zijn nieuwe wets
voorstellen nog deze week door het
driekamerparlement aangenomen
wil zien, vooruitlopend op de her
denking yan de Soweto-opstand,
die tien jaar geleden op 16 juni uit
brak.
De wetswijzigingen voorzien in
een bevoegdheid voor de minister
van wet en orde om 'onlustgebie-
den' aan te wijzen, waarin leger en
politie nog grotere bevoegdheden
krijgen dan ze nu al hebben.
In Kaapstad wordt aangenomen,
dat de Nationale Veiligheidsraad
heeft besloten om de algehele
noodtoestand uit te roepen of mo
gelijk de staat van beleg, als het
kleurlingen- en Aziatische parle
ment blijven dwarsliggen bij de
voorgestelde wetswijzigingen.
Hoge rookpluimen boven de krottenwijk Crossroads. Gematigde
elkaar op de vuist. Opnieuw werden honderden gezinnen dakloos.
i radicale zwarten gingen massaal met
WASHINGTON - In 250 bedrukte
pagina's over het vergaan van het
ruimteveer Challenger heeft de
presidentiële onderzoekscommis
sie de blaam voor de ramp en het
verlies van zeven mensenlevens
gelegd bij NASA, het Amerikaanse
ruimtevaartbureau. Het oordeel
van de commissie is vernietigend:
NASA wist van tekortkomingen in
het ontwerp van de stuwraketten
en heeft met de shuttle jarenlang
een soort Russisch roulette ge
speeld.
door
Henk Kolb
De metingen werden in de eerste
week van juni, dus na de sluiting
van de centrale eind mei, in het ge
bied waar de wind van de reactor
af waait, verricht. De waarde van
de gemeten straling is driemaal zo
hoog als na de sluiting.
In een beëdigde verklaring stelt
de Dortmundse radioloog Dietrich
Grünemeyer dat de door hem ge
meten waarden een duidelijke ver
hoging rond het gebied van de
kernreactor inhouden. Zijn me
tingsrapport bevestigt de stelling
van milieuwetenschappers dat 70
procent van de gemeten radio-acti
viteit in Hamm-Uentrop van de
reactor afkomstig is en niet het ge
volg is van de ramp met de kern
centrale in Tsjernobil.
e, onder voorzitter
schap van voormalig minister van
Justitie en Buitenlandse Zaken
William Rogers, zegt dat de cata
strofe te vermijden was geweest.
Het ruimtevaartbureau, dat de re
putatie genoot elke taak aan te
kunnen, heeft zichzelf onder druk
gezet met een overladen lance
ringsprogramma.
Het rapport zegt niet hoe en op
welk moment de astronauten zijn
gestorven, van wie op de zeebo
dem bij Florida stoffelijke resten
werden teruggevonden. De herzie
ne shuttle moet volgens de com
missie een ontsnappingsmechanis
me hebben.
Het ruimteveer kan pas weer
vliegen met nieuwe stuwraketten,
een verbeterd landingsgestel en
betere bestuurbaarheid. Twee on
afhankelijke commissies die los
staan van NASA moeten toezicht
houden op de veiligheid van het
shuttle-programma (waarin de
astronauten meer te zeggen moe
ten krijgen) en bij het ruimtevaart
bureau in het algemeen.
Ook als president Reagan bin
nenkort besluit een nieuwe shuttle
ter vervanging van de Challenger
te bouwen, zal het lanceringspro
gramma worden beperkt. Vele
ruimtetaken kunnen met onbe
mande raketten worden uitge
voerd en de commissie beveelt dat1»
aan. NASA heeft teveel gezet op de
ene kaart van de shuttle, zegt zij.
Dit heeft ertoe geleid dat de VS
nu voor de lancering van sommige
satellieten hebben aangeklopt bij
China - het Westen heeft na een
reeks van tragisch verlopen lance
ringen vrijwel zijn hele ruimtepro
gramma moeten stilleggen.
Zelfs al waren de verwijten en
conclusies van de commissie in
grote lijnen al bekend, de harde
waarheden in het rapport hebben
toch nog velen met stomheid gesla
gen. Senatoren vonden het moei
lijk te geloven dat NASA jarenlang
eenvoudig aan waarschuwingen
voorbij was gegaan, om het pro
gramma niet te vertragen.
Zowel president Reagan, als de
nieuwe NASA-directeur James
Fletcher, als senatoren onder wie
John Glenn (als astronaut eerste
Amerikaan in een baan om de aar
de) beloofden dat het ruimtevaart-
programma zal doorgaan. Fletcher
noemde de blaam van de commis
sie 'in vele opzichten bepaald niet
onverdiend'.
haar kustwateren op de dwergvin
vis en is de grootste exporteur van
walvisvlees ter wereld. Het land
heeft inmiddels beloofd een ver
bod op de commerciële walvis
vangst te zullen respecteren. Wel
zal de walvisvaart doorgaan voor
de voedingsindustrie en 'weten
schappelijk onderzoek', aldus de
Japanse delegatie.
De Sowjet-Unie heeft aangekon
digd om 'technische redenen' in
het seizoen 1987-88 met de walvis
vaart te zullen stoppen omdat de
vloot hard aan reorganisatie toe
zou zijn.
Een meerderheid van de com-;
missieleden stemde in 1982 voor
een tijdelijk verbod op de commer
ciële walvisvangst, dat van 1986 tot
1990 van kracht zou zijn. De uit
spraken van de commissie zijn
echter niet bindend.
Westduitse
gedetineerden
gijzelen vrouw
HANNOVER (AP) - Twee West
duitse gedetineerden die gister
avond uit een gevangenis in Han
nover waren ontsnapt, zijn enkele
uren later weer door de politie
gearresteerd. De gevangen vlucht
ten in een ter beschikking gestelde
auto en met een 31-jarige maat
schappelijk werkster als gijzelaar.
De gevangenen werden gepakt in
het dorp Rethem ongeveer 50 km
ten noordwesten van de gevange
nis. De twee gevangenen en een
politieman raakten licht gewond.
Nadat de gedetineerden hun gij
zelaar bij Rethem hadden vrijgela
ten ramde een achterna gereden
politiewagen de auto. De politie
opende daarop het vuur, waarbij
een van de gevangenen een schot
wond in de maag opliep en de an
der in het been. Een politieman
raakte gewond toen hij bij de bot-,
sing uit de wagen viel.
De twee mannen hadden in de
loop van de ochtend een maat
schappelijk werkster gegijzeld en
dreigden drie provisorische bom
men te laten ontploffen als ze geen
vrijgeleide kregen. De gedetineer
den ontvingen ook één miljoen
mark aan losgeld vqor de maat
schappelijk werkster, die zü be-
ifden te laten gaan als ze zeker
loofd'
wisten dat ze niet door de politie
werden gevolgd. Oorspronkelijk
werd door het tweetal een bedrag
van twee miljoen mark geëist.
De ontsnapte gedetineerden wa
ren een 33-jarige man, die een lan
ge gevangenisstraf uitzat wegens
doodslag, en een man van 42 jaar
die sinds begin mei in voorarrest
zat op beschuldiging van ernstige
mishandeling.
BUJAK - Een onderdirecteur van
een administratieve en financiële
afdeling van het Poolse ministerie
van buitenlandse zaken zou in
voorlopige hechtenis zyn genomen
sinds de arrestatie van Zbignieuw
Bujak, de ondergrondse leider van
Solidariteit, Bujak werd eind mei
opgepakt in een woning in War
schau die op naam staat van de
dochter van de functionaris. Vol-,
gens zegslieden studeert zij echteri."
in de Verenigde Staten.
Strijd in Beiroet
BEIROET (AP) - De strijd tussen
sji'ieten en Palestijnen rond de
vluchtelingenkampen bij Beiroet
is gisteren de vierde week inge
gaan, terwijl Iran en Syrië verdere
pogingen ondernamen om de bloe
dige gevechten te beëindigen.
Zondag en gisteren zijn acht
mensen omgekomen en 38 ande
ren gewond geraakt in de strijd om
de kampen Sabra, Sjatilla en Bouij
el-Barajneh, aldus de politie. Voor
zover bekend zijn de afgelopen
drie weken meerdan honderd men
sen gesneuveld en bijna 500 men
sen gewond geraakt.
15 juni vaderdag
J. HOWARD'S
Uelcavè
wijn en gedistilleerd
Tel. (015)569324'
WENEN (AP) - Precies driejaar en
46 dagen nadat hij de roemruchte
Bruno Kreisky opvolgde als socia
listisch bondskanselier van Oos
tenrijk, heeft Fred Sinowatz giste
ren zijn ontslag aangeboden. Zijn
regeerperiode werd gekenmerkt
door affaires en schandalen.
De 57-jarige Sinowatz, afkomstig
uit een arbeidersgezin, stortte zich
na een ambtelijke carriere in 1971
in Wenen in de landspolitiek. Hij
werd minister van onderwijs en
werd gekozen in het parlement. In
twaalf jaar tijd slaagde hij erin het
Oostenrijkse onderwijsstelsel in
grijpend te moderniseren.
In 1981 werd hij vice-kanselier
onder Kreisky en in mei van dat
zelfde jaar werd hij tevens gekozen
tot plaatsvervangend voorzitter
van de Oostenrijkse socialistische
partij SPÖ. Nadat de SPÖ in 1983
zijn absolute meerderheid in het
parlement verloor en Kreisky af
trad, werd Sinowatz de nieuwe
kanselier. Hij kwam aan het hoofd
te staan van een coalitie met de
Vrijheidspartij FPÖ.
De volgende drie jaar stuiterde
de regering Sinowatz van het ene
schandaal naar het andere, zonder
dat de kanselier er overigens ooit
direct bij betrokken was. Niet in de
laatste plaats door het wijnschan
daal van vorig jaar, verwierf Oos
tenrijk zich bij de buurlanden zelfs
een reputatie als schandalenrepu-
bliek.
De kranten meldden de ene cri
sis na de andere en menig minister
moest in verband met onverkwik
kelijke zaken aftreden, zoals minis
ter van woningbouw Karl Sekani-
na. In de strijd tegen de kerncen
trale aan de Donau bij Hainburg
kwam het voor het eerst in jaren in
Oostenrijk zelfs tot massale de
monstraties. De laatste affaire was
die van de genationaliseerde in
dustrie waar miljoenenverliezen
werden geboekt als gevolg van
speculaties door de bedrijfsleiders.
Sinowatz heeft in de driejaar die
hij aan de macht was nauwelijks
kans gehad zich te profileren. De
indruk die Kreisky had gemaakt
was te groot en als de teruggetre
den kanselier zijn mening gaf, ver
dween die van de zittende kanse
lier van de voorpagina's.
Dat de verkiezing van Waldheim
Sinowatz de politieke kop heeft ge
kost komt voor een niet onaanzien
lijk deel op zijn eigen konto. Het
was Sinowatz die de presidentsver
kiezingen in de partijpolitieke
sfeer trok nadat de socialistische
De afgetreden tussenpausSinowatz (links) en zijn opvolger Franz
kandidaat in de eerste ronde had
verloren.
In de wandelgangen in Wenen
werd druk gespeculeerd over de
vraag of Sinowatz mogelijk nooit
de bedoeling heeft gehad om lang
kanselier te blijven, maar dat hij
zich drie jaar geleden als 'tussen
paus' beschikbaar heeft gesteld om
de moeilijke periode na Kreisky
voor de partij op te vangen. Insi
ders vroegen zich af of Sinowatz
zich wellicht alleen tot kanselier
had laten benoemen om het leven
voor zijn opvolger makkelijker te
maken.
Onbesmet
Met de nieuwe Oostenrijkse kan
selier Franz Vranitzky verandert er
in de regeringsgebouwen in Wenen
meer dan het portret van de rege
ringsleiders. Niet belast door 'de
erfenis van Kreisky' en onbesmet
door de affaires van de afgelopen
jaren, zal Vranitzky een nieuwe
stijl van regeren in kunnen voeren.
De afgelopen jaren heeft hij zich
als topman bij een bank en als so
cialistisch minister van financiën
al een reputatie verworven als een
no-nonsense 'macher'.
Na een opleiding bedrijfsecono
mie stortte de nu 49-jarige Vranitz
ky zich in 1961 in het geldwezen.
Binnen een jaar kreeg hij een baan
bij de nationale bank. In december
1970 werd hij als adviseur aange
trokken door de toenmalige minis
ter van financiën Hannes And-
rosch.
In 1976 werd Vranitzky plaats
vervanger van de directeur-gene-
raai van de Creditanstalt, de groot- 3
ste bank van het land. In 1981 stap- -
te hij over naar de in moeilijkhe
den verkerende Landerbank,
waarvan hij als hoogste man de sa
nering leidde. Zijn prestaties daar
bij leidden ertoe dat hij in 1984
door het economisch tijdschrift
Trend werd gekozen tot man van
het jaar.
Met zijn benoeming tot bonds
kanselier heeft de Oostenrijkse so- 1
cialistische partij direct aangege
ven dat economie, belasting en an
dere financiële perikelen de inzet
zullen worden van de volgend jaar
te houden parlementsverkiezin
gen.
