Baptisten beducht voor moderne invloeden
Steeds meer stiltecentra in het land
Spanning tussen seminarium en achterland
Ja, altijd gastvrij
ZATERDAG 7 JUNI 1986
PAGINA 11
LEEUWARDEN (GPD) - Het is de laatste tijd
nogal onrustig binnen de Unie van Baptisten-
gemeenten. (Baptisten dopen volwassenen
door onderdompeling). Geldgebrek bedreigt
het voortbestaan van het seminarie in Bosch
en Duin en ook andere takken van het landelij
ke werk staan onder financiële druk. Die mate
riële perikelen zijn ook symptomen van pro
blemen op geestelijk vlak.
Begin vorige maand kwam daarvan iets naar
buiten, toen bekend werd dat de conrector van
het baptistenseminarie, drs. Th. van der Laan
(50), per 1 september predikant wordt van de
doopsgezinde gemeente in Utrecht. Als docent
in de praktische theologie heeft Van der Laan
sinds 1977 een belangrijk aandeel gehad in de
vorming van jonge predikanten. Maar de laat
ste jaren ging hij zich steeds minder prettig
voelen in het geestelijke klimaat van de Unie.
"Ik mis de geestelijke ruimte", zei hij in brie
ven aan de tachtig baptistengemeenten in ons
land en aan het bestuur van het seminarie.
Hoewel algemeen wordt erkend, dat Van der
Laans vertrek niet op zichzelf staat, is er in
Unie-kringen weinig animo om de problemen
openlijk toe te lichten. In de Leeuwarder pre
dikant W. J. de Zwart (34) vonden wij echter
een bereidwillig gesprekspartner. "Je kunt
maar beter open kaart spelen dan meewerken
aan misverstanden en geruchtenvorming", is
zijn mening.
De Zwart ....oppassen
"De sterkte die tegelijk de zwakte
is van de baptisten is het ontbre
ken van gemeenschappelijke belij
denisgeschriften. Het is een voor
deel als je de gemeente daarmee
kunt bewaren voor verstarring.
Naast een algemene formulering
over het Christus-belijdende ka
rakter van de gemeenten en na
tuurlijk over de doop hebben wij
geen welomschreven theologisch
fundament waarover we met el
kaar ruzie zouden kunnen krijgen.
Er kunnen zich bij wijze van spre
ken grote theologische verschui
vingen binnen onze gemeenten
voordoen zónder dat daarover dis
cussie hoeft te zijn of besluiten
moeten worden genomen".
De ruimte die het ontbreken van
leerstellingen geeft is in baptisten
kringen altijd benut.
"Verschillen in geloofsbeleving
en belijden zijn er altijd geweest.
Wat dat betreft is er dus niets
nieuws onder de zon. Te denken
valt aan de discussie over de
avondmaalsviering en bijbelse the
ma's zoals de Wederkomst. Toch
bleef dat gesprek meestal binnen
bepaalde kaders. We wisten van el
kaar goed. wat we aan gemeen
schappelijk bezit hadden".
Kentering
Maar dat is langzamerhand ver
anderd.
Van der Laan noemde tegenover
een journalist van het ANP het jaar
1963 als begin .van eenjcentering.
In dat jaar besloten de Nederland
se baptisten, uit de Wereldraad van
Kerken te stappen gezien de theo
logische ontwikkelingen daar en
het sterk maatschappij-kritische
karakter van de oecumenische be
weging.
Ds. De Zwart - zelf in 1963 nog
behorend tot de Hervormde Kerk -
denkt, dat dit besluit inderdaad
veel heeft losgemaakt. "Vooral
voor de studenten van het semina
rium was het een teleurstelling. De
oecumene en de aandacht voor
maatschappelijke vragen stonden
in de jaren 60 sterk op de voor
grond. Binnen de Unie was er toen
blijkbaar al een brede stroming die
deze kant niet op wilde".
Na 1963 is de discussie over nieu
we theologische ontwikkelingen
voortgezet. Volgens De Zwart
komt het eind van die discussie in
zicht, nu een meerderheid onder
de baptisten de nieuwe theologie
afwijst. "Die theologie, zo zegt
men, heeft namelijk veel van de
oude waarden afgebroken zónder
er iets voor in de plaats te stellen.
Dat is de grote teleurstelling bij ve
len, zowel ouderen als jongeren.
Want ook jongeren willen in deze
tijd weer meer houvast".
Drs. Van der Laan heeft goed
aangevoeld, in welke richting de
Unie koerst. Hij stelt in zijn brief
nadrukkelijk: "Ik wil niet breken
met het baptisme, maar kies wel
voor een meer open en oecume
nisch georiënteerde stroming bin
nen de doperse traditie in Neder
land". (Ook doopsgezinden ken
nen de doop van volwassenen na
persoonlijke belijdenis, zij het niet
door onderdompeling).
Voorpost
Ds. De Zwart wil de spanningen
onder de baptisten zeker niet over
drijven.
"Wij zijn een kleine gemeen
schap met bijna 13.000 leden, met
de kinderen erbij zo'n 30.000. We
kennen elkaar goed en weten wat
we aan elkaar hebben. Bovendien
vindt men de spanningen niet zo
zeer binnen de gemeenten als wel
tussen bepaalde gemeenten. En
daar snijdt het niet zo diep omdat
de gemeenten zelfstandig zijn en
dus altijd hun eigen weg kunnen
gaan".
Des te moeilijker wordt het voor
die landelijke organen waar de ge
meenten wél met elkaar te maken
krijgen. En dat geldt in de eerste
plaats- het seminarium. De Zwart:
"De predikantenopleiding is voor
de plaatselijke gemeenten natuur
lijk van essentieel belang, hoewel
we ook voorgangers hebben die
van bijbelscholen komen".
Het seminarium heeft een voor
uitgeschoven positie ten opzichte
van zijn achterland. Het is gekop
peld aan de theologische faculteit
van de Utrechtse universiteit en
heeft daar vanzelfsprekend met al
lerlei theologische veranderingen
te maken. Als er ergens sprake is
van uitwisseling tussen baptisten
en andere geloofsrichtingen, dan is
het wel daar.
Bovendien hebben docenten en
studenten de opdracht, met weten
schap bezig te zijn. Al met al staat
het seminarium op een kruispunt
van wegen; het gevaar is dan niet
denkbeeldig dat de lijn naar het
achterland, in casu de plaatselijke
gemeenten, onder spanning komt
te staan of zelfs breekt. Op de laat
ste algemene vergadering van de
Unie in Winschoten kreeg de pre
dikantenopleiding hevige kritiek
te horen. Uiteindelijk werd toch
nog ingestemd met een nota waar
in de doelstellingen van de sinds
1958 bestaande opleiding nog eens
zijn omschreven.
Ds. De Zwart voorziet, dat de op
leiding het nog moeilijker zal krij
gen. In Bosch en Duin klinkt, naar
het gevoel van steeds meer baptis
ten, onvoldoende door wat in de
gemeenten zelf gemeengoed is.
"Van der Laan is feitelijk tot de
zelfde conclusie gekomen, al staat
hij aan de andere kant van de
breuklijn die langzaam maar zeker
zichtbaar wordt".
Ruimte
Zelf zou ds. De Zwart - die eerst
in Ter Apel predikant was - het een
verarming vinden als deze oplei
ding aan de spanningen te gronde
ging.
"Ik heb er een leerzame tijd ge
had, hoewel ik het ook niet met al
les eens was. Vooral van Van der
Laan heb ik veel geleerd. Hij is een
integer en vakbekwaam theoloog.
Zijn probleem is, dat hij op een
post zit waar je naar alle kanten het
vertrouwen en de ruimte moet
hebben. Ik weet zeker, dat er best
een baptistengemeente is waar hij
zich thuis zou voelen. Maar het
ging hem om de houding van de
Unie als geheel. We hebben hier
met een typisch Unie-probleem te
maken".
Zoals in andere kerken is ook
hier de bijbelbeschouwing een van
de voornaamste onderwerpen, zo
niet hét belangrijkste onderwerp
De stilte- en aandachtscentra
in vooral de grote steden van ons
land beleven een opvallende
groei, ondanks (en misschien wel
ten gevolge van) de voortgaande
ontkerkelijking. Ook in kleine
steden en dorpen komen steeds
meer van die plekken voor ont
moeting en stilte.
Dat bleek deze week in Rotter
dam op een jaarlijkse dag van het
'Hervormd Evangelisatorisch
Beraad'. In stilte- en aandachts
centra willen de kerken present
zijn door voorbijgangers een kop
koffie, een luisterend oor en een
mogelijkheid tot gesprek te bie
den.
waarover de meningen uiteengaan.
De Zwart: "Het gaat om de be
kende vraag of de bijbel het woord
van God Is of slechts het woord
van God bevót. Als ik het goed zie,
is de discussie daarover voor veel
'Hoog Catharijne' was het eer
ste. Voor de bouw van het
Utrechtse winkelcentrum moest
een klooster het veld ruimen. De
parochianen besloten toen, dat
er op diezelfde plaats een kapel
zou komen. Op het ogenblik zijn
er in het land ruim vijftien. Ze
worden bijna allemaal 'gerund'
door vrijwilligers die niet zijn op
geleid tot professioneel hulpver
lener. De Pauluskerk in Rotter
dam is met 125 medewerkers het
grootste. De meeste zijn overdag
en op de koopavonden open.
Ook in België groeit dit kerke
lijke werk. Naar de ontmoeting
in Rotterdam waren vrijwilligers
baptisten een afgesloten zaak. Een
groeiende meerderheid wijst nieu
were inzichten af en wil vasthou
den aan het oude vertrouwde ge
loof. Ook onder de voorgangers,
vooral bij hen die bijbelscholen
gekomen van twee stiltecentra in
Antwerpen.
Medewerkers van het centrum
in het Brabantse Oosterhout ver
telden op de beraadsdag, dat art
sen in hun dorp patiënten regel
matig naar hen doorsturen, "om
dat daar mensen zijn die niet
maar een paar minuten maar als
het moet wel drie uren voor de
patiënt uittrekken".
Werkgroepen
In Den Haag zijn vanuit het
centrum werkgroepen gevormd,
die zich bijvoorbeeld bezighou
den met zorg voor nabestaanden
van mensen die zelfmoord heb-
hebben doorlopen, vind je die
overtuiging".
Samenleving
Lange tijd heeft het ernaar uitge
zien, dat ook de kwestie van de
'vrouw in het ambt' voor de nodige
springstof binnen de Unie zou zor
gen. Maar dat gevaar lijkt voorlo
pig afgewend. Het seminarium
heeft wel vrouwelijke studenten,
maar geen van hen heeft ambitie
om een gemeente als voorganger te
gaan dienen.
De Zwart: "Er zijn gemeenten
die geen moeite zouden hebben
met een vrouwelijke voorganger
Het gebeurt trouwens al hier en
daar, dat vrouwen zondags preken
Binnen zulke gemeenten is mer
het over die zaak allang eens".
Waar de meningen wél over bot
sen, is het onderwerp 'maatschap
pelijke betrokkenheid'. Ook de
baptisten hebben wat dat betreft
hun 'linkervleugel'. "Dat loopt bij
ons van PvdA tot RPF", vertelde
ds. De Zwart.
Een paar jaar geleden gingen op
een algemene vergadering stem
men op om als Unie een uitspraak
te doen over de kruisraketten. De
meerderheid wees dat af.
De Zwart: "De meeste baptisten
vinden, dat het niet op de weg van
de Unie ligt om samenlevingsvra-
gen te bespreken. Daar zijn andere
instanties voor. We hechten erg
aan de autonomie van de plaatselij
ke gemeente. Geloofsbelissingen
moeten mensen voor zichzelf ne
men, niet voor anderen".
'Als de dood'
Toen Van der Laan begin mei
zijn overstap naar de doopsgezin
den bekendmaakte, noemde hij de
toenemende invloed van de refor
matorische stroming binnen het
Nederlandse baptisme als oorzaak
van een geestelijke ontwikkeling
die hem benauwde. Daarmee doel
de hij op de overgang van nogal
wat verontruste hervormden en ge
reformeerden naar baptistenge
meenten.
De Zwart - zelf in zijn studenten
tijd uit de Hervormde Kerk gegaan
- bevestigde, dat nieuwkomers
dikwijls een zekere verontrusting
meedragen en binnenbrengen.
"Het zijn de mensen die in de kerk
die zij achterlieten de opkomst van
nieuwe theologische inzichten met
argusogen hebben gevolgd en nu
als de dood zijn dat de baptisten
hetzelfde zal overkomen. Hoe
groot hun invloed is, is moeilijk te
meten, maar dat die invloed er is
lijdt geen twijfel".
Wim de Zwart koos destijds voor
het baptisme omdat hij in de stu
dentengemeente in Enschede de
aandacht voor het persoonlijke ge
loof in Jezus Christus miste. "So
ciale bewogenheid en strijd voor
vrede en recht zijn natuurlijk erg
belangrijk, maar je kunt dat alleen
volhouden vanuit een persoonlijke
verbondenheid met Christus"
Beraad
De stap van drs. Van der Laan
wijst er volgens De Zwart op, dat
de ontwikkelingen binnen de bap
tisten-Unie in een stadium zijn ge
komen waar beslissingen gaan val
len.
Wellicht zijn er gemeenteleden
die Van der Laan zullen volgen of
die anderszins het hoofd in de
schoot leggen. Een aantal behou
dende voorgangers en gemeentele
den heeft zich al aaneengesloten
tot een 'Evangelisch beraad', welks
doelstellingen op veel sympathie
mogen rekenen, al is niet iedereen
gelukkig met het optreden van het
beraad.
"We moeten ervoor oppassen,
dat we niet in een loopgraven-oor
log terechtkomen. Veel baptisten
delen de zorg van het beraad over
allerlei nieuwe invloeden. Wij zul
len samen moeten terugkeren op
de vertrouwde paden".
(In het verschijningsgebied van
deze krant vindt men baptistenge
meenten in Leiden, Leiderdorp,
Alphen aan den Rijn-Centrum en
Alphen aan den Rijn-Noord. De
baptistengemeente in Katwijk
noemt zich 'onafhankelijk' en is
niet aangesloten bij de Unie).
ben gepleegd, met zorg voor pa
tiënten die uit een ziekenhuis
zijn ontslagen of met nazorg voor
slachtoffers van incest
Medewerkster drs. Inge Hoo-
geveen van de Pauluskerk Rot
terdam sprak op de beraadsdag
over 'Altijd gastvrij?' Aan het
eind van haar inleiding verving
zij dit vraagteken door een uit
roepteken. Maar ze verbond er
wel de voorwaarde aan, dat men
sen die van een stiltecentrum ge
bruik maken zich houden aan de
daar geldende regels.
"Onder de vrijwilligers bestaat
soms de neiging om aan bepaal
de groepen de toegang te ontzeg
gen". Zij doelde op onder ande
ren alcoholisten. "Toch hebben
wij grote moeite met drempels te
verhogen om ons op die manier
te ontdoen van probleembezoe
kers. Wij willen met alle mensen
in zee gaan".
Inge Hoogeveen typeerde het
werk van de Pauluskerk als "het
weer in contact brengen van
maatschappelijk geslaagden met
maatschappelijk gehandicap
ten". "Je zou graag willen dat de
ze twee groepen weer wat meer
in elkaar gingen zien, elkaar niet
bij voorbaat afschreven".
LEIDEN:.Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Eekhof, 11.45 studentenekklesia; Mare-
kerk 10 dr. Meijers, ha, 5 ds. v. Sliedregt,
Katwijk aan Zee; Maranathak. (L. Mors-
weg) 10 ds. Kramer; Oecumenische ge
loofsgemeenschap De Regenboog (Me-
renwijk) 9.30 drs. v. Casteren en ds. De
Mey, 11.15 drs. v. Casteren en pastoor
Van Well; Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds.
Steenstra, Wassenaar, opendeurdienst,
mmv jongerenkoor Emoena; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Jansen,
5 ds. Schouten; Vredesk. (Burggravenl.)
10 ds. Schouten; Waalse kerk (tijdelijk
Rapenburg 6) 10.30 ds. Ribs; jeugdkapel
Vredeskerk 10; jeugdkapel Bevrijdings
kerk 10 hr. J. P. Karstens. Wijk 'Ste-
venshof zie na geref. kerk. Acad. Zie
kenhuis 9 rk. dienst, 10.15 dienst Leger
des Heils. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. v. Slie
dregt, Katwijk aan Zee. Endegeest zie
Oegstgeest Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10 ds.
Keyser, Utrecht, 10.30 dovendienst, hr.
C. Terpstra; Oude Vest 10 ds. Koolstra,
ha; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij-
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 drs. P. de Bruijn; Me-
renwijk zie herv. gemeente. Wijk Ste
venshof gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk)
10 kand. P. Rodenburg. Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman. Chr. Ge
ref. K. (Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den
Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30
ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned.
(Bethl.kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. v. 't Hof, Noordw.hout. Doops-
gez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pie-
terskerkstr.) 10 ds. De Clercq (met
koor). Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 hr. J.
H. Kits, Eist. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 10 evang. J. Faber, Ne-
derhorst den Berg. Evang. gem. Meren-
wijk ('De Harlekijn', Regenboogpad 2)
10.30. Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21) 5 hr. J. de Leeuw.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. J.
Maasbach-Wereldzending (aula
Noachstr. 2) 10 evang. Zijlstra, wo. 8
evang. Zijlstra (Zijlsingel 2), vr. 8 jeugd
dienst (Zijlsingel 2). Pinkstergem. (O.
Vest 13) 10 hr. J Eikerbout. Leger des
Heils (hoek VestestrVGroenesteeg) 10
en 7. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag-adventis
ten (Ontmoetingskerk Voorschoten) el
ke zat. 9.45 bijbelstudie, 10.45 predik
dienst. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,
10.30 en 11.20. 'De Christengemeen
schap' (beweging tot religieuze vernieu
wing) 9.45 mensenwijdingsdienst in
oud-k. kerk Zoeterw.singel. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijn
dijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo. 9.30
en 11.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Lammenschansweg zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30,
10.45 en 12.15; Merenwijk zie herv.
gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
Raad van Kerken: elke di.av. 7-7.30 oe-
cum. avondgebed in oud-kath. k. Zoe
terw.singel.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Eijsenga. Geref. Kerk
10 ds. Wilschut, 6.30 mevr. v.d. Kooi,
Leimuiden. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4
ds. Brons, Urk. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. G. Lans, 5 ds. Wil
schut, met gehandicapten; Kruiskerk
9.30 ds. v.d. Heiden; Ópstandingskerk
9.30 dr. Mooi, Den Haag, 6.30 ds. v.d.
Heiden; G. Herderkerk 10 ds. Taselaar,
ha, 7 ds. Moll, ha; De Bron 9.15 ds. Moll,
ha, 10.15 ds. Nieuwenhuis, ha, 6.30 ds.
Taselaar, ha; Ashram (Marsdiep) 10 ds.
G. v. Dam, ha; Oudshoornse kerk 10 ds.
Ter Bals, ha; Sionskerk (Meteoorlaan)
9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. Koppenhol,
Huizen. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 ds. v.
Wijngaarden, 6.30 ds. Boer; Salv.kerk
9.30 ds. Boer, 6.30 ds. v. Wijngaarden.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 br. Kleingeld, 4.30 ds. M. de Jong.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. v.d.
Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10
ds. Koekkoek, 6.30 ds. J. v.d. Zeeuw.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr. Jongejan, 6.30 ds. A. v.d. Berg.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. C. de Groot. Pinkster
gem. (school Batestein 16) 10. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Rk Kerk: Boni-
faciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk.
zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9
en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Zorge, Ouderkerk a.d. IJssel, 6 ds Boer.
Geref./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas')
10 ds. Wagenvoorde, Bennebroek. Ge
ref. Gem. 9.30 leesdienst, 4 ds. Rietdijk,
wo. 11 juni 7.30 ds. v. Dijk, R.dam.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. v.d. Berg, Harderwijk, 6.30
ds. v.d. Pol, Boskoop; Salv.kerk 9.30 ds.
Veenboer, zendingspredikant, 6.30 ds.
Kortleve, Ede; Bethl.kerk 9.30 ds. Nap,
Woerden, 6.30 ds. Ten Voorde, Nieuw-
Vennep. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. v.d.
Berg, ha. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 en 3.30 ds. Mouissie. Geref. Gem.
(Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 ds. De Graaf, H.woude,
jeugddienst; De Stek 9.30 ds. Vlasblom.
Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't Hoff, 6.30 ds.
Mondeel. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds.
Ribbers. Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 3
ds. Bac, 11 juni 7.30 ds. De Pater.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. G. van Doorn. Geref.
Kerk 9.30 en 5 (mmv Petra-gospelkoor
zat. 7, zo. 10.30; Anker zat.
11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, openb. belijdenis en ha. Geref.
Kerk ('Hoeksteen') 7 nam. ds. Krispijn,
ha. Parkwijk 7 nam. ds. Rothfusz, ha.
Chr. Geref. Kerk 10 leesdienst, 7 ds. Den
Hertog, Leiden. Rk Kerk: Mart. zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. v.d.
Broeck, Bodegraven. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30. kand. W.
van Andel, Katwijk. Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. A. Baas, 6 kand.
Spaans; Ontm.kerk 10 kand. Spaans,
6.30 ds. Smaling. Herv. Gem. 'De Rank'
(P. Groen-college) zie Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Horst, 6.30 ds.
Koster. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. De Jong, 6 ds. C. Jongeboer,
Baarn; O. Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds.
Vroegindewey; Ichthusk. 10 kand. Riet
veld, Woerden, 5 ds. Hovius; Pniëlk.
9.30 ds. Vroegindewey, 5.45 zang, 6 ds. v.
Roon, Zeist, jeugddienst; Mar.kerk 10
ds. Driebergen, 6 ds. De Jong; Overduin
2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem. 'De Rank'
(aula P. Groen-college Pr. Frederikdreef
15) 10 ds. M. Terlouw-Sterk. Geref. Kerk
Vr.kerk 9.30 ds. Koster, 5 ds. Kersten;
Triumfatork. 9.30 ds. Kersten, 6.30 ds.
K.
10 en 5 (aula Bestevaer-mavo). Chr. Ge
ref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d.
Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, herdenking 100 jaar
chr. onderwijs, 7 dr. Bade. Geref. Kerk
10 dr. Bade, 7 zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. H. B. Oosthoek, 3
met gehandicapten, ds. Bovenberg, 6.30
ds. Doesburg; Hoofdstr. 10 ds. Does
burg;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Born.
Leythenrode 10 pater Poelma. Elis.zie-
kenhuis 10 rector Vijftigschild. Bapt
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. v.d,
Zeeuw. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Stam, Ter Aar. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Kooi, 7 ds. v.d. Kamp, Leimuiden. Cam
ping 'De Drecht' 11 hr. R. Lammers,
Wadd.veen. Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30
en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7
ds. De Gelder. Geref. Kerk 10 hr. De
Ridder, S.heim, 7 ds. Kuiper, Noord-
wijk. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 3
ds. Geelhoed. Ned. Geref. Kerk (Salva-
tori) 10.45 ds. De Lange, O.geest, 5 ds.
Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. v. Dij-
De rooms-
katholieke
kerk in
Woubrugge.
(foto Wim Dijkman)
ken, ha. Geref. Gem. 10 en 4 ds. Den
Boer, ha. Evangeliegemeente (Ooie-
vaarstr. 27a) 9.45 hr. B. Piet. Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poel
polder zat. 7, zo. 9 en 11.30; Mariakerk
zat. 7, zo. 9 en 11; Engelbew. zat. 7, zo.
9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Wegerif. Geref. Kerk 9.30 ds. Noote-
boom. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 lees
dienst. Remonstr. Gem. 10 dr. Mete
ring. Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy-
laan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Ge-
braad, Nunspeet, 6.30 kand. E. Dekker,
jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 ds.
Plomp, Ouderkerk a.d. Amstel, 7 ds.
Nieuwenhuis, Alphen. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Chr. Geref. Kerk
9.30 en 4.30 ds. Visser. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds.
Elderman, Bodegraven, 7 hr. Schreu-
der.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, ha, 5
kand. Kuyt; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. v.
Achterberg, Leiden, 7 ds. Elgersma; De
Rank (Golfbaan) 10 ds. A. W. v.d. Plas,
Bergambacht, ha. Sole Mio 9 ds. v.d.
Lee. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.)
10 ds. Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds.
Elgersma, 7 ds. v.d. Lee, muzikale ves
per; Stichtingskerk 11 ds. W. van Steen
bergen, Rijswijk (ZH). Volle-evang.ge-
meente 'Shalom' (Ruiterstr. 8) 7 nam.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat.
7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. v.d. Zwaan; Pauluskerk
10 ds. J. Wolthaus; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.15 mevr. drs. T. Zoek, 7 ds.
Da Costa. Geref. Kerk 10 ds. F. H. Wee-
da. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 en 4 (ha) ds. De Lange. Van Wijc-
kerslooth 4 ds. v. Achterberg. Ende
geest 10 ds. Friederich. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will
.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 hr. Goedhart. Geref. K.
9.30 ds. Jaspers Focks, 6.30 ds. Broer.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, 7 ds. v.d. Kooi, Leimui-
_den.
Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. I. J. Wisse,
R.dam; Bethelkerk 9.30 kand. F. Schip
per, Sliedrecht. Geref. Kerk Petrakerk 9
ds. Cziria, 7 ds. Ribberink; Imm.kerk 9
en 10.30 ds. Snel, 5 ds. Damsma; Mar
.kerk 9.30 ds. Ribberink, 5 ds. Cziria. Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 leesdienst.
Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 6.45 ds.
Hofman, Ouderkerk aan de Amstel.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
H. Mostert, Zoetermeer. Rk Kerk zo.
10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Bakker, A.dam, 7 ds. Zijlstra, Vor-
den, opendeurdienst, mmv 'Hosanna'
uit Gouda. Geref. Kerk 9.30 ds. Baas, 7
ds. Zijlstra, Vorden, opendeurdienst.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 kand. v. 't
Hof, Leiden, 6.30 ds. Stam. Geref. Kerk
9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Veenstra, Leiden.
Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk
Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 ds. Klein Kranenburg.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 drs. G. Noort,
Soest. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst,
4.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. Hoo-
gendijk, Alphen. Rk Kerk zat 7, zo. 9.30
en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, ha; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 9.30 ds. Blanken,
ha. Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Honig. Herv. evang. op geref. grondslag
(Lucas-college, Beeth.laan) 9.30 ds. v.d.
Kamp, Bleiswijk, '4.30 ds. Kamphuis,
Stolwijk. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Zeeuw, ha, 7 ds. v.d. Schoot. Geref. K.
Vrijg. (Bachlaan) 10.15 en 4.30 ds. Box
man, Aulagemeenschap Noordhofland
10.30 gebedsdienst. Rk Kerk Laur.kerk
zat. 7, zo. 11; M. Godskerk. zat. 7, zo.
9.30. Kerk van Engeland (British school
in The Netherlands, J. v. Hooflaan 3)
10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 dienst, 5 ds. Abma, Gouda; Hoek
steen 9.30 ds. Visser, Aalburg, 6.30 ds.
Abma, Gouda; Bethelk. 9.30 ds. Goos-
sen, 5 ds. Vermaat, Maassluis; Imm
.kerk 9.30 ds. Hulst, 7 ds. H. Onstein. Ge
ref. Kerk Kruisk. 9.30 en 5 ds. Bongers;
Ontm.kerk 9.30 ds. Fennema, Den Haag.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis,
-jeugddienst.-Rk Kerk zat 7, zo. 8.30, IQ
en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. E. L. Ruitenberg, R.dam, ha, 4.30 ds.
Snoei, Scherpenzeel, ha; Kievietk. ('Sa
men op weg') 10 dr. v. Bruggen, ha; Mes-
siask. 10 ds. v. Waasbergen; Dorpscen-
trum 9.30 kand. v. Dis. Geref. Kerk Zijl
laan 10.30 ds. Cziria, Rijnsburg, 7 ds. Ha-
nenburg, Voorburg. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 ds. E. van Straten,
Leidschendam.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. Eij
senga, Zw.dam, ha, 6.30 ds. Vlasblom,
Boskoop, ha. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Bos, Gouda, 7 ds. Huizebosch, Zwijn-
drecht. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Heijmans, Alphen, ha, 7 dr. Haitsma,.
Boskoop, ha. Geref. Kerk 9.30 ds. Mod
deraar, Alphen, openb. belijdenis en ha,
7 ds. Cziria, Rijnsburg.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Da Costa, O.geest. Rk Kerk St. Jan zat.
7.30, zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo.
10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds.
Buikema, gez. dienst, afscheid kinder-
kerk, 6.30 prof. dr. v.d. Beek, Valken
burg. Geref. Kerk 9.30 zie herv. gem., i
6.30 ds. Aalders. Remonstr. Gem. gez.
dienst in Boskoop.
