Sowjet-Unie praat mee over chemische wapens
;r?rP'?
(En daarzrjn we netzo blijmee alsu)
Mindaag kunnen
we de prijzen
eindelijk weer^ns
verlagen.
DEN HAAG - Voor het eerst doen
de Sowjet-Unie en de andere War-
schau-Pactlanden mee aan een bij
eenkomst die duidelijkheid moet
verschaffen over de mogelijkhe
den de naleving van een volledig
verbod op chemische wapens te
.controleren. Bij het ministerie van
door
Hans Geleijnse
buitenlandse zaken in Den Haag
arriveerden vandaag diplomaten
en experts uit meer dan 40 landen
die deelnamen aan de Geneefse
ontwapeningsconferentie voor de
ze 'workshop'. Minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) open
de de tweedaagse bijeenkomst.
In Genève is al overeenstem
ming over een verbod op het ge
bruik, stopzetting van de produk-
tie, vernietiging van bestaande
voorraden en ontmanteling van fa
brieken voor chemische wapens.
Struikelblok blijft het toezicht op
de civiele industrie, die chemische
stoffen produceert, bijvoorbeeld
voor insecticiden, die ook kunnen
worden gebruikt voor de aanmaak
van chemische wapens.
De 'workshop' in Den Haag, een
Nederlands initiatief, moet nu on
derzoeken of afdoende inspectie
van deze fabrieken mogelijk is. Me
de-organisator van de conferentie,
het Mauritslaboratorium van TNO,
heeft de afgelopen maanden proef-
inspecties uitgevoerd en op basis
van daar verkregen resultaten zul
len de deelnemers morgen hun
licht opsteken bij de vestiging van
Shell Chemie op de Rotterdamse
Maasvlakte.
V erdachtenbank
De soepeler opstelling van de
Sowjet-Unie uit zich volgens Haag
se bronnen niet alleen in de voor
stellen van partijleider Gorbatsjov,
die herhaaldelijk heeft gezegd dat
Moskou bereid is inspectie ter
plekke toe te staan. Het feit dat de
Sowjets, en dus ook de andere
Oosteuropese landen, in Den Haag
aanwezig zijn illustreert het belang
dat het Oostblok hecht aan het be
reiken van een akkoord over deze
wapencategorie.
Niettemin voelen de Sowjets nog
steeds weinig voor een verificatie-
regime dat uitgaat van geregelde,
onaangekondigde inspecties ter
plaatse. Zij voelen meer voor een
zogenaamd uitdagingssysteem, dat
wil zeggen: het houden van een
controle wanneer er gegronde ver
moedens bestaan dat in een land
wordt gewerkt aan chemische wa-
penproduktie.
De westerse landen zijn daar
echter niet voor. In de eerste plaats
omdat een 'uitdagingsinspectie'
politieke problemen kan veroorza
ken, in feite wordt een land in het
verdachtenbankje geplaatst, maar
vooral ook omdat het Oostblok de
uitgedaagde landen het recht wil
laten behouden dergelijke inspec
ties te weigeren. "Dan is er natuur
lijk geen sprake meer van afdoen
de controle", aldus een deskundige
van Buitenlandse Zaken gisteren.
Uitbanning van chemische wa
pens blijft een zaak van veel tijd en
veel geld. Van den Broek wees in
dat verband op de problemen ver
bonden aan het opruimen van ou
de voorraden. "Het gaat niet alleen
om de militaire dreiging, maar ook
om de risico's voor gezondheid en
milieu. Vissers in de Baltische Zee
vinden nog steeds mosterdgas dat
daar na de Tweede Wereldoorlog is
gedumpt. En wat is er gebeurd met
alle andere voorraden in Europa en
de voormalige overzeese gebieds
delen? Ons doel is een wereldwijde
ban op chemische wapens, maar
we moeten elkaar ook helpen met
het opruimen van de oude voorra
den".
De financiële problemen daarbij
zijn enorm. TNO-directeur Ooms
zei dat het opruimen van één liter
zenuwgas vyf keer zoveel kost als
de produktie ervan. Vernietiging
moet gebeuren in speciale fabrie
ken, die de chemische stoffen ver
branden. De verbrandingsgassen
worden opgevangen en door mid
del van een verdampingsprocedé
in zout opgeslagen. Deze restanten
kunnen voor een deel weer worden
gebruikt bij de produktie van che
mische stoffen voor vreedzame
doeleinden. In Amerika zijn miljar
den dollars uitgegeven aan derge
lijke installaties, die vanwege de ri
sico's verbonden aan het vervoer
van chemische wapens, in de na
bijheid van arsenalen zijn ge
bouwd.
In het scenario dat Van den
Broek vandaag ontvouwde zal het
derhalve pas tegen het eind van de
ze eeuw mogelijk zijn de wereld te
verlossen van chemische wapens.
Als er politieke overeenstemming
komt, vergt alleen de vernietiging
van bestaande voorraden al tien
jaar. "Willen we ons doel, totale uit
banning, bereiken, dan is spoed ge
boden", waarschuwde hij.
