A
Adriaan Schuurman:
overtuiging verklankt
PODIUMBLIK
Boekje en
plaat op
de Leidse
Orgeldag
Muziekschool
voor Amnesty
Pianorecital van Alicia Zizzo valt tegen
Sfeervolle registraties van fotograaf Bas Vroege
Oratorium 'Markus een tijding van vreugde'
DINSDAG 3 JUNI 1986
KUNST
PAGINA 21
der van een zoon, echtgenoot van
een begripvolle, beschaafde en
beheerste vrouw, schrikt in een
droom wakker. Hij realiseert
zich, niet als voorheen zijn leven
te moeten leven en inrichten door
geld op geld te stapelen, beheer
sing te tonen over woorden en ge
voelens, gematigd te geloven in
God, gematigd te genieten en te
lijden. Zijn omgeving beschouwt
deze nieuwe geestestoestand als
een soort waanzin en dat wordt
het uiteindelijk ook, een drama
dus. Hij zelf ervaart het als een
doorbraak, een verschuiving van
verlangens, een opluchting. An
dere gevoelens maken plaats
voor liefde voor zijn zoon; hij
raakt gefascineerd door jeugd en
schoonheid. Hij verlangt naar
zijn zoon als partner en wil diens
andere relaties daaraan offeren.
Tenslotte vermoordt de vader
zijn zoon. Een omgekeerd ko
ningsdrama.
Redactie Pieter C. Rosier
Het Leidse theaterseizoen zit er,
nu de trek naar zon en zee weer
op gang komt, vrijwel op. Nog
even, dan sluit in navolging van
het LAK-theater ook de Leidse
Schouwburg voor enkele maan
den de deuren. Eerst echter nog
een reeks voorstellingen door het
Leiden English Speaking Thea
tre en een optreden van de groep
Skamander met Passolini's to
neelstuk 'Affabulazione' in het
theater aan de Oude Vest.
Glass menagerie
Het LEST brengt op woens
dag-, donderdag- en vrijdag
avond 'The glass menagerie' van
Tennesse Williams op de schouw
burgplanken. Deze Amerikaanse
toneelschrijver dringt in een
mengeling van droom en
werkelijkheid, van passie en fru
stratie, van poëzie en geweld
door tot de diepere conflicten in
de menselijke ziel. In 'The glass
menagerie', zijn eerste grote suc
ces, snijdt Williams al één van de
hoofdthema's uit zijn oeuvre
aan: het conflict tussen illusie en
realiteit. 'The glass menagerie
gaat over de ervaringen van de
familie Wingfield, gezien door de
ogen van zoon Tom, die zijn moe-
Kathy van Vliet als Laura
Wingfield in 'The glass menage
rie' (foto pr>
der en zuster heeft verlaten om in
de voetsporen van zijn lang gele
den vertrokken vader te treden.
Hoewel het stuk aan de ene kant
terugblikt op de herinneringen
van de verteller is het nog meer
gericht op Laura, de zuster van
Tom. Zij probeert niet, zoals
Tom, aan de moeder (Amanda)
te ontsnappen door naar de film
te gaan, maar vlucht in haar ei
gen fantasie, waar haar voor
naamste gezelschap een verzame
ling kleine glazen beestjes is. Het
eigenlijke onderwerp van het
stuk is het bezoek van een 'gentle
man caller' op wie Laura sinds
haar middelbareschooltijd hei
melijk verliefd is en die op een
avond bij de familie komt dine
ren. Het stuk wordt opgevoerd in
de regie van Henry I. Schvey, de
oprichter van het LEST. De groep
staat met hetzelfde stuk op 7 juni
in het Congresgebouw in Den
Haag en op 13 en 14 juni in Belle-
vue in Amsterdam.
Affabulazione
Hoewel de in 1975 op gruwelij
ke wijze vermoorde Pier Paolo
Pasolini buiten Italië vooral be
kend is door zijn films, heeft hij
zich ook bezig gehouden met
schilderen en schrijven. Het to
neelwerk van Pasolini bevat vier
stukken, die tussen 1966 en 1969
zijn geschreven. Éen van zijn
stukken, 'Affabulazione' (of de
Koningsmoord), is op maandag
avond in de Leidse Schouwburg
te zien. De groep Skamander is
voor deze bijzondere produktii:
verantwoordelijk. De rollen wor
den gespeeld door Henk van Ul-
sen, Rick Nicolet, Jules Hamel,
Erik Koningsberger en Tamar
Baruch. De regie is van Joanna
Bilska, de Nederlandse vertaling
van 'Affabulazione' van Dolf
Verspoor. Affabulazione komt
van het latijnse affabulatio, het
geen moraal uit een sprookje be
tekent. Het Italiaanse woord
komt voor als term in de literaire
kritiek en een Nederlandse equi
valent is er eigenlijk niet. 'Affa
bulazione' is volgens de pro
grammatoelichting echter geen
sprookje maar een stuk over zelf
analyse en onderbewustzijn, over
normen en pathologie, gods
dienst en de politieke interpreta
tie van de consumptiemaat
schappij, over het generatiecon
flict en over goed en kwaad. Deze
universele thema's heeft Pasolini
verwerkt in de vorm van een an
tiek treurspel.
Waar gaat het stuk over? Een
rijke industrieel uit Milaan, va-
Brandtheater
Het Brandtheater, opgericht
door twee regisseurs (Paul Devi-
lee en Koos Terpstra) en twee
beeldende kunstenaars (Emile
van de Kruk en Bert Brouwer),
komt vrijdagavond met zijn eer
ste stuk in het Microtheater aan
de Oude Vest. Het stuk, 'Lente', is
voor de groep geschreven door
E.E. Breen. Het betreft een con
frontatie tussen een man en een
vrouw, die elkaar sinds hun kin
dertijd niet meer hebben gezien.
De man koestert nog steeds de
herinnering aan de onbezorgde
dagen van weleer. De vrouw ziet
de zaken realistischer, maar
raakt in de loop van het stuk
aangetast door de obsessionele
herinneringen van de man. De
twee rollen worden vertolkt door
resp. André Besseling en Marian
Mudder.
nu ook weer niet en die er nog
zijn heeft iedereen zo langzamer
hand al zes keer gezien. Dat geldt
ook voor de Barney's, een afsplit
sing van het Footsbarn Theater,
maar... die zijn ook de zevende
keer nog grappig. Vrijdagavond
komen ze naar het LVC, ter op
luistering van hét tienjarig be
staan. De Franse komiek Daniel
Rovai The Barneys brengen
'How about that'. Aanvang 22.30
De Franse ko
miek Daniel
Rovai The
Barneys, vrij
dagavond in
het LVC (foto pr>
Fooistheater
Twee jaar geleden had het
Leids Vrijetijds Centrum het vas
te voornemen één zondag per
maand Fooistheater te brengen.
Een jaar lang is dat goed ge
gaan, bekende Engelstalige fools-
groepen als Pigeon Drop kwa
men naar de Breestraat, afgewis
seld met Nederlandse groepen als
Frisse Jongens. Vorig jaar stier
ven de fools in het LVC èen zachte
dood. Zoveel foolsgroepen zijn er
LEIDEN - De Leidse Orgeldag
wordt gehouden op zaterdag 7 juni.
Het is voor dé vierde maal dat de
Stichting Orgelstad Leiden een
dergelijke dag organiseert. De vier
de orgeldag draagt een bijzonder
karakter omdat op deze dag een
plaat wordt gepresenteerd waarop
drie Leidse orgels zijn te beluiste
ren. Het betreft de orgels van de
Hartebrugkerk, de Hooglandse
Kerk en de Pieterskerk. De Franse
organist André Isoir speelt op deze
lp werken van o.a. Gervaise, Pas-
quini, Dandrieu, Bach, Krebs, Bel
lini, Guilmant, Satie en Franck. De
opbrengst van de plaat is gedeelte
lijk bestemd voor de restauratie
van het orgel van de Pieterskerk.
Tevens zal op deze dag een boekje
over de Leidse orgels worden ge
presenteerd.
Het programma van deze Leidse
Orgeldag ziet er als volgt uit:
9.45-10.00 uur feestelijke opening
van de orgeldag door het Noord-
hollands Koperkwartet o.l.v. Gerrit
van Slooten, 10.00-10.30 uur con
cert op het carrillon van de stad
huistoren door Co Groenewoud,
beiaardier in Alkmaar, 10.30-11.15
uur uiteenzetting van de uitvoe
ringspraktijk van de orgelmuziek
van César Franck, in samenwer
king met de organist Anton
Doornhein, in de Hartebrugkerk,
11.15-11.30 uur uitvoering van de
Piéce Héroique van César Franck
door Anton Doornhein op het orgel
van de Hartebrugkerk, 11.30-12.00
uur koffiepauze in de Hooglandse
Kerk, 12-12.45 uur Uiteenzetting
van de uitvoeringspraktijk van de
barokmuziek door Joop Brons met
assistentie van de organist Paul
Kievit in de Hooglandse Kerk,
12.45-13.00 uur uitvoering van de
Triosonate no.5 BWV 529 van J.S.
Bach door Paul Kievit op het orgel
van de Hooglandse Kerk, 13-15.00
lunchpauze, 15-17.00 uur Concert
in de Pieterskerk met medewer
king van Petra Veenswijk (orgel.
Noordhollands Koperkwartet o.l.v.
Gerrit van Slooten en Louis van
Dijk (orgelimprovisaties). Uitge
voerd zal worden de Intrade per
l'Elevationse (wereldpremière) van
de componist Wim van der Heij
den, 17-20.00 uur pauze, 20.15 uur
slotconcert op het orgel van de Pie
terskerk door de Franse organist
Yves Devernay. (van 11.30-14.30
uur zal in de Hooglandse Kerk een
doorlopende filmpresentatie door
Flentrop Orgelbouw worden gege
ven).
In een aantal restaurants in de
Leidse binnenstad kunnen gedu
rende deze orgeldag lunches en di
ners worden genuttigd, resp. voor
f 12.50 en f25,-.
De Stichting Orgelstad Leiden
hoopt daarom op een grote belang
stelling voor de orgeldag omdat
een deel van de opbrengst van deze
dag bestemd is voor de restauratie
van het Pieterskerkorgel. Het mid
dagconcert in de Pieterskerk kost
f7.50, het avondconcert f10; een
kaartje voor zowel het middag- als
het avondconcert kost f15,-. De
ochtendconcerten in de Harte
brugkerk en de Hooglandse Kerk
zijn gratis.
STICHTING BURCHT - Ger Groot
houdt vanavond de laatste lezing
in de serie Esthetica. Groot spreekt
over de Italiaanse hedendaagse fi
losoof Gianni Vattimo en het
vraagstuk van de (Postmoderni
teit. Groot is medewerker aan de
Universiteit van Amsterdam en
vertaalde onlangs een werk van
Derrida. Aanvang 20.30 uur in de
galerie van Stichting Burcht aan
de Burgsteeg in Leiden.
DEN HAAG - Adriaan C. Schuurman (82) mag, door zijn leeftijd, zijn omvangrijk werk en
invloed, gezien worden als de nestor van de Nederlandse kerkmuziek.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de uitvoering van juist zijn oratorium 'Markus,
een tijding van vreugde', voor groot koor en orkest, het hoogtepunt zal zijn bij de viering
van het honderdjarig bestaan van de Koninklijke Christelijke Zangersbond. Dit groots
opgezette en tweeëneenhalf uur durende werk zal aanstaande zaterdag in de Hooglandse
Kerk in Leiden in première gaan.
Naar aanleiding van deze, voor de
Nederlandse koorwereld niet on
belangrijke gebeurtenis, (per slot
van rekening wordt niet vaak een
eigentijdse compositie van een
dergelijke omvang aan de koorlite
ratuur toegevoegd) was de heer
Schuurman bereid hierover enige
nadere toelichting te verschaffen.
In het gesprek in zijn woning aan
Concours
Van 24 t/m 29 juni a.s. zal in het
Koninklijk Conservatorium in Den
Haag een concours voor pianisten-
liedbegeleiders worden gehouden.
Het initiatief hiervoor werd geno
men door de Vereniging "Vrien
den van het Lied" ter gelegenheid
van het 25 jaar bestaan van deze
vereniging. Er zullen 50 pianisten
onder de 35 jaar uit 11 landen aan
deelnemen.
De halve finales op 26 en 27 juni,
de finale óp 28 juni en het slotcon
cert op 29 juni zijn tegen betaling
toegankelijk voor publiek.
LES ZAZOUS - De Katwijkse pop
groep Les Zazous heeft besloten
haar tweede plaatwerk woensdag
te presenteren in café de Uyl van
Hogland, en niet in Catena, zoals
eerder in deze krant werd gemeld.
Cadillac Walk verleent medewer
king en de presentatie van de EP
'Wake up, wake up' begint om
21.30 uur. De Katwijkse presenta
tie heeft plaats op zaterdag 7 juni
vanaf 21.00 uur in De Schuit al
daar.
LEIDEN - Ensembles van de
Streekmuziekschool Leiden en
omstreken geven op vrijdagavond
6 juni een uitvoering ten bate van
Amnesty International. Op deze
avond zal in de Lokhorstkerk een
programma worden gepresenteerd
van vocale en instrumentale mu
ziek uit de late Renaissance van de
hand van Nederlandse, Engelse,
Duitse en Spaanse componisten.
Engeland is in dit programma ver
tegenwoordigd door componisten
als John Dowland, William Byrd,
Orlando Gibbons en Thomas Mor-
ley, met madrigalen, koorwerken
met een vaak sterk melancholische
ondertoon, en met liederen door
luit begeleid. Het Duitse chanson
'Ich stand an einem Morgen' zal in
diverse zettingen van verschillen
de componisten te horen zijn. Van
de grootmeester van de Renaissan
ce, Josquin des Prez, zal het motet
'Ave Maria virgo serena' worden
uitgevoerd. Met het passie-motet
'ay qué dolor' van de Spaanse com
ponist Juan Cererols zijn dit de
enige geestelijke werken op het
programma. Spanje is voorts verte
genwoordigd met werken van
Juan del Ensina.
Medewerking verlenen Renais-
sance-groepen onder leiding van
Cisca Mortens en Trudy v.d. Wulp
met een instrumentarium bestaan
de uit Renaissance-blokfluiten,
gamba's, cornemuse en luit, en het
Renaissancekoor onder leiding
van Piet Kunst.
de Haagse Talinglaan legt Adriaan
Schuurman, met betrekking tot de
structuur van het werk, keer op
keer een relatie met de passies van
J.S. Bach. Net als Bach maakt ook
Schuurman gebruik van een evan
gelist, recitatieven, volkskoren en
'koralen'. Aria's ontbreken echter.
Overigens houdt hier elke vergelij-
door
Peter van Muijen
king met Bachs passiemuziek op.
Voor de tekst is gebruik gemaakt
van een Markus-vertaling (niet al
leen het passieverhaal) van de Ne
derlandse schrijfster Marie H. van
der Zeyde en ook een gedicht van
Muus Jacobse is toegevoegd.
Hoewel met enige schroom is de
componist bereid enkele delen uit
het werk te laten horen, en gezeten
achter zijn vleugel, zingend en spe
lend tegelijk, ontstaat het beeld
van een begenadigd kunstenaar
die niet zo zeer een compositie
heeft willen maken, alswel een
overtuiging heeft willen verklan
ken.
De tekst, en Schuurmans bele
ving van de tekst, blijkt het meest
fundamentele uitgangspunt voor
de impressionistische kleuringen
en Frank Martin-achtige harmo
nieën. Nochtans straalt de muziek
een zeer persoonlijke sfeer uit die,
wellicht tegen wil en dank, wars is
van intellectualisme.
In dit opzicht verschilt Schuur
man nadrukkelijk van veel andere
hedendaagse componisten. Zijr.
muzikale structuren staan ten
dienste van het gesproken woord.
In tegenstelling tot veel van zijn
eerdere werken ontbreekt de poly
fonie bijna geheel. Opmerkelijk
voor een van oorsprong organist
die beroemd was om zijn fuga-im
provisaties. Alleen aan het slot
grijpt de componist terug naar zijn
oude liefde, maar voor het overige
is de muziek uiterst illustratief.
De moeilijkheidsgraad doet ove
rigens vrezen dat het oratorium
'Markus' niet tot de top-tien van
meest uitgevoerde werken zal gaan
behoren, om over de financiële
consequenties, als gevolg van de
enorme bezetting, nog maar te
zwijgen.
Het is dan ook terecht dat de
NCRV het concert van aanstaande
zaterdag integraal zal opnemen.
Maar voor wie zaterdag in de Hoog
landse kerk aanwezig is. zal de uit-
Tentoonstelling in
Katwijks Museum
KATWIJK - Schilderijen en teke
ningen van Mary Koekenbier han
gen tot en met 28 juni in het Kat
wijks Museum. Het werk van de
Heerhugowaardse kunstenares,
wier liefde voor de Bergense
school onmiskenbaar is, is te zien
van dinsdag t/m zaterdag van 10.00
tot 12.00 uur en van 14.00 tot 17.00
uur. De expositie wordt vanavond
om acht uur geopend.
voering van 'Markus' een histori
sche gebeurtenis zijn.
De uitvoerenden zijn: Ellen Bo-
longino, Margareth Beunders,
Math Dirks, Charles'van Tassel en
Wout Oosterkamp: vocale solisten.
Voorts de chr. oratoriumvereni
ging 'Hosanna' uit Alphen aan den
Rijn en de 'Laurenscantorij' uit
Rotterdam. Het Randstedelijk Be
geleidingsorkest heeft zijn mede
werking toegezegd. De dirigent is
Barend Schuurman. Het concert
begint om 19.30 uur.
Aderiaan Schuurman: compositie van 2Vz t
(foto Wim Dijkman)
Pianorecital door Alicia Zizzo. Beet
hoven, sonate in c op. 13 nr. 8 (Pathé-
tique); Debussy, Clair de lune, Dr.
Gradus ad Parnassum en Rêverie;
Schumann, Fantasiestucke op. 12,
Ravel, Jeux d'eau; Chopin, noctur
nes in bes op. 9 nr. 1 en f op. 55 nr. 4,
Fantaisie-impromptu en ballade op
23 in g. Gehoord in de Kapelzaal van
K&O op 2 juni.
LEIDEN - "Au", dacht ik na de
laatste knal, die het slot vormde
van Alicia Zizzo's pianorecital.
Deze knal hoorde bij de hart
stochtelijke eerste ballade van
Chopin, die zojuist weergaloos
verkracht was. Vervolgens een
daverend applaus!
Het beluisteren van klavierper
soonlijkheden blijft een persoon
lijke zaak. Het optreden van gis
teravond kan men typeren als:
virtuoos, krachtig, enerverend.
Ik typeer het liever als: gekun
steld, overspannen, rommelig en
gezwollen. In elk geval was er ge
noeg te beleven in het extra con
cert dat door K&O nog na het
seizoen was ingelast.
Toch werd er één objectieve
grens overschreden: het pedaal-
gebruik. Wat jammer, dat de bril
jante techniek en de meeslepen
de vaart in de snelle stukken ten
onder gingen in een zee van pe
daal. Gelukkig bevatte het pro
gramma tal van poëtische stuk
ken die rust en sfeer konden
brengen. Een verademing was de
nocturne in bes van Chopin, die
overtuigde door zijn natuurlijke
poëzie.
Anderzijds: Hoe kan een door
leefd musicus een schitterend
adagio als dat uit de 'Pathétique'
van Beethoven zo om zeep hel
pen als Alicia Zizzo deed? De il
lusie van een zachte strij
kersklank werd wreed verstoord
door enorme knallen op de eer
ste melodienoten, terwijl de be
geleidende zestiende noten, die
vloeiend gespeeld moeten wor
den, hortend en stotend zich
door het stuk sleepten. Eén voor
deel hadden de enorme racepar
tijen in de snelle stukken: Voor
10 uur kon iedereen weer naar
huis.
FRANS DEN HERDER.
met 27 juni. Geopend: wo t/m z
13-17 uur.
LEIDEN - In de Noordspaanse
landstreek Catalonië ligt een
nogal uniek monument: een on
voltooide spoorlijn. In de jaren
twintig had men besloten om in
deze regio een mijnbouwgebied
te ontsluiten door middel van
een treinverbinding. Ongeveer
70 kilometer lang moest het tra
ject worden, lopend tussen de
dorpjes Alcan~iz en Teruel. Er
verrezen drie complete stations
gebouwen, en nog andere voor
zieningen werden aangebracht.
Alleen: aan het leggen van de
rails is men nooit toegekomen.
De Spaanse Burgeroorlog (1936-
39) was de spelbreker. Nu liggen
de gebouwen er als ruïnes bij in
het dorre, heuvelachtige land
schap.
De fotograaf Bas Vroege (geb.
1958) werd door iemand op dit
monument gewezen toen hij in
Spanje vertoefde, en in 1985
maakte hij het tot onderwerp van
een 16 grote zwart-wit-opnamen
tellende serie. Onder de Spaanse
titel 'El tren que nunca fue' (de
trein die nooit ging) toont hij de
ze bijzondere platen deze maand
in fotogalerie Fotomania. Behal
ve deze serie is er nog een twee
tal zeer grote foto's te zien, beide
in Aragon gemaakt, waarop res
pectievelijk aan kaal landschap
en een fragment van een bouw
werk te zien zijn. Al met al dus
geen grote tentoonstelling, maar
wel een die een bezoekje waard
Bas Vroege is autodidact, maar
Eén van de zestien foto's uit de serie 'De trein die nooit ging' van
Bas Vroege. (foto pd
zeker geen hobbyist. Hij is eigen
lijk voortdurend bezig met foto
grafie: niet allen in artistiek op
zicht (hij exposeerde al menig
maal) maar ook door zijn hoofd
redacteurschap van het kunstfo-
tografie-tijdschrift 'Perspectief.
Dit is een uitgave van dé gelijk
namige Rotterdamse fotogalerie,
in feite de belangrijkste fotogale
rie van ons land. Veel meer echte
fotogaleries zijn er trouwens niet
in Nederland: Amsterdam kent
er nog een paar, en dan hebben
we het al bijna gehad. Het initia
tief van Linda Roodenburg en de
anderen van Stichting Fotoma
nia mmag beslist een schot in de
roos genoemd worden. Over be
langstelling hebben ze dan ook
niet te klagen.
Wat de huidige expositie aan
gaat: hoe gaat Vroege precies te
werk en waar gaat het hem om?
Vroege: "Ik manipuleer mijn ne
gatieven in de donkere kamer ei
genlijk nauwelijks. Wel gebruik
ik bij de opnamen filters, maar ik
probeer zoveel mogelijk de sfeer
ter plaatse vast te leggen. Die
sfeer zou je metafysisch kunnen
noemen. Ik ben altijd sterk geïn
teresseerd geweest in de metafy
sische schilderkunst van mensen
als Giorgio de Chirico. Het ge
voel van werkelijkheids-ver
vreemding in die kunst probeer
ik in mijn werk ook te tonen.
Meer dan vroeger streef ik tegen
woordig naar soberheid in mijn
beelden, en naar een meer docu*
mentaire, zakelijke stijl".
Die zakelijk getinte, haast
nuchtere benadering spreekt in
derdaad wel uit het fotowerk.
Bijna objectief registreerde
Vroege zijn onderwerpen, op
hoogst contrastrijke platen die
vrijwel alle zeer hecht zijn ge
componeerd. De foto's stóan, en
zijn wat de voorstellingén betreft
eenvoudig en duidelijk. Zijn ze
ook 'metafysisch'? In elk geval
niet in die zin, dat ze een zweve
rig sfeertje zouden oproepen. De
foto's lijken eerder dreigende
Vanitas-landschappen.
De aandacht van de fotograaf
voor compositie en voor het visu
eel interessante licht-schaduw-
spel heeft voorkomen dat de sta
tische opnamen echt saai zijn ge
worden, en zeker het bekijken
van de serie als geheel is een
boeiende ervaring. Wie wandelt
langs de 16 foto's maakt in feite
een treinreisje. En zoals geen en
kel treinreisje saai hoeft te zijn
voor wie zijn ogen kan gebrui
ken, zo valt er op een wandeling
langs Vroege's fotoserie ook van
alles te ontdekken. Een echte rei-
sorde (van station naar station) is
overigens niet gevolgd bij het op
hangen van de opnamen: Vroege
heeft een soort ritmische orde
verkozen, die bestaat uit een af
wisseling van overzichtsfoto's en
detailopnamen.
Deze nu al weer zevende expo
sitie van Fotomania is voorlopig
de laatste voor het zomerreces.
Na de zomer wil men op dezelfde
voet doorgaan met maandelijkse
exposities. Ongetwijfeld verheu
gend nieuws voor alle 'fotoma
niakken' en andere liefhebbers
van deze kunstvorm!
ANTOON ERFTEMEIJER
