Aan de verkeerde
kant van het hek
Buitenlander
zoekt steeds meer
hulp psychiater
Geestelijken vogelvrij in Braziliaanse democratie
Voor de Navajo-indianen
is Reagan vijand no. 1
DINSDAG 3 JUNI 1986
PAGINA 15
Reportage
De Navajo-indianen wonen al jaren in het gebied waar zich nu
ongeveer hun resérvaat bevindt. Geschat wordt dat ze er in de
veertiende eeuw zijn gaan wonen, naast de Hopi, die al veel langer
in het gebied waren. Daar werden ze onder meer door Spaanse
invloed schaaphouders en ontstond hun bijna godsdienstige bin
ding met de grond.
Toen ze in de vorige eeuw door het Amerikaanse leger verslagen
werden, waren ze verplicht hun geboortegrond te verlaten. Ze
werden gedeporteerd naar het voor western-liefhebbers beroemde
opvangkamp Bosque Redondo in New Mexico. In 1868 mochten
ze terug naar hun oorspronkelijke gebied, naar een klein reservaat
ten noordoosten van dat van de Hopi.
Aangezien het gebied te klein was voor zoveel Navajo's werd in
1882 bij verdrag de Joint Use Area (JUA) als gemeenschappelijk
gebied voor Navajo's en Hopi-indianen aangëwezen. Later werd
het Navajo-reservaat nog verder uitgebreid tot de huidige grootte.
In 1934 werd de Indian Reorganisation Act (IRA) van kracht, die
bepaalde dat zogenaamde stamraden de officiële vertegenwoordi
gende lichamen van de indianen werden. Deze stamraden moes
ten democratisch gekozen worden en zo de belangen van de india
nen naar buiten toe behartigen. De Navajo's en Hopi hadden ech
ter helemaal geen behoefte aan zo'n raad en stemden bijna niet. Zij
erkenden slechts hun traditionele leiders.
Washington werd liberaal tegenover de indianen en riep in 1946
een commissie in het leven die klachten moest behandelen van
indianenstammen, die in het verleden grond kwijt waren geraakt.
De Hopi-stamraad besloot in de zestiger jaren een regeling voor de
JUA in Washington aan te vragen, en zo de helft van het gebied op
te eisen.
Op 22 december 1974 werd de eis van de stamraad ingewilligd
door het Congres en ontstond Public Law 93-531. Drieënhalf jaar
later was de exacte verdeling van de JUA vastgesteld en werd er
begonnen met de bouw van een hek dat de grenzen moest afbake
nen. Door de tweedeling waren er echter enkele duizenden india
nen in het verkeerde gebied terechtgekomen, waren sommige
stukken land doormidden gesplitst, waterputten en weidegron
den onbereikbaar geworden.
Voor de Navajo's die aan de verkeerde kant van het hek terecht
zijn gekomen is er geen plaats meer in de rest van het Navajo-
reservaat. Het is de bedoeling dat zij verhuizen naar wat stadjes
rond het indianen-gebied. Maar daar zien zij geen toekomst en
bovendien willen ze hun heilige gronden niet verlaten.
Ronald Reagan heeft gezegd dat op de dag dat zijn ultimatum
afloopt, 6 juli 1986, iedereen die nog in het gebied aanwezig is „die
er niet thuishoort", met harde hand verwijderd zal worden. Het
wordt geen tweede Wounded Knee, zegt hij, „de operatie zal hoog
stens dertig minuten in beslag nemen". Ondertussen verschansen
de Navajo's en Hopi zich op en rond Big Mountain, de laatste
heilige berg in het gebied, die volgens de indianen na de eventuele
deportatie afgegraven zal worden door Amerikaanse mijnbouw-
maatschappijen.
Zowel de Nationale Garde van
de Verenigde Staten als de Nava
jo- en Hopi-indianen in de reser
vaten in Utah, Arizona, Colorado
en New Mexico maken zich op
voor de zesde juli, wanneer het
ultimatum van Ronald Reagan
afloopt. Op die datum dienen on
geveer 10.000 Nav^jo's"*en Hopi
hun traditionele landstreek om
te ruilen voor de stadjes die rond
de reservaten liggen. De india
nen weigeren hun land te verla
ten en zijn-van plan zich tot de
laatste man te verweren tegen de
Amerikanen, die zij nog steeds
als buitenlanders zien. Terwijl
enige honderden Navajo's en Ho
pi zich met hun sympathisanten
bij Big Mountain, de laatst over
gebleven heilige berg in het ge
bied, verschansen, reizen in
diaanse vertegenwoordigers Eu
ropa af op zoek naar steun.
sen zijn er geboren, hebben er
geleefd en zijn er gestorven, daar
kun je niet zomaar van weglo
pen. Amerikanen begrijpen dat
niet meer".
door
Jeroen van Veen
Eén van hen is Ingrid Washina-
watok, vertegenwoordigster van
de International Indian Treaty
Council. In Den Haag vertelde ze
hoe volgens haar de vork in de
steel zit.
- Kunt u om te beginnen iets
vertellen over de cultuur van de
Navajo's en Hopi in het gebied?
„Het zjjn mensen die de laatste
paar honderd jaar van de scha
penteelt geleefd hebben. De dag
bestaat uit ontbijten, water halen
en de schapen weiden. Een as
pect dat vaak over het hoofd
wordt gezien is dat de cultuur
maternalistisch is, de vrouw
zorgt voor het inkomen van het
gezin, bewerkt de akkers en ver
zorgt de schapen. De indianen
zien de aarde als hun moeder.
Dat is heel belangrijk, want dat is
zo'n beetje de belangrijkste re
den waarom ze niet van hun
grond af willen. De aarde geeft
ons alles, het is de levensbron. Je
leeft ook met de dieren, zij zijn je
broeders en zusters. Je hele om
geving hoort bij jezelf. Het is niet
iets waarvan je zegt: oké, ik zal
hier niet meer wonen. De men-
Ingrid Washinawatok: 'Het verzet is langzaam gegroeid'.
- Hoeveel mensen moeten er
precies verplaatst worden?
„Ten minste 10.000 mensen,
maar het hoogste getal dat ik tot
nu toe hoorde was 15.000. In de
officiële cijfers zijn de kinderen
niet meegeteld, vandaar dat het
juiste aantal mensen niet vast te
stellen is".
- De officiële reden voor de de
portatie is een conflict tussen de
Hopi en de Navajo's over de Joint
Use Area (JUA). De indianen zelf
denken daar anders over.
„Ja, de echte reden voor de
verplaatsing is het land in han
den te krijgen, om het mogelijk
te maken uranium te delven. In
de bodem van de reservaten zit
een grote hoeveelheid uranium
en steenkool, maar zolang er nog
mensen vrije toegang tot het ge
bied hebben is het onmogelijk
dat te delven. De traditionele Na
vajo's en Hopi hebben altijd ont
kend dat er een conflict is. Ze le
ven vreedzaam naast elkaar en
bestrijden de lezing dat de Nava
jo's de heilige plaatsen van de
Hopi in beslag nemen. Het con
flict is een leugen, opgezet door
het Bureau voor Indiaanse Aan
gelegenheden en de Hopi-stam
raad. Die raad heeft het conflict
verzonnen in opdracht van de
Peabody Coal Company, die de
Joint Use Area binnen wil drin
gen. Ze krijgen daarbij steun van
vertegenwoordigers van de over
heid, zoals Harrison Loesch, die
zowel in het Bureau Van In
diaanse Aangelegenheden zit als
belangen-heeft in Peabody, waar
hij een advocaat van is".
Een rode draad in de wirwar
van belangen schijnt de Mor-
moonse kerk te zijn die vertak
kingen heeft tot in de Peabody
Coal Company en waar bijna alle
betrokkenen lid van blijken te
zijn. Directe bewijzen hiervoor
kan Ingrid Washinawatok niet
aandragen. Ze kan slechts con
cluderen dat de Mormoonse kerk
geen kerk is maar een firma.
- Wat is het standpunt van de
Navajo-stamraad in het conflict?
„Die steunt de strijd van de in
dianen nu. De nieuwe voorzitter,
die gekozen is in 1981T heeft te
genover Larry Anderson (de lei
der van de met deportatie be
dreigde Navajo's, red.) verklaard
dat hij achter hem staat. Maar
voor 1981, toen Peter McDonald
voorzitter was, was dat precies
andersom. Hij is erg rijk gewor
den'van onderhandelingen met
grote mijnbouwmaatschappijen,
die nu mijnen exploiteren in het
Navajo-reservaat. Sinds de nieu
we voorzitter de mensen van Big
Mountain steunt geniet hij met
een meer aanzien bij het volk".
- Waarom luistert de regering
van de Verenigde Staten alleen
naar de voorzitter van de Hopi-
stamraad, Ivan Sidney, en niet
naar de Navajo-stamraad nu die
het indiaanse verzet steunt?
„Misschien is dit de reden:
Ivan Sidney zegt heel vastbera
den dat er een conflict is en dat
de Hopi bedreigd worden door
de Navajo's. De traditionele in
dianen zeggen dat er niets mis is,
de Hopi zien de Navajo's als
broeders en zusters en maken er
geen ophef over zoals Sidney.
Dus de president en het Congres
praten Sidney na en zeggen dat
dit een traditioneel conflict is.
Het land is traditioneel Hopi-
land en de ongewenste gasten
(Navajo's) moeten er weg. Het is
Hopi-land, dat is hun comforta
bel excuus. Kijk trouwens eens
naar de marionetten-regeringen
in de rest van de wereld die ge
steund worden door Amerika.
Daar luistert Reagan naar, terwijl
de massa's roepen: No!"
„Het verzet is langzaamaan ge
groeid. Public Law 93-531 werd
in 1974 aangenomen, waarna de
hele JUA in tweëen werd ge
splitst. Toen bouwvakkers het
hek aan het bouwen waren werd
er over hun hoofden geschoten.
Een vrouw riep: 'Get off my land,
you're on my land!', maar ze
werd gearresteerd. Er was ook
incidenteel verzet tegen andere
gevolgen van de Public Law.
Daarin stond namelijk ook dat
de huizen in de JUA niet verbe
terd mochten worden en dat de
veestapel niet uitgebreid mocht
worden. Zo werden er opgeknap
te huisjes platgegooid en vee in
beslag genomen. Dat stuitte na
tuurlijk op veel verzet. Nu neemt
het vaste vormen aan, het
groeit".
- Wat zijn de reacties van de
inwoners van de plaatsjes waar
de gedeporteerde indianen geves
tigd. moeten worden?
„Ik weet niet wat de bewoners
van die plaatsjes zeggen. Ik weet
wel wat ze zullen doen. Er zijn
namelijk al wat, voornamelijk
jonge, indianen vrijwillig naar
die stadjes vertrokken. De men
sen daar boden hen huizen aan,
maar de indianen moesten er wel
voor betalen. Er zit een flinke hy
potheek op en de meeste india
nen hebben de huizen weer ver
loren. Vijftig procent van de ver
trokken indianen is weer terug
gekeerd naar de JUA als bewijs
dat de relocatie is mislukt. Het is
raar dat het Congres dat niet is
opgevallen, we hadden het ge
hoopt".
-Er is geen officiële reactie uit
de plaatsjes?
„Er is een goede kans dat dat
inmiddels is gebeurd, maar of
dat iets nieuws aan de zaak zal
toevoegen weet ik niet";
- Zijn er eigenlijk acties van de
Hopi tegen hun eigen stamraad?
„Vorig jaar kwamen de Kik-
mongwi's, de traditionele Hopi-
leiders, bijeen en verklaarden
hun steun aan de mensen van
Big Mountain. Ook vroegen ze
om een intrekking van de Public
Law, dus er is steun uit die hoek.
Er zijn ook zeker Hopi in het
kamp op Big Mountain".
- Hoe is de situatie in het kamp
op dit ogenblik?
„Toen ik wegging in februari
kwamen de eerste mensen aan
en maakten zich* klaar voor een
'survival-camp'. Er is een organi
satie die mensen in heel Amerika
aanspoort naar Big Mountain te
gaan en te fungeren als een soort
bufferzone. Hoe de situatie nu is
weet ik niet, ik heb al lang geen
contact meer gehad".
- Denkt u dat er geweld ge
bruikt gaat worden?
„God, ik hoop van niet. Maar
de Verenigde Staten staan be
kend om hun gewelddadige op
lossingen, als je kijkt naar Viet
nam en Midden-Amerika, zou ik
niet verbaasd zijn als Big Moun
tain uitloopt op een bloedbad,
maar ik hoop toch zo van niet. De
mensen die erop af gestuurd
worden zijn echter geprogram
meerd om geweld te gebruiken.
- Is het niet mogelijk de depor
tatie van de indianen als een in
breuk op de mensenrechten te la
ten verklaren?
„Ja, dat is het ook. Het is geno
cide. Het verdrag over het voor
komen en bestraffen van de mis
daad van genocide, dat ook door
de Verenigde Staten is onderte
kend, bepaalt dat gedwongen re-
locatie een vorm van genocide is.
De indianen worden door de ver
huizing bedreigd in hun bestaan.
Een liedje van traditionele india
nen gaat zo: „In our traditional
tongue there is no word for relo
cation, to move away means to
disappear and never to be seen
again".
- Wat voor steun verwacht u in
Europa te vinden?
„De meest concrete dingen die
we de mensen kunnen vragen in
Europa is om brieven te schrij
ven en om hun ministers van
buitenlandse zaken zoveel moge
lijk onder druk te zetten. Die
moeten dan de Verenigde Staten
officieel verzoeken uit te leggen
wat ér allemaal gebeurt met de
indianen. Alleen als de Verenig
de Staten weten hoeveel mensen
in de wereld op hun vingers kij
ken zullen ze van politiek veran
deren, kijk maar weer naar Viet
nam. Een gezegde van een Kat-
chewa-vrouw: 'It turned dark in
the middle of the day, but there
has to be a sunrise again'. Laten
we hopen dat dat op tijd ge
beurt".
SANTPOORT "De migratie gaat
steeds meer zijn tol eisen. Een
steeds groter aantal mensen vindt
geen aansluiting meer bij de tradi-
tonele cultuur en vindt ook geen
wezenlijke sociale contacten in de
Nederlandse maatschappij. Ze'we
ten niet meer waar ze bij horen en
komen met hun persoonlijkheid in
de problemen". Paul Lamers is
psycholoog in het Provinciaal Zie
kenhuis Santpoort. De laatste ja
ren wordt die instelling, en ook an
dere instellingen voor psychiatri
sche hulp, geconfronteerd met een
groeiende stroom patiënten uit et
nische minderheden.
door
Runa Hellinga
Samen met de socioloog Louis
Swalen maakt Lamers deel uit van
de werkgroep etnopsychiatrie die
het ziekenhuis heeft opgericht om
te onderzoeken wat voor gevolgen
die culturele verschillen voor de
behandeling hebben. In 1981 was
12 procent van de patiënten afkom'
stig uit de minderheden, nu is dat
al 20 procent. Dat brengt zijn eigen
problemen by de behandeling met
zich mee. Niet alleen spreekt een
aantal patiënten weinig of geen Ne
derlands, maar bovendien hebben
ze vaak een andere opvatting over
psychische ziekten en een andere
r om hun ziekte te uiten.
Santpoort heeft naar verhouding
een groot aantal patiënten uit etni
sche minderheden omdat het zie
kenhuis veel patiënten uit Amster
dam krijgt, en de hoofdstad heeft
inmiddels een zeer gemengde be
volking. Opvallend is, dat het voor
al Surinamers zijn die in Santpoort
terechtkomen. Volgens Lamers en
Swalen heeft dat verschillende
oorzaken: "De onderlinge hulp on
der Turken en Marokkanen is heel
groot en Surinamers weten over
het algemeen beter de weg in onze
gezondheidszorg, ook al omdat ze
Nederlands spreken".
Ze verwachten overigens dat het
aantal Turken en Marokkanen in
de toekomst wel zal stijgen. Het
zijn vooral de jongeren uit de etni
sche minderheden die in de pro
blemen raken door de culturele
verschillen thuis en in de samenle
ving. De wijze waarop hun ouders
aan hun tradities willen vasthou
den is voor hen vaak moeilijk te ac
cepteren en dat leidt vaak tot hefti
ge familieruzies. Vooral de oudste
zoon blijkt volgens een recent on
derzoek vaak onder grote druk te
staan door de verwachtingen die
zijn ouders van hem hebben. De
tweede generatie is op dit moment
nog niet erg omvangrijk, maar
groeit wel door het hogere geboor
tecijfer, met name bij Marokkanen.
Klachten
Turkse en Marokkaanse patiën
ten hebben vaak al een hele gang
langs allerlei artsen achter de rug
eer ze in Santpoort aankomen.
Veel meer dan Nederlandse patiën
ten hebben ze de neiging om
geestelijke problemen om te zetten
in lichamelijke klachten. "Wij heb
ben geleerd om onderscheid te ma
ken tussen lichamelijke en geeste
lijke klachten. In andere culturen
doet men dat niet", zegt Lamers.
Huisartsen weten vaak weinig raad
met een patiënt die klaagt over
pijn, terwijl hij ogenschijnlijk toch
gezond is. Turkse en Marokkaanse
patiënten verwachten vaak een di
recte oplossing: een pil of prik of
foto, zodat ze van hun kwaal wor
den verlost. Dat de oorzaak niet in
hun lijf maar in hun geest zit, is
voor hen moeilijk te vatten.
Het lichamelijk uiten van geeste
lijke klachten is niet het enige pro
bleem. Geestelijke problemen wor
den in andere culturen vaak toege
schreven aan een geest waar de pa
tiënt van bezeten is. Hulpverleners
leggen dat vaak uit als een primi
tievere manier van denken tegen
over onze wetenschappelijke psy
chiatrie. Lamers is het daar niet
mee eens.
"Uiteindelijk doet het er niet toe
waar je als patiënt de oorzaak van
je ziekte zoekt, of je nu denkt dat
die in je dagelijkse omstandighe
den of in je jeugd liggen, of dat een
duivel, een djin, je lastig valt of by^
Surinamers, de winti. Het zijn ma-*
nieren van denken die door je cul
tuur worden bepaald en een hulp
verlener moet ze even serieus be
kijken".
Nu gebeurt het volgens hem nog
erg vaak dat patiënten niet over
hun angst voor djin of winti dur
ven te spreken, omdat ze het ge
voel hebben dat dat niet serieus
wordt genomen. Dat betekent vol
gens hem niet dat een hulpverlener
zich als een wintiman of een dui-
velsuitdry ver moet gaan gedragen.
Maar hij is er wel een voorstander
van dat er meer samenwerking
komt mee traditionele genezers zo
als de wintiman: "Op dit moment
is het zo dat Surinaamse patiënten
die grote behoefte tonen om naar
een wintiman te gaan, dat wel mo
gen, maar men ziet het liever niet".
Samenwerking
Lamers verwacht dat samenwer
king juist heel positief zou kunnen
werken. Zo'n samenwerking is vol
gens hem ook erg leerzaam voor de
Nederlandse hulpverlener: "Wij
denken maar vanuit ons eigen we
reldje, terwijl je veel kunt leren van
andere psychotherapeutische op
vattingen. In andere culturen
wordt bijvoorbeeld veel gebruik
gemaakt van genezingsrituelen,
wat wij helemaal niet kennen. Er
zijn bepaalde ziekten waar het ge
bruik van steeds terugkerende ri
tuelen heel nuttig kan zijn".
Ondanks de culturele verschillen
kunnen Nederlandse hulpverle
ners volgens hem wel degelijk zin
nig werk doen: "Je moet uitkijken
dat de verklaring die hy voor zijn
ziekte serieus neemt. Maar daar
naast moetje bestuderen wat voor
problemen er in zijn leven spelen.
Als je daar met mensen over praat,
dan komt er vaak een moment dat
ze het zelf steeds minder over de
geest of winti spreken".
Zijn relatieproblemen de oor
zaak van de ziekte, dan vereist dat
een hele andere aanpak dan bij Ne
derlanders het geval is. "Hier
wordt de patiënt dan gevraagd of
hij er akkoord mee gaat dat er ook
met zyn familie gesproken wordt
Turkse en Marokkaanse families
gaan ervan uit dat je de patiënt
niets moet vragen, want die is ziek.
Wil je de patiënt goed behandelen,
dan moetje dat feitelijk via de fam-,
lie doen". Om de drempel naar de
psychiatrische hulpverlening te
verlagen, is het belangrijk dat er
ook hulpverleners uit de etnische
groepen komen. Bij de Amster
damse RIAGG, waar een aantal ja
ren geleden een Turkse psycho
loog in dienst werd genomen, ver
achtvoudigde het aantal Turkse
patiënten binnen een jaar.
Afschuiven
Er is echter wel een gevaar by,
waarschuwt Lamers: "Dan ont
staat het risico dat andere hulpver
leners de patiënten af gaan schui
ven. Het werken met een buiten
landse patiënt vereist dat je wat
meer moeite doet. Er is natuurlijk
vaak een taalprobleem, maar dat
wordt vaak sterk-overdreven. Als
je een goed contact met iemand
hebt, wordt het onbelangrijk.
Soms is het handen en voetenwerk
en als het echt nodig is, kun je al
tijd iemand van het tolkencentrum
vragen. Die zyn goed en nog gratis
ook. Contact met een buitenlandse
patiënt kost soms wat meer tijd,
maar als je wilt, lukt het best".
In een jaar democratie zijn vrij
wel evenveel progressieve func
tionarissen van de RK-kerk in
Brazilië gedood als in de tien
zwaarste jaren van de militaire
dictatuur. Dit blijkt uit een on
derzoek dat de pastorale com
missie voor het grondbezit van
de Braziliaanse RK-kerk het af
gelopen weekeinde heeft gepu
bliceerd. Volgens de commissie
werden sinds het herstel van de
democratie in maart vorig jaar
270 geestelijken en pastorale me
dewerkers vermoord en werden
er 63 met de dood bedreigd. In de
periode van 1968 tot 1978 toen de
onderdrukking onder de militai
re dictatuur het hevigst was, wer
den 273 kerkelijke functionaris
sen vermoord of met de dood be
dreigd.
De pastorale commissie wijt de
toeneming van het geweld aan
de groeiende betrokkenheid van
kerk en christenen bij een
werkelijke hervorming van het
grondbezit, en de reactie hierop
van degenen die „de situatie van
extreme onrechtvaardigheid wil
len handhaven". De pastorale
commissie wijst er voorts op dat
de grootgrondbezitters nu vaak
zelf optreden, omdat zij niet
meer worden beschermd door de
militaire dictatuur.
De voorzitter van de Brazi
liaanse bisschoppenconferentie,
mgr. Ivo Lorscheiter, zei in een
reactie op het onderzoek dat er in
Brazilië geen politieke gevange
nen meer worden gemarteld,
maar dat de eerbiediging van de
mensenrechten „nog steeds een
betrekkelijke zaak is". Mgr. Lor
scheiter rekende tot de mensen
rechten ook het recht op onder
wijs, gezondheidszorg en een
rechtvaardig inkomen. „Wij wil
len niet alleen de huidige forme
le democratie, maar moeten ook
werken aan een sociale en econo
mische democratie".
De aartsbisschop van Sao
Luis, Paulo Eduardo Andrade
Ponte, verzekerde dat de situatie
op het platteland tijdens de dic
tatuur beter was dan nu. Hij zei
dat de kerk in zijn gebied na het
herstel van de democratie meer
wordt beschuldigd van het aan
zetten tot geweld. „Maar in
werkelijkheid was de situatie al
rijp voor conflicten en zelfs voor
een burgeroorlog. Tot op heden
is het de kerk geweest die heeft
verhinderd dat deze uitbraken".
Hervormd onderzoek naar
beleggingen in Zuid-Afrika. Er
zit „helemaal geen schot" in het
overleg binnen de Nederlandse
Hervormde Kerk over beleggin
gen in Zuid-Afrika. Het eerste
gesprek hierover moet zelfs nog
plaats vinden. „Het is blijkbaar
heel moeilijk in eigen vlees te
snijden."
Dit zei desgevraagd drs. G.
Boer van het Hervormd Wereld-
diakonaat naar aanleiding van
het feit dat de besluitvorming
over Zuid-Afrika verschoven is
van de komende zitting in juni
van de Hervormde synode naar
november. Er zal op zaterdag 14
juni slechts een tussenrapporta
ge met betrekking tot Zuid-Afri
ka plaatsvinden, zo meldt desge
vraagd het Hervormd Persbu
reau.
Het probleem ligt volgens
Boer bij de eigen verantwoorde
lijkheid van de financiële orga
nen van de Kerk. Bovendien is er
nog nooit nagedacht over de ei
gen beleggingen. Hierin lopen de
hervormden ver achter bij ker
ken in Engeland en de Verenigde
Staten.
Secretaris-generaal dr. R.J.
Mooi van de hervormde kerk liet
in maart op de synode weten dat
de aanbevelingen van de confe
rentie, die de Raad van Kerken
in november te Amersfoort over
Zuid-Afrika hield, in juni op de
synode aan de orde zouden ko
men. De conferentie riep onder
meer op over te gaan tot econo
mische sancties tegen Zuid-Afri
ka.
Het weekblad 'De Tijd' onthul
de in februari dat het pensioen
fonds van de Nederlandse Her
vormde Kerk ongeveer 30 mil
joen gulden heeft belegd in be
drijven die zaken doen met Zuid-
Afrika. Toen de Haarlemse pre
dikant dr. K. Blei in maart de sy
node vroeg een onderzoek naar
de beleggingen in te stellen,
werd die motie om formele rede
nen sterk ontraden. Aanvaarding
van de motie zou het beleid van
'de hervormde kerk doorkruisen,
aldus dr. Mooi. Doordat de me
de-ondertekenaars ds. A.W.
Berkhof en ds. A. J. van Cruynin-
gen onder zware druk van syno
devoorzitter ds. H. Huting hun
steun aan de motie introkken,
zag dr. Blei zich genoodzaakt de
motie terug te nemen.
SDI-verklaring Raad van
Kerken op komst. De Raad van
Kerken in Nederland bereidt een
verklaring voor over het vraag
stuk van het Strategisch Defen
sie-initiatief („Star Wars"). Een
ontwerp hiervoor werd op de
laatstgehouden vergadering van
de Raad besproken, zo deelt se
cretaris ds. W.R. van der Zee mee
in het juni-nummer van het „Oe
cumenisch Bulletin" van de
Raad.
De centrale vraag in die nota
is: vormen de SDI-plannen een
uitweg uit de nucleaire impasse
of moet het „neen" van de ker
ken tegen kernwapens ook gel
den voor het SDI-project? In een
aantal conclusies wordt voor het
laatste gekozen, zo schryft Van
der Zee. „Voor de kerken is de
morele keuze niet die tussen SDI
en MAD (nucleaire afschrik
king), maar tussen het zoeken
van veiligheid in bewapening en
een beleid gericht op verzoening,
ontspanning, samenwerking en
ontwapening. SDI staat zo'n be
leid in de weg," aldus de ont
werptekst.
De Raadsleden noemden het
ontwerp een „gedegen en duide
lijk stuk". Op de volgende verga
dering zal besproken worden of
de nota nog wijziging of aanvul
ling behoeft en wat er dan met
het rapport zal gebeuren.
Synagoge in Oost-Berlijn
wordt herbouwd. De 'nieuwe sy
nagoge' in Oost-Berlijn die tij
dens de Tweede Wereldoorlog
volledig werd verwoest, zal wor
den herbouwd. Dit heeft het
Oostduitse persbureau ADN be
kendgemaakt. Volgens het pers
bureau wordt het gebouw gere
construeerd in verband met de
herdenking van de 50ste verjaar
dag van de Kristallnacht van
1938, toen de nazi's in heel Duits
land een pogrom voerden tegen
de joodse bevolking en joodse in
stellingen. Met dit project komen
de Oostduitse autoriteiten de
joodse gemeenschap in de DDR
voor het eerst tegemoet.
Hervormde kerk. Beroepen
te. Middelburg: J. Dubbink kan
didaat te Amsterdam. Aangeno
men naar Middelburg (Oostkerk-
wijk): toezegging M. de Boer,
laatstelijk christelijk gerefor
meerd predikant te Veenendaal
(Bettelkerk).
Gereformeerde kerken. Beroe
pen te Bunschoten-Spakenburg:
W. D. Omta te Aalten. Beroep
baar: drs. J. P. M. van Vliet, Sten-
derinkstraat 17, 6981 JV Does
burg; Drs. Leo Lingen, Groene-
straat 128, 8261 VK Kampen.
Gereformeerde kerken vrijge
maakt. Beroepen te Rouveen
(Wijk West): H. J. Messelink te
IJmuiden.
