'Is moedwillige vernedering
op den duur geen foltering?'
Coke: uithangbord van een samenleving
De ervaringen van Reha Is van in een'moderne' Turkse gevangenis
ZATERDAG 31 MEI 1986
PAGINA 27
"Eén jongen riep steeds weer: we zullen het winnen van de martelingen. Ik hoorde hoe
de soldaten zijn hoofd onophoudelijk tegen de muur sloegen. We hebben hard
geschreeuwd uit protest, maar vergeefs". Onlangs kwam mevrouw Reha Isvan vrij
uit de Istanbulse gevangenis Metris, waar ze 38 maanden had vastgezeten op
beschuldiging actief te zijn geweest in een communistische mantelorganisatie, het
'Turkse Vredescomité'. In twee Turkse dagbladen, de Milliyet en de Günes, heeft ze
daarna over haar ervaringen verslag uitgebracht. Wat hier volgt is rechtstreeks aan
deze artikelen ontleend.
De soldaten hadden opdracht ge
kregen de wachtenden onder geen
voorwaarde in de als gerechtszaal
ingerichte sporthal binnen te laten
voor de aanvang van het proces.
Waarom wist eigenlijk niemand. Zo
kwam het dat de diplomatieke
waarnemers die naar het proces van
het Turkse Vredescomité waren ge
togen, alsmede de verwanten van de
beklaagden en de journalisten er
onbedoeld getuige van werden hoe
de 25 mannelijke gevangenen bij de
'Spor Salonu' werden ontvangen.
Eerst was de oeroude transportwagen
van de gevangenis in een afgraving
naast de sportzaal tot stilstand gebracht
Toen de gevangenen een voor een naar
buiten waren gekomen, werden ze door
soldaten met gevelde bajonetten omsin
geld, alsof het ging om een groep zware
misdadigers die op weg waren naar hun
terechtstelling.
Nadat de beklaagden hadden plaats
genomen op de houten banken midden
in de zaal, werd ook de enige vrouwelij
ke beklaagde, Reha Isvan, een agrarisch
expert en echtgenote van een oud-bur
gemeester van Istanbul, door twee vrou
welijke politieagenten binnengeleid.
Zodra de hoofdbeklaagde van het pro
ces, de ex-ambassadeur Mahmud Diker-
dem, de kaarsrecht en zelfbewust voort
stappende dame had ontwaard, was hij
opgesprongen om haar temidden van de
enigszins beduusd kijkende militairen
met een handkus te begroeten en haar
naar de voorste bank te begeleiden, als
stond een galavoorstelling van de Istan-
bulse opera op het punt van beginnen.
Verbijsterd
Deze scène vond plaats eind 1983, op
een druilerige morgen, negen maanden
na de eerste inhechtenisneming van de
beklaagden. Daarna zouden de militai
ren nog enige malen een hard optreden
afwisselen met toegeeflijkheid en de be
klaagden doen zwenken tussen hoop en
vertwijfeling.
Maar het was deze korte scène die zich
in de herinnering vastlegde. Op de een
of andere wijze is zij typerend gebleven
voor het kafkaëske karakter van het pro
ces, dat des te pregnanter was omdat de
beklaagden lange tijd zelf niet konden -
of wilden - geloven dat zij in de beklaag
denbanken zaten.
Want, zo betoogden ze in de loop van
de rechtsgang steeds maar weer, ten
slotte waren zij het die van de terreur,
zoals die zich in de loop van de jaren '70
ontwikkelde, het meest te lijden hebben
gehad. Met meer dan verontwaardiging
reageerden de meeste beklaagden ver
bijsterd op hun arrestatie. Eerst in fe
bruari 1983 en later, na een korte periode
van vrijheid, wederom in november van
dat jaar.
Ook de nu 60-jarige Reha Isvan wilde
eerst niet geloven dat ze door de staat tot
gevaarlijke staatsvijand was bestem
peld. Net als de meeste leden van het co
mité hoort ze bij de dunne Turkse bo
venlaag waarin enerzijds progressief ge-
dachtenmateriaal is opgestapeld, maar
waarin anderzijds ook de nationalisti
sche idealen van Kemal Atatürk, stich
ter van de moderne staat, hoog aange
schreven staan.
Het 38 maanden durende verblijf in
Metris, één der beruchtste militaire ge
vangenissen van Turkije, is haar nu aan
te zien. Ze is bleek, met ingevallen wan
gen. Zij die haar kennen zeggen dat ze
sterk is verouderd. Ze loopt echter nog
altijd kaarsrecht, alsof ze met haar hou
ding wil aantonen dat de gevangenis
haar ten slotte niet klein heeft gekregen.
Grap
„Mijn vader was officier, daardoor ben
ik met het militaire leven grootgebracht.
Al het gedoe bij mijn arrestatie maakte
dan ook aanvankelijk niet veel indruk
op mij. Ik onderging het eerst als een
grap, hoe ze bij het krieken van de dag
kwamen om mij in handboeien naar het
oppercommando in Selimiye te bren
gen. Een vrouwelijke politieagent heeft
nog haar verontschuldigingen aangebo
den voor die handboeien".
„De mensen waren eigenlijk heel aar
dig tegen mij. Toen ik na het eerste ver
hoor naar de Metris-gevangenis werd
overgebracht en tussen twee rijen solda
ten moest doorlopen, had ik er ook nog
geen benul van dat ze daar stonden voor
de 'ontvangstcéremonie'. Dat betekent
dat alle nieuw-aangekomen mannelijke
gevangenen een goed pak slaag krij
gen".
„Ik kwam dus de gevangenis in met
een allure die ik, als ik er nu op terug
kijk, als tamelijk onwezenlijk ervaar.
Want ik geloofde dat mij niets zou over
komen, omdat ik Reha was. Het ware ge
zicht van de gevangenis kreeg ik echter
al heel snel te aanschouwen. De eerste
morgen hield ik bij het appèl de handen
achteloos over elkaar heen. Een opzicht
ster die dat zag klampte mij aan: 'Reha.
ga toch behoorlijk in de houding staan"
„Toen ik weigerde zei ze: 'Reha, je
biedt tegenstand. Daar moet ik rapport
van opmaken'. Ik was woedend. Op dat
moment begon ik mij inderdaad te ver
zetten. In die 38 maanden ben ik niet één
keer in de houding gaan staan. Zo ben ik
er snel achtergekomen hoe Metris func
tioneert".
„Het is een heel geraffineerd systeem,
want echt gefolterd wordt er niet in deze
militaire gevangenis (wel geslagen). De
specifieke fysieke folteringen geschie
den alle tijdens de ondervraging op het
politiebureau. In de gevangenis bestaat
echter een subtieler soort foltering, dat
er eveneens op is gericht de gevangenen
in te palmen".
Willekeur
„Absolute willekeur. Niets is zeker.
Noch het eten, noch de tijden waarop
wordt gelucht. Noch het warme water,
noch de bezoekuren. Alles is ingebouwd
in een uitgekiend systeem van 'straffen'.
Toen we bijvoorbeeld enkele weken
lang geen warm water kregen, was dat
een straf. En toen we het maandenlang
zonder zeep moesten doen, was dat ook
een straf. Nu voorziet het reglement he
lemaal niet in zulke straffen. Als we ons
dus beklaagden, heette het dat er een
pomp kapot was of dat de voorraden op
waren. Dat werd dan echter op zo'n toon
gezegd, dat we opperbest begrepen: 'nu
wordt er gestraft'. Een tijdlang kregen
we geen boeken en tijdschriften, daarna
was het plotseling verboden om schrijf
materiaal in de cel te hebben, óf moest
ik de verzoekschriften, waarvan ik er
honderden onder handen had, met dik
ke viltpotloden opstellen".
„Weer een.andere keer werd er gedu
rende tien dagen geen water ter beschik
king gesteld. Om precies te zijn, we kre
gen per persoon per dag één glas water -
om ons te wassen, de tanden te poetsen
en te drinken. Een tijdlang kregen we
ook geen verband en wc-papier met het
argument dat we het konden gebruiken
om mededelingen te doen uitgaan... En
dan opeens kregen we weer bijna alles
waarom we om hadden gevraagd. Alleen
de thee, die 's morgens zo tussen zeven
en acht werd gebracht, bleef eigenlijk
steeds constant, vreemd genoeg. Tot het
systeem van 'onzeker maken' hoorde
ook dat we steeds van cel moesten wis
selen. Tot driemaal in de week toe".
„De meeste cellen in de vrouwenafde
ling zijn overbezet. Zo huisde ik eens vijf
weken met 47 meisjes - ik noem ze 'de
meisjes', de meesten waren twee- of
driemaal zo jong als ik - in een cel die
voor maximaal 22 personen was aange
legd, en waar we met ons tweeën een lig
plaats moesten delen. Behalve de lig
plaatsen was daar niets, geen tafel en
geen stoel, onze kleren bewaarden we in
plastic zakken".
Aardappelsoep
"Viermaal in de week brachten ze ons
ook 's middags thee. Alleen smaakte die,
zoals eigenlijk alles in de gevangenis,
een beetje naar smeerolie. Als middage
ten kregen we, in die cel met de 47 ande
ren, aardappelsoep. Dat moet men zich
zo voorstellen: in lauw water dreven ze
ven aardappels - voor 48 personen. De
eerste maal dacht ik bij mezelf: laat de
kinderen toch eten, die hebben het har
der nodig dan ik. De volgende dag vroeg
ik me echter af: moet ik dan vanwege
mijn leeftijd van honger sterven? Toen
ben ik er ook van gaan eten".
„In het begin waren de mede-ingezete
nen tegen mij zeer gereserveerd. Toen ik
op een dag met enkele anderen weer
eens van cel moest veranderen, lieten de
meisjes mij gewoon in de hoek st^an,
terwijl ze de anderen met omhelzingen
begroetten. Eén zei: laat haar maar, dat
is toch een sociaal-imperialiste, niets aan
te doen. Ze vroegen me alleen of ik met
hun verzetsacties - dat betekende dus
hun hongerstakingen en hun weigerin
gen bezoek te ontvangen - wilde mee
doen. Ik heb toen een nacht bedenktijd
gevraagd. De volgende dag zei ik dat ik
ook tegen de onmenselijke behandeling
zou protesteren en dat ik dat echter op
mijn eigen manier wilde doen. Verder
zei ik dat ik hun politieke overtuiging
niet deelde, maar die wel respecteerde".
„Van toen af was er een geweldige
band tussen ons. Voordat ik in de gevan
genis kwam, kende ik hun diverse orga
nisaties niet en in de gevangenis wilde ik
ze niet leren kennen. Ais erover werd ge
discussieerd, had ik het over 'de organi
satie van Ayse of die van Fatma'. We
hadden immers een gemeenschappelijk
doel, de situatie dis mensen te overleven.
Woedend
„Ik moet zeggen dat het me vaak
moeite kostte hen in verband te brengen
met alle gruwelijke dingen die we in het
Turkije van vóór 1980 hadden doorge
maakt. De meesten waren kinderen,
enorm romantisch. Ze lezen en schrijven
gedichten, hoewel dat eigenlijk ook ver
boden is. Brieven met gedichten komen
de gevangenis niet uit. De militairen le
zen er geheime boodschappen in".
"Vaak ook was ik woedend op ze. Er
waren meisjes die al acht maanden had
den geweigerd de frisse lucht in te gaan.
Ik probeerde hen ervan te overtuigen
dat het geen zin had hun gezondheid
nog verder te belasten. Er was zó al ge
noeg tbc in de gevangenis. Maar ik heb
toch van ze gehouden. Het zijn gewoon
mijn meisjes. Er werd enorm veel ge
praat, dag en nacht. Éénmaal heb ik hun
gevraagd ten minste na zeven uur 's
avonds niet meer over de folteringen te
praten die ze bijna zonder uitzondering
bij de politie hadden ondergaan. Er wa
ren erbij die het 's nachts plotseling uit
schreeuwden, omdat ze in hun dromen
de folteringen weer doormaakten".
„Het ergste was echter het voortdu
rende tandengeklapper. een gevolg van
de wekenlange mishandelingen. Vaak
zagen degenen die rechtstreeks uit het
hoofdkwartier van politie kwamen er
vreselijk uit, als gebocheld en met de ge
wrichten uit het lid geraakt door het op
hangen aan de armen, of met zweren van
het dagenlang gedwongen staan in kui
len met uitwerpselen. Ze zagen er hele
maal niet als mensen uit en het duurde
vaak wel zes weken voordat ze weer een
beetje waren bijgekomen. Dan was ik al
tijd verbaasd hoe aardig om te zien die
afstotende, toegetakelde wezens toch
nog weer konden worden".
Onverwacht
Soldaten komen ook steeds weer de
cel doorzoeken. Dit gebeurt totaal on
verwacht. De eerste keer dat ik het be
leefde. hebben ze alle meisjes eruit ge
haald en alleen mij in een hoek laten
staan. Vervolgens werd alles, maar dan
ook alles uit elkaar gereten, kapotge-
trokken en vertrapt. De matrassen wer
den opengesneden en de plaatjes die we
met tandpasta aan de wand hadden ge
plakt weggegrist. Ik stond erbu en ge
loofde mijn ogen niet".
"Ik zag hoe ze met hun laarzen op de
foto's van mijn kinderen en kleinkinde
ren rondstampten - verschrikkelijk.
Daarna heb ik mijn kinderen verzocht
geen foto's meer te sturen. Maar nog er
ger was mijn angst: hoe zullen de meis
jes reageren op de aanblik van de ver
woestingen? En weet u wat ze deden?
Toen ze weer binnenkwamen en alles za
gen, begonnen ze te dansen en te zingen
Ze richtten een waar feest aan, ongeloof
lijk. Daarna zijn we gaan proberen alles
weer een beetje op orde te krijgen, ook al
was het maar voor één nacht..."
„Er zijn ook officieren en bewaaksters
aan wie je kunt zien dat ze alleen beve
len uitvoeren. Het meeste plezier be
zorgde ons een onderofficier die ons na
het avondappèl altijd 'goede nacht' wen
ste. Plotseling werden we dan als men
sen behandeld - als hij dienst had
wachtten we werkelijk op dit 'goede
nacht'. Slechts één keer. toen hij in ge
zelschap van hogere officieren op het ap
pel verscheen, vertrouwde hij het niet
helemaal en zei hij niets. De meisjes ech
ter waren er zeker van de goedenacht-
wens in zijn ogen te hebben gezien"
Geslachtsdelen
"Ik zei dat er in Metris geen echte 'fol
tering' bestond. Maar wat is foltering?
Zijn niet alle handelingen die de mense
lijke waardigheid vernietigen foltering?
Is moedwillige vernedering op den duur
geen foltering? Metris is een moderne
gevangenis en beschikt over een uitste-
kende keuken. Toch was het eten vaak
vol vuiligheid of stenen. Eén van de spe
cialiteiten was een bonensoep waarin de
geslachtsdelen van een bok zwommen,
bedoeld om ons te beledigen. De meisjes
hebben de soep altijd helemaal opgege
ten, ook omdat er verder niets te eten
was. Éénmaal was ik het die de etensbak
in ontvangst nam. Toen ik zag dat dat
spul weer aan de oppervlakte zwom, heb
ik het eruit gehaald en verstopt".
"Eens was er iemand, in ons gezel
schap die was afgestudeerd aan het con
servatorium. Ze was begonnen liederen
van Dede Effendi (een klassiek Turks
componist - FvH) met ons in te stude
ren. Toen de officier-van-dienst dit hoor
de beval hij ons meteen op te houden,
hoewel hij zelf kanun (tokkel-lnstru
ment - FvH) speelde. Even later zong de
hele vrouwengemeenschap, en ze zyn
niet opgehouden, ook niet toen de solda
ten naar binnen stormden en met Stok
ken op hen insloegen. Wij mochten niet
zingen, daarvoor in de plaats kregen we
een tijdlang uit de kapotte luidspreker
zestien uur per dag arabesken te horen,
op volle sterkte".
"Dat wa6 al erg, hoewel ik ondanks de
muziek wel slapen kon, ik slaap altijd
erg goed. Toen waren we natuurlijk
reusachtig blij om plotseling in plaats
van de arabesken te horen dat de achtste
symfonie van Beethoven was aangezet.
Daarvan lieten ze echter alleen de eerste
maten horen. Dan was het even stil en
daarna begon het weer van voren af aan
Dagenlang - zo kon werkelijk niemand
meer slapen".
Gehuild
"Kort daarop hoorde ik, toen ik weer
eens moest 'verhuizen', klassieke mu
ziek uit de mannenafdeling, toen heb ik
gehuild, ik wist helemaal niet dat ik zo
gevoelig was voor klassieke muziek. De
meisjes zeiden: huil maar, dat is goed,
het maakt je vrij. Dat is ook wel waar.
maar ik wil er aan toevoegen dat het hui
len toch ook het moreel kapotmaakt"
"Ik was ook nooit echt gedeprimeerd,
meestal woedend, zoals een keer toen ze
in de aangrenzende cel op de mensen
hebben ingeslagen. Eén jongen nep
steeds weer: we zullen het winnen van
de martelingen. Ik hoorde hoe de solda-
ten zijn hoofd onophoudelijk tegen de
muur sloegen, we hebben hard ge
schreeuwd uit protest, maar tevergeefs
Ten slotte kon je alleen nog wat rochelen
horen. We verstonden hoe de soldaat
zijn officier meldde. „Hij is in zwijm ge
vallen". Het antwoord van de officier
luidde: „Kom dan hier en ga door, doe je
plicht". Bedoeld werd dat hij een nieuw
slachtoffer moest zoeken. Slaan is in Me-
trix heel normaal, het hoort bij de routi
ne. Als iemand protesteert, wordt er al
tijd meteen op los geslagen"
"Steeds weer moet men in de Metris
het volkslied zingen. Dat is handelswaar
- zing je mee, dan kan dat je onder be
paalde omstandigheden ten goede ko
men. Als je weigert te zingen, zal het je
stellig miserabel vergaan. Ik kon het he
lemaal niet meezingen. Van kindsaf ben
ik aan ons volkslied gehecht. Toen Ah
med burgemeester was (Ahmed Isvan
was in de jaren '70 burgemeester van Is
tanbul, FvH) zongen we het bij iedere
gelegenheid. Dat echter zulk een trotse
hymne wordt gebruikt als discipline-
nngsmiddel, had me woedend gemaakt.
Het was ook geen zingen, maar luid brul
len. Ten slotte hebben ze me om deze
reden in de isoleercel gezet, en daar. in
die cel vol drek, met alleen een kale lig
plaats erin, heb ik het lied heel zachtjes
voor me uit gezongen, dat heeft me erg
veel goed gedaan".
Drek
"Vóór de isoleercel bevond zich een
enorme put met drek. Ik heb toen mijn
zoon geschreven dat ze me een cel nut
uitzicht op zee hadden bezorgd (uitzicht
op de Bosporus geldt in Istanbul als de
grootste luxe, FvH). Afgezien hiervan
was het isoleerverblijf voor mij niet zo
erg als ik me had voorgesteld. In de ge-
meenschappelijke cellen is er zoveel la
waai, dag en nacht. Maar daar zijn weer
geen muizen. Éénmaal zag ik een muis,
en ik betrapte me erop dat ik hem he4
indringend ging toespreken: „Tot hier
en geen stap verder".
"Vergeleken bij de eerste jaren heeft
zich in Metris de laatste tijd een zekere
verbetering kenbaar gemaakt, maar die
kan zo weer worden teruggedraaid.
Toen ik de gevangenis verliet, was het
ergste wel de gezondheidstoestand van
de gedetineerden. Er zijn zeer veel geval
len van open tuberculose, en medische
verzorging is er zowat niet. Men moet
voor alles, dus ook voor een bezoek aan
de dokter, bedelen en een verzoekschrift
indienen".
"Nog steeds ga ik elke vrijdag naar de
Metris om de verwanten van de meisjes
te ontmoeten. Ik weet niet wat de meis
jes hebben gedaan en ik weet vóór alles
niet of ze dat wat ze hebben bekend ook
werkelijk hebben gedaan. Ik heb m'n
twijfels. Ayse, die vijf jaar lang gedeti-
neerd is geweest en ook alles op het ge
bied van foltering heeft doorgemaakt,
werd op de eerste dag van haar proces
vrijgesproken".
"Maar hoe dan ook, het gaat hier om
onze kinderen, we mogen ze zo niet be
handelen, we mogen ze niet nog verder
isoleren van de Turkse samenleving"
Coca-Cola. Poetshulp en
voorbehoedmiddel, massamedium
en uiteraard ook frisdrank. De
rood-witte kleuren, het logo in
Spenceriaans schrift en het
getailleerde flesje zijn over de hele
aardbol bekend. De drogist John
Pemberton had een eeuw geleden
nooit kunnen bevroeden dat zijn
brouwsel tegen vrouwenziekten
ooit nog eens zou uitgroeien tot 's
werelds bekendste merknaam.
Honderd jaar Coke en de wereld is
er nog steeds niet vies van.
Coca-Cola wordt massaal verspreid in
155 landen en er wordt in tachtig
verschillende talen reclame mee
gemaakt. Iedere dag consumeert de
wereld ruim 400 miljoen glazen. Dat
betekent dat er per minuut ongeveer
277.000 glazen worden leeggedronken.
In Nederland alleen al werd in 1985 325
miljoen liter Coca-Cola verkocht.
Daarmee bezetten we overigens geen
prominente plaats op de lijst van
cola-drinkende landen. Trotse
lijstaanvoerder is de Verenigde Staten.
De enige vloeistof die daar nog meer in
trek is, is leidingwater.
Drugstore
Toch is Coke voor veel mensen meer
dan alleen maar een frisdrank. Menigeen
weet dat het een goede hulp is bij het
poetsen van tafels en het reinigen van
emaille. De doe-het-zelver gebruikt het
wanneer bouten en moeren zijn
vastgeroest. Coca-Cola zou zelfs helpen
ongewenste zwangerschappen te
voorkomen.
Een eeuw geleden stond er in de
hoofdstad Atlanta van de staat Georgia
een drugstore. Zo'n drugstore is een
combinatie van een kruidenierswinkel,
een drogisterij en een lunchroom. De
eigenaar heette John Pemberton, die al
zeventien jaar lang de zaak dreef. Om
klanten te trekken, had hij een z.g.
soda-fountain in zijn winkel geplaatst.
De fountain zag er uit als een soort
buffet waar men verschillende soorten
limonadesiroop kon krijgen die met
water moesten worden aangelengd. Het
apparaat was in die tijd erg gewild.
Pemberton zelf nam echter geen
genoegen met de bestaande frisdranken.
Hij wilde een siroop maken die
lekkerder was dan alle andere. Hij
experimenteerde dan ook naar
hartelust, tot op 8 mei 1886 de
historische dag aanbrak. Uit wijn, water,
suiker, fosfor, extracten uit de colanoot
en nog een paar ingrediënten crëeerde
de drogist een nieuw elixer: Coca-Cola.
-De naam was een verwijzing naar de
belangrijkste ingrediënten colanoot en
cocablad.
Pemberton prees zijn brouwsel aan als
remedie tegen hoofdpijn, moeheid,
„vrouwenziekten" en nog een handvol
kwalen. Gemixt met sodawater werd het
drankje al gauw een succes. De indianen
in Columbia kauwden vaak op
cocabladeren om vermoeidheid tegen te
gaan. Waarschijnlijk heeft de cola die
Pemberton in de begintijd maakte ook
een heel klein beetje cocaine bevat.
In de Verenigde Staten nam de
verkoop van Coca-Cola door het verbod
op verkoop van alcoholhoudende
dranken in de twintiger jaren enorm toe.
De verspreiding van Coca-Cola op
wereldwijde schaal kwam met de
Tweede Wereldoorlog pas goed op gang.
In samenwerking met de autoriteiten
had The Company had ervóór gezorgd
dat iedere Amerikaanse soldaat waar
ook ter wereld een levende herinnering
aan thuis onder handbereik had:
Coca-Cola. Overal verkrijgbaar voor niet
meer dan vijf dollarcent. Coke werd
„van militair belang" omdat het de beste
manier was om het moreel van de GI's
hoog te houden. Complete rijdende
bottelarijen volgden de troepen op de
voet en soldaten deelden de frisdrank
aan kinderen uit.
Levensstijl
Na de oorlog veroverde Coca-Cola in
sneltreinvaart de wereld. De frisdrank
bezette een prominente plaats in het
beeld dat men had van de Verenigde
Staten. Het donkerbruine nat werd
uithangbord en symbool van het jonge,
dynamische Amerika met de daarbij
behorende levensstijl. Grote auto's,
mooie meisjes, rock Se roll, vetkuiven en
snel rijk worden. Als een der weinigen
heeft Coca-Cola de moderne tijd
overleefd en is een niet meer weg te
denken onderdeel van de samenleving
geworden. Van Alaska tot Nieuw
Zeeland en van Los Angeles tot Peking.
Overal smaakt ze gelijk en overal vindt
ze gretig aftrek.
Pepsi-Cola is sinds 78 jaar de
aartsvijand van Coca. Beide kunnen
eikaars bloed wel drinken, zeker sinds
Pepsi haar grote rivaal in 1985 van de
eerste plaats op de Amerikaanse markt
heeft verdrongen. Zelfs de politiek
raakte bij tijd en wijle in de
concurrentiestrijd betrokken. Coke wist
zich ooit te verzekeren van de steun van
'Ike' Eisenhower en in een later stadium
van Jimmy Carter, terwijl Pepsi het
aanlegde met Richard Nixon. In de
vorm van gesponsorde
verkiezingscampagnes en donaties
stopten de beide concerns miljoenen in
de politiek. Bij wijze van wederdienst
introduceerde Nixon Pepsi in de
Sowjet-Unie. Tijdens een ontmoeting
met Chroestjov in 1959 zou de
Amerikaan het de Russische leider zelfs
hebben aangeprezen.
Voorts bemachtigde Pepsi het
Midden-Oosten als afzetgebied, omdat
de Arabische landen vielen over het feit
dat Coca-Cola in Israël op de markt was
verschenen. Bovendien zou Pepsi het
gerucht hebben verspreid dat de
samenstelling van de drank van haar
concurrent niet helemaal zou stroken
met de strenge spijswetten in die
landen.
Daar staat tegenover dat The
Coca-Cola Company zeven jaar geleden
China aan de zegekar bond Al na korte
tijd bleek het niet nodig daar reclame te
maken, want het produkt verkocht
zichzelf. Nog altijd kan men niet
voldoen aan de gigantische vraag
doordat de autoriteiten
importbeperkingen hebben opgelegd.
Nederland maakte voor het eerst in
1914 kennis met Coca-Cola. Dat was
voorlopig ook meteen voor het laatst,
want het uitbreken van de Eerste
Wereldoorlog belemmerde vooralsnog
de opmars. Het duurde tot de
Olympische Spelen van 1928 in
Amsterdam voordat Coca-Cola opnieuw
werd geïntroduceerd in Nederland. De
bottelarijen kri jgen de geconcentreerde
cola-siroop uit Ierland aangeleverd. Zij
voegen er water en koolzuur aan toe.
gieten het mengsel in flessen of blikjes
en verkopen het in de groothandel.The
Coca-Cola Company is bezit van een
groep bankiers, die het geheime recept
van Pemberton veilig in een van hun
bankkluizen bewaren. Zestig procent
van de totale omzet van de
cola-produktie verkoopt men buiten de
Verenigde Staten en Canada. Overigens
heeft Coca-Cola zelf een aantal
frisdrankondernemingen in bezit, zoals
dr. Pepper, Sprite en Fanta. Het concam
heeft ook activiteiten ontplooid die
buiten de frisdrankmarkt Üggen. The
Company bezit bijvoorbeeld het
filmbedrijf Columbia Pictures
Zwarte dag
De zwartste dag uit de geschiedenis
van Coca-Cola dateert uit 1985. Op 23
april van dat jaar vindt onverw,..
historische gebeurtenis plaats Het ind-
99 jaar onveranderde recept van John
Pemberton wordt gewijzigd en krijgt
een nieuwe samenstelling. De nieuwe
Coke wordt zoeter.
Tientallen televisiestations brengen
het nieuws als een regelrechte ramp.
Velen zien de maatregel van Coca-Cola
als een concessie in de voortdurende
concurrentiestrijd met Pepsi.De
verkoopresultaten dalen en de meest
idiote protestbeweging aller tijden komt
op gang. Hoewel men de smaak van de
nieuwe cola lekkerder vond. was het
veranderen van het instituut 'Coca-Cola'
iets heel anders dan kon gewoon niet
Demonstraties, handtekcningacties en
talloze publiekelijk leeggegoten flessen
met de nieuwe cola zijn het gevolg
Ijlings haalt The Company bakzeil en
komt met de 'Classic', de oude cola in
een nieuw jasje.
RICHARD DENEKAMP
door Frans van Hasselt
Reha Isvan: "Absolute willekeur. Niets is zeker'
