'Getest' op
het slagveld
Kleine club
verzamelt
primitief geld
Nieuwe bandage kan sportblessures voorkomen
IKV's Faber:
'Acties hebben
geen zin meer'
Wapenindustrie in Israël:
'Moderne munten verzamelen is stomvervelend. Je
kijkt in de catalogus en je weet precies wat je hebt en
wat het waard is. Nu koop ik dingetjes op een rommel
markt of beurs, waarvan ik soms na maanden en soms
nooit weet wat het is en of het in mijn collectie past. Je
komt met alle tijden en alle culturen in aanraking; het
is fascinerend'.
Deze woorden komen van een
medelid van Eucoprimo, de klei
ne, internationale club van verza
melaars van wat wel 'primitief
geld' of 'vroege geldvormen'
wordt genoemd. De club is drie
dagen bijeen in een monstrueus
door
Kees Wiese
hotel in het Westduitse dorpje
Kleinaspach bij Stuttgart: de
jaarlijkse bijeenkomst met ver
gadering, veiling, beurs, mu
seum- en tentoonstellingsbe-
zoek.
Met kralen en spiegeltjes ver
stoorden de Westeuropese kolo
nisatoren in vroeger eeuwen rij
ke culturen in Azië, Afrika, Ocea-
nië en de beide Amerika's. Cultu
ren met een economie, die in
Westeuropese ogen op simplisti
sche ruilhandel was gebaseerd.
Maar zo simpel was die handel
niet: juist sieraden, kralensnoe
ren, schelpenkettingen (en af
zonderlijke kralen en schelpen),
gereedschap en gestileerde mi
niaturen daarvan, wapens als
speren en1 werpmessen, door
boorde stenen, bepaalde muziek
instrumenten en gebruiksvoor
werpen dienden als 'vroege geld
vormen'. Terwijl bovendien in
die ruilhandel niet de exacte be-
Boven Chinees mesgeld, in het midden daaronder Chinees spade-
geld van brons, beide dalerend uit 200 voor Christus. Links een stukje
Indisch pakzadelgeld en rechts een staafje bestempeld zilver uit Am-
Schelpen
paling van de waarde en tegen
waarde centraal stond, maar de
betekenis van 'gift' en 'tegengift'
in een ongeschreven sociale co
de.
De Eucoprimo-leden (Eucopri
mo staat voor Europeanen union
to search for, collect and preser
ve primitive and curieus money)
houden zich uit liefhebberij be
zig met die voorwerpen, die in
een bepaalde cultuurperiode er
gens ter wereld min of meer een
vaste waarde hadden en een met
de moderne munten vergelijkba
re functie. Maar niet alleen met
die voorwerpen, ook met de cul
tuurgeschiedenis en met de ge
volgen van de schok van de
Westeuropese beinvloeding.
De Europese kolonisatoren
verstoorden deze economieën
met voorwerpen, die in die cultu
ren werden geabsorbeerd: de
kralen en spiegeltjes. Een Duitse
handelaar, die scheepsladingen
porseleinen gordijnringen naar
Nieuw-Guinea bracht, deed dat
omdat ze zo leken op het ringvor
mige schelpgeld dat de Papoea's
daar gebruikten; zijn gordijnrin
gen vonden gretig aftrek. Neder
landse kolonisatoren brachten
scheepsladingen schelpen, die
aan de kust van tal van landen
als kleingeld werden gebruikt,
naar die kusten en veroorzaakten
een 'schelpgeldontwaarding', die
het hen tegelijkertijd onmogelijk
maakte dieper het land in te drin
gen omdat de daarvoor benodig
de hoeveelheden schelpen niet
landinwaarts te transporteren
waren.
De Engelse, vierkante flessen,
waarin kolonisatoren gin en an
dere alcoholische dranken naar
Afrika voérden, werden vol als
betaalmiddel gehanteerd; leeg
vormden zij de grondstof vooi
prachtige kettingen glasparel
tjes, die op hun beurt weer als
sieraad en als 'munt' dienden -
de lengte en schoonheid van de
ketting bepaalde de waarde.
Blauwe apothekersflesjes lever
den de grondstof voor wonder
mooie blauwe glasparelkettin
gen, die concurreren met de
kleurrijke kettingen van obse-
diaan, rondgeslepen plakjes
schelp en parelmoer, been en
tanden van hond en everzwijn.
Ook Europese economieën zijn
meermalen verstoord: een aantal
verzamelaars neemt ook het 'pri
mitieve geld' dat daarbij ont
stond in zijn collectie op. Als bij
voorbeeld doosjes Ami-sigaret-
ten, de originele 'Camel Old-
Gold', Chesterfield en Philip
Morris, die na de Duitse ineen
storting in 1945 een met echte
munten vergelijkbare ruilwaarde
en functie hadden. Tot het primi
tieve geld behoort officieel ook
het Zweedse plaatgeld: grote,
vierkante platen koper (tot 19,5
kilogram zwaar), in het midden
en in de hoeken van stempels
voorzien, die als officiële munt
dienden en voortkwamen uit het
toen acute gebrek aan zilver in
Zweden.
MAASTRICHT - 'De nieuwe epi
demie', zo noemt staatssecretaris
Van der Reijden (WVC) het toene
mende aantal sportblessures en
sportongevallen. Uit cijfers van de
Stichting Consument en Veilig
heid blijkt dat er per jaar 1,2 mil
joen sportblessures zijn. Een half
miljoen daarvan heeft een medisch
behandeling nodig. Voor 180.000
mensen is het noodzakelijk de po
likliniek van een ziekenhuis te be
zoeken en achtduizend daarvan
zijn dermate geblesseerd dat een
ziekenhuisopname noodzakelijk
is. Veel ongemak voor de sporter,
en vele miljoenen guldens gemeen-
schapskosten voor behandeling en
ziekteverzuim.
door
Henny Otten
Onlangs begon in Maastricht het
bedrijf NEA International, een be
drijf in medische technologie, met
een produkt dat de behandeling
van blessures verkort en een groot
deel van de sportblessures zelfs
kan voorkomen. Onder de naam
'Push-brace' brengt het bedrijf
bandages voor enkel, knie en pols
op de markt. Voorlopig worden zij
alleen voor behandeling van opge
dane blessures toegepast. Maar
eind dit jaar kan iedereen ze ge
woon in de sportzaak kopen, om
zichzelf tijdens het sporten te be
schermen.
De brace is opgebouwd uit een
manchet, waaraan een lang, stevig
lint is bevestigd. De manchet be
staat uit elastisch materiaal, aan de
binnenkant bekleed met zeemleer.
Door transpireren zal het leer aan
de huid vastplakken, zodat het
goed vast zit, en de huid en spieren
bovendien worden gemasseerd.
Het stevige lint wordt op de aange
geven manier om enkel of knie ge
wikkeld, en daarna met klitteband
gesloten. De brace is er in drie ver
schillende typen stevigheid, en in
vele maten. De brace is wasbaar.
en dus voor een lange periode te
gebruiken.
NEA International en het nieuwe
produkt zijn het resultaat van een
nauwe samenwerking tussen de af
deling heelkunde van de Rijksuni
versiteit Limburg en het bedrijfsle
ven. „De bandage is eigenlijk een
typisch Limburgs produkt", zegt
prof. dr. J. W. Greep, die bij de ont
wikkeling betrokken was. „Toen ik
als clubchirurg voor Ajax werkte,
waren veel spelers al op de hoogte
van het bestaan van de zogenaam
de Coumans-bandage: in Kerkrade
zat verpleegkundige Coumans die
je enkel of knie zo kon 'tapen', kon
'inpakken', dat de blessure genas
zonder dat er een operatie nodig
"Later hebben we op de univer
siteit Limburg wetenschappelijk
onderzoek gedaan naar deze ma
nier van werken. De bandages ble
ken succesvol en besparend. Een
operatie kostte bijvoorbeeld drie
duizend gulden, een behandeling
volgens de Coumans-methode
kwam op tweehonderd gulden. En
de resultaten waren prima: het
aantal operaties liep dan ook met
95 procent terug".
De behandeling volgens Cou
mans had echter één nadeel: het
goed aanleggen van zo'n bandage
bleek beslist niet eenvoudig. „We
gingen daarom opleidingen verzor
gen in het aanleggen daarvan", ver
telt Greep, „maar ondertussen ble
ven we ook zoeken naar een ver
eenvoudiging". Het leidde uitein
delijk tot de brace. „Het is eigenlijk
een uitgewerkte Coumans-banda
ge. Het aanleggen is vrij eenvou
dig, omdat een deel ervan is voor
gevormd. Het resultaat van een
nauwe samenwerking met het be
drijfsleven. Zij hebben onze wen
sen vertaald in een produkt".
Het nieuw opgezette bedrijf i.c
een samenwerking van de Lim
burgse industriebank Liof, de Mei-
chiorgroep en Macintosh. In hel
bedrijf is 3,5 miljoen gulden gein
vesteerd, waarvan het Liof 1,7 mil
joen heeft bijgedragen. De andere
helft is verdeeld in een kwart vooi
Macintosh en driekwart voor de
Melchiorgroep. NEA heeft nu der
tig werknemers, maar de verwach
ting is dat er eind volgend jaar ze
ker honderd mensen zullen
werken. Over twee jaar hoopt hel
bedrijf winst te maken, vooral als
de brace als preventief middel ir
Nederland en het buitenland za.
worden verkocht. De verwachting
voor de jaren daarna zijn hoog: eer
winst van 'enkele tientallen miljoe
nen gulden' wordt haalbaar geacht
De Rijksuniversiteit zal van Nes
International steun blijven ontvan
gen voor verder onderzoek. „Op
het gebied van het voorkomen var
blessures ligt nog een heel terreir
braak", zegt Greep. „En dit lijki
ons een prima manier om te bezui
nigen op de kosten in de gezond
heidszorg". De Limburgse univer
siteit geldt als bijzonder deskundig
op het gebied van sportblessures
„We houden een speciaal sport
blessure-spreekuur", vertell
Greep, „en dat is een groot succes
Het is net Lourdes, op krukken er
dik in het verband komen de men
sen speciaal naar ons toe". Het re
sultaat is dat de afdeling heelkun
de ruime ervaring opdoet in de ver
schillende soorten blessures en d€
behandeling daarvan.
De verwachting is dat de zieken
fondsen de push-brace als ver
bandmiddel zullen gaan vergoe
den. De prijs ligt gemiddeld ronc
de vijfenzeventig gulden. „De be
sparing in behandeling zijn echtei
aanzienlijk", zegt Greep. „Bij dc
behandeling van een enkclblcssu
re die normaal via de Coumans-
methode zou plaatsvinden, vervall
de derde bandage bijvoorbeeld. Nu
nog wordt zo'n enkel in zes weker
tijd driemaal 'getaped'. Dat is duf
zeker drie maal een consult. Mei
het gebruik van een brace vervall
de laatste keer tapen, de patiëni
wordt twee weken korter behan
deld".
"Bovendien heeft de patiëni
meer bewegingsvrijheid: als je bij
voorbeeld onder de douche wilt
doe je de brace gewoon even af. Er
op het moment dat je het sporter
weer hervat, gebruik je de brace als
extra steun. Ook kun 'm weer ge
bruiken als de oude blessure de
kop weer op steekt", aldus Greep.
Een voetballer die enkels en/ol
knieën in een brace verpakt, zou
veel leed kunnen voorkomen. „Hel
is een groot misverstand dat het in
pakken van je enkel of knie het ge
wricht zou verslappen", zegt E
Rüth, die als gipsverbandmeestei
en bandagist betrokken was. bij dc
ontwikkeling van de brace. „Eer
goed aangebrachte bandage laat dc
normale bewegingen wel toe, maai
voorkomt een abnormale draai die
anders tot een blessure zou lei
den". Op dit gebied valt volgens dc
initiatiefnemers van NEA Interna
tional het meeste succes te beha
len. Of de ziekenfondsen er vooi
voelen dit verbandmiddel ook als
preventie te vergoeden, is nog niel
bekend.
HAIFA - Geen stap blijft onopge
merkt. Vanaf het moment dat de
Israëlische wapenfabriek Rafaël in
Leshem (in de buurt van Haifa) is
betreden, schieten fotografen van
de veiligheidsdienst talrijke films
vol van de uitzonderlijke bezoe
kers; volgen lieden met walkie-tal
kies en een pistool aan de broek
band geklemd je op de voet. Ze
blozen als naar het doel van die ij
ver wordt gevraagd. Het staatsbe
drijf duldt geen pottekijkers, maar
in het kader van Israëls 38e jaar
van onafhankelijkheid is voor het
eerst een uitzondering -gemaakt
voor de buitenlandse pers. Een
dagje uit tussen de meest geavan
ceerde raketten en oorlogselektro-
door
Taco Slagter
De wapenindustrie in Israël doet
niet onder voor die van de rest van
de wereld. En zeker niet het docu
mentatiemateriaal van Rafaël. In
kleurendruk worden de dodelijke
projectielen in doorsnee en in actie
als luxe auto's met de laatste snuf
jes aangeprezen. De ene raket is
met nog meer technische hoog
standjes uitgerust dan de ander.
Maar van alle wapens garandeert
de fabriek het succes. Bovendien
vermeldt elke folder met een zeke
re trots; 'beproefd op het slagveld'.
Soms met aanduiding van een van
de zes oorlogen die Israel heeft uit
gevochten. Libanon is actueel. Ze
ker drie wapensystemen ondergin
gen er de vuurdoop.
Vitaal belang
De algemeen directeur van Ra
faël dr. Zeev Bonen komt persoon
lijk uitleggen waarom Israëls wa
penindustrie en de export zo van
vitaal belang is. „De technologi
sche divisie van ons bedrijf is de
pijler waarop we drijven', zegt hij.
„We zullen de technologische ont
wikkelingen op militair terrein in
de wereld altijd vooruit moeten
blijven. Alhoewel we met de Ver
enigde Staten op vele gebieden
nauw samenwerken, krijgen we de
blauwdrukken van de nieuwste
ontwikkelingen niet onmiddellijk
onder ogen. Dat geldt ook voor de
wapenproducenten in de NAVO-
landen. Pas na jaren worden die
wapens naar buiten verkocht,
maar dan is het voor ons te laat. De
systemen zijn dan al verouderd en
ingehaald door modernere technie
ken.
Dr. Bonen doelt met name op de
ongebreidelde wapenverkopen
van westerse landen aan Israëls vij
anden. West-Duitsland, Frankrijk,
Italië en niet in de laatste plaats Is
raëls grootste vriend in Washing
ton, schromen niet de Arabische
landen - en met name de frontsta-
ten met Israël - eveneens met F-15
gevechtjagers, slimme radar- en
vuurgeleidingssystemen, raketten,
tanks en ander oorlogsmaterieel
uit te rusten. We moeten op twee
fronten strijden', legt Bonen uit.
„Telkens weer iets bedenken tegen
de Russische, maar ook tegen de
westerse wapens".
Veelbelovend
Rafaël is als onderzoekscentrum
voor Israël het stadion van de wa
penrace. In de grootste van de drie
staatsbedrijven worden de wapen
systemen uitgedacht en een deel
daarvan in produktie genomen.
Het arsenaal op de niet geclassifi
ceerde lijst ziet er „veelbelovend"
uit.
Zo toont dr. ir. Maier Almagor,
directeur van de luchtverdedi
gingssystemen, koel en zakelijk
aan de hand van videobeelden de
nieuwste aanwinst: de Adamsra-
ket, en diens broertje voor de mari
ne Barak I. Een revolutie. In tegen
stelling tot bestaande luchtdoelra
ketten in Oost en West kunnen de
ze projectielen verticaal opstijgen.
Dat blijkt ruimte, tijd en kosten te
besparen.
Behalve vliegtuigen en helikop
ters kan het compacte door een ra
ketmotor aangedreven explosief
ook naderende raketten van de vij
and - tot op 500 meter van het doel
- onderscheppen en vernietigen.
Israël leerde deze les van de Falk-
land-oorlog. De door de Argentij
nen in de praktijk uitgeteste en
succesvolle Franse Exocet-raket -
de Britten verloren er een slag
schip mee - is met dit systeem bij
voorbaat een kopje kleiner ge
maakt.
Stoorzender
Verbazingwekkend ver is Israël
in de ontwikkeling van computers
en stoorzenders op het gebied van
de elektronische oorlogsvoering.
Relatief klein zijn de apparaten die
een radar „blind" kunnen maken,
zodat geleide raketten de verkeer
de kant worden uitgestuurd of in
het geheel niet van hun lanceerin-
richtingen loskomen. Syrië weet er
over mee te praten. Tijdens de Li-
banon-oorlog drukten de technici
tevergeefs op de knoppen van de
onbeweeglijke Sam-raketten. Maar
niet alleen Russische vuurgelei
dingssystemen kunnen de Israë
liërs onklaar maken, ook de met
westerse wapens uitgeruste Arabi
sche landen moeten er in geval van
oorlog op rekenen dat de raketten
roerloos in de silo's blijven staan.
Israël leeft al 38 jaar bij het
zwaard en de indruk makende
technologische ontwikkelingen bij
Rafaël zijn daar een produkt van.
Maar wapens maken om in de ei
gen behoefte te voorzien en niet af
hankelijk te zijn van de politieke
wispelturigheid der westerse wa
penproducenten levert nog geen
winst op. Vanwege de drastische
bezuinigingen op de Israëlische
defensie is volgens dr. Bonen van
Rafaël het ontbreken van voldoen
de financiële middelen een toene
mend probleem voor de Israëli
sche militaire industrie.
„We zijn een klein land", zegt hij.
„De financiering van de wapen
wedloop wordt steeds moeilijker".
Vandaar dat Israël zich steeds
meer zal toeleggen op de export
van het nieuwste wapentuig, met
uitzondering van de aller-geavan-
ceerdste noviteiten. Want grof ver
dienen aan wapentuig is een voor
waarde om in geld slurpend onder
zoek te kunnen blijven investeren.
Vanwege het delicate onder
werp, zijn in Israël de officiële ge
gevens omtrent de export schaars
voorradig. Om niet met de censuur
in conflict te komen, maken Israë
lische kranten en de vakliteratuur
in veel gevallen gebruik van bui
tenlandse bronnen. Maar die spre
ken elkaar soms tegen. Op redelij
ke gronden kan worden aangeno
men dat de joodse staat per jaar
voor bijna vier miljard gulden aan
wapentuig in het buitenland ver
koopt en daarmee de vijfde of zes
de plaats in de wereld in.
In Israël neemt de kritiek toe op
de export van wapens naar dictato
riaal geregeerde landen. Onlangs
nog eens in de kranten herhaald
naar aanleiding van een door de
Amerikanen verijdelde Israëlische
wapensmokkel ter waarde van
maar liefst een paar miljard gulden
aan Iran. Nota bene een land dat
Jeruzalem van de „zionistische be
zetting wil bevrijden".
Na de verkiezingsuitslag van
woensdag heeft het voor het In
terkerkelijk Vredesberaad (IKV)
geen zin meer grote acties en de
monstraties te organiseren. Tot
deze conclusie kwam Mient-Jan
Faber, secretaris van het IKV, za
terdag op een vergadering van de
campagneraad van zijn organisa
tie. „We moeten kijken waar we
onze energie nog produktief
kunnen inzetten. We zullen op
nieuw de kerken inmoeten", al
dus Faber. Hij pleitte er tevens
voor het gesprek met alle politie
ke partijen voort te zetten.
Volgens Faber is het de vraag
of het Komitee Kruisraketten
Nee (KKN) in de toekomst nog
een rol kan spelen. Op 4 juni ver
gadert het komitee over de toe
komst van het huidige samen
werkingsverband. Het dagelijks
bestuur van het IKV vindt dat
het KKN zich uitsluitend met
massademonstraties tegen kruis
raketten moeten bezighouden.
Het ziet daar op het moment
geen aanleiding toe. Bestuurslid
J.J. ter Laak benadrukte dat het
komitee „geen eeuwig leven"
moet hebben. De campagneraad
nam het standpunt van het be
stuur vrijwel unaniem over.
Boesak hekelt Zuidafri-
kaanse politiek. „De mensen
weten het, maar God weet het
ook hoelang wjj in Zuid-Afrika
geweldloos zijn gebleven. Met
een buitengewoon geduld, dat
ken je nergens in de blanke ge
schiedenis. In de afgelopen we
ken hebben wij gezien dat wij le
ven onder een geweld dat almaar
groter wordtde Zuidafrikaanse
regering heeft geen interesse in
vrede, in menselijkheid en in een
oplossing".
Ds. Allan Boesak, voorzitter
van de Wereldbond van her
vormde en gereformeerde Ker
ken (WARC), sprak deze woor
den gisteren in een interview,
uitgezonden door de IKON.
Naar de mening van de predi
kant heeft de regering slechts
één wens ten koste van alles aan
de macht blijven. Wanneer ie
mand tegenover dat geweld
wordt geplaatst, moet er een
groot stuk geweld tegenover
worden gesteld, aldus ds. Boe
sak. Daarom zal het in Zuid-Afri-
ka zijns inziens niet de kant uit
gaan van de in Zimbabwe gevon
den oplossing, maar zal het een
„traditionele boerenoorlog" wor
den, een soort tweede Libanon.
De predikant gaf zich in het in
terview veel moeite duidelijk te
maken, dat het door de regering
opgeroepen tegengeweld van de
zwarte bevolking niet kan wor
den gladgestreken met praatjes
die vergoelijkend werken het is
echt geweld, van het gooien van
een handgranaat tot het plaatsen
van een bom in een winkelcen
trum.
Krikke bijzonder hoogle
raar. De Zwinglibond, die vorig
jaar bij koninklijk besluit be
voegd werd verklaard bij de
theologische faculteit aan de
Rijksuniversiteit van Groningen
een bijzondere leerstoel te vesti
gen voor het vakverdiepen van
de geschiedenis en de beginselen
van het unitarisme, heeft dr.
Krikke aangesteld als bijzonder
hoogleraar. Het ligt in de bedoe
ling dat Krikke, thans hervormd
predikant in Leeuwarden, zijn
werkzaamheden in september
begint.
Herdenkingen in sfeer van
wantrouwen. De Doopsgezinde
Broederschap heeft afgelopen
weekeinde Menno Simons' „Uit
gang uit het Pausdom" in 1536,
alsook het 175-jarig bestaan van
de Algemene Doopsgezinde So
ciëteit (ADS, het overkoepelend
orgaan van de 140 doopsgezinde
gemeenten in ons land) her
dacht. Dat deze herdenkingen op
onderscheiden plaatsen (Witmar-
sum respectievelijk Amsterdam)
en door verschillende instanties
(de Friese Doopsgezinde Socië
teit, de Doopsgezinde gemeente
Witmarsum en de Internationale
Stichting Menno Simons' cen
trum respectievelijk de ADS)
werd georganiseerd, tekent het
onderlinge wantrouwen onder
de doopsgezinden. „Vooral in
Friesland - maar niet alleen daar -
is het gebrek aan vertrouwen in
de ADS opvallend", zo schreef
ds. E. van Straten, secretaris van
de ADS, deze week in het Alge
meen Doopsgezind Weekblad.
Ook ADS-voorzitter ds. S.A.
Vis duidde daar op in zijn her
denkingsrede te Amsterdam.
Hervormde kerk. Beroepen
te Zuilichem en Nieuwaal: A.
Vlietstra te Melissant; beroepen
te Zierikzee: A. F. Troost te Er-
melo.
Aangenomen naar Lochem: J.
Zuur kandidaat te Assen; aange
nomen naar Eindhoven tot pre
dikant voor bijzondere werk
zaamheden, part-time, als geeste
lijk verzorgster Diaconessenhuis
en Catharinaziekenhuis: mevr.
M. J. van den Beld-Rijfkogel
kandidaat te Bakel.
Bedankt voor Rotterdam-
Zuid: W. L. Pera te Zoetermeer.
Baptistengemeenten. Beroe
pen te Den Haag: T. F. Smit te
Hoogezand.
Gereformeerde kerken. Beroe
pen te Dokkum: drs. W. H. G.
Sienot te Vianen; beroepen te
Amsterdam-Noord: F. A. A.
Baarslag, kandidaat te Kampen
die dit beroep heeft aangeno
men; beroepen te Garrelsweer,
C. P. M. Verrips kandidaat te
Amersfoort die dit beroep heeft
aangenomen; aangenomen naar
Rotterdam ten behoeve van het
oecumenisch wijkpastoraat in de
oude stadswijken: A. Bakker te
Hoogvliet; aangenomen naar
Nieuw-Loosdrecht: C. van Zuy-
len te Apeldoorn; aangenomen
naar Den Dolder (voor het pasto
raat Willem Arntsz,Hoeve): mevr.
drs. J. H. van Haeringen te Hoo-
geveen.
Bedankt voor Apeldoorn: E. R.
V. Schuddebeurs te Papen-
drecht; beroepbaar: C. P. M. Ver
rips, Spreeuwenstraat 91, 3815
SP Amersfoort.
Gereformeerde kerken vrijge
maakt. Beroepbaar: A. Boersma,
Dykstraat 12, 8261 VX Kampen.
Christelijke gereformeerde
kerken. Beroepen te Apeldoorn-
Centrum: J. W. van de Gronden
te Broek op Langedijk.
Bedankt voor Bunschoten: P.
den Butter te Middelharnis;
tweetal te Vlaardingen: drs. L. W.
Bilkes te Ermelo en R. Kok te
Damwoude.
Gereformeerde gemeenten.
Aangenomen naar Emmeloord:
P. Reinders te Hardinxveld-
Giessendam; bedankt voor
Veen: J. J. van Eckeveld te Zeist.
Evangelisch-lutherse kerk.
Beroepen te Naarden-Bussum:
W. J. H. Boon te Pekela-Win-
schoten.
