De gemiste kansen van J. den Uyl Zeven kerncentrales op steenworp afstand Achtergrond Bisschop naar Katwijk Achtergrond Nederland wil regeling in geval kernramp België VRIJDAG 16 MEI 1986 PAGINA 11 DEN HAAG - De politieke biografie is in dit land een zelden beoefend genre, maar mocht er ooit een histori cus opstaan die leven en werken van dr. J.M. den Uyl wil beschrijven, dan ziet hij zich boven alles gesteld voor één cruciale vraag: waarom is een man met zoveel in het oog springende kwaliteiten nog maar één maal premier geweest? Den Uyl: nooit meer de oude geworden. Want over één ding zijn vriend en vijand het eens: de derde gro te leider van de Nederlandse so ciaal-democratie, na Troelstra en Drees, is een intellectuele gigant. Zelden heeft een politicus zo van zich doen spreken op zoveel ver schillende terreinen. Politiek, economie, kunst en sinds kort ook religie. Met een voor een Ne derlandse politicus uitzonderlij ke eruditie heeft hij over deze on derwerpen wel eens iets behar- tenswaardigs gezegd. door Peter van Nuijsenburg In PvdA-kring wordt door gaans als verklaring voor dit raadsel gezegd, dat het CDA hem niet lust. In deze visie zouden de christen-democraten geen trek hebben in een rivaal met zulke uitgesproken denkbeelden over de confessionele machtspositie in het 'maatschappelijk bestel' en het vaste voornemen daar paal en perk aan te stellen. De christen-democraten zouden bij voorkeur willen regeren met de liberalen, die in getal geen be dreiging vormen en zich van na ture wat inschikkelijker opstel len. Zij zouden, nog steeds vol gens deze visie, de macht met de sociaal-democraten alleen willen delen als het niet anders kan. Dat zou dan ook verklaren waarom de PvdA in de afgelopen 28 jaar nog geen zeven jaar in de rege ring heeft gezeien. Het is een theorie met de char me van de eenvoud, die door PvdA'ers met meer oog voor de tekortkomingen van hun eigen partij daarom als onvolledig van de hand gewezen. Dat geldt bij voorbeeld voor mensen als Bart Tromp en de directeur van de Wiardi Beckmanstichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA, Joop van den Berg, die niet terugdeinsden voor enig zelfonderzoek. Nieuw Links Maar weinig partijen hebben zoveel te lijden gehad van de kli maatsverandering in de Neder landse politiek als gevolg van de culturele revolutie van de jaren zestig, als de PvdA. Nieuw Links trad aan en blies de stoflaag van vele op de rommelzolder onder gebrachte doctrines. Niets was nog langer vanzelfsprekend: niet het lidmaatschap van de NAVO, niet het politieke bestel, niet de inkomensverdeling. De erken ning van de DDR kwam boven aan de politieke agenda te staan. Het harmoniemodel werd inge ruild voor de polarisatie, die ge stalte kreeg in de roemruchte an- ti-KVP-resolutie. De verdienste van Nieuw Links ligt misschien in het feit dat zij de partij wakker heeft ge schud. Maar op langere termijn kunnen de gevolgen niet anders dan funest worden genoemd. De De rooms-katholieke kerk 'St. Joannes de Doper' in Katwijk bestaat 75 jaar. Ter gelegenheid daarvan komt bisschop Bar ko mende zondag, eerste Pinkster dag, naar Katwijk. Er is een nieuw altaar in de kerk geplaatst en dat zal de bisschop inwijden. Hij gaat ook voor in de viering. Verder zal hij de parochieverga dering en het parochiebestuur installeren. De dienst begint om 10 uur. Komen en gaan. Op 17 au gustus zal ds. H. Westera-Franke (Leiden) worden bevestigd als predikant van de hervormde ge meente 'De Rank' in Katwijk. - Op 1 juni krijgt de hervormde gemeente Leimuiden weer een predikant; dan wordt kandidaat PvdA werd actiepartij. De span ning tussen droom en daad liet zich steeds moeilijker beheersen. De politieke leiding kreeg te ma ken met een interne oppositie die de kopstukken met karre- vrachten wantrouwen bejegen de. De jaren in het Catshuis (1973- 1977) en de dagelijkse contacten met de realiteit hadden geen ma tigende invloed op de pacifisten, feministen, milieufreaks en an dere actievoerders. Den Uyls voorspelling na de eerste oliecri sis dat 'het nooit meer werd als vroeger', was hen-uit het hart ge grepen, maar over de praktische betekenis liepen de meningen uiteen. In mei 1977 behaalde de PvdA een 'historische' verkiezings overwinning. Met tien zetels winst (van 43 naar 53) leek het tweede kabinet-Den Uyl een rea liteit. Er volgde een marathon formatie waarin de beoogde pre mier op twee fronten slag moest leveren: met de toekomstige coa litiegenoot, het CDA, en met het kader van zijn eigen partij. Reptiel Die uitputtingsslagen zijn vooral belangwekkend, omdat Den Uyls zwakheden toen duide lijk aan het licht kwamen. Het onderhouden van hartelijke be trekkingen met de medemens is nooit de sterkste kant van de PvdA-leider geweest, maar als minister-president had hij zijn vice-premier. Van Agt, tevens lijsttrekker van het pas gevorm de CDA, regelrecht onder het juk doorgejaagd. Hij mocht daarvan nu de vruchten plukken in de on derhandelingen over een nieuw kabinet. Van Agt bleek een harde on derhandelaar - 'taai als een rep tiel'. Hij had bovendien een stok achter de deur: CDA en WD hadden samen eveneens een meerderheid. Het pleit niet voor Den Uyls tactisch inzicht dat hij een CDA-WD-kabinet nooit als factor in zijn strijdplan heeft op genomen. Een fatale misreke ning, daar is iedereen het nu wel over eens. In de gevechten met zijn partij kwam nog een andere zwakheid naar boven. Op 17 oktober 1977 verwierp een in der haast bijeen geroepen partijraad het akkoord dat PvdA-onderhandelaar Van Thijn over de portefeuilleverde ling in het toekomstige PvdA- CDA-kabinet had bereikt. De fractie had zijn instemming al betuigd. Maar Piet Reckman, de 'mini-Lenin uit Odijk' bond de kat de bel aan. Het feest mocht niet doorgaan. Een buitengewoon congres zou een einde moeten maken aan de impasse. Het had in de rede gelegen dat Den Uyl daar zijn ge wicht in de strijd had geworpen om de portefeuilleverdeling er door te slepen. Maar Den Uyl wierp nog vóór het congres de J. A. Schilt daar bevestigd. - De heer G. Zeijl (Nijmegen) heeft het beroep aangenomen dat de gereformeerde kerk van Oude en Nieuwe Wetering op hem had uitgebracht. Hij werkte eerst in het bedrijfsleven en volg de daarna de Bijbelschool in He- verlee (België). Theologie stu deerde hij in Nijmegen en Am sterdam. In het najaar hoopt hij zijn studie af te ronden. Zeijl (34) wil zijn werk in Oude Wetering in september beginnen. - Op 17 augustus hoopt dr. G. C. van de Kamp afscheid te ne men van de gereformeerde kerk in Wassenaar-Zuid. De zondag daarna doet hij intrede in Delft- Abtswoude. - Op 24 augustus begroet de Nederlandse Protestantenbond in Wassenaar zijn nieuwe voor ganger. Het is ds. F. H. Fockema Andreae (40). nu remonstrants predikant in Hilversum. Leiderdorp. De gereformeer de dominee Tj. Doesburg in Lei derdorp is op 28 mei 25 jaar pre dikant. De gezamenlijke kerke- raad (hervormd en gerefor meerd) biedt hem een receptie aan op zaterdagmiddag 7 juni van 4 tot 6 uur in het gebouw 'Irene' aan de Hoofdstraat. Ds. Doesburg (54) werkt in Lei derdorp sinds mei 1977. Daar handdoek in de ring. In zijn boek 'Aan de gelovigen overgeleverd' breekt de directeur van de Wiar di Beckmanstichting, Van den Berg, de staf over het optreden van Den Uyl. „Den Uyl liet welbewust zijn formatiepoging mislukken om aan een confrontatie met zijn partij te ontkomen". En:,.Nog nooit in zijn carrière als politiek leider heeft Den Uyl zijn achter ban werkelijk getrotseerd en de moed gehad, boven alle tactiek uit, nee te zeggen tegen zijn om geving. Als er nee moest worden gezegd, mochten anderen dat voor hem doen". De legende dat Reckman op instigatie van VA- RA-haan Nagel dat tweede kabi net-Den Uyl om zeep heeft ge bracht, is daarmee de wereld uit geholpen. Voetnoot De mislukte formatie van 1977 is de waterscheiding in Den Uyls loopbaan geworden. Wat volgt is tot nog toe weinig meer dan een voetnoot bij zijn premierschap. Hoe gehaaid en bewonderens waardig zijn optreden vaak was, hij is nooit meer de oude gewor den. Hij heeft nooit kunnen ver kroppen dat die 'charlatan uit Nijmegen' (Van Agt) de plaats in nam die hem toekwam. Hij luchtte zijn gemoed door zijn boutades tegen het CDA-WD- kabinet af te ronden met de uit roep dat 'dat tweede kabinet- Den Uyl er toch komt'. Het leek vóór in Tienhoven (Utr.), waar hij begon, Leerdam en Bovensmil- de. Kansel Leiden. De koorkansel van de Hooglandse kerk zal eind de ze maand naar de lutherse kerk aan de Hooglandse Kerkgracht worden overgebracht. De neo- barokke preekstoel werd in de Hooglandse kerk geplaatst ten tijde van de restauratie, ter ver vanging van de eigenlijke kansel. De kerk had het meubelstuk slechts in bruikleen. Pogingen van enkelen om de preekstoel voor de Hooglandse kerk te behouden liepen op niets uit. De lutheranen zijn er blij Leiden. Op zaterdag 7 juni houdt de stichting 'Orgelstad Leiden' een orgeldag. De Harte brugkerk, Hooglandse kerk, Lokhorstkerk aan de Pieters kerkstraat en Pieterskerk staan dan open. De dag begint om half 11. 's Avonds om kwart over 8 is er een orgelconcert in de Pieters kerk. Katwijk. Volgende week za terdag, 24 mei. is in de Nieuwe Kerk te Katwijk aan Zee een 'open middag' (van 2 tot 5 uur) rond het 80 stemmen tellende verdacht veel op de bezwering van zijn eigen vertwijfeling. Bij de opstelling van het ver kiezingsprogramma voor 1981 liet hij wel zijn tanden zien. Een meerderheid in het partijbestuur wilde alle kerntaken schrappen, maar dat weigerde hij, de lijst trekker, voor zijn rekening te ne men. Hij won het pleit, maar kreeg de bijnaam Joop Atoom. Het ministersschap van sociale zaken in het tweede kabinet-Van Agt werd een mislukking. Hij kwam in conflict met de natuur lijke bondgenoot, de vakbewe ging, over de verlaging van het ziektegeld. Het banenplan, waar op hij al zijn hoop had gevestigd, werd een duur fiasco. Tijdens de kabinetszittingen joeg hij zijn collega's, ook die van zijn partij, met eindeloze palavers in de gor dijnen. In zijn partij werden de stemmen die zeiden dat hij moest opstappen steeds luider. Het tekent zijn vechtlust (zijn bewonderaars), of halsstarrig heid (zijn voormalige bewonde raars) dat hij aan die oproep geen gehoor gaf. De strijd om zijn op volging werd pas beslecht na en kele weinig verheffende verto ningen (de 'klapwiekende' Van Dam) en het sneuvelen van prak tisch alle kroonprinsen. Liet hij bij het dispuut over de kernwapentaken nog wel zijn spierballen zien, zijn optreden in de rakettenkwestie kwam hem in de kring van zijh criticasters Van dun licuvel-orgel. Organisa tor is het plaatselijke Orgelcomi té. Het orgel kan niet alleen be zichtigd maar - zo belangstellen den daartoe in staat zijn - ook be speeld worden. Ook worden in lichtingen over het orgel en de komende 'internationale zomer- serie' verstrekt. Orgel. Op zondag 15 juni (10 uur) zal tijdens een kerkdienst het grote orgel van de St. Maar tenskerk in Zaltbommel weer in gebruik worden genomen. Tege lijk met de kerk is het uit 1786 daterende orgel grondig geres taureerd. De restauratie duurde vier jaren. De zaterdag vóór de ingebruik neming. 14 juni, geeft de advi seur van de restauratie. Klaas Bolt. twee presentatieconcerten, om half 3 en om half 5. Lutherse Kerk. De Evange- lisch-Lutherse Kerk gaat richtlij nen voor kerkelijke beleggingen opstellen. De synode (die in Ede bijeen was) besloot tot een com missie van beleggingsdeskundi gen. Ze schaart zich met deze be slissing achter de actie 'Steunt uw geld apartheid?' De richtlijnen zullen gelden voor alle financiële instanties op het verwijt te staan dat hij 'als partijleider geweldig heeft ge faald' (Tromp) door zijn partij te laten gijzelen door de vredesbe weging. Wie de regeerkansen van zijn partij verkleint, hoeft niet te rekenen op enige conside ratie, zo was de redenering van Tromp. Aan de andere kant: Den Uyl geloofde in 'de zaak' en met hem tal van anderen. Premierschap Bij de komende kamerverkie zingen is hij voor de zevende en laatste maal lijsttrekker en kan didaat-premier. De kans dat hij nog een keer als hoofdbewoner het Catshuis betrekt, slaat hij zelf niet hoog aan. De PvdA krijgt de sleutel pas als de huidige coalitie een verpletterende nederlaag lijdt. Als PvdA en CDA ongeveer even groot worden, ligt het in de verwachting dat hij een stap te rug doet en dat Lubbers het pre mierschap krijgt aangeboden, in ruil uiteraard voor forse pro grammatische concessies. Dat dergelijke speculaties nu ook voor Den Uyl bespreekbaar zijn, geeft aan dat zijn vertrek niet ver weg is. Daarmee zou een 'einde aan een tijdperk' in de Neder landse politiek komen. Met dit tot op de draad versleten cliché wordt vrijwel elke politicus van enige allure uitgezwaaid. In het geval van Den Uyl is het bij wijze van uitzondering terecht. van de kerk, waaronder de Pen sioenraad en de Financiële Com missie. Er wordt ook onderzoek gedaan naar de beleggingen van de plaatselijke gemeenten. De synode ging een partner schap aan met de lutherse ker ken in Namibië (Zuidwest-Afri- ka). Intussen werken en stude ren al enkele Namibische predi kanten in Nederland. Sommige lutherse gemeenten hier hebben ook een relatie met gemeenten in dat land. Opheffing. Omdat het leden tal onvoldoende blijft, zal de 'Christelijke Boekenclub' (geves tigd in Soest) in februari volgend jaar worden opgeheven. Bij voortzetting zou de club. die eind 1983 werd opgericht, in financië le moeilijkheden komen Men had gerekend op 14.000 leden; het is bij 10.000 gebleven. De club handelt nu de lopende zaken af. De twee werknemers zullen worden ontslagen. Opleiding. Het rooms-katho lieke bisdom Breda krijgt per 1 augustus een eigen 'opleidings centrum voor pastorale bedie ningen'. Dat komt in Tilburg. Tot nu toe had het bisdom alleen een opleiding (in Bovendonk) voor mensen die op latere leeftijd priester willen worden. Het nieuwe centrum krijgt zo BRUSSEL - Onze kerncentrales behoren tot de best beveiligde ter wereld, zei een Sowjet-weten- schapper onlangs in Moskou, en kele dagen voordat de naam Tsjer- nobil wereldnieuws werd. Onze kerncentrales behoren tot de best beveiligde ter wereld, zei de Belgi sche premier Martens vorige week, een week nadat Tsjernobil wereld nieuws was geworden. Dit betekent niet noodzakelijker wijs dat binnenkort de namen 'Doel' of 'Tihange'. waar de Belgi sche centrales staan, op ieders lip pen zullen zijn. Maar in België maakt men zich niet zo druk over de mogelijke gevaren van kern energie. Niet te verwonderen in een land 'waar ze net zo makkelijk een kernecntrale bouwen als een viaduct', zoals iemand jaren gele den eens opmerkte. Nederland - dat slechts twee piepkleine kerncentrales heeft - zet de activiteiten voor de bouw van een of meer nieuwe centrales voor lopig in de ijskast. Maar op minder dan 30 kilometer van de Neder landse grens bevinden zich in Bel gië maar liefst zeven kerncentrales, en plannen voor de bouw van nog eens twee zijn in de maak. door Hans de Bruijn In Belgie wordt een opschorting van die plannen niet overwogen. De voorbereidingen gaan gewoon door. Er komt alleen een nieuw rampenplan, nu voor heel België, en een permanent coördinatiecen trum voor noodgevallen. De nu be staande rampenplannen voor de zeven kerncentrales beslaan slechts een gebied van 10 kilome ter rond die centrales. Tsjernobil heeft aangetoond dat zoiets een lachertje is. Bovendien liggen vier van de Belgische cen trales binnen vijftien kilometer van een grote stad (Antwerpen). In geval van een ramp zal het nauwe lijks mogelijk zijn de bevolking te evacueren. En Nederland ligt naast de deur. België is voor zijn energievoor ziening sterk afhankelijk van kern energie. In 1983 werd 43 procent van de Belgische elektriciteit gele verd door de zeven centrales, in 1984 ruim 50 procent en vorig jaar was dat al 60 procent geworden. Daarmee is België een koploper in Europa. Een kerncentrale op elke anderhalf miljoen inwoners, geen land doet dat de Belgen na. Onze zuiderburen hebben hun kerncentrales geconcentreerd, zo als dat ook in Tsjernobil het geval is. Vier van de zeven centrales staan in Doel bij Antwerpen, op nog geen vijf kilometer van de ROOSENDAAL (GPD) - Provin ciale autoriteiten van Zeeland en Brabant en het ministerie van volksgezondheid vinden het hoog tijd dat er een goede rampenrege ling komt voor de nabij gelegen kerncentrales in het Belgische Doel. Als zich nu iets ernstigs zou voordoen bij een van de vier cen trales van Doel, is er geen geza menlijke aanpak van Belgische en Nederlandse zijde. Er is alleen een afspraak uit 1976 dat België en Ne derland elkaar zullen waarschu wen als er iets aan de hand is. Wat er dan verder dient te gebeuren, moet ieder op eigen houtje zien op te lossen. Nederland heeft lange tijd gepro beerd aan die situatie een einde te maken. Uiteindelijk besloot het ministerie van volksgezondheid en milieu in 1982 tot het inrichten van wel een opleiding tot priester (met leefgemeenschap voor de studenten) als een opleiding tot pastoraal werker (ster). Het zal nauw samenwerken met instel lingen voor theologisch onder wijs, zoals de theologische facul teit in Tilburg en de opleiding in Bovendonk. Open dag. De rooms-katho lieke beweging voor 'charismati sche vernieuwing' houdt maan dag, tweede Pinksterdag,- een 'open dag' in de bloemenveiling 'Westland' te Naaldwijk. Bis schop Bar van Rotterdam zal voorgaan in een viering. Er is een uitgebreid programma met infor matiestands. werkwinkels en dia-klankbeelden. ('Charismatische vernieuwing' legt veel nadruk op. het werk van de Heilige Geest. Zij gaat ervan uit, dat gelovigen ook nu. net als de eerste christenen op de Pink sterdag, de uitstorting van kracht en gaven kunnen erva ren). Goeree. Het evangelisten- paar Goeree uit Zwolle is giste ren niet voor rechter-commissa- ris mr. J. van Aerde verschenen, die het vooronderzoek leidt in hun strafzaak op beschuldiging van anti-semitisme. De Goeree's bleven weg omdat ze niet afzon derlijk gehoord willen worden. grens met Zeeuws-Vlaanderen. De drie andere staan in Tihange, onge veer twintig kilometer ten zuid westen van Luik, bij het toeristen stadje Hoei aan de Maas. Er zijn vergevorderde plannen om in Doel een vijfde centrale neer te zetten terwijl ook geruchten de ronde doen over een negende een trale aan de kust. in de streek rond Oostende en Zeebrugge. Verder staan bij Mol in de Belgische Kem pen een in 1974 - om economische redenen - stilgelegde opwerkings fabriek en drie kleine kernreacto ren voor wetenschappelijke doel einden. En in de kleilagen onder de grond bij Mol ligt hoog-radioactief afval opgeslagen. Een imposant nucleair vermo gen dus, waarmee ongelukken zou den kunnen gebeuren. Na Tsjerno bil zijn hier. vooral door de socia listische oppositie, tal van vragen opgeworpen over de veiligheid van die kerncentrales en de manier waarop de Belgische overheid daarop is voorbereid. Of niet. Na de ramp in de Sowjet-Unie werd hier zachtgezegd nogal war rig gereageerd. Er werden tegen strijdige maatregelen uitgevaar digd (de koeien in Vlaanderemn moesten op stal, die in Wallonië niet), informatie werd niet ver strekt en een BB'er haalde het in zijn hoofd de mensen aan te raden in de kelders te gaan. Velen vragen zich inmiddels af hoe de Belgische autoriteiten zou den reageren wanneer zich in een van de zeven centrales een ramp zou voordoen. Een rampenplan dat slechts tien kilometer rond een centrale bestrijkt kan natuurlijk al niet. Daar komt bij dat de Belgi sche overheid bitter weinig greep op de kerncentrales heeft. in tegenstelling tot vrijwel overal elders in Europa zijn de Belgische kerncentrales particulier eigen dom. Zij zijn - al dan niet via doch terondernemingen - in handen van de Societe Generale, of op zijn Ne derlands: de Generale Maatschap pij. Een financiële 'holding' die zo groot en zo machtig is dat wel eens spottend wordt gezegd dat heel België eigendom is van de 'Genera le'. een eenzijdige rampenregeling die alleen voor Nederland geldt. Uit gangspunt is daarbij dat de Belgen bijtijds waarschuwen. Vervolgens wordt in Roosendaal een crisiscen trum ingericht. Vanuit Roosendaal en Goes starten onmiddellijk twee meetwagens die moeten bepalen in hoeverre er gevaar is voor de volks gezondheid. Betrokken autoritei ten komen in het crisiscentrum bij een, evenals een staf van deskundi gen. Erg enthousiast is men niet over deze regeling..Provinciaal ambte naar Schweeres uit Middelburg: „Het is dringend noodzakelijk dat de Belgische plannen en de Neder landse naast elkaar gelegd worden. Al was het alleen al omdat we in België en Nederland volstrekt an dere begrippen hanteren voor ver schillende diensten. Misverstan den kunnen we op zo'n moment niet hebben", meent hij. Man en vrouw horen bij elkaar, was hun argument. Officier van justitie mr D. Veurink verwacht nu. dat door deze weigering het vooronder zoek eerder kan worden afge rond. Hervormde Kerk: beroepen te Nieuwegein H. W. van den Toorn Zwijndrecht, te Goud zwaard A. Vlietstra Mehssant Gereformeerde Kerken: beroe pen te Leusden P. M. de Wit Lelystad. Oud-Gereformeerde Gemeenten: bedankt voor Werkendam A. van der Meer Sint Philipsland, voor Stavenisse A P. van der Meer Krimpen aan de IJssel.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 11