'Het verdriet haalt je altijd in'
Per kano de
wereld rond
De troost van het samen
rouwen om overleden kind
Echtpaar zet alles opzij voor
avontuur dat eindigt op Lombok
PAGINA 30
EXTRA
ZATERDAG 26 APRIL 1986
De vereniging van 'Ouders van een overleden
kind' werd in 1980 opgericht. Uitgangspunt: elkaar
helpen het verlies te verwerken. De vereniging
organiseert zowel landelijke als regionale
bijeenkomsten, maar bevordert ook individuele
contacten. Gery den Otter liet zich in 1983 als lid
inschrijven. Uit wanhoop min of meer. „Eerst wil
je er niet aan. Je denkt: praten met andere ouders
die een kind hebben verloren, dat is zout strooien
in een open wond". Het bleek anders uit te pakken.
Lid zijn van de vereniging geeft haar een gevoel
van gedeelde eenzaamheid. „Het is een enorme
troost te weten dat er nog meer mensen zijn die
doormaken wat jij doormaakt". Het verhaal van
een vrouw die probeert haar verdriet te
verwerken, maar die heeft leren accepteren dat
dat haar nooit zal lukken.
door Rob van den Dobbelsteen
'Je verdriet wordt getolereerd, maar na een half jaar gaan de mensen je duidelijk maken dat het maar eens
over moet zijn met dat gedruil". (fotoGPDi
„Natuurlijk heb je verdriet. Maar
dat begrijp je. Je had niet anders
verwacht. Maar wat je niet snapt is
dat je angst hebt. Dat je agressief
bent. Dat je je eenzaam voelt. Datje
een schuldgevoel hebt. Je probeert
er een verklaring voor te vinden.
Maar die is er niet".
„Want voor het ene argument komt
binnen de kortste keren een ander in de
plaats. Ik bedoel: je verwijt jezelf dat je
hem niet eerder bent gaan zoeken. Maar
op hetzelfde moment besef je ook dat je
een jongetje van zeven jaar niet constant
in de gaten kan houden".
„Ernest is drie jaar geleden verdron
ken. Vijf maart 1983. Hij was met wat
vriendjes aan het spelen op een paar bo
ten. Hier vlak tegenover. Ik was thuis.
Hoe hij te water is geraakt weten we
niet. Theo, mijn man, stond erbij toen ze
hem uit het water haalden. Ik niet. Dat
maakte mij het, denk ik, makkelijker de
realiteit te ontvluchten. Mijn verstand
zei dat Ernest er niet meer was. Mijn
geest zei: het komt nog wel goed".
„Achteraf bezien zijn die eerste weken
nog de minst erge geweest. Dat komt: je
denkt dat je verdriet in de toekomst
minder zal worden. Ik huilde. Maar ik
dacht: het gaat over. Daar klamp je je
aan vast Straks wordt het minder. Maar
het wordt niet minder. En als je dat in de
gaten begint te krijgen raak je pas echt
goed in de put. Dan is er geen toekomst
meer. Ik heb wel eens gedacht: als ik
..straks de straat oversteek en ik word
overreden door een auto... Het kon me
allemaal niks meer schelen".
„Datje als man en vrouw in een derge
lijke situatie steun aan elkaar hebt, is
een fictie. We hadden en hebben een
goed huwelijk. Maar zo'n gebeurtenis
- werpt je helemaal op jezelf terug. Ieder
probeert het op zijn eigen manier te ver
werken. Hoewel: ik denk dat verwerken
niet het juiste woord is. Van verwerken
is namelijk geen sprake. Altijd, overal,
waar je ook bent, zeurt dat verdriet in je
achterhoofd. Daar kom je nooit meer
van los".
Verpletterend
„Je verwacht van je omgeving in het
begin vooral begrip. Maar waar je dan
achterkomt, is dat men het niet begrij
pen kan. Wat ik niemand verwijt. Want
waarschijnlijk had ik het zelf ook niet
begrepen. Er overkomt je iets waarvan
ik nog altijd niet weet hoe ik het moet
omschrijven. Het verplettert je, het ver
stikt je. Je probeert daar aan te ontko
men door erover te praten. Zelfs tegen
wildvreemden. Ik werd daar heel handig
in. In winkels, tijdens visites; elke keer
weer wist ik het gesprek zo te draaien
dat het over Ernest ging".
„In het begin vinden mensen dat niet
erg. Je verdriet wordt getolereerd. Ze
luisteren naar je en proberen je op te
beuren. Zonder succes, maar wel heel
lief natuurlijk. Na een half jaar komt er
een kentering. Dan gaan de mensen je
duidelijk maken dat het nu maar eens
over moet zijn met dat gedruil. Het leven
Een twee jaar durende wereldreis
waarbij 12.000 kilometer al pedde
lend per kano moet worden afge
legd. Een gigantisch avontuur vol
onzekerheden en gevaren. In een
wankel bootje langs vreemde kus
ten en - waar niet te varen valt - op
de rug van een kameel door woes
tijnachtige gebieden.
Zonder geldig visum. Hopend op de
goedgemutstheid van autochtone stam
hoofden. Om ten slotte het reisdoel te
bereiken: Lombok, een exotisch maar
arm en nooddruftig eiland in de Indone
sische archipel, waar ook het aan de ka
notocht verbonden ideële doel ligt. Een
kleinschalig visserijproject van HIVOS,
het Humanistisch Instituut voor Ont
wikkelingssamenwerking.
Startschot
Hoe kom je ertoe om je huis en nage
noeg de hele rest van je hebben en hou
wen te verkopen om zo'n expeditie te
kunnen financieren? Wat beweegt je om
primitieve vissers moderne vangstme
thoden bij te brengen? Ze te helpen aan
nieuw visserijmateriaal en deugdelijke
boten die de allerminst zeewaardige, tra
ditionele sampans - vlerkprauwen van
uitgeholde boomstammen - moeten ver
vangen?
gaat door, en meer van dat moois. Maar
dan dacht ik: jij hebt mooi praten, jij
hebt thuis geen lege stoel aan tafel".
„Verdriet slijt nooit. Verdriet komt op
en ebt weer weg. Het zijn golven. De ene
keer heb je er weinig last van en de ande
re keer juist heel veel. Ik ben nu in een
stadium gekomen dat ik dat langzamer
hand begin te accepteren. Ik ben niet
meer zo bang. Ik ben gaan begrijpen dat
ik gewoon alles onder ogen moet zien.
Dat ik nu tamelijk opgewekt kan zijn,
maar dat ik straks, als ik in de bus een
moeder met haar zoontje zie zitten, van
het ene op het andere moment heel ver
drietig kan worden".
Wanhoop
„Wat ik onderhand heb geleerd is dat
ik niet meer tegen dat verdriet moet op
zien. Dat ik recht heb op dat verdriet.
Dat ik niet moet proberen mijn gevoel
uit te schakelen. Wat ik vroeger wel
deed. Ik heb in 1983 normaal mijn studie
MO Frans afgemaakt omdat ik meende
Michael Barak (38) en zijn vrouw He-
leen Boelens (29) uit het Friese Siegers-
woude bij Drachten willen hun verhaal
wel kwijt. Vol goede moed begonnen zij
vorige maand met z'n tweetjes aan hun
monstertocht die wezenlijk meer in
houdt dan een testcase naar de besten
digheid van hun huwelijk. Tijd en plaats
voor de start van de 'kano-marathon-in-
het kwadraat' waren perfect gekozen.
Bij de Amsterdamse RAI, tijdens de gro
te Hiswa-watersporttentoonstelling.
waar minister Eegje Schoo van Ontwik
kelingssamenwerking het startschot los
te.
In hun twee speciale Tiekano-zee-
kayaks zette het duo zich, tussen de ijs-
schotsen door, in beweging voor hun
reis naar de tropen. Ongetwijfeld niet
het enige contrast dat het ondernemen
de echtpaar op de 12.000 km lange tocht
zal ontmoeten.
Heieen: „We gaan onderweg ook aller
lei ontwikkelingsprojecten bezoeken.
Ons plan sproot niet voort uit louter
ideële overwegingen, 't Is mooi meege
nomen dat dit erbij komt, maar in eerste
instantie hadden we plannen om ooit
eens een wereldreis te maken. Het avon
tuur lokte. En aangezien we beiden ver
woede kanoërs zijn, lag de keus van het
vervoermiddel voor de hand. We ver
kochten ons huis en onderweg zullen we
artikelen over de visserij schrijven en fo
dat ik daardoor het snelst over mijn ver
driet heen zou zijn. Larie natuurlijk. Ver
driet verdwijnt niet door het te verdrin
gen".
„Zelf kom je daar niet achter. Daar
heb je mensen voor nodig die begrijpen
wat je doormaakt. De vereniging heeft
van die mensen. Eerst wil je daar niet
aan. Dat er een vereniging was van ou
ders die een kind hebben verloren, lazen
we in de krant. Drieregelig berichtje
over een landelijke dag in Amersfoort.
Je denkt: praten met andere ouders die
een kind hebben verloren. Dat is zout
strooien in een open wond. Maar we zijn
toch gegaan. Uit wanhoop waarschijn
lijk".
„Je komt in een toestand datje denkt:
dit overleef ik niet meer. Hier kom ik
nooit meer uit. Dat geeft je een heel een
zaam gevoel. Je praat en je praat, maar
omdat niemand begrijpt waarover het
gaat, word je nog eenzamer. In de ver
eniging is het anders. Je zit in een ge
spreksgroep, je zegt één zin en iedereen
begrijpt meteen waarover het gaat".
„Ik wil daarmee niet zeggen: kom bij
de vereniging en je verdriet gaat over.
Zo werkt dat niet. Maar het geeft je in
elk geval wel een gevoel van gedeelde
eenzaamheid. Het klinkt navrant, maar
het is een enorme troost te weten dat er
nog meer mensen zijn die doormaken
wat jij doormaakt. Jij herkent hen; zij
herkennen jou. Of anders gezegd: jij her
kent hun probleem en zij het jouwe".
„Het gaat in de vereniging niet zozeer
om de landelijke of regionale bijeen
komsten. Het gaat veel eerder om de
contacten die je er opdoet. Ik kan om elf
uur 's avonds niet iemand opbellen om
dat ik me plotseling zo rot voel. Maar ik
kan wel iemand van de vereniging bel
len. Omdat die meteen begrijpt waarom
ik zo laat nog bel. En weet waarover ik
het heb als ik bijvoorbeeld zeg: Sorry,
maar ik zie het heel even niet meer zit
ten".
„Vóór alles heb je behoefte aan men
sen die luisteren. Vooral in het begin.
Omdat je dan naar een verklaring zoekt
van alles wat er met je gebeurt. Je be
grijpt jezelf niet. Je zit thuis en je denkt:
kwam er maar iemand. En dan kwam er
iemand en dan dacht je: ging ze maar
weer weg. Dat soort toestanden. Ik ging
van alles doen om maar nergens aan te
hoeven denken. Met als gevolg dat ik er
's nachts van ging dromen".
Vlucht
„Aan professionele hulp heb ik in het
begin niet gedacht. Ja, onze huisarts.
Die ons fantastisch heeft geholpen en
nog helpt. Maar tegenover de zachte sec
tor stond ik nogal sceptisch. Daar ben ik
van teruggekomen. Ze kunnen alles heel
goed op een rijtje zetten. Ik ben vorig
jaar vier maanden in Sonnehaert ge
weest, een psycho-sociaal herstellings
oord in Zeist. Toen ik eruit kwam was ik
verdrietiger dan toen ik erin ging. Daar
ben ik erg van opgeknapt".
„Ik ben mij ervan bewust dat dat nog
al tegenstrijdig klinkt. Misschien dat het
beter te begrijpen valt als ik daarom zeg:
ik heb daar geleerd datje niet bang hoeft
te zijn voor verdriet. Terwijl ik daar in
(foto ANP)
„Bij Singapore maken we de tweede
grote oversteek naar de Indonesische ei
landen. Langs de kusten van Sumatra en
Java trekken we naar Jakarta, waar we
na twee jaar en 12.000 km peddelen ho
pen te arriveren. Van daaruit is het nog
maar een wip om via Bali naar Lombok
te komen".
Verslaafd
Heieen vertelt hoe hun avontuur is be
gonnen. „Michael en ik werkten beiden
in het Academisch Ziekenhuis in Gro
ningen. Michael als ortho-pedagogisch
medewerker en ik als creatief therapeu
te. In die tijd raakten we beiden ver
slaafd aan de kano. We voeren op de
Wadden, in Denemarken, NoTmandië,
Bretagne, Zeeland en noem maar op".
Michael: „We hebben alles geleerd van
wind en stromingen. Dat kan ons van
pas komen. We maakten plannen voor
een wereldreis omdat we zin in avontuur
hadden. We lazen een boek over twee
Nederlanders die in 1935 per kano naar
het toenmalige Nederlandsch Oost-In-
dië voeren. Dat waren de gebroeders En-
trop uit Haarlem. Door materiaalpech
zijn ze onderweg gestrand, maar ze heb
ben later Indië toch bereikt. En toen
dachten we: dat moet ons ook lukken,
want dat verhaal stimuleerde ons
enorm. We hebben niet écht voor dé
tocht getraind, maar wel een aantal cur
sussen gevolgd over kanotechniek en
het begin juist steeds voor ben gevlucht.
Toen ik mjjn MO Frans had gehaald,
kreeg ik een baan in Amsterdam. Nie
mand wist daar wat er gebeurd was. Na
de eerste week vroeg een collega: waar
woon je? Ik zei: aan Het Kalf in Zaan
dam. Toen zegt hij: Levensgevaarlijke
buurt. Daar verzuipt elk jaar een kind".
„Het enige wat ik toen heb gezegd is:
oh... Ik ben 's avonds naar huis gegaan
en ik ben nooit meer op die school terug
geweest. Pure vlucht. Ik zou dat nu an
ders aanpakken. Als ik nu ergens ben en
de mensen hebben het over de zwemles
van hun kinderen - het lijkt trouwens
wel of ze het daar altijd over hebben -
dan vraag ik gewoon of ze erover willen
ophouden".
.„Ik heb ondervonden dat op de vlucht
slaan niet helpt. Hoe harder je vlucht,
hoe eerder je door het verdriet wordt in
gehaald".
Het contactadres van de vereniging 'Ou
ders van een overleden kind' is: Albert Cuyp-
straat 8,2301 XN Hazerswoude.
zeenavigatie. En in de praktijk geoefend
op het zogenaamde eskimoteren. Een be
paalde kanotechniek van de Eskimo's.
Een soort rol over de kop met de kano
om toch weer goed boven water te ko
men en verder te varen. Dat doe je met
een bepaalde peddelslag".
„Ook Heieen heeft een navigatiecur-
sus gevolgd. En bovendien een cursus
jiu-jitsu. Je weet immers niet of je zo'n
zelfverdedigingstechniek nog eens no
dig zal hebben...".
Michael, die zijn baan al eerder vaar
wel had gezegd en de laatste tijd als
'huisman' de dag doorbracht, had zo
doende tijd genoeg om zich te oriënteren
op de avontuurlijke plannen en de te
verwachten problemen. „Wat kom je on
derweg allemaal tegen? Hoe lossen we
de moeilijkheden op? Wat hebben we al
lemaal nodig? Dat waren de vragen
waarmee ik me bezighield. En toen kre
gen we een sponsor. Een grote verzeke
ringsmaatschappij zorgde voor pilotboe-
ken en zeekaarten. We hebben toen de
route vastgesteld. En ons daarbij afge
vraagd hoeveel kilometer je per dag
kunt varen. We denken gemiddeld 30
km per dag te peddelen en het langza
merhand te kunnen opbouwen tot 50 km
per dag. Kortom, we hebben een globaal
inzicht en de rest horen we wel van de
plaatselijke bevolking", zegt hij optimis
tisch.
Problemen
„Natuurlijk verwacht ik problemen.
We kennen niet elke meter van die
12.000 kilometer. Het meeste is volko
men vreemd. Voorwaarden zijn dat we
ons fit voelen en weten waar we voor el
ke dagtocht schuilplekken kunnen vin
den. Het was een hele toer om alles voor
elkaar te krijgen. Enorm veel correspon
dentie om visa te bemachtigen. Alleen
het visum voor Birma ontbreekt nog.
Birma geeft geen toestemming. Wèl voor
zeven dagen, maar we zijn er veel langer.
Namelijk 1300 kilometer en dat red je
niet in een week".
„Dat probleem is nog niet opgelost,
maar we avonturen het wel. We doen het
illegaal. Misschien wat moeilijkheden
bij de grensoverschrijding. We zullen
daar ook hele stukken per kameel moe
ten doen. Maar de dorpshoofden staan er
als gastvrij bekend. Als we zeggen dat
we twee dagen later weer uit hun gebied
verdwenen zijn, zal het wel lukken".
Heieen en Michael interesseren zich
beiden voor de cultuur in die vreemde
landen. „We moeten goed rekening hou
den met het kastensysteem in India.
Niet per ongeluk de verkeerde water
pomp nemen die bedoeld is voor de no
tabelen van zo'n dorp. Elke klasse heeft
namelijk z'n eigen waterpomp".
Michael: „We hebben ook de zakelijke
kanten geregeld. We gaan kranteartike
len schrijven en verkopen. We geven ra
dio-interviews en we doen aan produkt-
sponsoring met onze kano's en andere
materialen. Zoals de fotocamera, de ver
zekering, kampeertikelen, bestek en ser
viesgoed, tenten en al het touwwerk. Die
voorbereiding kostte ons tweeëneenhalf
jaar".
Ten slotte: "We hebben een ideolo
gisch doel. We willen af van alle vooroor
delen, contacten leggen tijdens de vaar
tocht, in aanraking komen met de visse
rij, mensen ontmoeten en verrijkt terug
komen...".
Je kunt er lang of kort over praten, maar
uiteindelijk moet je het gewoon doen. Dat dacht
het Friese echtpaar Michael Barak en Heieen
Boelens toen bij hen het plan rijpte een twee jaar
lange wereldreis te maken waarbij niet minder
dan 12.000 kilometer al peddelend per kano moet
worden afgelegd. Onlangs vertrokken ze, vol
goede moed. Dick Horst sprak met ze op de
valreep.
door Dick Horst
Minister Schoo van ontwikkelingssamenwerking wuift de avonturiers uit.
to's maken om de reis te kunnen beta
len. Via sponsors zijn we op de Hiswa
terechtgekomen. Elke drie maanden
schrijven we een nieuwsbrief voor het
thuisfront. De opbrengst is bestemd
voor het visserijproject op Lombok.
Evenals de opbrengst uit de verkoop
van zilveren bootjes. De door edelsmid
Jaap Rolf ontworpen miniaturen van
een Indonesische vlerkprauw met zeil.
het type boot waarmee de vissers van
Lombok nog steeds de zee op gaan".
Michael en Heieen gingen voortva
rend van start. Van Amsterdam ging het
via de Vecht, Kromme Rijn en Amster
dam-Rijnkanaal naar de Waal. Na twee
dagen rust in Nijmegen werd de Maas op
gevaren om het daarop volgend week
einde in Maastricht weer wat uit te rus
ten.
Lift
Michael ontvouwde vlak voor het ver
trek het verdere reisplan: „We varen
daarna de Maas op tot het Rijn-Marne-
kanaal. Dat kanaal voert ons naar
Straatsburg, waar we de boten uit het
water halen om met de kayaks over land
naar de Donau te reizen. Vanaf Ulm kun
nen we ons dan 2550 km door de stroom
laten meevoeren totaan de Donau-delta.
Bij Constantsa is het rivier-varen voorlo
pig afgelopen en gaan we de zee op om
met de kayaks langs de kust te varen. Op
de Zwarte Zee varen we langs de kusten
van Roemenië, Bulgarije en Turkije. Via
de Bosporus, de Zee van Marmora en de
Dardanellen bereiken we de Egeïsche
Zee. Dan trekken we langs de Middel
landse Zeekust tot Merson, een stadje te
genover Cyprus. Hier moeten we wach
ten op gunstig weer om de honderd kilo
meter lange oversteek naar Cyprus te
kunnen maken".
In verband met de politieke omstan
digheden in het Midden-Oosten wordt
vervolgens per veerboot 'een lift' geno
men naar Israël, waar Michael en Heieen
een paar maanden blijven om de uitrus
ting te herstellen en voorbereidingen te
treffen voor het zwaarste deel van de
expeditie: langs de kusten van Israël en
Egypte naar het Suezkanaal om in Suez
met de kano aan boord te gaan van een
groot schip dat naar Karachi in Pakistan
vaart.
„Vanaf Karachi varen we over zee naar
New Delhi in India. We waren van plan
de Indus op te varen om dan vanaf Mui
tan over land naar India te trekken, maar
volgens informatie uit Pakistan is dat
waarschijnlijk niet mogelijk aldus Mi
chael. „De Ganges brengt ons vanaf
New Delhi 1600 km verderop naar de
Golf van Bengalen. Daarna varen we via
de Golf van Martaban, de Adamanzee en
de Straat van Malakka naar de kusten
van Bangladesh, Birma. Thailand en Ma
leisië.
