Waar moeten we
dan nog 'n beetje
leuk van leven?'
Wandelen in een computerdroom
Specialisten Vluchten naar Duitsland
De adembenemende geneugten van het Omniversum
ZATERDAG 26 APRIL 1986
EXTRA
PAGINA 27
Of er nu een echtscheiding of een faillissement aan ten grondslag ligt, feit is
dat steeds meer Nederlandse specialisten hun heil zoeken in het Westduitse
grensgebied met Nederland, een streek die bij Duitse medici niet zo populair
is en daarom is een vestigingsvergunning er een fluitje van een cent. Dolf
Ruesink zocht een paar gevluchte artsen op en stuitte en passant op
sentimentele afscheidsbrieven. "Lieve dokter Willem, wat jammer dat je bent
weggegaan".
"Ik duikelde naar anderhalve ton per jaar, terwijl ik eerst zes ton bij elkaar
(foto's GPD)
en scheepsarts op de Holland-Amerika-
Lijn zo voortvarend begonnen jongeling
verloor de controle over zijn financiën
en kwam in een slagzij makend schip te
recht. Koninginnedag 1984 was het 'uur
U'. „Met een oranje dekzeiltje op de aan
hanger achter ons autootje zijn we er
vandoor gegaan. Het zweet stond ons in
de handen, wantje weet natuurlijk datje
bij een faillissement niet zomaar het
land uit mag".
Uitkomst
Cochem aan de Moesel was het reis
doel van de chirurg en zijn prille bruid'
Wilma. Het Marienkrankenhaus („met
verrukkelijke nonnen, die alles voor hun
werk over hadden") bood uitkomst. De
eenzaamheid in Cochem en de heimwee
naar Nederland waren echter knagend.
Het sympathieke, maar niet bijster geou
tilleerde Krankenhaus Osterforde in het
Noordduitse Bockhorn werd een tussen
station. Hoewel Soer inmiddels werk
zaam is als Oberarzt in het veel grotere
en modernere Nordwest Krankenhaus
in dezelfde regio, woont hij nog altijd in
een wit huurhuisje op een steenworp af
stand van deze als Schwarzwaldkliniek
ogende centrum van gezondheidszorg.
Het 80 bedden tellende ziekenhuisje
kende alleen een interne en chirurgische
afdeling, waar bij gebrek aan patiënten
zelfs dorpelingen met een eenvoudige
hersenschudding en een ingegroeide na
gel van de grote teen werden opgeno-
„Ach ja, het is hier in Duitsland na
tuurlijk heel anders", wil ook Willem
Bliek in Papenburg wel bekennen. In
deze vroegere veenkolonie, waar even
eens een huisarts, tandarts en pastoor
uit Nederland zijn overgekomen, wor
den de Duitse collega's nog het liefst
met Doktor Medicus aangeduid. „Ik heb
mijn assistente gevraagd of ze Willem te
gen me wilde zeggen, maar dat krijgt ze
nog steeds niet over haar lippen". Aan
de wand hangt een afscheidsbrief van
een van de patiëntjes die Bliek met pijn
in het hart moest achterlaten. „Lieve
dokter Willem, wat jammer dat je bent
weggegaan".
Racefiets
Op het bureau ligt nog een stapeltje
fanmail. „Mensen die weten dat ik niet
vanwege het geld ben gevlucht. Ik werk
niet voor geld, ik ben socialist en denk
anders dan de meeste artsen. Bij mijn
komst naar Papenburg ben ik onmiddel
lijk lid van de SPD geworden".
Blieks overige eerste wapenfeiten op
Duitse bodem: de aanschaf van een rode
auto, een lidmaatschap bij de roeiclub
en veelvuldige tochtjes en patiëntenbe
zoekjes op de racefiets. „Die fiets heb ik
bij een Winterswijkse collega-arts van
het grof vuil weggehaald. Een prima kar
retje, alleen de derailleur was vastgelo
pen en daarom stond het ding aan de
straat. Tsja, dat zijn dan die specialisten
die onlangs staakten voor meer geld. Ik
was een van de drie artsen in Winters
wijk die niet aan die onzinnige staking
hebben meegedaan".
Jan Soer heeft wèl gestaakt. Dat wil
zeggen: hij is gestaakt met betalingen en
aflossingen aan de drie banken die sa
men acht ton tegoed hebben van de oud-
Grollenaar. „Ik heb ze een regeling aan
geboden om zeker drie ton terug te beta
len. Tien jaar lang iedere keer 30.000 gul
den. Wilden ze niet. Maar is het dan mijn
schuld dat een van die banken nog zes
ton tekortkomt? Ze hadden mijn huis
van één miljoen als onderpand. Kan ik
het helpen dat ze dat kapitale pand voor
vier ton aan iemand anders hebben ver
kocht? De bank speelde gewoon Sin
terklaas met mijn centen".
„Vorige week is in Nederland mijn
faillissement afgewikkeld. Gisteren lag
er alweer een brief: „In ernstige mate
overwegen wij thans gerechtelijke stap
pen te ondernemen". Weer gaan ze ons
het leven zuur maken, terwijl ik bereid
ben tot een schikking. Meer inleveren
kan echt niet, want waar moeten mijn
vrouw en ik dan nog een beetje leuk van
leven? Kijk, had ik dit allemaal geweten,
dan was er natuurlijk nooit een duur
huis gebouwd. Dan was Jan Soer mooi
in een huurhuisje blijven zitten. Ik wilde
echter de luxe hebben, kon het gemak
kelijk betalen en heb me om de tuin la
ten leiden door financiële adviseurs
Tips
In Papenburg begint een Nederlandse
kinderarts met nieuwe moed aan een
praktijk. Blieks door de artsenvereni
ging aan strenge beperkingen gebonden
openingsadvertentie staat onopvallend
onder de rubriek 'Vermischtes' (Diver-
sen)van de lokale krant.
In Bockhorn beantwoordt Soer een te
lefoontje. „Dat was er wéér een", vertelt
hij wanneer de hoorn is opgelegd, „een
specialist uit Nederland die het daar
meer dan zat is en die hier zo snel moge
lijk aan de slag wil. Ik heb hem wat tips
gegeven".
De projectieruimte: modernste technieken.
„Op die kwetterende kraaien moes
ten ze maar eens jacht gaan maken",
foetert de Nederlandse Oberarzt
Jan Soer, driftig gebarend naar de
immense kolonie zwartjassen die de
rond het Nordwest Krankenhaus
geparkeerde auto's dagelijks van
een laagje wit voorziet.
Waar de tot 'vogel van het jaar' uitge
roepen kraai echter met rust wordt gela
ten, is de jacht op chirurg Soer twee jaar
na zijn overhaaste vertrek uit Nederland
nog altijd in volle gang. „Komen de ban
ken morgen met dreigementen om mij
het leven zuur te maken, dan pak ik nog
vanavond mijn boeltje en zoek ergens
anders in deze wereld wel weer een stek
kie als specialist".
Niet geliefd
Het sterk agrarische gebied Ost-Fries-
land is met al zijn kleine gehuchtjes en
beslist beperkt mondaine voorzieningen
een weinig geliefd oord bij Duitse artsen
en specialisten. Verkiezen de oosterbu
ren met hun Aprobationskunde liever
het landschappelijk** aantrekkelijke
zuiden, vele Nederlandse medici hebben
zich in de afgelopen tijd gevestigd in het
door hun collega's zo verafschuwde ach
terland nabij Drenthe en Groningen.
Tegen wil en dank, zo blijkt in menig
geval. Gevlucht voor schuldeisers, uitge
weken vanwege privéproblemen, of op
zoek naar een in ons land niet meer te
vinden basis van bestaan, zijn naar
schatting enkele tientallen artsen inmid
dels in een voor hun vreemde omgeving
aan de slag gegaan. Problemen met ves
tigingsvergunningen ontmoeten de spe
cialisten nauwelijks in het toch zo
pünktliche Duitsland. Wie zijn buiten
landse missie goed voorbereidt, krijgt
op vertoon van zijn diploma's en aanver
wante paperassen doorgaans binnen en
kele maanden toestemming van de zoge
naamde Arztekammer in de gekozen
deelstaat.
„Viel Erfolg im neuen Geschaft", zo
vermeldt het kaartje aan de eerste plan
tenbak in de nu een week oude praktijk
van Kinderarzt Willem Bliek aan een
vriendelijk ogend straatje langs het
deels gedempte kanaal van Papenburg
(30.000 inwoners). De vorige maand met
onbekende bestemming uit het Winters
wijkse streekziekenhuis vertrokken spe
cialist toont met trots zijn met moderne
apparatuur volgestouwde praktijkruim
te.
Het nabij het Haags
Gemeentemuseum gelegen
Omniversum verandert eind april
het demonstratieprogramma. Het
'Magische Ei' (Magic Egg)'De
Zon, onze ster' en de eerste
Nederlandse Omnimaxfilm 'Kijk
op Nederland' zijn de nieuwe films
in deze bijzondere 'bioscoop'.
Reden genoeg om eens te praten
met programmaleider dr. Willem
Bijleveld en de speciale effecten te
ondergaan die het Omniversum zo
bijzonder maken.
Het Omniversum werd op 7 december
1984 geopend. Het voornaamste doel is
het dichter bij het grote publiek brengen
van vooral de natuurwetenschappen. En
de manier waarop dat gebeurt is uniek te
noemen. De mensen zijn bijna lijfelijk
bij de beelden betrokken.
Dit wordt bereikt door een uitgekiend
samenspel van de modernste filmprojec
tie- en geluidstechnieken in combinatie
met de plaatsen die de bezoekers ten op
zichte van de filmbeelden innemen. De
filmbeelden verschijnen niet op een
groot vlak filmdoek, zoals in een bio
scoop, maar ze worden geprojecteerd op
de binnenkant van een reusachtige,
enigszins gekantelde koepel die zich
over bijna 300 zitplaatsen welft.
De koepel is niet dicht maar bevat zo'n
60 miljoen kleine gaatjes. Dit schept de
mogelijkheid om onafgebroken verse
lucht aan te voeren terwijl ook het ge
luid onvervormd kan passeren. Achter
dit fijnmazige geheel zijn veertig luid
sprekerboxen opgehangen waaronder
vier zogeheten 'sub-woofers' die zeer la
ge tonen produceren die het menselijk
oor niet kan horen; die voel je.
Actieve rol
Veel mensen vragen zich na een voor
stelling af hoe het toch mogelijk is dat ze
zich midden in het gebeuren leken te be
vinden met overal beelden. Sterker nog,
je kunt je soms maar moeilijk aan de in
druk onttrekken zelf een actieve rol te
spelen bij alles wat er om je heen ge
beurt. Dat is bijvoorbeeld het geval bij
het filmgedeelte waarbij de Shuttle-be
manning oefent bij het ontsnappen uit
door Dolf Ruesink
Willem Bliek wil best over zijn als
vlucht geziene verhuizing naar het
scheepsbouwstadje praten. Slechts twee
mensen in Nederland waren op de hoog
te van de komende grensoverschrijding:
„Mijn assistente, die alle telefoontjes
voor mij uit Duitsland moest aannemen
en de collega-kinderarts aan wie ik de
zorg voor mijn kinderen in het zieken
huis wilde toevertrouwen".
Echtscheiding
Bliek (46) had net een echtscheiding
achter de rug, zag in het ziekenhuis loon
beslag gelegd door zijn ex, verlangde
naar rust voor zichzelf en zijn twee jonge
kinderen en koos daarom „op verre en
dus veilige afstand" een nieuwe uitda
de cockpit (als er gevaar dreigt) en langs
kabelbanen met stoeltjesliften naar be
neden suist. Hilariteit in de zaal; ieder
een gaat onwillekeurig achterover zit
ten. Er wordt gelachen en 'nee, nee' ge
roepen. Een zucht van verlichting ont
snapt aan vele kelen als de astronauten
worden opgevangen in grote netten.
Hoeveel filmprojectoren zijn daarvoor
wel niet nodig, vraagt men zich af. Wel,
het is maar één projector, maar wel een
heel speciale. Er wordt ook maar één
projectielens gebruikt 'die het beeld over
de gehele koepel verspreidt en die door
zijn speciale vorm 'visse-oog-lens' wordt
genoemd. Dit wonder van optische pre
cisie bevindt zich in een tafeltje temid
den van de toeschouwers; pas als het in
de zaal donker begint te worden opent
hij zijn dertig centimeter grote oog.
Vooral omdat er een oppervlakte van
maar liefst 840 vierkante meter van
beeld moet worden voorzien en de beel
ging in Noord-Duitsland. Zijn vertrek
uit de Achterhoek geschiedde in het
diepste geheim. „Om bepaalde mensen
niet de kans te geven nog roet in het eten
te gooien. Het is beslist niet vanwege het
geld. Bij de fiscus sta ik niet in het krijt,
mijn rekeningen zijn betaald en na de
boedelscheiding en de verkoop van mijn
boerderij in Winterswijk worden de
schulden afgelost".
Dat aflossen van schulden is er voor
de tot april 1984 bij hetzelfde ziekenhuis
in Winterswijk werkzame Jan Soer (46)
voorlopig niet bij. De 120 kilometer ver
derop in het Noordduitse boerendorpje
Bockhorn woonachtige chirurg zag - na
een aanvankelijk bloeiend artsenbe-
staan in het Achterhoekse stadje Groen-
lo - een weinig kostelijke doch zeer kost
bare gebeurtenis voltrekken. De van ar
den niet minder dan 500 maal moeten
worden vergroot, wordt er een projectie-
lamp van 15.000 Watt gebruikt. Deze
lamp produceert zoveel warmte dat er
onafgebroken met water moet worden
gekoeld. Ook de filmtransportinstallatie
is heel apart en lijkt in geen enkel op
zicht op die in gewone filmprojectoren.
Zowel de lamp, het koelmechanisme
als de filmtransportinstallatie bevinden
zich in een beweegbare gondel in de pro
jectieruimte onder de koepelzaal. De
gondel kan opgetrokken worden tot on
der de visse-oog-lens. Recht achter de
gondel bevindt zich op de vloer een zwa
re tafel waarop de beide filmspoelen rus
ten. De 70 mm brede film loopt van de
ene spoel via de gondel naar de andere.
Met film mee wegen de filmspoelen, die
zo groot zijn als wagenwielen, 100 kilo
per stuk; twee man zijn nodig om ze te
verwisselen.
„De scheiding tussen het filmtrans-
portmechanisme en de filmspoelen is
Chirurg Jan Soer thans Oberarzt):
haalde".
beiderszoon tot alom geroemd chirurg
opgeklommen Soer ging failliet toen hij
zijn vrije vestiging moest opgeven en in
loondienst kwam bij het streekzieken
huis.
„Ik heb niets tegen een vast dienstver
band, integendeel, maar ik werd door
collega's ertoe gedwongen en wist dat
het een debacle zou worden. Ik duikelde
naar anderhalve ton per jaar, terwijl ik
eerst zes ton per jaar bij elkaar haalde
met hard werken. Op grond van dat in
komen had ik een prachtig huis met
zwembad, sauna en alles erop en eraan
laten bouwen. Een miljoen kostte me
dat. En de banken wilden maar wat
graag krediet verstrekken. 'Moet het
misschien nog iets meer zijn, meneer
Soer?', wilden ze zelfs weten.
De ooit als controlerend geneesheer
bewust gedaan", zegt programmaleider
dr. Willem Bijleveld. „We moeten de ge
ringste trilling voorkomen. Een trilling
van een millimeter wordt op de koepel
een beweging van een halve meter en
dat kunnen we natuurlijk niet hebben".
Per minuut wordt honderd meter film
getransporteerd; een film van drie kwar
tier heeft dus een lengte van viereneen-
halve kilometer. Stofdeeltjes krijgen
geen kans zich gedurende de projectie
op de film af te zetten, want die wordt
continu schoongeblazen met geïoniseer
de lucht.
Digistar
Tegen een wand staat de apparatuur
die zowel het geluid in de koepel ver
zorgt als de projectoren stuurt. The
dream is alive' zou een hi-fi kenner met
de film van het Shuttleprogramma in ge
dachten zeggen, bij het zien van deze
professionele zeskanaals geluidsinstalla
tie.
„En dit is de Digistar", zegt Willem
Bijleveld, wijzend op drie kastjes die het
meeste weghebben van kleine koelkast
jes. Met de unieke projector en de ge
luidsinstallatie is dit het derde pronk
stuk van het Omniversum. In feite is het
een planetariumprojector waarmee de
sterrenhemel kan worden nagebootst
Alleen wordt geen gebruik gemaakt van
de conventionele projectiemethoden,
met talloze lensjes en radertjes die in één
grote projectiebol zijn samengebracht
maar van digitale beeldtechnieken waar
bij de puntvormige sterren, via een soort
beeldbuis, met de visse-oog-lens op de
koepel worden geprojecteerd.
De Digistar bestaat uit een centrale
computer die de beelden naar de
werkelijke situatie berekent een stu
ringscomputer die vertelt wat er met die
beelden moet gebeuren (bijvoorbeeld bij
reizen naar andere sterren) en het pro-
jectiedeel.
De Digistar kan ook tekenen en hier
mee wordt het voor de bezoekers wat
duidelijker hoe men in de oudheid aan al
die sterrenbeelden kwam. Wil men naar
de Poolster? Geen probleem, de compu
ter trekt een denkbeeldige lijn (een 'vec
tor') naar de Poolster en berekent met
een hoe de sterrenhemel er vanaf de
Poolster uitziet. Lichtjaren glijden in se
conden voorbij en gedurende die tijd zie
je de sterrenhemel veranderen. Niet zo
erg veel, want de Poolster staat dichtbij:
op slechts 70 lichtjaren afstand. En hoe
de sterrenhemel er in de tijd van de
Neanderthalers uitzag, is evenmin een
probleem voor de Digistar.
Adembenemend
„De Digistar is dus als vector-proces
sor te gebruiken", aldus Willem Bijle
veld. „Hij herkent een in zijn geheugen
gebrachte ruimte, zoals het Magische Ei
waarmee we eind april van start zullen
gaan". De Digistar kan laten zien hoe die
ruimte vervormt als je er doorheen of
omheen loopt Hij kan schaalvergrotin
gen of -verkleiningen aanbrengen, het
beeld laten draaien of desnoods binnen
stebuiten keren. Bijleveld: „De conse
quenties van het langs of door een ruim
te reizen zijn echt adembenemend" en
hij voegt er fijntjes glimlachend aan toe:
„De mensen zullen in het begin niet we
ten wat ze precies overkomt".
Een ander programma dat eind april
van start zal gaan heeft als titel: 'De Zon,
onze ster'. Daarin wordt de onmetelijke
energiehuishouding van de zon behan
deld en de betekenis van deze ster voor
het klimaat op aarde en alles wat er leeft,
groeit en bloeit Bijleveld: „Een van de
wensen die ik nog op m'n lijstje heb
staan is een 16-mm projector omdat de
speciale zonne-observatoria van dat
filmformaat gebruik maken om zonne-
uitbarstingen vast te leggen. Dergelijke
opnamen bestaan niet op het speciale
Omnimax-formaat".
BEN APELDOORN
De voorstellingen van bet Omniversum be
ginnen op weekdagen om 14.M, 15.00,16.00 en
19.00, 20.00 en 21.00 trar en op saterdagen en
sondagen ook nog om 11.00, 12.00 en 13.00
uur. Voor scboolgroepen gelden sterk gere
duceerde tarieven. Op werkdagen kan men
tussen 09.00 en 12.00 uur reserveren voor
groepen: tel 070-545454.
Kinderarts Willem Bliek: "Ik ben socialist en denk anders dan de meeste andere artsen'
Interieur Omniversum: meebeleven.
