Litteris Sacrum doet Albee recht
Alle 'Boontjes'
worden gebundeld
Australiër Donaldson levert materiaal
voor tv-serie Nederlandse speelfilm
PODIÜMBLIK
Bezetting
The Shorts
opnieuw
gewijzigd
DINSDAG 22 APRIL 1986
KUNST
PAGINA 21
Repetitiefoto van de LAK-produktie 'Futurisme', (foto Rob Pi.
Ischa Meijer
Journalist, schrijver en acteur
Ischa Meijer brengt woensdag-
avond zijn programma 'Hallo
Acapulco' in De Waag in Leiden.
Hij zingt, vertelt verhalen en
wordt op een omvangrijk instru
mentarium begeleid door Jaap
vaii Beusekom. Aanvang 20.30
Futurisme
Het LAK brengt deze week een
bijzondere eigen produktie uit.
Onder leiding van regisseuse Ro-
semaria Rinaldi heeft een groep
amateurs een theaterstuk over
het futurisme gemaakt. Het futu
risme is een stroming die aan het
begin van deze eeuw ontstond in
Italië en die grote waarde teken
de aan de dynamiek van de
(technische) vooruitgang. Tom-
maso Marinetti baarde daar op
zien door te beweren dat de
schoonheid van een racewagen
groter was dan die van de Nike
van Samothrake. Marinetti
maakte school. Schilders, beeld
houwers, filmers, musici en
schrijvers maakten zich zijn
grondslagen eigen en zochten
naar manieren om hun werk te
doordringen van.snelheid en con
centratie. Men schilderde paar
den met twintig benen en maakte
zeer snel gemonteerde films. Het
futurisme is later een belangrijke
bron van inspiratie geweest voor
de cultuur-opvattingen in het
Italië van Mussolini.
In de LAK-produktie worden
onder de naam 'Na de moord op
de maneschijn' teksten van Mari
netti gepaard aan de video-tech
nologie van tegenwoordig. Tien
acteurs en tien monitoren moeten
de uiterste konsekwentie van het
futurisme zichtbaar maken: het
toeval als werkelijk artistiek mo
ment. 'Na de moord op de mane
schijn' wordt donderdag, vrij
dag en zaterdag in het LAK ge
speeld. Aanvang steeds 20.30
Timdelerclub
Geheel anderssoortig Leids
amateurtoneel vrijdag in de
Schouwburg aan de Oude Vest.
De christelijke toneelgroep De
Timdelerclub speelt dan 'Het
Pleintje' van Carlo Goldoni. Hij
schreef deze komedie in 1756 ter
ere van het carnaval van Vene
tië. Het stuk vertelt de belevenis
sen van enkele Napolitani op
vrijersvoeten. Aanvang 20.15
Litteris Sacrum
Litteris Sacrum is de enige to
neelgroep uit Leiden die het pre
dikaat 'koninklijke' voor de
naam mag zetten. Zij spelen
'Kleine Alice' van Edward Albee
zaterdagavond in de Leidse
Schouwburg. Meer hierover el
ders op de pagina. Aanvang
20.15 uur.
Imperium
In deze week
val half toneelspelend Leiden
zich op de planken waagt, mag
Imperium niet ontbreken. Vrij
dag- en zaterdagavond worden
in het eigen Microtheater aan de
Oude Vest de laatste uitvoerin
gen gegeven van 'Woyzeck' van
George Büchner, dat eerder in
deze krant een gematigd enthou
siaste recensie kreeg.
Zondag tenslotte bij Imperium
de allerlaatste uitvoering van
'Hedda Gabler' van Ibsen, een
herkansing voor wie deze eigen
zinnige opvatting van het stuk
eerder heeft gemist. Aanvang
steeds 20.30 uur.
Kindertheater
Twee kindervoorstellingen in
Leiden. In de Schouwburg speelt
toneelgroep Mevrouw Smit
woensdagmiddag 'Het verdron
ken land vanMilo'. Een poëtische
voorstelling voor kinderen van
zes tot tien jaar, die eerder ook in
het LAK te zien was. Een van de
betere kinderprodukties van de
laatste jaren. Aanvang 14.30
ln het LAK komt zondagmid
dag Teneeter met 'Van de hou
thakker en de halve kalkoen'. De
voorstelling is gebaseerd op een
sprookje. Een houthakker heeft
als enige wens ooit in zijn eentje
.een gebraden kalkoen te mogen
opeten. Na zeven jaar sparen is
het zover. Hij trekt het bos in, op
zoek naar een rustig plekje voor
de maaltijd. Drie maal moet hij
met houthakkersslimheid zijn
bout verdedigen. Dat lukt, en de
houthakker krijgt nog een mooie
droom op de koop toe. Bedoeld
voor kinderen vanaf zes jaar.
Aanvang 15.00 uur.
'Kleine Alice* van Edward Albee
door Toneelvereniging Litteris Sa
crum. Regie Kees Schutte. Vertaling
Ernst van Altena. Gezien op 19 april
in Alphen. Nog te zien op 26 april in
de Leidse Schouwburg en op 3 mei in
de Muzenhof, Leiderdorp.
ALPHEN - Na een in deze krant
nogal heftig besproken Tsjechov
opvoering, is Litteris Sacrum de
ingeslagen weg van gewaagde,
'moeilijke' klassiekers spelen
verder opgegaan dqor Edward
Albees 'Tiny Alice' op het reper
toire te nemen: een inderdaad
lastig stuk dat bij uitgave in 1964
de critici en het publiek verbij
sterde. Zij die verwachtten en
hoopten dat Albee op het succes
van zijn wereldhit 'Who's Afraid
of Virginia Woolf' zou voortbor
duren, kwamen bedrogen uit en
het is tekenend voor Albees inte
griteit dat hij daartoe ook nooit
pogingen heeft ondernomen.
Triest feit is echter dat Albee
sindsdien nooit meer een derge
lijk succes heeft gekend.
'Kleine Alice' valt op zijn minst
raadselachtig te noemen. Om een
gigantische donatie van mejuf
frouw Alice aan de kerk in ont
vangst te nemen, wordt broeder
Julian door de kardinaal naar
haar kasteel gestuurd. Langzaam
wordt duidelijk dat het geld al
leen verkregen zal worden als
Julian een offer brengt: hij moet
juffrouw Alice trouwen. Julian
beschouwt dit als een manier
waarop hij God kan dienen en
stemt in, maar na de ceremonie
blijkt dat hij in feite getrouwd is
met 'Kleine Alice' die zich in een
perfecte replica van het kasteel
blijkt te bevinden en die door de
andere personen als een soort
god wordt beschouwd. Haar
moet hij dienen; een illusie, een
hallucinatie? Als hij weigert,
wordt hij neergeschoten en al
leen gelaten met de replica. Hij
sterft met de bijbelse woorden:
'Alice? Mijn God waarom hebt
Gij mij verlaten?' Is hij (en met
hem Christus) gestorven voor
«een illusie?
Albee roept vragen op over de
essentie van religie, die hij echter
niet verder wenst te beantwoor
den dan dat de mens niets weet;
alleen gelooft. En misschien dat
geloof per definitie een door
mensen gemaakte illusie is.
Het mooie van deze uitvoering
is dat regisseur Kees Schutte er
in geslaagd is de problematiek
van dit op het eerste gezicht on
doorzichtige stuk zeer helder en
begrijpelijk te krijgen, zonder er
toe over te gegaan te zijn het pu
bliek een antwoord te willen ge
ven: Albee stelt vragen en de op
voering doet dat evenzeer. Dit
strookt met de opvatting die aan
de gehele opvoering ten grond
slag lijkt te liggen, namelijk dat
deze recht moet doen aan de in
tenties van de auteur (dit overi
gens weer in volledige overeen
stemming met Albees beroemde
haat voor regisseurs- of drama
turgentoneel). En ook al heeft
het gezelschap het om voor mij
niet altijd duidelijke redenen no
dig gevonden het stuk enigszins
te bewerken, en ook al was het
decor van het kasteel omslachtig
en de replica zonder zeggings
kracht; het stuk werkte eri Albee
mag tevreden zijn.
Dit is vooral te danken aan de
regie en het goede - en bij vlagen
schitterende - spel. Kees Schutte
heeft het spelerspotentieel goed
benut, fijn genuanceerd en dra
matisch belangrijke momenten
juist benadrukt: een gedegen re
gie. Van Albees zeer speelbare
rollen hebben vooral Joop Se-
gaars en Hein Snijders sterk ge
bruik gemaakt. En Rigo van der
Meers butler was verrassend ko
misch en doordacht.
PAUL DEVILEE
Vijfduizend pagina's, achttien delen
BRUSSEL (ANP) - In oktober van
dit jaar begint de Belgische uitge
verij Manteau met de uitgave en
verspreiding van de cursiefjes die
Louis Paul Boon tussen 1959 en
1978 vrijwel zonder onderbreking
dagelijks in het Gentse socialisti
sche dagblad .Vooruit' liet ver
schijnen. Dit heeft het persbureau
Belga maandag bekendgemaakt.
De .Boontjes' zijn korte verhalen
van een pagina, of langere verhalen
die oorspronkelijk in verscheidene
afleveringen zijn gepubliceerd. De
inhoud bestaat uit fabels, sprook
jes, dromen, anecdotes, herinne
ringen, natuurbeschrijvingen, au
tobiografieën en beschouwingen
over literatuur, film en schilder
kunst en diverse andere onderwer
pen. Gezamenlijk vormen ze een
kaleidoscopisch beeld van het
„volledige leven" in de twintigste
De ruim 5.000 pagina's tellende
tekst, goed voor 17 of 18 delen,
wordt voorzien van aantekeningen
en verklarende notities. Van reële
personen, die door Boon van fictie
ve namen werden voorzien, zal
voorzover mogelijk de ware identi
teit worden onthuld. Deel een van
de Boontjes-roman zal alle Boon
tjes bevatten die Boon in 1959 en
1960 schreef
Samenstellers van de Boontjes
zijn de essayisten Herwig Leus en
Julien Weverbergh. Zij wijzen erop
dat Boon zijn krantenstukjes niet
schreef met louter journalistieke
bedoelingen. Van meet af aan zou
Boon het plan hebben gehad om
een totaalroman' te schrijven, die
een unicum in de Nederlandse lite
ratuur moest worden.
Zo schreef hij in 1961: „Ik heb U
van in het begin een meesterwerk
in kipkap beloofd, iets dat ze na
mijn dood zouden bundelen tot
een monsterboek in tien delen en
^t de bijbel van deze tijd ging zijn.
Als daarna nog een boek van een
ander verschijnen mocht, zal el
keen minachtend de schouders op
halen: och kom. het staat reeds in
het Meesterwerk in Kipkap'
Opvallende bijzonderheid is dat
de 55-jarige Weverbergh afgelopen
woensdag door de directie van El
sevier, waaronder Manteau ressor
teert, werd ontslagen. Dit ontslag,
waarvoor officieel geen reden is
opgegeven, heeft tot heftige beroe
ring geleid in literaire kringen in
Vlaanderen. Voor de uitgave van
de monumentale Boontjes-roman
zal het ontslag echter geen gevol
gen hebben.
Boon, wiens oeuvre in Neder
land eerder erkenning vond dan in
Vlaanderen, werd verschillende
keren voorgedragen voor de No
belprijs voor literatuur
Louis Paul Boon.
Dansgroepen uit VS op tournee
AMSTERDAM (ANP) - Onder de
naam .Dancing America' zullen zes
prominente dansgroepen uit de
Verenigde Staten in het theatersei
zoen 1986/1987 een tournee door
Nederland maken. In totaal zullen
zij 78 voorstellingen geven in vijf
tien verschillende schouwburgen
in het gehele land.
De zes groepen zijn: Balletap
ROTTERDAM (GPD)
Vanavond begint onder de
titel 'Morgen gaat het beter'
op Nederland 2 een vijf deli-
ge NOS-serie over de ge
schiedenis van de Neder
landse speelfilm. Deel 1 be
handelt de ontwikkeling
van de stomme film. Een
belangrijke medewerker
aan deze aflevering is
vreemd genoeg een buiten
lander, de in 1929 in het Au
stralische Newcastle gebo
ren Geoffrey N. Donaldson.
Hij emigreerde na een kort
stondige loopbaan als on
derwijzer naar Europa en
woont nu al jaren in Rotter
dam.
In de afgelopen decennia
ontwikkelde hij zich tot de
grote animator van het on
derzoek naar de geschiede
nis van de Nederlandse
stomme film. Enkele jaren
geleden werd hij daarvoor
onderscheiden op de Ne
derlandse Filmdagen.
door
Rob van der Kam
Hoe raakt een Australische onder
wijzer verslingerd aan filmgeschie
denis en dan ook nog uitgerekend
de Nederlandse? Geoffrey Donald
son: „Al in Australië was ik begon
nen met het verzamelen van mate
riaal over de vroege filmgeschiede
nis. Ik heb in mijn kinderjaren al
tijd bij mensen gewoond die gere
geld naar de bioscoop gingen.
Toen ik op een gegeven moment
met mijn moeder bij een gezin in
woonde, hadden de dochters een
grote stapel oude jaargangen van
het Amerikaanse filmblad 'Fotop-
lay'. Ik vond het fascinerend om
die oude tijdschriften door te bla
deren en zo wist ik al een hoop van
de zwijgende film zonder dat ik er
ooit maar één gezien had".
Donaldson begon vervolgens
links en rechts filmfoto's, program
maboekjes en knipsels te verzame
len. De stroom immigranten die na
de oorlog in Australië neerstreek,
bracht Donaldson op het idee om
te proberen hoe hij zelf in een
vreemde cultuur zou aarden. Toen
hij in 1955 uit Australië vertrok
Het eerste deel van 'Morgen gaat het beter' draagt de titel 'De
zwijgende speelfilm' en belicht de Nederlandse speelfilm tussen
1914 en 1922. In die tijd maakte onze filmindustrie een, inmid
dels vrijwel vergeten, bloeiperiode door. Twee figuren speelden
daarin een dominerende rol: producent-regisseur Maurits Bin-
ger met zijn Filmfabriek Hollandia en de regisseur Theo Frenkel
sr., die behalve in Nederland ook in Frankrijk, Duitsland en
Engeland werkte en meer dan tweehonderd speelfilms maakte.
De daaropvolgende vier weken zal er elke dinsdagavond een
deel van de serie 'Morgen gaat het beter' worden uitgezonden.
Deel twee gaat over de jaren dertig. Er werd veel gezongen in de
Nederlandse films uit die tijd. Dat gebeurde veelal onder regie
van uit Hitler-Duitsland gevluchte emigranten. In groot con
trast daarmee staan de beelden die Gerard Rutten in Neder-
lands-Indic maakte voor de film 'Rubber'
De derde aflevering bekijkt de jaren 1940-1965. De Nederland
se Film Academie wordt opgericht, Bert Haanstra maakt zijn
eerste speelfilm 'Fanfare' en Fons Rademakers debuteert met
'Dorp aan de rivier'.
'De nieuwe golf is de titel van het vierde deel. Tussen 1960 en
1970 slinkt het bioscoopbezoek met meer dan de helft. Uitgere
kend in die periode probeert een jonge generatie filmmakers
zich voor het eerst te bewijzen. Godard, Antonioni en Hitchcock
zijn hun grote voorbeelden, maa Nederland is blijkbaar geen
land i
i filmliefhebbers.
Het laatste deel belicht de Nederlandse speelfilm vanaf de
jaren zeventig. Met 'Blue Movie', 'Wat zien ik* en vooral 'Turks
Fruit' wordt het publiek naar de bioscoop gelokt. Men gelooft
weer in de Nederlandse film en veel nieuw talent dient zich aan.
Helaas is de internationale filmsituatie niet bepaald rooskleu
rig. Het publiek in het videotijdperk is verwend en grillig en
bioscoopscuccessen zijn minder voorspelbaar dan ooit. Maar...
morgen gaat het beter. (Nederland 2, 21.30 uur).
was zijn eigenlijke reisdoel Italië.
Hij arriveerde in Nederland en van
verder trekken is het nooit geko
men. Na eerst als tomatenplukker
en magazijnbediende gewerkt te
hebben, belandde Donaldson uit
eindelijk bij Unilever, waar hij nu
nog steeds full-time werkzaam is
als correspondent en vertaler op de
octrooiafdeling.
Pioniers
Bij aankomst in Nederland was
Geoffrey Donaldson absoluut niet
van plan zich te gaan gaan verdie
pen in de Hollandse filmgeschiede
nis. Hij werd echter op dit spoor
gezet door een Poolse film verza
melaar die hem om informatie
vroeg. Hij poogde aan dat verzoek
te voldoen, maar al snel bleek dat
er bedroevend weinig over de vroe
ge Nederlandse filmgeschiedenis
bekend was. Wanneer niemand het
doet, dan moet ik het zelf maar
doen, zo luidde ongeveer Donald
sons motivatie om zich serieus met
de Nederlandse stomme film bezig
te gaan houden. Bovendien werd
hij geprikkeld door de neerbui
gendheid waarmee er in Nederland
geschreven werd over het werk
van eigen filmpioniers als Alex
Benno en Maurits Binger.
Donaldson: „Je kunt geen film
afkraken wanneer je hem nooit ge
zien hebt. En aangezien veel van de
zwijgende films verdwenen zijn,
hoe kun je dan het oordeel uitspre
ken dat het allemaal troep was".
Donaldson geeft overigens ruiter
lijk toe dat hij het knap benauwd
had toen hij voor het eerst naar een
vertoning van oude Nederlandse
films ging. Hij was bang dat de eer
ste confrontatie misschien toch op
een vreselijke teleurstelling uit zou
lopen. Gelukkig vond hij dat het
reuze mee viel en dat was een argu
ment om zijn noeste arbeid voort te
zetten.
Donaldson is van mening dat Ne
derland zich absoluut niet hoeft te
schamen voor haar vroege filmpro-
dukties: Het was een opluchting
om te ontdekken dat veel zwijgen
de Nederlandse films die in het
buitenland zijn vertoond, goed zijn
ontvangen. Het waren geen mees
terwerken of grote successen,
maar er was belangstelling. De
speeltrant en de fotografie werden
meestal geprezen, en ook de kos
tuums en de achtergronden.
Hoe komt hij aan zijn gegevens?
Donaldson: „Ik ben begonnen van
het Filmmuseum de oude Neder
landse filmvakbladen te lenen en
ik heb alles overgetikt wat ik over
Nederlandse speelfilms vond. Ik
heb vervolgèns jarenlang al mijn
avonden besteed aan het lezen van
jaargangen oude kranten, op zoek
naar materiaal". Via de acteur Joop
van Hulzen raakte Donaldson met
steeds meer voormalige acteurs,
regisseurs en technici in contact.
Ook via bevolkingsregisters wist
hij veel oude rotten uit het filmvak
op te sporen. Dat zorgde in de loop
der jaren voor de kasten vol met
documentatie die nu een groot deel
van zijn Rotterdamse flat in beslag
nemen.
Ondergestoft
Tot 1975 besteedde Donaldson in
feite elke vrije minuut aan zijn on
derzoek. Hoewel het heilige vuur
nog steeds niet gedoofd is, doet hij
het de laatste jaren wat rustiger
aan. Er zijn nog andere dingen in
het leven buiten films, zo consta
teert hij nu. Toch valt er van hem
nog veel nieuws over het onderge-
stol'te vaderlandse filmleven te ver
wachten. Donaldson publiceert re
gelmatig in het tijdschrift Skrien
en bovendien werkt hij aan een
Almanak over de Nederlandse
filmgeschiedenis
Hij gaat uitermate zorgvuldig te
werk en hij vermoedt dat het wel
eens tot na zijn pensionering kan
duren voor het boek verschijnt.
Maar ook nu al staat het als een
paal boven water dat Donaldson in
de afgelopen dertig jaar waardevol
werk verricht heeft voor de Neder
landse cultuurgeschiedenis.
Zijn onderzoek heeft veel andere
onderzoekers gestimuleerd. Bo
vendien is het de vraag of het eer
ste deel van de serie 'Morgen wordt
het beter' zonder Geoffrey Donald
son in zijn huidige vorm gemaakt
had kunnen worden.
RIDDER - Joost de Wit is in Belgie
benoemd tot tot Ridder in de Orde
van Leopold II. Dit vanwege zijn
verdiensten voor de culturele sa
menwerking tussen Vlaanderen en
Nederland. De Wit is directeur van
de stichting tot bevordering van de
vertaling van Nederlands letter
kundig werk in Amsterdam.
Weekeinde Nederlandse muziek
ROTTERDAM (ANP) - Van 24 tot
28 april wordt in Rotterdam een
weekeinde Nederlandse muziek
geboden: zes concerten, waarvan
er vier worden gegeven in De Lan
taren en de andere in De Doelen en
op het Rotterdams Conservato
rium. Een groot aantal componis
ten van jong tot oud passeert er de
revue. Gespeeld worden werken
van Henriëtte Bosmans, Matthijs
Vermeulen en Alexander Voormo
len uit het begin van deze eeuw.
Hedendaagse muziek klinkt er van
Louis Andriessen, Jan van Vlijmen
en Peter-Jan Wagemans. Van de
laatste beleven twee werken hun
première in Rotterdam.
Nieuwe composities worden ver
der ten gehore gebracht van jonge
re Rotterdamse componisten als
Helmus, Zuidam, De Jonge en
Woof. Het Guus Janssen septet
maakt eigen muziek, waarin ge
componeerde en geïmproviseerde
elementen met elkaar worden ver
bonden. De groep De Volharding,
die zich al een kleine twintig jaar
toelegt op Nederlandse muziek,
brengt in het slotconcert speciaal
voor dc groep geschreven werken
en daarbij een première van een
comDositie van Nico Schuyt.
Van 30 mei tot 2 juni staat een
weekeinde Amerikaanse Muziek
op stapel. Uitgevoerd worden dan
werken van Carl Ruggles, Charles
Griffes, Colin McPhee, Charles
Ives, Henry Brant, George Antheil,
Morton Feldman en George Lewis
Een concert is gewijd aan composi
ties van Paul Bowles. Het slotcon
cert biedt jazz- en geïmproviseerde
muziek
USA, Bucket Dance Theater, Pilo
bolus, Momix, Bill T. Jones/Arnie
Zane en Co en Rosalind Newman
and Dancers. Deze gezelschappen
hebben de laatste jaren elk op een
eigen manier het specifieke karak
ter van de nieuwe Amerikaanse
dans helpen vormen. Dat karakter
komt tot uitdrukking in de integra
tie van klassiek en modern ballet
enerzijds en allerlei andere dans
vormen met als elementen jazz.
volkskunst en show aan de andere
kant, aldus het Nederlands Impre
sariaat, dat de organisatie in han
den heeft.
De manifestatie is mogelijk ge
worden door onder meer de sa
menwerking van een aantal Neder
landse schouwburgen. Van de tota
le kosten komt vijftig procent voor
rekening van de deelnemende
schouwburgen, 25 proeent wordt
gedekt door het ministerie van
Welzijn, Volksgezondheid en Cul
tuur en 25 procent door sponso
ring. Het ligt in de bedoeling dat de
samenwerking na deze eerste ma
nifestatie blijft voortbestaan onder
de naam .Raamwerk'. Deze samen
werking maakt het volgens de or
ganisatoren mogelijk de kosten
laag te houden.
LEIDEN - The Shorts hebben weer
een bezettingswisseling onder
gaan. Drummer Roy Decrzen
broot, nog geen jaar geleden tot
The Shorts toegetreden, is er nu al
weer uit. Ook de Leidse bassist
Hans Stokkermans, een lid van het
eerste uur, heeft de band verlaten
Volgens platenmaatschappij Tel
star vanwege een liefde in het oos
ten des lands. Hun opvolgers zijn
Bennie Janssen van V.Ó.F. De
Kunst en bassist Martin Jets. Van
The Shorts is zeer onlangs de
single 'Verboden Toegang' ver
schenen.
Tweede concert
Queen in Leiden
LEIDEN - Wegens overweldigende
belangstelling voor het concert op
11 juni in de Groenoordhal geeft
popgroep Queen daar op donder
dag 12 juni een extra concert. De
voorverkoop begint aanstaande
donderdag.
De kaartjes voor het eerste con
cert waren zaterdag binnen twee
ënhalf uur verkocht. De Leidse
VVV meldt dat in de nacht van
vrijdag op zaterdag de eerste fan.s
om één uur hun slaapzak voor de
deur vlijden.
OUDE MUZIEK De serie Oude
Muziek in Oudheden' wordl
woensdag voortgezet met een con
cert van het ensemble Musica a
Quattro, dat muziek speelt van Jo
hann Sebastian Bach en van diens
zoon Carl Philipp Emanuel Het
Museum van Oudheden is te vin
den aan het Rapenburg in Leiden
Aanvang 20.15 uur.
