Pierre Bokma: teleurstelling over Shakespeare-voorsteUing Messiaen komt in najaar Opvallende rol in 'Wat U wilt' Amsterdam wacht veel tentoonstellingen en theatervoorstellingen Den Haag presenteert zich als kunst- en cultuurstad DONDERDAG 10 APRIL 1986 KUNST PAGINA 27 UTRECHT (GPD) Het gaat hard met de dertigjarige ac teur Pierre Bokma. Nog geen vijf jaar van Maastrichtse Toneelschool speelt hij de ene mooie rol na de andere. Critici prijzen zijn fijngevoelig acteren keer op keer de he mel in. Zijn doorbraak kwam met Nacht, de moeder van de Dag van de Zweedse schrijver Lars Noren, waarin hij de zestienjarige David speelde (in 1983 bij het Publiek- stheater), daarna schitterde hij onder andere in Kwelling en Dantons Dood, beide uitgebracht door Baal. Volgend seizoen volgt de haast traditionele bekroning voor jong mannelijk talent: de rol van Hamlet in de regie van Gerardjan Rijnders. Aanleiding voor dit gesprek is de voorstelling 'Wat U Wilt', de befaamde komedie van Sha kespeare, die in de uitvoering van het Publiekstheater in vele plaatsen is te zien. Pierre Bokma: „Ik ben teleurge steld over 'Wat U wilt'. De bedoe lingen zijn er nog niet voor de helft uitgekomen. Het begon al slecht. Heel rommelig, heel rotzooierig. Een derde van de medewerkers be gon door een verkeerde planning een paar weken te laat met repete ren. Bij mijzelf kwam daar nog een week by, omdat ik ziek was. Pro beer dan maar eens tot hecht en- semblespel te komen". door Eric v.d. Velden „Je zat natuurlijk ook met een ongezond grote druk van buitenaf. Wil je alle draden bij Shakespeare ontwarren, dan moetje in alle rust, als een kasplantje haast, kunnen werken. Vooral Karst Woudstra, de regisseur voelde de last van het feit dat men bij het Publiekstheater vond, dat er nu eindelijk eens een voorstelling gemaakt moest wor den die leuk was, waarmee je pu bliek zou trekken. Hij was het im mers die inmiddels doorben wat lasterlijke campagne in de pers be kend stond als iemand die alleen treurigheid en zwartgalligheid kon brengen. Verder speelde bij Karst nog een overgebleven rancune mee, over hoe hij bij het Publiek stheater als artistiek leider aan de kant is gezet. Dat leidde bij hem tot een zekere vorm van fatalisme. Heel jammer". - Bij de eerste voorstelling, amu seerde het publiek zich anders uit stekend. 'Wat U Wilt' kan zeker tot de best geslaagde produkties, die Het Publiekstheater dit seizoen uit gebracht, worden gerekend. „Ja, maar dat was de première. Hoe verboden het ook is, je ont komt er als acteur toch niet aan dat er na de première een last van je af valt. Voor zo'n eerste voorstelling staan de zenuwen zo gespannen, staan de poriën zo open. En zeker door die externe druk waar ik het al over had, en waar iedereen zich heel erg bewust van was. Vergeet niet dat wij het stuk zestig keer moeten spelen. Je voelt dat de voorstelling langzaam naar bene den gaat, en er is niets zo ver moeiend als je na de twintigste voorstelling weet datje nog veertig keer drie uur lang moet proberen om een zinkend schip te redden. De lentemoeheid zal ook wel een rol spelen. We zullen er voor moe ten vechten, en dat lukt ook wel. Wat het zo zwaar maakt, is dat de visie op het stuk er niet is uitgeko men. De oorspronkelijke bedoe ling was om steeds twee polen te genover elkaar te zetten: hart stocht tegenover berekening, be gin tegenover einde, goed tegen over kwaad...". Kritiek - Toch hebben jullie een aantal uitstekende kritieken gekregen. Het is toch juist prettig om eens een Shakespeare te zien, waarop de re gisseur nou eens niet een duidelijk stempel drukt. De naar het grotekse neigdende speelstijl is plezierig ge noeg om ongestoord de tekst tot je te laten doordringen. „Dat vertellen wel m me. Maar het kan toch niet de be doeling zijn dat mensen lachen en ontroerd worden, zonder dat ze zich te buigen over de bedoelingen van een schrijver? Je kunt het pu bliek een fantastische avond bezor- minder, maar als er dan wat ge beurt dan is het ook wezenlijk. En daarmee zijn die lege vierkante meters vergoeilijkt. Hier hakt ie dereen elkaar meteen de kop af. En dat is heel triest. Want daardoor krijg je voortdurend hondjes die met staartjes tussen de benen lo pen of ergens tegen aanzeiken". Spreiding Pierre Bokma: 'Misschien ben ik wel een querulant?' (foto gpd> gen met dezelfe speelstijl, en nog een verdomd heldere kijk op het stuk geven ook, of op waar ik als regisseur of acteur denk dat het ge heim van die schrijver ligt. En wat betreft de kritieken? Mijn algeme ne indruk is dat er bijzonder slap is gerecenseerd. Via Woudstra wordt politiek bedreven. Voorstellingen lang is Karst afgekat, en nu het vrijwel zeker is dat Woudstra op één produktie na, niet meer bij het Publiekstheater terugkomt, is het: over de doden niets dan goed. Gat- verdamme!". „Ik heb altijd achter Woudstra gestaan. Ik vind hem een gedre ven, oorspronkelijk en integer theatermaker. Maar dat betekent niet dat ik hem volkomen kri tiekloos benader. Ik heb ooit al eens gezegd, dat ik denk dat Karst zich teveel bezighoudt met het ver werken van te persoonlijke proble men. Hij zou op zoek moeten gaan naar iets, wat hem net zo raakt als anderen, zonder dat daarmee aan zijn persoonlijke drift afbreuk wordt gedaan. Of hij zou op zoek moeten gaan naar vormen, die voor meer mensen herkenbaar zijn". Ratten „Ach", onderbreekt Bokma zijn betoog, „Iedereen struikelt over ie dereen in dit land. Zelfs over je beste kennissen struikel je. Per on geluk, dat hoor je dan naderhand. Het is hier allemaal zo eng. Daar door ontstaat natuurlijk een ver schrikkelijk stress. De nacht van de rattenkoning. Er kunnen maar dertig ratten in een standaard TNO-kooi, doe er twee en dertig in, en je hebt een nacht dat ze elkaar allemaal afmaken, zodat er nog een of twee over zijn, en je kunt weer opnieuw beginnen. Dat gebeurt er. En het zijn altijd Pyrrhus-overwin- ningen. Er is in dit land nooit ie mand, die zo objectief is, en zo goed, dat hij van nature geen ge konkel nodig heeft". „In het buitenland zitten de thea termakers elkaar veel minder op de lip. In een land als Duitsland ge beurt per vierkante meter veel „Ik vind dat de machinerie te langzaam loopt. Veel te langzaam. Het gaat allemaal zo ontzettend inefficiënt. Dingen die niet hoeven te gebeuren, waarvan je intuitief aanvoelt, dat ze alleen maar tijd kosten. Omdat je van te voren al weet wat het eindresultaat zal zijn. Maar nee hoor, eerst moet er zo no dig onderzocht of bewezen wor den. En als je dan na afloop zegt: zie je wel, ik had toch gelijk, dan is het: een beetje rustig aan hè, niet zo ondemocratisch worden". „Om een voorbeeld te geven: de spreiding van het toneel. Iedereen weet dat er belachelijk veel energie en geld verloren gaat aan al dat ge reis met produkties. Maar veran dert er wat? Welnee. Die hele sprei ding is voor acteurs en technici fu nest. Mijn voorstel is: breng de spreiding terug naar de helft. Je staat een week in een hoofdstad van de provincie, en verder niets". - Noem nog eens een paar zaken die je bij het Nederlandse toneel zou willen veranderen. „We zouden ons als theaterma kers op het buitenland moeten richten. Toneel wordt vervelend en clichématig als je alleen maar bin nen de stadsgrenzen denkt. Op het Holland Festival heb ik Poolse voorstellingen gezien, waarvan ik geen woord verstond, maar waar van ik toch de tranen in mijn ogen kreeg. Zo universieel. Als 'onze jongens' bij het schaatsen van we reldklasse blijken te zijn, dan staat in één klap heel Nederland op zijn kop. Als Joop Zoetemelk wereld kampioen wordt, dan vliegen de racefietsen de winkels uit Ik be doel: we zijn wat dat betreft kleu ters. Zodra er geen aandacht van buitenaf komt, is de klas onrustig. En als er iemand binnenkomt, dan zijn we stil. Zo zijn we, en dat moet je uitbuiten". Verversen „Ik zou verder willen dat een ge zelschap verplicht is om zich na ze- Pierre Bokma in 'Wat U wilt' ven jaar volledig te verversen. Ga de voorbeelden maar na. In het ze vende jaar bereiken de meeste ge zelschappen hun piek. Dat is soort natuurwet. Daarna gaat het bergaf waarts. In de kantine krijgen de voorstellingen van de acteurs zelf een negen, en iedereen die er een zeven voor heeft, die geeft het niet begrepen. Dan krijg je het wente len in genoegzaamheid, in gemak zucht". „Ik vind ook dat je mensen by wie je met een aan redelijkheid grenzende waarschijnlijkheid kunt aantonen, dat ze voor het gezel schap niet echt meer van belang zijn, zou moeten kunnen ontslaan. Hoe zielig zo iemand op dat mo ment gevonden mag worden, er staan twee zieligere buiten zolang hy/zij daar zit". - Kun je theater van een interna tionaal niveau maken als er geen sprake is van een echte theatertra ditie, zoals in Nederland? „Dan maak je toch een theater traditie. Het is zo Hollands om te zeggen: we hebben geen theater traditie, dus het zal toch wel nooit iets worden. Je moet grote idealen hebben, andere kom je nooit er gens. Dan kun je beter meteen op houden. Er moet drift en vuur ach ter zitten. Ja, ik loop inderdaad over van energie. Ik zou ook graag willen filmen, willen schrijven, wil len regisseren. Maar ik zal pas een nieuwe stap zetten, als ik denk dat ik het werkelijk kan. Zonder dat ik een fanclub achter me aan krijg, die alles wat ik schrijf mooi vindt. Ik ga pas regisseren als ik het ge voel heb dat ik me kan meten met - laat ik het maar heel overmoedig zeggen - de grote namen uit het buitenland". (foto Kees de GraafD „Misschien maak ik me wel vol strekt ten onrechte boos hoor. Mis schien ben ik wel een querulant. Mensen die voor vernieuwing zijn moet je altijd kritisch aan de tand voelen. Misschien zeg ik een hele boel onzin, maar je hebt nu een maal zes ton gruis nodig om één diamant te vinden. Als je de instel ling niet hebt - en ik zal die dia mant te pakken krijgen -, dan kun je inderdaad op een gegeven mo ment vervallen in dat fatalisme, in dat gezeur van: ja maar we zijn zo klein, hoeveel geld is er nou eigen lijk voor theater, en waarom zou den we Guido de Moor niet Hamlet laten spelen, dan zitten de theaters tenminste weer vol...". Behaagzucht - Er zijn inderdaad geluiden, dat theatermakers meer rekening zouden moeten houden met het pu bliek. Bij de Haagse Comedie vin den ze dat, bijvoorbeeld. „Ja, en over die mentaliteit heb ik het dus. De angst dat je publiek je niet aardig vindt. Die goedkope behaagzucht. Wat wil het publiek? John Lanting. En geen John Lan- ting die halverwege de voorstelling stopt en uit zijn rol valt... Nee, schande meneer. Hij stond dron ken op het toneel. Wat de boer niet kent dat vreet hij niet. Als je niet onderzoekt waar het publiek nog meer vatbaar voor is dan wat je al zestig jaar heb gebracht, dan ben je als theatermaker ook zo'n grote boer. Koop dan zelf een theater en blijf met je poten van rijkssubsidie af. Het is geen kunst om op de ze ven standaard manieren een lach uit de zaal los te krijgen. Dat moet je technisch vermogen zijn als ac teur. Daar moet je je geld niet voor gebruiken. Het kind wil zestig lol ly's. En misschien kan ik iets ma ken dat nog lekkerder is dan een lolly, en nog heel goed ook". Medewerking aan project over zijn werk DEN HAAG (ANP) - Olivier Mes siaen komt naar Nederland. Van 20 november tot en met 2 december - vlak voordat hij 78 wordt - zal deze Franse componist, organist en pe dagoog hier zijn medewerking ge ven aan een grootscheeps project over zijn door de rooms-katholieke religie geïnspireerde werk. Dit ge beurt op initiatief van het Konink lijk Conservatorium in Den Haag. Klapstuk van het geheel moet de uitvoering van zijn Turangalila Symphonie worden. Die wordt in Den Haag, Utrecht en Amsterdam ten gehore gebracht door het voor de gelegenheid versterkte sympho- nie-orkest van het conservatorium OVERLEDEN - Chester Erskine, een Shakespearevertolker die de Verenigde Staten afreisde alvorens in de jaren twintig aan een met suc ces bekroonde loopbaan als regis seur, producer en schrijver op Broadway en in Hollywood te be ginnen, is maandag op 80-jarige leeftijd in Beverly Hills overleden. onder leiding van Reinbert de Leeuw. De piano-solo zal worden gespeeld door Messiaen's echtge note Yvonne Loriod. Het is lang stil geweest rondom Messiaen. Jaren lang heeft hy zich gewijd aan zyn meest recente werk, de opera Sint Franciscus van Assisië. Nadat dit enkele jaren ge leden gereed was gekomen, trok Messiaen eindelijk weer de wereld in. Volgens de directeur van het conservatorium, PYans de Ruiter, was het een hele klus om Messian naar Nederland te krijgen, omdat de oude meester zoveel uitnodigin gen heeft opgespaard, dat hy nu als een wervelwind over de wereld gaat. Het idee voor het Messiaen-pro- ject ontstond nadat Reinbert de Leeuw voorstelde zijn gastdiri- gentschap bij het Koninklijk Con servatorium in te vullen met de uit voering van de Turangalila Sym phonie. (w.v.) Bij de voorbereidende gesprek ken werd vastgesteld dat er meer rondom Messiaen moest gebeuren: andere stukken, speciale cursus sen, analyses, kortom een com pleet project. De Ruiter: „En toen zeiden we: dan moet hij er eigen lijk zelf bij zijn. Ik had Messiaen ontmoet in mijn hoedanigheid als directeur van het Holland Festival en kon hem daardoor wat gemak kelijker benaderen." De Ruiter zegt dat er in Neder land nog veel belangstelling is voor het niet zo toegankelijke werk van Messiaen. Karakteristiek voor diens werk zijn de door hemzelf uitgedachte toonreeksen, de veel heid van ritmieken en het verras- RIETVELD - Christie's in Amster dam veilt op 27 mei een collectie Rietveld meubelen. Deze complete inrichting, gemaakt door A. van de Groenekan, werd in 1927 door een Amsterdamse familie besteld. Vol gens het veilinghuis betreft het waarschijnlijk de belangrijkste col lectie van deze architect en meu belontwerper die ooit op de markt is gebracht. Kijkdagen: 26 tot en met 26 mei. sende gebruik van het slagwerk. Verder is hoorbaar dat Messiaen studies maakte van Griekse en In diase muziek, niet-Europese mu- ziek-systemen en de zang van de vogels. In Parijs - waar hij 40 jaar lang de organist van de St. Trinité was - doceerde Messiaen harmo nieleer, analyse, muziekesthetiek, ritmiek, muziekfilosofie en compo sitie. Boulez, Stockhausen, Ton de Leeuw en Shinohara hebben zijn invloed ondergaan. Leerzaam Dit myaar dus kunnen de stu denten van het Haags Conservato rium van de oude meester leren. Ook van de aanpak van Reinbert de Leeuw zal leerzaam zijn. De Ruiter: „Ik hoop dat we dit soort dingen ook in de toekomst kunnen bly ven doen, al staan we financiëel onder druk. Het Messiaen-project is financieel ook nog lang niet rond. Ik probeer extra fondsen te krijgen. Maar door projecten als dit, en by voorbeeld als dat rondom Mahler tijdens het gastdirigent- Als culturele hoofdstad Olivier Messiaen schap van Edo de Waart, schieten sommige studenten ineens een eind door. Dan zijn ze in een klap bijvoorbeeld een half jaar verder. We hebben vier gastdirigentschap- pen per jaar. Het is een prima voor bereiding op de beroepspraktijk om onder verschillende dirigenten te moeten werken." Uitbreiding van het Plein-festival DEN HAAG (ANP) - De ge meente Den Haag gaat deze zomer laten zien wat ze aan kunst binnen de stadsmu ren heeft. Op 24 mei begint het Haags Zomer Festival, een grootscheepse uitbrei ding met allerlei kunstvor men van het al twee keer ge houden Plein-festival, een internationaal straattheater- evenement op het Plein achter het Binnenhof. Het Haags Zomer Festival was een idee van drie Haagse kunstinstel lingen, te weten het Centrum voor Kunstzinnige Vorming,, de Haagse Comedie en het Gemeentemu seum. Nadat het Residentie Or kest, Theater De Appel en het plaatselijke Filmhuis zich hadden aangesloten, kwamen vrijwel alle kunstinstellingen in Den Haag er bij. Die samenstroming had plaats in een bepaald „spanningsveld", al dus woordvoerder Eddy Habbema, een van de initiatiefnemers voor het Haags Zomer Festival. Het is de Haagse kunstenaars een doorn in het oog dat er over hun aanbod altijd wat schamper wordt gedaan. Amsterdam staat altijd voorop. Habbema: „Dat merk je ook aan hoe de desbetreffende geldstroom loopt. Het is voor een deel het ge volg van de Haagse gewoonte om niet zo aan de weg te timmeren. Dat is wel uiterst sjiek, maar het wordt nu toch wel tijd om de men sen wakker te schudden, ook al ge zien de laatste ontwikkelingen". Het Museon is geopend en bin nen afzienbare tijd zullen het Haags Historisch Museum, een muziektheater en een theatercen trum opengaan. Het in Den Haag gevestigde Nederlands Dansthea ter zegt met de verhuizing naar het muziektheater voor dezelfde kos ten te staan als het Nationale Ballet bij het in gebruik nemen van zijn nieuwe accomodatie. Toch komt Het Nederlands Theater er met de subsidies bekaaider vanaf, iets waarover dit gezelschap onlangs nog aan de bel trok. Het Haags Zomer Festival wordt niettemin van verschillende zijden gesubsideerd. De gemeente Den Haag, het ministerie van WVC en het Prins Bernhard-fonds dragen samen een bedrag by dat ligt tus sen de vier en vijf ton, aldus Hab bema. Een verzekeringsmaat schappij betaalt de publiciteit. Behalve theater, dans, muziek, film en beeldende kunst worden ook workshops en lezingen gehou den. Alles gebeurt op het Plein, in de gebouwen daar vlakbij of in die van de medewerkende instellin gen. De opening op 24 mei van de tentoonstelling ,Het oog op Den Haag' in het Gemeentemuseum be tekent ook de opening van het Haags Zomer Festival. Het is een expositie die door vijf kunstenaars is samengesteld. Peter Blokhuis, Christie van der Haag, Marius Quee, Tomas R^jlich en Auke de Vries laten hun werk zien temid den van werk van andere Haagse kunstenaars die zij zelf hebben uit gekozen. Shakespeare In het Haags Zomer Festival zit een speciaal Shakespeare Festival, omdat voor deze .populairste dra maturg aller tijden' op het ogen blik weer veel belangstelling is. Het fameuze Theater An Der Ruhr komt het eerste festival-weekeinde in de Koninklijke Schouwburg zyn versie van de Midzomernachts- droom' laten zien. Het Residentie Orkest speelt dan .Muziek bij Sha kespeare' in Diligentia. Beeld schoon is volgens Habbema de voorstelling met levensgrote pop pen Romeo e Giulietta', die een paar weken laten zal worden opge voerd door het Italiaanse Teatro del Carretto. AMSTERDAM (ANP) - Tentoon stellingen onder meer van beelden de kunsten, een manifestatie van cultuuruitingen van culturele min derheden, een internationale open luchtmanifestatie, een zomerfes- tijn, een Nederlands theaterfesti val, een internationaal poppenfes- tival en congressen en symposia over uiteenlopende onderwerpen. Ze worden onder meer aangekon digd in het basisprogramma voor de manifestatie Amsterdam Cultu rele Hoofdstad van Europa 1987. Dit programma, dat zijn concrete vorm nog moet krijgen, werd dins dag gepresenteerd door vertegen woordigers van de organiserende instellingen, Ad 's Gravesande van het Holland Festival, Steve Austen van het Nederlands Theater Insti tuut (NTI) en Arthur van Schendel van het Amsterdams Uit Bureau (AUB). Het programma is opge steld in opdracht van minister Brinkman van WVC, nadat de Eu ropese ministers van Cultuur in 1983 besloten Amsterdam in 1987 aan te wijzen als culturele hoofd stad van Europa na Athene en Flo rence (dit jaar). Aan het allereerste plan dat de opstellers by de minister indien den hing het prijskaartje van 20 miijoen gulden, waar de bewinds man niet mee akkoord wilde gaan: te duur. Na enig touwtrekken kwam een nieuw bedrag op tafel, namelijk 14 miijoen. Rijk en ge meente Amsterdam zullen 4,5 mil joen gulden op tafel leggen. De rest hopen de organisatoren binnen te krijgen van andere Europese hoofdsteden, internationale en na tionale fondsen, sponsoring en ei gen inkomsten zoals entreegelden. Zij zyn optimistisch gestemd over het welslagen er van. Doelstelling van de manifestatie is informeren, verhelderen, ter dis cussie stellen en onderzoeken wat de cultuur van een land betekent voor een land en wat de cultuur van de omringende landen aan de eigen cultuur kan bijdragen. Exposities In januari begint de manifestatie met de tentoonstelling ,Van Totem tot Life-style' in het Tropenmu seum, waarin men onder meer wil aantonen hoe nauw cultuur en eco nomie met elkaar verweven zijn, en een expositie over werk, leven en tijdperk van bouwmeester Ber- lage in de Koopmansbeurs. Daarna volgen in het Stedelijk Museum een tentoonstelling over .Glamour' met als onderdeel .portretten van onder andere Greta Garbo, Marie ne Dietrich, Marilyn Monroe, Boy George, Johnny Weismuller, Roc ky, Jacqueline Onassis, Mao, Palo- ma Picasso, koningin Astrid en Jo sef Beuys. Ter gelegenheid van het hon derdjarig bestaan van Carré zal in dit theater een expositie plaats vin den over 100 jaar internationaal amusement in Nederland. Verder staan op het expositieprogramma ,De schilders van ons landschap' en ,De tekenaars van ons land schap' beide in het Rijksmuseum. In mei zal een tiendaagse mani festatie worden gebracht met kunst- en cultuuruitingen van in Nederland vertegenwoordigde minderheidsgroepen. De organisa toren hopen muziek-, theater- en dansgroepen uit onder meer Ma rokko, Tunesië, Turkije, Suriname, Indonesië en de Nederlandse An tillen naaf Amsterdam te halen. Nat. Opera Het is de bedoeling dat uit elk land van de Europese Gemeen schap tenminste één gezelschap een bijzondere voorstelling of con cert zal geven. Er zijn inmiddels af spraken gemaakt met de Stadti- sche Bünhnen uit Frankfort, de Nationale Opera van Brussel en het gezelschap Peter Brook uit Pa rijs. Daarnaast wordt er naar ge streefd ook uit landen als Zweden, de DDR, Oostenrijk en Hongarije programma's te presenteren. Vanaf 1 september staat op het programma het Nederlands Thea terfestival, waarin de beste of meest spraakmakende voorstellin gen van het voorafgaande seizoen van Nederland en Vlaanderen wor den getoond, aldus de organisato ren. Zij willen dit evenement elk jaar opnieuw herhalen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 27