De speurtochten van het notariaat
JÈÜai|of^/5... kiek*
Wn oOTbl;^... larvse
Erfgenamen soms pas
najaren opgespoord
OPROEP
ERFGENAMEN
Stamboom uitgeplozen
tot in de zesde graad
ZATERDAG 5 APRIL 1986
EXTRA
i^^^-^^BJJLAG^AhH1E^EIDSCH/ALPHEN^AGBWD
PAGINA 19
door Gerard van Putten
Het naaste bloed
verwerft het goed, zo
zegt de wet. Maar zo
eenvoudig ligt het soms
niet voor een notaris. Die
heeft de taak om in geval
van een erflating tot in
de zesde graad
bloedverwanten van een
overledene op te sporen,
waar ook ter wereld. Dat
kan leiden tot een
jarenlange speurtocht,
waarbij hij zo nu en dan
in de huid van een
detective dient te
kruipen. Gerard van
Putten ondervroeg een
aantal notarissen in de
Leidse regio. „Soms voel
ik me echt Sherlock
Holmes".
Niet zelden komt het voor dat door
iemands dood de familieband wordt
aangehaald. Het definitieve af
scheid van een wederzijdse dierbare
heeft menigmaal geleid tot een
weerzien van broers, zusters, neven,
nichten, ooms of tantes, die elkaar
al jaren uit het oog waren verloren.
Het gebeurt ook dat mensen tijdens
een erfeniskwestie door een notaris
op eikaars verwantschap worden
gewezen.
Legio verhalen zijn er in omloop over
ondernemende dollarverzamelaars van
Nederlandse komaf, wier verscheiden
het leven van verre familieleden van de
een op de andere dag radicaal verander
de. Zonder dat ze voordien zelfs maar
het flauwste benul hadden gehad van
het bestaan van de overleden Ameri
kaanse suikeroom, verviel juist door de
nalatenschap van diens fortuin de nood
zaak tot zenuwslopend gebalanceer
langs de rand van het bestaansmini
mum. Populair gezegd: de dood van un
cle Jack heeft in het verleden al heel wat
Jannen met de Pet boven Jan gebracht.
Gênant
„In m'n carrière heb ik een keer een
dergelijk geval bij de hand gehad", ver
telt de Katwijkse notaris mr. Huigen.
Zich beroepend op zijn ambtsgeheim
laat hij wijselijk in het midden hoe des
tijds de reacties waren van de erfgena
men, maar na een peiling onder enige
van z'n vakbrpeders kan voetstoots wor
den aangenomen dat de dood van de één
niet per definitie verdriet bij de ander
oproept.
„Als adagium geldt: het naastë bloed
verwerft het goed. Maar de binding van
de erfgenaam met de overledene reikt
soms niet verder dan alleen het bloed
verwantschap", spreekt een Leidse no
taris (die om hem moverende redenen
niet bij naam genoemd wenst te worden)
vanuit zijn praktijk. Hoe bot er kan wor
den gereageerd door afstammelingen
van personen die het tijdelijke met het
eeuwige hebben verwisseld, blijkt wel
uit het relaas van een andere, eveneens
niet nader te noemen notaris: „Na een
uitgebreid onderzoek had ik eens een fa
miliestamboom geschetst. Ik vroeg één
van de erfgenamen of hij die wilde heb
ben. Nee, was het antwoord, die mag je
houden. Geef mij het geld maar, maak
dat maar zo snel mogelijk over op mijn
rekening".
Een bijeenkomst op een notariskan
toor waarop de verdeling van een nala
tenschap moet worden afgehandeld, wil
wel eens ontaarden in een familiereünie
tijdens welke hebzucht de gedachten-
wisselingen naar een gênant niveau laat
afglijden. Ruziënde broers en zusters,
die elkaar verbeten het bezit van pa's
Friese staartklok en postzegelverzame-
verklaren dat in afwachting van de boe
delverdeling niets aan de nalatenschap
zal worden onttrokken, deze notaris
staat er niet voor in dat die belofte altijd
wordt nagekomen. „Ik sluit niet uit dat
er van tevoren nog gauw even iets uit
huis wordt gesleept. Of dat er een greep
wordt gedaan in het geldkistje van de
overledene. Sancties tegen dergelijke
praktijken zijn vrijwel onmogelijk.
Hooguit kun je een taxateur aanzoeken
om die te laten inventariseren wat er
zich zoal in huis bevindt".
In verreweg de meeste gevallen laten
bezittingen en schulden van overleden
personen zich echter vrij soepel verde
len onder de nabestaanden. Zeker als er
ooit een testament op de langstlevende
levenspartner is opgemaakt. De Leidse
notaris: „Als er sprake is van een ouders/
kinderen-situatie zou ik iedere ouder
willen adviseren een testament op de
langstlevende te laten opmaken. Dat
werkt enorm preventief. Daarmee wordt
voorkomen dat kinderen hun erfdeel
gaan opeisen, zodra een van de ouders
komt te overlijden. Alleen degene die op
grond van het testament in het bezit is
gesteld van een verklaring van erfrecht,
mag beschikken over de bankrekening
van de overledene. Een testament op de
langstlevende zal kinderen er ook van
weerhouden dat ze met meubilair gaan
slepen, terwijl een van de ouders nog in
leven is. Want dan maakt men zich
schuldig aan huisvredebreuk. Menigeen
de kinderen, zodat de ouder in het genot
blijft van de nagelaten goederen. Anders
zou het kunnen gebeuren dat een van de
kinderen de stoel onder het zitvlak van
pa of ma vandaan haalt".
Een erfenis hoeft niet per se te worden
aanvaard. De wet biedt de erfgenamen
bescherming in het geval de erflater
schulden heeft gemaakt die op de datum
van overlijden niet waren afgelost. Wie
voor niet meer lasten dan de baten van
de erfenis wenst op te draaien, kan bij de
griffier van de arrondissementsrecht
bank kenbaar maken dat-ie de nalaten
schap beneficiar wenst te aanvaarden.
Voor de erfgenaam die geen prijs stel
op bezit en schuld van de overledene
staat de mogelijkheid open om de nala
tenschap te verwerpen. Ook een derge
lijke verklaring moet worden afgelegd
bij de griffie van de arrondissements
rechtbank, waarna de erfgenaam
langer als erfgenaam wordt beschouwd
Ten slotte kunnen twijfelaars eer
denktijd van maximaal vier maanden
claimen op grond van het zogeheten
recht van beraad.
„Maar", waarschuwt de Leidse nota
ris, „haalt een erfgenaam de inboedel uit
het huis van de erflater, zegt-ie de huur
ling bestrijden, de eerder opgevoerde
Leidse notaris heeft ze aan tafel gehad.
Behandeling van een dergelijke zaak
vereist veel tact, laat hij niet na te bena
drukken. „Het gaat me te ver om een no
taris te betitelen als een vredesrechter.
Wei mag worden verwacht dat-ie zich
onpartijdig opstelt. Dat-ie ook alle denk
bare pogingen in het werk stelt om de
kijvende partijen nader tot elkaar te
brengen. Maar een notaris heeft geen
executoriale bevoegdheid, er bestaat
geen boedelrecht. Kom je er niet uit, dan
ben je wel genoodzaakt om een 'proces
verbaal van zwarigheden' op te maken.
Daarin worden de standpunten van de
erfgenamen uiteengezet, waarna het ge
heel ter beoordeling aan de kantonrech
ter wordt voorgelegd".
Al dienen erfgenamen ten overstaan
van notaris of rechter bij eed of gelofte te
denkt datje een heel vermogen moet be
zitten om een testament te laten opma
ken. Maar dat is een misverstand. Voor
de kosten hoef je het niet te laten. Een
notaris vraagt 120 gulden voor het opma
ken van een eenvoudig testament, daar
bij komen dan nog 18 gulden leges".
Regeling
Is er geen testament, dan geschiedt de
boedelscheiding krachtens de wet. Een
erfenis waarop de achtergebleven part
ner met kinderen voor een gelijk deel
aanspraak kunnen maken wordt in het
jargon van notarissen aangeduid als
huis, tuin en keuken-geval. De Leidse
notaris opnieuw: „Voor een soepele en
tegelijk bevredigende afhandeling van
een zaak is het wel nodig dat er een rege
ling wordt getroffen tussen de ouder en
Een ieder die bekend is met woon- of verblijfplaats
van bloedverwanten en/of nakomelingen van:
JOHANNES GUSTAVUS JACOBUS WENTZEL,
qeboren 3 mei 1853;
- HENRIËTTE JOHANNA VERMEER, geboren te
Batavia op 9 december 1877;
JENNI WILHELMlNA VERMEER, geboren te Bata
via op 19 januari 1880;
- JAN HENDRIK CHRISTOFFEL VERMEER; gebo
ren te Batavia op 25 december 1881;
- WILLEMINA BURCHARDA HUlJGENS, geboren
te Rijnsburg op 16 oktober 1840;
WILLEM ABRAHAM ADRIAAN MARIE HUiJ-
GENS, geboren te Leiden op 23 september 1844
ANNA ISABELLA MARIA ELISABETH HUU-
GENS. geboren te Rijnsburg op 23 november
1851.
gelieve hiervan vóór 1 mei 1986 opgave te doen bij
notaris Mr. G. J. F. Scholten te 's-Gravenhage (2582
ED), Willem de Zwijgerlaan 1 (t.a.v. Mr. H. H.
Augstein).
(tekening Ron Alma)
van het huis op of betaalt-ie uit de nala
tenschap bijvoorbeeld de achterstallige
contributie van de kruisvereniging, dan
loopt hij grote kans dat hij wordt gezien
als de erfgenaam die de nalatenschap
zonder meer aanvaardt. Met alle lusten
en lasten".
Speurwerk
Mensen die in eenzaamheid zijn ge
storven, die bij leven geen testament
hebben laten opmaken en van wie niet
direct valt vast te stellen wie hun wettige
erfgenamen zijn, bezorgen notarissen
uren, dagen, maanden, zo niet jaren
speurwerk. Voordat een nalatenschap
van een overleden burger toevalt aan de
Staat, dient te worden nagegaan of er er
gens op de wereld nog een 'bloedver
want' in leven is.
„Niet dat het vaak voorkomt, maar als
een dergelijk geval zich aandient moetje
een soort stamboomonderzoek gaan ver
richten. Je moet zoeken naar bloedver
wanten tot in de zesde graad aan toe",
legt de Alphense notaris mr. Van Beek
uit. „Dat kan jaren aanlopen. Amster
damse notarissen zijn bijvoorbeeld tien
tallen jaren bezig geweest met de afwik
keling van nalatenschappen van joodse
mensen die in de Tweede Wereldoorlog
zijn omgekomen. Zolang er geen zeker
heid bestaat omtrent de identiteit en ver
blijfplaats van alle bloedverwanten, ben
je wel verplicht ermee door te gaan".
Tenzjj het bedrag van de nalatenschap
nen wel heel lang op zich heeft laten
wachten; van mensen geboren op of om
streeks 1850 mag redelijkerwijs toch
worden aangenomen dat ze ten minste
30 jaar geleden zijn overleden. „Maar de
namen die in die advertentie werden ge
noemd, zijn niet de namen van de over
ledenen. Het zijn de namen van de groot
ouders", zo geeft Augstein opheldering.
Gekloofd
Die mededeling vraagt om toelichting,
en die wordt verschaft door de Katwijk-
se notaris Huigen en diens medewerker
Elburg. Zij kennen de te volgen proce
dure in erfeniskwesties als deze. Recen
telijk hebben ze er zelf nog twee afge
wikkeld. Wat eindigt in een complete
schets van een familiestamboom, begint
meestal met een eenvoudig telefoontje
van een begrafenisondernemer, een di
recteur van een bejaardentehuis of van
een bankemployé die meedeelt dat er
nog geld staat op het spaarbankboekje
van die en die mevrouw, die zojuist is
overleden.
„Als de overledene geen kinderen
heeft, als er ook geen kleinkinderen zijn
die op grond van plaatsvervulling voor
hun erfdeel kunnen opkomen in het ge
val hun ouders al dood zijn en leven ook
de broers of zusters van de overledene
niet meer, dan moet de nalatenschap
worden gekloofd. Dat wil zeggen: de na
latenschap valt uiteen in twee helften.
De ene helft is bestemd voor de bloed
verwanten in de moederlijke linie, de an
dere valt toe aan die in de vaderlijke li
nie. Om tot die verdeling te kunnen ko
men, moet je twee generaties terugwer
ken, teruggaan naar de grootouders van
de overledene, oftewel twee keer om
hoog en dan weer naar beneden".
Als professioneel genealoog kan de
notaris uiteindelijk terechtkomen bij de
kindskinderen van de broers en zusters
van de wederzijdse grootouders van de
overledene. Een waar regiment van
bloedverwanten kan een dergelijk on
derzoek opleveren; eens telde mr. Hui
gen bij een boedelverdeling 96 erfgena-
Het laat zich raden dat lang niet ieder
familielid zomaar valt op te sporen. Dik
wijls gaat daar een schriftelijke zwerf-,
tocht langs vele instanties aan vooraf.
Het trouwboekje of paspoort van de
overledene levert als regel het eerste
aanknopingspunt op. De bevolkingsre
gisters van de gemeenten vormen van
zelfsprekend een informatiebron, al wil
een spoor nog wel eens doodlopen in
Rotterdam, in Arnhem of in Zeeland. In
Rotterdam en in Arnhem, omdat als ge
volg van bombardementen in de Twee
de Wereldoorlog vele gegevens verloren
zijn gegaan. In Zeeland als gevolg van de
Watersnoodramp in 1953.
Alsnog achterhaald
Een andere bron is het Centraal Testa
menten Register dat uitsluitsel geeft
over alle testamenten die er na 1923 zijn
opgemaakt. Mocht de overledene ooit
een testament bij een notaris hebben la
ten opmaken, dan kan aan de hand van
de informatie die het CTR verstrekt de
naam van de functionaris of diens opvol
ger worden getraceerd. En aangezien ie
dere notaris verplicht is de bij hem opge
maakte testamenten dertig jaar in een
brandvrije kluis te bewaren, is het be
paald niet denkbeeldig dat de namen en
adressen van erfgenamen van de overle
dene alsnog worden achterhaald. Te
meer omdat de testamenten na die ter
mijn worden opgeslagen in de Centrale
Bewaarplaats in Den Haag.
Andere gewilde inlichtingenbronnen
zijn de opsporingsdiensten van het Le
ger des Heils en het Rode Kruis, het bu
reau Genealogie en de Rijksinspectie
van Bevolkingsregisters in Den Haag.
Een vergeelde ansichtkaart van een al ja
ren geëmigreerd familielid kan voor een
notaris de aanleiding vormen om de
hulp van een ambassadeur of consul in
te roepen.
„Het plaatsen van een advertentie in
binnen- of buitenlandse bladen is door
gaans de laatste poging om erfgenamen
op te sporen", zegt de Alphense notaris
Van Beek.
In elk geval heeft de oproep in het Am
sterdamse ochtendblad de Haagse kan-
De oproep van notaris Augstein: "Opmerkelijk genoeg ook een reactie van
iemand die hier drie huizen van daan woont".
niet in verhouding staat tot de te maken
kosten; de leges die gemeenten verlan
gen voor informatie uit bevolkingsregis
ters kunnen immers aardig oplopen. .In
dat geval wikkelen notarissen de zaak
op een praktische manier af. Uit de nala
tenschap worden de kosten van de be
grafenis of crematie betaald, alsmede
het doktershonorarium. Als er dan al
een bedrag overschiet valt dat by afwe
zigheid van bloedverwanten tot in de
zesde graad toe aan de Staat.
Onlangs plaatste kandidaatnotaris mr.
Augstein van het Haagse notariskantoor
Scholten een oproep in een Amsterdams
ochtendblad. In de advertentie werd
verzocht om opsporing van nakomelin
gen van personen, geboren halverwege
de vorige eeuw. Lezing van de tekst wet
tigde de indruk dat de afwikkeling van
de nalatenschap van genoemde perso-
didaat-notaris mr. Augstein een stroom
van reacties opgeleverd. „Uit het buiten
land, maar opmerkelijk genoeg ook van
iemand die hier drie huizen vandaan
woont".
Vallen al die reacties wel serieus te ne
men, lijkt een voor de hand liggende
vraag. Augstein: „Pas later zal blijken
hoeveel mensen er in alle oprechtheid
hebben gereageerd en hoeveel er heb
ben gedacht: kom, ik laat maar eens wat
van me horen, wie weet valt er wel wat te
halen. Maar iedereen zal aan de hand
van een uittreksel uit het bevolkingsre
gister toch moeten bewijzen dat-ie een
kind is van die en die. Deze nalaten
schap is heel gecompliceerd en tegelijk
heel interessant. De zaak heeft veel on
derzoek gevergd en vergt nog steeds na
speuringen. Af en toe heb ik het gevoel
dat ik meer detective dan notaris ben".
