Lefgozer onder de
damesbladen gaat
horizon verbreden
Interview
'Diva' zo goed als rond met heuse uitgever
Besparen in cijfers
Blijft ook na actie zuinig stoken
Bisschop ziet
roek-dienst
alsvrolijk
alternatief
VRIJDAG 4 APRIL 1986
PAGINA 17
Met ingang van het mei
nummer wordt het twee
maandelijkse Diva, de lef
gozer onder de damesbla
den, een maandelijks opi
nieblad voor vrouwen.
Het woord 'lesbisch' ver
dwijnt uit het logo, hoe
wel homo- en lesbi-artike-
len wel de hoofdmoot blij
ven vormen. Uitgever
Hans van Brussel, nieuwe
directeur/mede-eigenaar
van de Haagse Post, zal
Diva zo goed als zeker
gaan uitgeven. Daarmee is
opheffing van het blad,
dat tot nu in eigen beheer
werd uitgegeven, afge
wend.
door
Patricia van der Zalm
Hoofdredactrice Bernadette de
Wit, voor de gelegenheid gekleed
in een 'strijdbaar truitje met gro
te roze driehoek'; "We hadden al
langer belangstelling voor meer
dan alleen lesbische onderwer
pen, maar we zijn aan die veran
dering nog niet toegekomen om
dat we er de middelen niet voor
hadden om het te gaan promoten
in bredere kring".
"Bovendien is onze doelgroep
zo langzamerhand een beetje
problematisch geworden. Je
kunt nooit alle lesbische vrou
wen, ongeveer 5 tot 10 procent
van alle vrouwen, bereiken. Ze
variëren in leeftijd, in smaak, in
stijl, in politieke keuze. "Het deel
dat wij bereikt hebben bestaat
vooral uit vrouwen die openlijk
lesbisch zijn, zich organiseren in
COC en vrouwenbeweging. Maar
voor een deel boterde het tossen
ons niet meer zo. We kregen veel
boze brieven. Wel kregen we veel
positieve reacties van hetero's of
vrouwen die buiten het lesbische
circuit zaten en van mannen We
waren er dus onderhand aan toe,
heel organisch, om de horizon te
verbreden".
Voor niks
"Wij hebben geconstateerd -
heel zakelijk - dat het niet moge
lijk is om Diva na vijf jaar nog
langer in eigen beheer (stichting
Tribade) uit te geven. De kosten
worden steeds hoger en ondanks
al onze inspanningen is het nooit
gelukt om groter te worden dan
die oplage van 3500 die het blad
al vanaf het begin heeft. Gedeel
telijk is dat omdat wij geen pro
fessionele uitgevers zijn. Maar
bij de redactie zie je dat steeds
meer medewerksters nauwelijks
meer voor niks kunnen werken".
"In feite is het een luxe om een
kwalitatief goed blad toch in ei
gen beheer'uit te geven. Een heu
se uitgever zie ik niet als een ne
derlaag, maar als een manier om
het blad in een nieuwe fase te
brengen en om de oplage te ver
hogen tot 10.000. We moeten tus
sen de reguliere opiniebladen en
bladen als Cosmo en Opzij ko
men te liggen. En dat lukt ook".
"We hebben de forse kritiek op
ons blad niet erg persoonlijk op
gevat. Vaak werd er in lezersbrie-
ven zo op de persoon gespeeld,
dat je als journalist dacht: wat is
dit voor een raar soort aanval on
der de gordel. Meestal lachen we
ons gewoon een' bult om kwaaie
brieven. In veel gevallen was het
handschrift zo beroerd, op recy-
clepapier vol taalfouten, en van
zo'n gebrek aan niveau, dat je er
eerder gewoon arrogant van
werd dan dat je ze serieus nam.
Maar nare reacties van vrouwen
die je kent en voor wie je respect
hebt, die kunnen hard aanko-
Wijven
"Soms probeer je dat uit te pra
ten maar je denkt ook wel eens:
jezus Christus, moet dat dan tus
sen wijven altijd zo gaan, alles
eindeloos psychologiseren voor
dat je weer normaal met elkaar
om kunt gaan. De werkelijkheid
is nu eenmaal dat vrouwen ge
middeld genomen vaker senti
menteel en overgevoelig zijn. Ik
heb dat systeem niet uitgekozen
en we doen er alles aan om het
door te prikken. Zoveel mogelijk
de bezem erdoor. Dat kost erg
veel energie. Toch zijn we ook
aangemoedigd, ga zo door, jullie
steken tenminste je nek uit".
"Toen Diva "nog een collectief
was - tot 1983 - zag je daar ook de
meest absurde en groteske con
flicten, ik heb daar dus ook oog
voor. Ze zeiden ook altijd dat ik
polariserend was, dat ik mannen-
manieren had bij het vergaderen.
Als er weer erg emotioneel was
gedaan, als er iemand in huilen
uitbarstte, zei een aantal van ons:
stond dit op de agenda? Mensen
hebben soms van die rotgeintjes
om toch iets terug te doen".
"In de geschiedenis van Diva
zijn er controversiële dingen ge
weest die steeds weer de woede
van velen opwekten. Ons porno
standpunt heeft ten onrechte
waanzinnig veel aandacht gekre
gen. Het schijnt nu eenmaal voor
feministen een heel kwetsbaar
punt te zijn. Maar zolang het nog
zo is dat vrouwen zich door de
eerste de beste stompzinnige
man kunnen laten kwetsen als ze
voor 'hoer' worden uitgeschol
den, blijft de ongelijkheid in
stand. Porno heb ik altijd een
smeuïg onderwerp gevonden om
over te schrijven".
Porno
"Maar die identificatie van
vrouwen met porno... ik vind het
een restant van gevoelig, kwest-
baar, symbiotische, afhankelijk
gedrag. Afhankelijk van die
mannen die er inderdaad seksis
tische ideeën op nahouden. Ik
Bernadette de Wit; 'Strijd voeren kan erg leuk zijn'.
vind dat je dan veel te weinig
kijkt naar de overwinningen die
vrouwen maatschappelijk be
haald hebben èn naar de mannen
die niet meedoen aan het onder
drukken van vrouwen. Die zijn
er gewoon. Ik sta niet te geilen
als een man kleuterleidster
wordt. Dat vind ik net zo nor
maal als dat ik directeur van de
Geïllustreerde Pers zou wor
den".
"Ik ben, hoe noemen ze dat,
autodidact in de journalistiek.
Mijn laatstbetaalde baan was
emancipatiewerkster bij het
COC, een proefproject van drie
jaar. Daarna wilde ik een werk
loosheidsuitkering om tijdelijk
en samen met anderen full-time
bezig te kunnen zijn met het op
zetten van Diva. Ik heb altijd ge
dacht: emancipatie-onderwer
pen zijn binnen de journalistiek
in mijn ogen net zo gebruikelijk
specialistisch als bijvoorbeeld
sportjournalistiek. Dus zolang
het nog niet zo is dat er aparte
emancipatie-redacties zijn die
gaan over die groepen in de sa
menleving die altijd door die ar
rogante, witte, heteroseksuele
middenklasse-mannen worden
ontkend, dan moet je gewoon
zorgen dat je qua deskundigheid
datgene biedt wat een algemene
journalist nooit kan bieden".
Brutaal
Het 'lesbisch element' in Diva
is wat brutaal, gericht op levens
genieters, niet bloedserieus-kla
gerig. Is daar een markt voor?
Gezien het aantal kwaaie inge
zonden brieven in Diva moet het
blijkbaar allemaal bloedserieus
zijn, is er weinig plaats voor hu
mor en relativering. "Als je kijkt
naar de huidige oplage, moet ik
je gelijk geven. Daarentegen, als
je kijkt naar de VS: als ik daar
morgen zou beginnen, zou er
binnen een half jaar een grote
klapper zijn omdat daar de lesbi
sche gemeenschap als geheel
veel groter is. En de Amerikaan
se cultuur is minder calvinis
tisch. Strijd voeren kan toch zeer
leuk zijn, onvoorspelbaar, dub
belzinnig, chaotisch. Het is altijd
mijn soort feminisme geweest:
niet zeuren en klagen, tenzij het
leuk kankeren is".
Het uiterlijk van Diva zou 'te
mooi' zijn, te elitair, te rijk. De
Wit: "Dat zijn dan hele kwaad
aardige, zompige moerasbewo
ners in de vrouwenbeweging.
Die heb je overal, mensen die
een koliek van woede krijgen als
de buurman een nieuwe auto
heeft. Sommigen kunnen het ge
woon niet uitstaan dat iemand er
leuk uitziet, gelukkig gehuwd is
of een blakende tweeling ter we
reld brengt. Mensen begrepen
niet dat wij erin slaagden om met
weinig geld iets goeds te maken
en ze gunden ons dat ook niet. Er
zijn mensen die zeggen: dat is
toch niet belangrijk, het gaat
toch om de vrouwenstrijd en dat
mag dan niet in een mooi jasje.
Of het is gewoon ordinaire kin
nesinne. Vrouwen zijn net men-
ACTIE ZUINIG STOKEN
LEIDEN - Een kubieke meter
aardgas van 68 cent brandt vrij snel
op in gaskachel of cv-ketel. Met
een kubieke meter hout voor een
potkachel of een kubieke meter pe
troleum voor een oliekachel doe je
veel langer. Interessant is om te
zien welke hoeveelheden hout, olie
en steenkool in warmte-afgifte
overeenkomen met die ene kuub
De SVEN (Stichting Voorlich
ting Energiebesparing Nederland)
heeft deze vergelijkende bereke
ningen gemaakt. Ze blijken aardig
te kloppen met de berekeningen
van de lezers met houtkache'ls in
huis.
Volgens de SVEN komt een kilo
gram droog hout globaal overeen
met 0,48 m3 aardgas, dus bijna een
halve kuub. De berekening van de
heer Kwant komt er in ronde cij
fers op neer dat 1000 kuub gas ge
lijk staat aan 10 kuub hout.
Een kuub gas is dus gelijk aan
een honderdste kuub hout. Dat is
een plaat van een meter lang, een
meter breed, en een centimeter
hoog. Als die plaat hout twee kilo
weegt klopt de eigen berekening
precies met de SVEN-cijfers.
Voor elke energiebron blijken de
getallen anders te liggen. Een liter
huisbrandolie komt in warmte-af
gifte overeen met 1,15 m3 aardgas,
een kilogram steenkool met vrij
wel 1 m3 aardgas en een kiloWatt/
uur elektriciteit met 0,28 m3 aard
gas. Hangen we aan elke energie
bron een prijskaartje, dan wordt
pas goed duidelijk hoe de verhou
dingen liggen.
Inclusief btw kost een m3 aard
gas op dit moment ruim 68 cent
(zonder vastrecht), een liter huis
brandolie 74 cent, een kilogram
steenkool 91 cent, een kiloWatt/uur
elektriciteit 29 cent en 2 kilo hout
120 cent.
Omgerekend blijkt olie als
brandstof het goedkoopste te zijn.
Er is minder dan een liter nodig
(vergeleken met die ene kuub gas),
wat de prijs onder de 68 cent
De ene mens voelt zich pas be
haaglijk wanneer het in de
huiskamer 22 graden is, de an
der neemt genoegen met 18 gra
den. Warmte is een zeer per
soonlijke zaak. Dat is een van
de redenen waarom het resul
taat van 'zuinig stoken' bij ie
dereen zo verschillend is.
Voor wie wil weten wat aan
vaardbare temperaturen in di
verse vertrekken van het huis
zijn volgt hier een lijstje met
adviezen van de energiebedrij
ven.
De temperatuur overdag in
de woonkamer zou tussen de 18
en 20 graden moeten liggen, in
de slaapkamer 10 tot 15 graden,
in de badkamer 18 tot 22 gra
den, in de keuken, hal en overi
ge kamers 10 tot 15 graden.
's Nachts en bij afwezigheid
kan de temperatuur in de
woonkamer liggen tussen de 10
en 15 graden. De overige ver
trekken hoeven uitsluitend
vorstvrij te worden cjehouden.
brengt. Voor olie hoeft bovendien
geen vastrecht betaald te worden.
Daarna komt het aardgas, de steen
kool (91 cent), het hout (120 cent)
en de elektriciteit (125 cent).
Alle warmte die in huis geprodu
ceerd wordt, verdwijnt weer volle
dig. Met isolatie en verstandig
stookgedrag valt de snelheid van
dat warmteverlies te verminderen
en dat levert lagere stookkosten
op.
Wanneer de warmtetoevoer van
een doorsnee tussenwoning op 100
procent wordt gesteld is het aan
deel menselijke warmte daarvan 4
procent, de zon-instraling 13 pro
cent, de warmte van elektrische
toestellen 10 procent en tenslotte
het aandeel van kachels of centrale
verwarming 73 procent.
Het warmteverlies door dak, mu
ren en ramen bedraagt 56 procent,
LEI0SCH ALPHENS DAGBLAD
door ventilatie 8 procent, via afval
water 4 procent, verdamping 3 pro
cent en diversen 29 procent. Onder
diversen kan onder meer worden
verstaan het nonchalant open laten
staan van ramen of deuren.
De wasmachine benut 15 pro
cent van de noodzakelijke elektri
citeit voor het draaien van de mo
tor en 85 procent voor het verwar
men van het waswater. Een pro
gramma zonder voorwas gebruikt
een kwart minder aan elektriciteit.
Het zal duidelijk zijn: hoe lager de
temperatuur van het waswater, de§
te minder is het stroomverbruik.
Te weinig wasgoed in de machine
doen is onvoordelig, want het was
programma wordt er niet korter
om. Voor een volledig waspro
gramma heeft de wasmachine 100
tot 140 liter water nodig.
Voor een afwaswasmachine
geldt hetzelfde. Dit apparatuur ver»
bruikt voor het afwassen van één
kop en schotel evenveel elektrici
teit, water en wasmiddel als voor
een volledig gevulde machine. Per
keer verbruikt de vaatwasmachine
50 liter water.
Een droogtrommel is een echte
energievreter. Hoe droger de was
de machine ingaat, des te minder
stroom is er nodig voor het droog-
proces. Ventilatie is hierbij belang
rijk. Als de vochtige lucht die uit
de trommel komt in het vertrek
blijft hangen, zuigt de machine die
opnieuw aan. De droogtijd is dan
langer.
LEIDEN - Energiebesparing blijft
noodzakelijk. Deze stelling aan het
slot van de actie „Zuinig stoken"
lijkt een dooddoener. Maar het is
een waarheid als een koe dat iedere
kuub gas die je niet verbruikt je
ook niet hoeft te betalen. Na zes
maanden meterstanden noteren
•rijst echter de vraag: hoeveel zou er
werkelijk bespaard zijn?
De tien bij de Gemeenschappe
lijke Pers Dienst aangesloten bla
den die „Zuinig stoken" in hun
vaandel voerden hebben in ieder
geval grote belangstelling bij hun
lezers ervaren. Het kelderen van de
olieprijzen maakte de noodzaak
van besparing zeker niet minder.
Nog steeds komen er veel brieven
met vragen, opmerkingen en tips
binnen.
De regionale gasbedrijven heb
ben gemerkt dat er behoefte aan
informatie was. Zij kregen tal van
„technische" vragen te verwerken.
Aangenomen mag worden dat zeer
veel lezers thuis bepaalde proble
men hebben opgelost en nu zuini
ger aan het stoken zijn.
Hoe sterk zo'n campagne leeft
bleek vooral als er fouten in de we
kelijkse stooktabel waren... Dan
stroomden de telefoontjes binnen.
Zondag 30 maart j.l. was dus de
laatste opneemdatum en gisteren
publiceerden we op deze plaats het
laatste staatje.
Hoewel er nu nog wel gestookt
wordt zijn de zwaarste maanden
toch voorbij. Dat de maand maart
nog werd meegenomen in de actie
heeft een goede reden: die maand
is goed voor ongeveer een achtste
van het totale verbruik.
Die zes maanden beslaan overi
gens gemiddeld driekwart van het
jaarverbruik, de overige (april tot
en met september) nemen een
kwart voor hun rekening. Wie dus
nu de jaarrekening heeft gekregen
kan zich daarvan vergewissen.
Voor wie de rekening pas later ont
vangt (in de zomer bijvoorbeeld)
speelt het voordeel van de gasprijs-
verlaging alvast een beetje mee...
Hoeveel de besparingen zijn ge
weest doordat zo\%el duizenden le
zers aan de actie deelnamen? Dat
wordt uitgezocht, althans als u
helpt. Daarom vragen we u de me-
terkaart, waarop u steeds de gang
van zaken hebt bijgehouden, te be
waren. Dat zou u toch voor uzelf
wellicht doen. Maar nu kunt er ook
een gemeenschappelijk doel mee
dienen. Het is immers interessant
te weten hoeveel we met zijn allen
hebben bespaard de afgelopen
winter? Ook de gasbedrijven zijn
er nieuwsgierig naar. U hoort van
ons. Blijf intussen .Zuinig stoken'!
De evangelisch-lutherse bis
schop van Berlijn, Martin Kruse,
die ook voorzitter is van het be
stuur van de Evangelische Kerk
van Duitsland, preekt komende
zondag in een door rockmuziek
opgeluisterde dienst in Charlot-
tenburg. Hij kreeg de uitnodi
ging van de jeugdpastor Jürgen
Hamann (44), die al drie jaar zul
ke diensten organiseert en zich
een zekere faam heeft verworven
als 'zielzorger van motorduivels'.
Er zijn kerkmensen die Ha
mann verwijten de kerk tot rock-
muziekplaats te hebben ge
maakt. Maar de jongerenpastor
ziet dat heel anders. "Niet alles
wat luid is komt van de duivel",
zegt hij ter verklaring. "Rockmu
ziek moet geen vernietiging sym
boliseren, maar kan zeker de be
zielende kracht van Jezus Chris
tus overbrengen".
Hamann deelde mee, dat bis
schop Kruse overstag is gegaan
en de roek-kerkdiensten nu ziet
als een 'vrolijk alternatief voor
de gebruikelijke eredienst. Vol
gens de jeugddominee staat de
leider van de Evangelische Kerk
open "voor alle experimenten
om de kerkdienst te doorleven".
Liefde voor armen
Een krant in Houston (hoofd
stad van Texas) heeft een copie
in handen gekregen van het
nieuwe Vaticaanse document
over de 'bevrijdingstheologie',
dat kardinaal Ratzinger als voor
zitter van de congregatie voor de
geloofsleer morgen in Rome offi
cieel zal presenteren. Het betreft
een samenvatting, die het Vati-
caan aan alle rooms-katholieke
bisschoppen ter wereld heeft ge
zonden.
Uit deze samenvatting wordt
duidelijk, dat het document de
'mythe van de revolutie' en ge
weld als middel om sociale ge
rechtigheid te bewerken ver
werpt. "Geweldloze weerbaar
heid is beter dan revolutionair
geweld". Een samenleving wordt
niet menselijker enkel en alleen
doordat een onrechtvaardig sys
teem omver wordt geworpen.
"Dat legt de basis voor totalitaire
regimes". Wel erkent het Vati-
caan het recht om in het uiterste
geval te rebelleren tegen een re
gering.
"Gehoord de hartstochtelijke
roep om diepgaande veranderin
gen in vele delen van de wereld
roept de kerk alle gelovigen - en
vooral de leken - en alle mensen
van goede wil op, een samenle
ving zonder werkloosheid op te
bouwen, sociale gerechtigheid te
bevorderen en iedereen in staat
te stellen aan de cultuur deel te
De kerk, zegt het Vaticaanse
document, veroordeelt onder
drukking door de politie en alle
vormen van onrecht die onder
bepaalde systemen voorkomen.
Passiviteit van de overheid is on
aanvaardbaar in situaties van
machtsmisbruik.
Het Vaticaan keurt de theolo
gie af die de klassenstrijd als de
dynamische kracht achter socia
le verandering ziet. Het docu
ment spreekt van 'liefde voor de
armen' in plaats van 'voorkeur
voor de armen'. De gelovigen
wordt toegestaan, hun toevlucht
te 'nemen tot de sociale weten
schappen als een manier om hun
geloof en geloofspraktijk te ver
diepen.
In september 1984 publiceerde
de Vaticaanse congregatie het
eerste document over de 'bevrij
dingstheologie', waarin voor
standers van de marxistische
maatschappij-analyse werden te
rechtgewezen. Eind vorige
maand noemde de paus - in een
toespraak tot Braziliaanse bis
schoppen in het Vaticaan - de
bevrijdingstheologie noodzake
lijk voor het sociale denken van
de kerk, mïts ontdaan van alle
vervalsingen die het geloof kun
nen schaden.
Boos over programma
De redactie van het Vara-pro-
gramma 'De onderste steen'
kreeg van de hervormde Raad
voor de Zending een brief met
kritiek op het onlangs uitgezon
den programma over Irian Jaya
(het vroegere Nieuw-Guinea).
"Onze vrienden daar zouden,
als zij deze documentaire zagen,
zo reageren: we voelen ons op
nieuw door Nederlanders verne
derd; zij willen ons alleen zien en
laten zien als dansende primitie
ve mensen; waarom hebben jull-
lie geen oog voor onze creativi
teit, waarin elementen uit de ou
de cultuur worden verbonden
met het moderne leven?" Aldus
Azië-secretaris ds. J. Slob van de
Raad voor de Zending.
De verslaggevers zijn de Iria-
nezen die leidende posities bek
leden in kerk en samenleving
voorbijgelopen, verwijt Slob de
makers van het programma.
"Opzettelijk wordt een eenzijdig
beeld gegeven". "Een aantal ont
wikkelingsaspecten is gene
geerd, kennelijk om het sensatio
nele van 'priemende penisko
kers' uitgebreid tot kijkgenot
van het Nederlandse publiek te
maken".
Slob vindt het journalistiek on
aanvaardbaar om Irianezen die
papoes nationalisme zijn toege
daan op deze manier te kijk te
zetten. Verzuimd is, in Indonesië
en Nederland mensen te raadple
gen met een bredere kennis van
zaken dan in de uitzending naar
voren kwam. "Deze uitzending
had nooit mogen plaats vinden".
De Raad voor de Zending besluit
de brief aan de Vara met een uit
nodiging tot gesprek.
Bezoekje. Bisschop Gijsen
van Roermond is gisteren bij de
paus op bezoek geweest. Het was
een privé-audiëntie. Over de in
houd van zo'n gesprek worden
geen mededelingen gedaan. De
bisschop begeleidt deze week
een bedevaart naar Rome.
Leiden. Op verzoek van de
hervormde wijkgemeente Mare-
wijk heeft het gecombineerde
bestuur van de hervormde en ge
reformeerde kerkeraden in Lei
den een ambtsdragersvergade-
ring uitgeschreven om de theolo
gische kanten van het 'Samen op
weg'-proces met elkaar door te
praten. Deze vergadering wordt
gehouden op zaterdag 24 mei in
de Bevrijdingskerk.
Als inleiders en forumleden
worden uitgenodigd de hervorm
de predikanten Eekhof (universi
teitspredikant) en Meijers (van
de Marewijk) en de gereformeer
de predikanten Koolstra (Mors)
en Vlijm (Voorschoten, vroeger
studentenpredikant). Uit alle
wijken worden minimaal zes
ambtsdragers op deze vergade
ring verwacht.
Hervormde Kerk: beroepen
te Hantum-Foudgum (Fr.) kandi
daat mevrouw M. Steenbeek
Groningen, te Oisterwijk-Hel-
voirt (hervormd-gereformeerd
'Samen op weg') mevrouw W.
Roobol Langezwaag; bedankt
voor Waddinxveen J. Hoek Vee-
nendaal. Oud-Gereformeerde
Gemeenten: bedankt voor Bar-
neveld W. Kamp Grafhorst. Bap
tistengemeenten: beroepen te
Zwolle Y. Horjus Hengelo.
